Tü pütchi oʼunirajatkat wakuwaʼipa, suluʼusü shia tü Wiwüliakat. Sükaaliinjain waya süpüla wayaawatüin saaʼu jamüin nünüiki Jeʼwaa süchiki wanee kasa otta jamüin naaʼin sutuma. Waneeküin tü kasa anakat sutuma otta sükaaliinjain waya nnojotpa süküjain wamüin tü Wiwüliakat anale jee mojule wane kasa.

▸ Ekirajaaya 1, pütchi 8

Chi wayuu oonookai sümaa nünüiki Jeʼwaa, naaʼinrüin süka naaʼin nümüiwaʼa tü nuchuntakat nümüin. Keeʼireesü naaʼin Jeʼwaa woonooin nümaa süka alin nia wapüla (1 Juan 5:3). Aire wapüla Maleiwa otta weʼitaale waaʼin nünain, oonoojeena waya nümaa waneepia jaʼitairü kapüleein shia. Anasü oonowaa nümaa Jeʼwaa süka nikirajüin waya süpüla anain wakuwaʼipa maaʼulu otta süka nüküjain wamüin naapeerüin wamüin wainma kasa anasü mapeena (Isaías 48:17).

▸ Ekirajaaya 1, pütchi 10

Nuuʼulaain Jeʼwaa na wayuukana süpüla naneeküin süka naaʼin namüiwaʼa tü anakat jee tü mojukat. Nnojoishii waya nukumajüin maʼaka saaʼin kemion (Deuteronomio 30:19; Josué 24:15). Mayaapejeʼe wayain aneeküin tü kasa waaʼinrajatkat, eeja waaʼin suulia waneeküin kasa mojusü. Sükajee tü kasa waaʼinrakat, atüjaana aaʼu waneepiale waya nümaa Jeʼwaa otta shiimainre alin nia wapüla.

▸ Ekirajaaya 1, pütchi 12

Nüküjain wamüin Jeʼwaa tü waaʼinrajatkat süpüla anain wakuwaʼipa. Sükajee tü Wiwüliakat watüjaa aaʼu tü nuluwataakalü anain waya Jeʼwaa otta tü waaʼinrajatkat süpüla anain wakuwaʼipa sutuma (Proverbios 6:16-19; 1 Corinto 6:9-11). Wayaawata aaʼu tü anakat jee tü mojukat nümüin Jeʼwaa sükajee tü nuluwataakalü anain  waya. Sükaaliinjain waya süpüla aipüraliin waya wayuu, waneeküin kasa anasü otta kamaneein waya namüin na waneinnua. Mojusü maʼin sukuwaʼipa wayuu maaʼulu, anapejeʼe maʼin sukuwaʼipa wayuu sutuma tü nümakat Jeʼwaa (Deuteronomio 32:4-6; Malaquías 3:6). Waaʼinrüle tü nümakat wamüin, aneena waya.

▸ Ekirajaaya 1, pütchi 17

Nukumajüin waya Jeʼwaa süpüla watüjaain saaʼu tü kasa anasükat jee tü kasa mojusükat (Roma 2:14, 15). Süpüla watüjaain saaʼu tia, ekirajaainjana waya sünain tü nümakat Jeʼwaa suluʼu tü Wiwüliakat. Waaʼinrüle tia, waneekeerü tü kasa anakat nümüin Jeʼwaa (1 Pedro 3:16). Watüjaamaata aaʼu waainjeere wanee kasa mojusü otta waaʼinrüle shia mojusü waaʼin sutuma. Eesü süpüla mojuin wakuwaʼipa sutuma tü kasa waneekakat, nükaaliinjeena waya Jeʼwaa süpüla anain wakuwaʼipa süchikuaʼa. Waaʼinrüle tü kasa anasükat, jimateerü waaʼin jee kojutujiraajeena waya.

▸ Ekirajaaya 2, pütchi 3

Sutuma kojutuin wamüin Jeʼwaa, aishi nia wapüla otta nnojotsü waainjeein wanee kasa mojuka nümüin (Salmo 111:10). Kojutule wamüin Maleiwa, waaʼinreerü süpüshuaʼa tü nümakat, jülüjeerü waaʼin kasa anasü, aneerü wakuwaʼipa sümaa wayuu otta waneekeerü tü kasa anasükat waneepia.

▸ Ekirajaaya 2, pütchi 9

Ayaawajaashii waya suulia waainjala süka mojuin maʼin waaʼin sutuma tü waaʼinrakat. Na aikana apüla Maleiwa, mojusü maʼin naaʼin naaʼinrüle wanee kasa mojuka nümüin Jeʼwaa. Waainjale kasa mojusü, wachunta nümüin Jeʼwaa motoiwa shia naaʼin sükajee naapajiraain nikii Jesuu waaʼu (Mateo 26:28; 1 Juan 2:1, 2). Shiimainre wayaawajaain suulia waainjala otta wooʼulaale  suulia aainjaa kasa mojusü, moteerü naaʼin Jeʼwaa tü waainjalakat. Nnojo jülüjakuʼu müin waaʼin tü kasa mojusü waaʼinrapuʼukat sümaiwa (Salmo 103:10-14; 1 Juan 1:9; 3:19-22). Nnojo waaʼinrüin süchikuaʼa wanee kasa mojusü, wanouteʼera tü jülüjakat waaʼin otta waaʼinra tü nümakat Jeʼwaa.

▸ Ekirajaaya 2, pütchi 18

Nnojoire niyaawajaain wanee wawala suulia naainjala sümaa macheʼein nia süchiirua, ojuʼitinneechi nia naʼakajee na wawalayuukana. Nujuʼitinnüle wanee anoujashi, nnojoishii waya nümaain otta aashajaain nümaa (1 Corinto 5:11; 2 Juan 9-11). Aainjünüsü tia süpüla wulein tü nünüliakat Jeʼwaa otta naaʼinmajünüin na wawalayuukana (1 Corinto 5:6). Ojuʼitinnüshi wanee anoujashi süpüla niyaawajaain suulia naainjala jee nüleʼejüin nüchikuaʼa nünainmüin Jeʼwaa (Lucas 15:17).

▸ Ekirajaaya 3, pütchi 19

Aishii waya nüpüla Jeʼwaa otta nükaalinjeein waya. Müsüjeseʼe nuʼunirüin wakuwaʼipa sükajee tü nuluwataakalü anain, nüküjain wamüin tü waaʼinrajatkat sükajee tü Wiwüliakat otta nakajee na wawalayuu aikana apüla Jeʼwaa. Choʼujaasü wamüin wakaalinjünüin süka joʼuujiraain waya sümaa kaainjalaa (Jeremías 17:9). Waaʼinrüle tü nümakat Jeʼwaa, kojuteechi nia wamüin otta oonoweena waya nümaa (Hebreokana 13:7, TNM).

▸ Ekirajaaya 4, pütchi 2

Süka joʼuujiraain waya sümaa kaainjalaa, eesü süpüla yaletajaain waaʼin. Nnojotsü anain tia nümüin Jeʼwaa. Nnojoleerü yaletüin waaʼin jülüjale waaʼin pülain maʼin Jeʼwaa woulia (Job 38:1-4). Wanee wayuu nnojoikai yaletüin aaʼin, kapülasü naaʼin nakuwaʼipa na waneinnua. Yaletüle naaʼin wanee wayuu, shia jülüjaka naaʼin  anaʼleein nukuwaʼipa noulia na waneinnua. Chi wayuu nnojoikai yaletüin aaʼin, nütüjaa aaʼu tü nuuntakat otta tü isakat nüchiki. Nnojotsü nuunjulajüin süchiki tü naainjalakat, nnojoishi jashichin nüchiaanüle otta naainjain tü münakat nümüin. «Nnojotsü taaʼinjeein», müshi nia mojule nutuma wanee kasa. Chi nnojoikai yaletüin aaʼin, niʼitaain naaʼin nünain Jeʼwaa otta naaʼinrüin tü nümakat nümüin (1 Pedro 5:5).

▸ Ekirajaaya 4, pütchi 4

Chi wayuu laülaakai saaʼu wanee kasa, aluwataashi otta nüküjain jamüinjatüin sukuwaʼipa wanee kasa. Nia Jeʼwaa laülaaka saaʼu kasa chaa iipünaa jee yaa Mmapaʼa. Süka Nukumajalain kasa süpüshuaʼa, nia chi pülashikai maʼin. Anasü sukuwaʼipa wayuu sutuma tü kasa naainjakat. Naapüin Jeʼwaa laülawaa namüin waneinnua wayuu süpüla naaʼinmajüin waya. Laülaashii waaʼu na kachoinkana waya, na laülaashiikana otta na sülaülashiikana mma, müsüjeseʼe keeʼireein naaʼin Jeʼwaa jüüjüüin waya namüin (Roma 13:1-5; 1 Timoteo 5:17). Napülajüle woulia na sülaülashiikana mma waʼyataain nümüin Maleiwa, niainjachi woonooka amaa anüiki Jeʼwaa (Aluwataaushikana 5:29). Kojuteerü wamüin tü nümakat Jeʼwaa woonoole sümaa tü namakat na wayuu nüneekakana süpüla naluwataain waaʼu.

▸ Ekirajaaya 4, pütchi 7

Naaʼinmajüin Jeʼwaa na wawalayuukana nakajee na laülaashiikana (Deuteronomio 1:13; Aluwataaushikana 20:28). Nakaalinjain waya süpüla anainjatüin wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa otta süpüla waʼwaajüinjachin nia süka anakalü akuwaʼipa (1 Corinto 14:33, 40). Aneekünüshii na laülaashiikana nüka chi naaʼinkai Maleiwa, jaʼyainjatü naaʼu tü akuwaʼipaa achuntunakat suluʼu tü Wiwüliakat (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Pedro 5:2, 3). Jüüjüüle waya namüin na laülaashiikana, weeʼiyateerü sükajee tia weʼitaain waaʼin sünain nupueulose Jeʼwaa (Salmo 138:6; Hebreokana 13:17).

▸ Ekirajaaya 4, pütchi 8

Saashin tü Wiwüliakat, nia chi toolokoi laülaaka saaʼu nüpüshi otta tü jietkat sükaalinjainjachi nia. Naashin Jeʼwaa, nayainjana na kachonshiikana aaʼinmajaka nachonnii, naapüinjatü namüin neküin, nasheʼin otta nepia. Niainjachi chi toolokoi akaaliinjaka nüpüshi süpüla naʼwaajüin Jeʼwaa. Oʼunushi nia sümaa nüpüshi sünain tü outkajawaakat, ojuʼitüshi nia sünain aküjaa pütchi namaa otta ekirajaashi nia namaa sünain tü Wiwüliakat. Chi laülaakai saaʼu nüpüshi atüjainjachi aneeka tü naaʼinrajatkat. Kamaneeinjachi nia maʼaka naaʼin Jesuu, kojutuinjatü nümüin tü namakat na waneinnua otta nnojoishi eʼrülinjachin wayumüin. Naaʼinrüle tia, aijiraweena naya, aneerü naaʼin otta aleeweena maʼin naya nümaa Jeʼwaa.

▸ Ekirajaaya 4, pütchi 12

Na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana Pütchi sainküin Mma, napüshi na chainjanakana iipünaa, naya oʼuniraka sukuwaʼipa tü saaʼinrakat nupueulose Jeʼwaa. Nakalioʼu na nikirajüinkana Jesuu, nüneeküin Jeʼwaa na aluwataaushiikana jee na laülaashiikana süpüla nakaalinjain na anoujashiikana sünain aʼwaajaa Jeʼwaa otta sünain aküjaa pütchi (Aluwataaushikana 15:2). Maaʼulu, na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana Pütchi sainküin Mma, naya oʼuniraka sukuwaʼipa nupueulose Jeʼwaa otta naaʼinmajüin shia. Wanaa sümaa naneeküin tü naaʼinrajatkat, naaʼinrüin tü sümakat tü Wiwüliakat otta naaʼinrüin tü nümakat chi naaʼinkai Maleiwa. Naashin Jesuu, naya wayuukana nia «chi achepchiee oonookai otta kekiikai maʼin» (Mateo 24:45-47, TNM).

▸ Ekirajaaya 4, pütchi 15

Eesü suchuntunüle sümüin wanee wawala saaʼinrüin wanee aʼyatawaa suluʼu tü outkajaaleekat napülajatka na tooloyuukana. Sülatüle tia, kekiyaalajainjatü shia süpüla shiiʼiyatüin kojutuin  sümüin tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa. Jülüjainjatü saaʼin wanee wawala joujainjatüin kekiyaalajain shia sünain wanee aʼyatawaa nümüin Maleiwa. Kekiyaalajainjatü wanee wawala shikirajapa sünain tü Wiwüliakat nümaa chi suʼwayuusekai jee shiale nümaa wanee wawala woutiisakai (1 Corinto 11:11-15).

▸ Ekirajaaya 4, pütchi 17

Nnojoishii waya sünainpünaain poliitika (Juan 17:16). Nümaainjana neʼe waya Jeʼwaa. Nnojoishi sünainpünaain Jesuu nakuwaʼipa na manoujainsaliikana, müshiʼiya wayakana nnojoishii nanainpünaain.

Naashin Jeʼwaa, jüüjüüinjana waya namüin na sülaülakana mma (Tito 3:1, 2; Roma 13:1-7). Nuluwataain waya Maleiwa sünain nnojoliinjanain woʼutuin saaʼin wayuu, müsüjeseʼe niyoutuin wanee anoujashi nuʼunuin sünain atkawaa. Sutuma nnojoluin anain nümüin wanee anoujashi surulaalüin nia, eeshi süpüla nuluwataanüin sünain akaalinjaa wayuu. Anashiire shia nümüin, eesü süpüla naaʼinrüin tia.

Nia Jeʼwaa waʼwaajaka nümüiwaʼa süka niain Kakumalain waya. Nnojotsü anain waʼwaajüle wanteera jee weeʼirajüle himno nacional (Isaías 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Corinto 10:14). Waneeküin süka waaʼin wamüiwaʼa nnojoluin wawotaajüin naaʼu wanee poliitiko. Waaʼinrüin tia süka niain waneeküin Maleiwa nuluwataain waaʼu (Mateo 22:21; Juan 15:19; 18:36).

▸ Ekirajaaya 5, pütchi 2

Tü kasa mojusü naaʼinrakat na manoujainsaliikana, jaʼyasü naaʼu wanaawain naaʼin nümaa Satanaa. Na makana akuwaʼipa, naya na maalinkana apüla Jeʼwaa, na nnojoliikana ashatüin nukuwaʼipa otta na mojutkana amüin tü nuluwataakalü anain (1 Juan 5:19). Tia shia tü jaʼyakat maʼin nanain na manoujainsaliikana (Éfeso 2:2).  Na suluʼukana nupueulose Jeʼwaa, nnojoishii sünainpünaain nakuwaʼipa na manoujainsaliikana (Éfeso 6:10-18). Wayakana kojutusü wamüin tü nuluwataakalü anain waya Jeʼwaa otta wanaawasü waaʼin nümaa.

▸ Ekirajaaya 5, pütchi 7

Eeshii na ooʼulaakana Jeʼwaa süpüla nekirajüin alawaa süchiki tü Wiwüliakat. Na makana akuwaʼipa, naya na eʼrüliikana wayumüin nümüin Jeʼwaa otta nümüin Jesuu, chi aneekünakai nutuma Maleiwa süpüla aluwatawaa. Nemeʼeja aaʼinrü wayuu süpüla wanaawain saaʼin namaa (Roma 1:25). Nakumajüin sukuwaʼipa süpüla wainmajüin naaʼin na anoujakana nünain Jeʼwaa. Noʼutku na anoujashii eejanakana nükalioʼu Jesuu, nooʼulaain Jeʼwaa süpüla nekirajüin alawaa. Ayatüsia alatüin tia maaʼulu (2 Tesalónica 2:3). Na waneepiakana nümaa Jeʼwaa, nnojoishii nanainpünaain na ooʼulaakana Jeʼwaa süpüla nekirajüin alawaa. Nnojo waashajeʼerüin tü karaloʼuta nashajakat otta tü nekirajakalü anain. Waneepia waya nümaa Jeʼwaa otta waʼwaaja nia nümüiwaʼa.

▸ Ekirajaaya 5, pütchi 9

Sükajee tü Pütchi naapakat Jeʼwaa nümüin Moisés, nachuntuin na israeliitakana nümüin Jeʼwaa süpüla motuin naaʼin naainjala. Antitshii naya cebada, trigo, seita jee namüʼlüin suluʼu tü piichi aʼwaajüleekat Maleiwa. Naaʼinrüin tia süka natüjaain saaʼu moteerüin naaʼin Jeʼwaa naainjala. Mapa, outushi Jesuu süpüla nülaʼajaain tü waainjalakat, nnojotkalaka choʼujaain saainjünüin tü naaʼinrakat na israeliitakana. Aapajiraashi nikii Jesuu «wwatua neʼe süpüla ouktaa waaʼu» (Hebreokana 10:1, 4, 10).

▸ Ekirajaaya 7, pütchi 6

Saashin tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés, eesü süpüla neküin na israeliitakana tü mürütkalüirua jee noʼutuin saaʼin süpüla  nasülajüin shia nümüin Jeʼwaa (Levítico 1:5, 6). Nnojotpejeʼe nuuʼulaain Jeʼwaa müliain mürüt sutuma tü nupueulosekat (Proverbios 12:10). Saʼaka tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés, aküjünüsü nnojoluinjatüin müliain atumawaa tü mürütkalüirua. Aluwataanüshii na israeliitakana naaʼinmajüinjanain namüʼlüin (Deuteronomio 22:6, 7).

▸ Ekirajaaya 7, pütchi 6

Fracciones sanguíneas. Eesü pienchisü kasa sünainka tü ishakat. Anuu sünülia: glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas otta plasma. Sünainjee tia pienchisükat kasa, eesü waneirua kasa ayuʼnnaka sünainjee, fracciones sanguíneas münüsü. *

Wayakana anoujashiikana, nnojotsü weʼiteʼerüin wanain isha otta nnojotsü weʼiteʼerüin wanain tü pienchisükat kasa sünainjeejatka tü ishakat. ¿Anasüche nücheküle wanee anoujashi wanee tratamiento kanainka fracciones sanguíneas? «Shiainjatü jaaʼinraka tüü», nnojotsü müin tü Wiwüliakat wamüin. Wayainjana aneekaka süka waaʼin wamüiwaʼa tü waaʼinrajatkat wanaapünaa sümaa tü wekirajaakalü anain suluʼujee tü Wiwüliakat.

Eeshii anoujashii ayoutakana neʼiteʼerüin nanain fracciones sanguíneas. Eesüjaʼa jülüjale naaʼin tü nuluwataakalü anain Maleiwa na israeliitakana sünain nooʼulaainjatüin amülain süpüshuaʼa nüsha wanee mürüt (Deuteronomio 12:22-24).

Eeshii anoujashii anakana amüin neʼiteʼerüin nanain fracciones sanguíneas. Naaʼinrüin tia süka nnojoluitpain shiain tü ishakat naashin.

Püneeküinjatpa wanee fracción sünainjee tü ishakat, püsakira paaʼin sünain tüü:

• Tayoutule süpüshuaʼa tü fracción sünainjeejatkat tü ishakat, ¿tayoutuinche  süpüshuaʼa tü epinasee shipikat wanee ayuulii jee tü anakat süpüla süshaʼwaleʼerüin tü ishakat?

• ¿Jameerü pünüiki nümüin chi tottootkai süpüla püküjain jamüin piyoutaka jee püchekaka wanee fracción sünainjeejatka tü ishakat?

Aainjünaka süka tü ishakat. Nnojoishii waya asülajüin washa jee nnojotsü wooʼulaain shiyuʼnnüin woulia süpüla sünaajaanüin jee shiʼitaanüin wanain mapa. Eepajaʼa waneirua sukuwaʼipa tü kasa aainjünakat süka tü ishakat. Ayuʼnnüsü shia jee shiʼitaanaka süchikuaʼa nünain wanee wayuu suʼunnaa nuwaʼnnüin. Wayainjana aneekaka süka waaʼin wamüiwaʼa tü aainjünajatkat süka tü washakat suʼunnaa wawaʼnnüin, wanee examen jee shiale sünain wanee tratamiento. (Pütüjeere sooʼomüin, paashajeʼera Aapiria Wayuu ojuʼitaka oʼutuupüroʼu 15, 2000, süpana 30 otta 31, alijunaikiruʼu).

Eesü wanee kasa aainjünaka süka tü ishakat, hemodilución sünülia. Süpülapünaachon nuwaʼnnüin wanee wayuu, ayuʼnnüsü süpüshi  tü nüshakat jee shiʼitaanaka wanee suero shiiʼiraka tü ayuʼnnakat nünainjee. Shiasaʼa suʼunnaa nuwaʼnnüin jee shiale süchikijeechon, eʼitaanüsü süchikuaʼa nünain tü nüsha ayuʼnnakat paala.

Eesü waneʼeya, recuperación de sangre sünülia. Tüü, shia wanee maakina achuʼlaka tü isha amülakat suʼunnaa nuwaʼnnüin wanee wayuu, suʼwulejüin tü ishakat jee eʼitaanüsü shia süchikuaʼa suʼunnaa nuwaʼnnüin wanee wayuu jee shiale süchikijeechon.

Eeshii tottoot naatawaika atuma sukuwaʼipa tia. Süpülapünaa «aa» wamüin sümüin tü aainjünajatkat waka wawaʼnnapa, saainjünajatpa wamüin wanee examen jee shiale wanee tratamiento, wasakireein süchiirua kasain aainjünajatüin süka tü washakat.

Püneekajatpa tü aainjünajatkat süka tü püshakat, püsakira sünain tüü:

• Suʼuninnüle tü tashakat suluʼupünaa wanee mankeerachon jee süshaʼwalaapünaale, ¿nnojotsüche choʼujaain amülain shia tatuma mmoluʼu süka nnojoyülüin sujuʼitüin suluʼujee tü mankeerachonkot? (Deuteronomio 12:23, 24).

• Shiyuʼnnüle tasha jee shiʼyotünüle wanee kasa saʼaka sümaa shiʼitaanüin tanain süchikuaʼa süpüla anainjachin taya, ¿nnojoleetche mojukuʼu müin taaʼin sutuma tia?

• Müleka tayoutule süpüshuaʼa tü kasa aainjünakat süka tü tashakat, tayoutüinjaʼa mmata shiyuʼnnüin tasha süpüla sünaʼnnüin, saainjünüin tamüin hemodiálisis jee sülatinnüin tü tashakat suluʼumüin wanee maakina süpüla suʼwulejünüin.

 Süpülapünaa weʼiteʼerüin wanain wanee fracción sünainjeejatkat tü ishakat otta süpülapünaa wanee tratamiento, oʼuraajüinjana waya palajana nümüin Jeʼwaa süpüla watüjaain saaʼu tü waaʼinrüinjatkat otta ekirajaainjana waya süchiki tü aainjünüinjatkat süka washa (Santiago 1:5, 6). Süchikijee, waneeküinjatü süka waaʼin wamüiwaʼa jetsüin tü weʼiteʼerüinjatkat wanain. «¿Jetsüjeʼe tü püneekakat?», nnojoishii müinjanain waya namüin na waneinnua otta müshiʼiya na waneinnua, nnojotsü naküjainjatüin wamüin tü waneeküinjatkat (Roma 14:12; Galacia 6:5).

▸ Ekirajaaya 7, pütchi 11

Süpüla wulein wakuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa, wayoutüinjatü süpüshuaʼa tü kasa mojukat nümüin. Jülüjainjatü waaʼin kasa wulesü, wuleinjatü wanüiki otta aaʼinrüinjana waya kasa anasü. Wayoutajatü tü aʼluwajirawaakalü akuwaʼipaa naashin Jeʼwaa (Proverbios 1:10; 3:1). Jüüjüüinjana waya waneepia sümüin tü nuluwataakalü anain waya Jeʼwaa suulia waaʼinrüin kasa mojusü. Wachunta kaalinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla wulein tü jülüjakat waaʼin otta süpüla wayoutuin tü ooʼulakünakalü aka waaʼin (1 Corinto 6:9, 10, 18; Éfeso 5:5).

▸ Ekirajaaya 8, pütchi 11

Maapülinre wanee wayuu sümüin nukuwaʼipa, mojutsat nümüin tü nuluwataakalü anain Maleiwa. Naaʼinrüin shia sükajee nünüiki jee tü kasa naaʼinrakat. Jaʼyasü naaʼu niʼrülin wayumüin. Naaʼinrüle tia wanee anoujashi, outkajaweena nümaa apünüinshii laülaashii süpüla nusoutuin saaʼu tü naaʼinrakat. Wainma tü kasa mojusü yarüttakalü atuma nukuwaʼipa wanee wayuu. Müleka yarüttüle maʼin shia, eeshii süpüla noutkajaain nümaa apünüinshii laülaashii süpüla nusoutuin saaʼu tia naaʼinrakat (Galacia 5:19-21; Éfeso 4:19; pütüjaweere sooʼomüin süchiki tia, püchajaa suluʼu Aapiria Wayuu ojuʼitaka juulioʼu 15, 2006, alijunaikiruʼu, eere «Süsakiraka anain wayuu» sümüin).

▸ Ekirajaaya 9, pütchi 7; ekirajaaya 12, pütchi 10

Aletüjülia nutuma Jeʼwaa naainjiraainjachin nukuwaʼipa wanee wayuu sümaa tü wayuu kasaatkalü amaa nia. Eepajaʼa na wayuu atütajakana jee amülejakana nakorolo süpüla anain naaʼin, tia naaʼinrakat shia wanee kasa yarüttüsü. Naaʼinrüle tia wanee anoujashi, mojeerü nukuwaʼipa nümaa Jeʼwaa, jülüjeerü naaʼin kasa yarüttüsü otta mojuteerü nümüin tü nukuwaʼipakat wanee wayuu sümaa nuʼwayuuse (Colosas 3:5). Eesü wayuu kapüleeka amüin suuʼulaain suulia tia makat, nachajaainjatü sukuwaʼipa süpüla nooʼulaain shia (Salmo 86:5; 1 Juan 3:20, TNM). Müle pukuwaʼipa, puʼuraaja nümüin Jeʼwaa jee puchunta kaalinwaa nümüin. Nnojoishii waya anajüinjanain shiyaakua wayuu maichesat jee amaʼüjiraasü sukuwaʼipa suulia waainjain kasa yarüttüsü. Paashajaa namaa na kachonkana pia jee niale wanee paʼaleewain kojutukai amüin tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa (Proverbios 1:8, 9; 1 Tesalónica 5:14; Tito 2:3-5). Kojutusü maʼin nümüin Jeʼwaa süpüshuaʼa tü paaʼinrakat süpüla wulein pukuwaʼipa (Salmo 51:17; Isaías 1:18).

▸ Ekirajaaya 9, pütchi 9

Nia Jeʼwaa keʼinaajalakai kasaalüinjachin wanee wayuu sümaa wanee jiet. Sümaiwa paala, nuuʼulaapuʼuin Jeʼwaa wainmain nuʼwayuuse wanee israeliita, nnojotpejeʼe shiain keeʼireein naaʼin Jeʼwaa tia nukumajaiwaʼaya wayuu. Maaʼulu, niyoutuin Jeʼwaa wainmain nuʼwayuuse wanee wayuu suluʼukai nupueulose. Waneesüinjatü nuʼwayuuse wanee toolo, akaʼaya tü jietkat waneeshinjachi suʼwayuuse (Mateo 19:9; 1 Timoteo 3:2).

▸ Ekirajaaya 10, pütchi 12

Keeʼireetüjülia naaʼin Jeʼwaa waneepiain wanee wayuu sümaa nuʼwayuuse (Génesis 2:24; Malaquías 2:15, 16; Mateo 19:3-6; 1 Corinto 7:39). Eeshi süpüla suuʼulaain suʼwayuuse wanee anoujasü  nümaʼüjiraale nukuwaʼipa sümaa wanee wayuu nnojotka nuʼwayuusein. Sülatüle tia, eesü süpüla süneeküin suuʼulaainjachire chi suʼwayuusekai (Mateo 19:9).

Eeshii anoujashii akatajiraakana suulia naʼwayuuse, jaʼitaina nnojoluin kawalaʼatain naya atumawaa (1 Corinto 7:11). Anuu tü sükatajiraainjatkalü anainjee wanee wayuu.

• Nnojorüle naapüin chi suʼwayuusekai tü choʼujaakat sümüin jee sümüin süchonnii: Tia shia niyoutajüle wanee wayuu naapüin nneerü, eküülü sümüin nuʼwayuuse jee nüchonnii (1 Timoteo 5:8).

• Niʼyaajüle shia chi suʼwayuusekai: Tia shia nüsheʼejüle wanee wayuu nuʼwayuuse otta niʼyaajüle shia. Sutuma tia, eesü süpüla ayuulin jee outuin shia (Galacia 5:19-21).

• Eere süpüla sükatalaain nuulia Jeʼwaa nutuma chi suʼwayuusekai: Tia shia macheʼere wanee wayuu sünain apülajaa suulia nuʼwayuuse shiʼyataain nümüin Jeʼwaa. Eesü shiale apülajüin tü jietkat tia (Aluwataaushikana 5:29).

▸ Ekirajaaya 11, pütchi 19

Choʼujaasü wamüin wapüshuaʼa süküjünüin wamüin tü kasa anasü waainjakat otta watütüleʼennüin aaʼin (Proverbios 12:25; 16:24). Eesü süpüla watütüleʼerajiraain waaʼin süka pütchi anasü. Waaʼinrüle tia, wachechereerü naaʼin na wawalayuukana süpüla ayatüin naʼyataain nümüin Jeʼwaa (Proverbios 12:18; Filipos 2:1-5). Mojule maʼin naaʼin wanee wawala, jülüja waaʼin nünüiki otta wayaawata saaʼu jamüin maʼin naaʼin. Waaʼinrüle tia, watüjaweerü aaʼu tü eekat süpüla waküjain nümüin otta tü eekat süpüla wakaalinjain anain nia (Santiago 1:19). Piʼraaja na wawalayuukana süpüla pütüjaain saaʼu tü kasa choʼujaakat namüin. Pütüjaapa saaʼu tia, pükaaliinjeena naya süpüla nachuntuin kaalinwaa nümüin Jeʼwaa, chi atütüleʼerakai saaʼin wayuu (2 Corinto 1:3, 4, TNM; 1 Tesalónica 5:11).

▸ Ekirajaaya 12, pütchi 16

Nnojotsü süküjain tü Wiwüliakat süpüshuaʼa tü aainjünajatkat kasaatpa wanee wayuu. Sainküin mmakat süpüshuaʼa, naatawai tü kasa aainjünakat napüla na kasaatkana jee tü achuntunakat namüin laülaapialuʼu (Génesis 24:67; Mateo 1:24; 25:10; Lucas 14:8). Wanee kasa alanaʼaleeka maʼin soʼu kasaalüin na wayuukana shia naapüin nanüiki nümüin Jeʼwaa. Kasaalüinjanale naya, nounejaain napüshi jee naʼaleewainyuu süpüla neʼrajüin nakua sünain aapaa nanüiki nümüin Jeʼwaa. Otta eeshi wanee laülaashi aküjakai wanee pütchi namüin suluʼujee tü Wiwüliakat. Nayainjana na kasaatshiikana aneekaka eeinjatüle yonna jee ekawaa (Lucas 14:28; Juan 2:1-11). Wainma tü kasa naneekakat na wayuukana soʼu tü kaʼi kasaatkalü oʼu naya, shiainjatpejeʼe naneeküin tü kasa kojuteechikalü atuma Jeʼwaa (Génesis 2:18-24; Mateo 19:5, 6). Aneerü tü naaʼinrakat jülüjale naaʼin tü sümakat tü Wiwüliakat (1 Juan 2:16, 17). Eeinjatüle asüüshi natuma na kasaatshiikana, neʼitaainjana na jülüjainjanakana aaʼin tia (Proverbios 20:1; Éfeso 5:18). Eeinjatüle natuma muusika jee yonna, shiainjatü naneekaka tü kojutuinjachikalü atuma Jeʼwaa. Tü jülüjainjatkat naaʼin na wawalayuu kasaatkana, shia anain nakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa otta anain nakuwaʼipa piamaleʼeya suulialeʼeya süpüshuaʼa tü kasa naaʼinrajatkat shikiira kaʼwayuusee (Proverbios 18:22; pütüjeere sooʼomüin, paashajeʼera Aapiria Wayuu ojuʼitaka oʼutuupüroʼu 15, 2006, alijunaikiruʼu, süpana 18-23, süpana 23-27 otta süpana 28-31).

▸ Ekirajaaya 13, pütchi 18

Süpüla waaʼinrüin tü kasa anasükat, waaʼinrajatü wanaapünaa sümaa tü sümakat tü Wiwüliakat. Jamüshijaʼa manoujainre suʼwayuuse wanee anoujasü, ¿kaseerü saaʼinraka nuunejaale shia sünain wanee miʼiraa nnojotka anain eeinjanale jutkatüin na nüpüshikana? Anashiire sümüin suʼunuin sünain, eesü süpüla müin shia nümüin suʼwayuuse: «Saainjünüle wanee kasa mojuka noʼuluʼu Maleiwa sünain tia ekawaakat, nnojoleerü taya sünainpünaain». Jülüjainjatü saaʼin tia anoujasükat, mojushiijeerüle namüin waneinnua anoujashii suʼunule sünain tia miʼiraakat (1 Corinto 8:9; 10:23, 24).

 ¿Jama naapeere nneerü pümüin chi pülaamainkai saaʼujee eeinjatüin wanee miʼiraa tisienpüroʼu? ¿Piyouteetche shia? Süpüla paapaain tü nneerü naapeekat pümüin chi pülaamainkai, piyaawatüinjatü saaʼu palajana jamüin nüsülajeeka shia pümüin. ¿Nüsülajeeinche tia nneetkat pümüin saaʼujee tü miʼiraa eeinjatkat? ¿Nüsülajeetaapa shia pümüin saaʼu kojutuin nümüin tü piʼyataainkat? Jülüjale paaʼin tia palajana, piyaawateerü saaʼu paapaainjatüle tü nneetkat.

Anuu wanee kasa eeka süpüla sülatüin pümüin. Eeshi nümüle pümüin wanee wayuu sükalioʼu wanee miʼiraa nnojotka anain: «Tatüjaa aaʼuchi pia nnojolin sünainpünaain miʼiraakat tüü, tasülajeepajaʼa pümüin tüü». Eesü nüsülajeere pümüin tia süka kamaneein nia. Süpülapünaa paapaain shia, püsakira paaʼin sünain tüü: ¿Nüsülajeeinche shia tamüin süpüla nuuʼulaküin taaʼin sünain anoujaa? ¿Nimeʼejeeinche taaʼin süpüla sünainpünaain taya tü miʼiraakat? Jülüjale paaʼin tia, piyaawateerü saaʼu paapaainjatüle tü asülajüneekat pümüin. Anale süneekia watuma wanee kasa, aneerü waaʼin jee waneepieena waya nümaa Jeʼwaa (Aluwataaushikana 23:1).

▸ Ekirajaaya 13, pütchi 22

Sunouteʼennüle maalü wanee mojujirawaa süka anakalü akuwaʼipa, anajiraasü wayuu (Mateo 5:23-26). Naaʼinrajatü tia na anoujashiikana süpüla kojutuin Jeʼwaa namüin otta paaʼinwajiraain naya namaa na wawalayuukana (Juan 13:34, 35; 1 Corinto 13:4, 5).

Mojujiraale na wawalayuukana saaʼujee nneerü, eesü süpüla nakumajüin sukuwaʼipa tia sümaa nnojoluin noʼunuin laülaapialuʼu. Nüküjain Pablo suluʼu 1 Corinto 6:1-8 tü naaʼinrajatkat na anoujashiikana süpüla nakumajüin sukuwaʼipa wanee mojujirawaa. Eesü mojeerüle sünüiki wayuu nüchiki Jeʼwaa jee nachiki na wawalayuukana neʼrüle wakumajüin sukuwaʼipa wanee mojujirawaa nümaa wanee wawala laülaapialuʼu. Anuu tü apünüinsükat kasa waaʼinrajatka saashin Mateo 18:15-17 süpüla wakumajüin sukuwaʼipa wanee mojujirawaa saaʼujee perulaa otta alawaa. (1) Waashajaa namaa na mojujiraakana amaa waya. (2) Ayatüle tia, wachunta  kaalinwaa nümüin wanee wawala laülaakai aaʼin sünain anoujaa jee eeshii süpüla piamain naya, otta (3) ayatüle mojujirawaaka, juchunta kaalinwaa namüin na laülaashiikana süpüla nakumajüin sukuwaʼipa tia. Na laülaashiikana aashajaweena namaa na mojujiraakana. Naküjeerü namüin tü sümakat tü Wiwüliakat süpüla nanouteʼerüin tia mojujirawaakat süka anakalü akuwaʼipa. Shiasaʼa macheʼere wanee naʼakajee sümüin tü sümakat tü Wiwüliakat, aneeküneena apünüinshii laülaashii süpüla nasakirüin süchiirua tü alatakat.

Eepajaʼa waneirua kasa akumajüneeka sukuwaʼipa laülaapialuʼu, maʼaka saaʼin ooʼulaajirawaa chaa laülaapialuʼu, chi apütüüinjachikai amaa chi jintüikai, tü nneerü nalatirüinjatkat nümüin chi jintüikai, bancarrota, testamento otta achekajaa seguro. Naaʼinrüle tia wanee wawala, nnojotsü mojutuin nümüin tü nümakat Pablo.

Nnojoleerü mojutuin nümüin wanee wawala tü nümakat Pablo nüküjale sümüin pulusiia süchiki ataüjawaa wayuu, ataüjawaa tepichi, aʼyaajaa jee asheʼejaa wayuu, aʼluwajaa kasa kojutusü maʼin jee oʼutaa saaʼin wayuu.

▸ Ekirajaaya 14, pütchi 14

Nüchajaain sukuwaʼipa Satanaa süpüla nimeejüin wayuu maʼaka naaʼinrüin shia nüka Adán sümaa Eva (Génesis 3:1-6; Alateetkat Mapeena 12:9). Nütüjaa aaʼu Satanaa waaʼinreenain kasa mojusü jülüjale waaʼin kasa mojusü nutuma (2 Corinto 4:3, 4; Santiago 1:14, 15). Süpüla wanaawain saaʼin wayuu nümaa Satanaa, sünainpünaashii naya poliitika nutuma, tü iküleesia nnojotkat shiimain, sukuwaʼipa oikawaa jee ayaʼlajaa kasa, ashaitaa, ekirajawaa süpüla atüjaa maʼin otta waneirua kasa. Naaʼinrüin tia süpüla anain sümüin wayuu tü naaʼinrakat (Juan 14:30; 1 Juan 5:19).

Nütüjaa aaʼu Satanaa süpütaain palit neʼe kaʼi süpüla nimeejüin wayuu. Müsüjeseʼe nüchajaain sukuwaʼipa süpüla nimeejüin watta saalii wayuu. Nayapejeʼe nimeejeein maʼin amüin na aʼyataakana nümüin Jeʼwaa (Alateetkat Mapeena 12:12). Nnojorüle eejüin waaʼin, mojeerü wekiiruʼu nutuma Satanaa (1 Corinto 10:12). Keeʼireesü naaʼin Jeʼwaa waneepiain wanee wayuu sümaa nuʼwayuuse (Mateo  19:5, 6, 9). Maaʼulu yaa, watta saalii wayuu mojutukana amüin tü kaʼwayuuseekat. Eeshii na ooʼulaajiraakana sümaa naʼwayuuse. Wainma na makana akuwaʼipa suluʼu peliikula otta tü ojuʼitakat suluʼu telewisoot. Eeja waaʼin suulia mojutuin wamüin tü kaʼwayuuseekat maʼaka naaʼin na manoujainsaliikana.

Wanee sukuwaʼipa süpüla nimeejüin waya Satanaa, shia nikirajüin wayuu süpüla suchuntaain saaʼin suluwataain saaʼu sukuwaʼipa sümüiwaʼa (2 Timoteo 3:4). Nnojorüle eein waaʼin, mojuteena wamüin na nüneekakana Jeʼwaa süpüla laülaain wapüleerua. Eeshijaʼa eere wanee wawala nnojoikai jüüjüüin namüin na laülaashiikana (Hebreokana 12:5). Eesüjaʼa eere wanee wawala nnojotka anain amüin laülaainjachin chi toolokoi saaʼu (1 Corinto 11:3).

Nnojo wooʼulaain numojujain wekiiruʼu chi Yolujaakai. Waʼyataa süchiirua süpüla wanaawain waaʼin nümaa Jeʼwaa otta jülüja waaʼin tü kasa chakalü iipünaa (Colosas 3:2; 2 Corinto 2:11).

▸ Ekirajaaya 16, pütchi 9

Aneeshii waya wapüshuaʼa jee anasü waaʼin waaʼinmajünüle ayuuipa waya (Isaías 38:21; Marcos 5:25, 26; Lucas 10:34). Maaʼulu yaa, wainma epinase otta tratamiento naluwataaka na tottootkana jee waneinnua wayuu. Waneeküinjatpa wanee tratamiento, jülüjainjatü waaʼin tü sümakat tü Wiwüliakat. Soto waaʼin nieechin neʼe Maleiwa ajaʼttiraka tü ayuuliikat nuluwataapeena saaʼu tü Mmakat. Nnojo waaʼinmaain waneepia aneein waya, süka jamüin, eein süpüla motuin waaʼin tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa (Isaías 33:24; 1 Timoteo 4:16).

Eeja waaʼin suulia waneeküin wanee tratamiento sünainpünaaka yolujaa (Deuteronomio 18:10-12; Isaías 1:13). Süpüla waneeküin wanee tratamiento jee shiale wanee epinasee, jülüja waaʼin kasain sünainpünaain tia otta kasain saainjireein waya (Proverbios 14:15). Nnojo motuin waaʼin nimeejeein waya Satanaa süpüla sünainpünaain waya yolujaa. Eere wanee tratamiento sünainpünaaka yolujaa saaʼin wamüin, anasü wayoutule shia (1 Pedro 5:8, TNM).

▸ Ekirajaaya 16, pütchi 18