1-3. (1) ¿Kasa shikirajaka anain waya Proverbios 13:20? (2) ¿Jamüsü anainjatka watuma naneekia na waʼaleewainjanakana?

 ¿EEICHI piʼrüin wanee joʼuu nünanajaa nümüin chi nüshikai? Süpülapünaa kanülin wanee joʼuu, eejüsü naaʼin sünain tü aaʼinnakat nuʼupala. Najaʼapülaapa, nüshatüin nakuwaʼipa na wayuu kachonkana nia. Akaajaʼa neʼe na wayuu miyoʼuyuukana, nashatüin nakuwaʼipa na wayuu kamaakana naya weinshi.

² Anuu sünüiki Proverbios 13:20: «Kekiijeechi maʼin wanee wayuu naʼaleewajaale nümaa chi wayuu kekiikai maʼin». Aleewajiraale piamashii wayuu, matüjainsalii akatajirawaa. Naashin wanee ekirajaai sünain tü Wiwüliakat, wamaatalashi wanee wayuu aire nia wapüla jee nnojoliire watteein waya nuulia. Wanaawasü waaʼin namaa na wayuu kamaakana waya waneepia, shialeekajaʼa waʼaleewainre naya.

³ Waʼaleewajaale nümaa wanee wayuu anakai akuwaʼipa, aneerü wakuwaʼipa, waʼaleewajaale nümaa wanee mojukai akuwaʼipa, mojeerü wakuwaʼipa. Anuu sooʼomüin sünüiki Proverbios 13:20: «Mojeerü nukuwaʼipa wanee wayuu naʼaleewajaale nümaa chi wayuu eekai mojulaain». Waʼaleewajaale amaa na wayuu aikana apüla Maleiwa,  nakaaliinjeena waya süpüla waneepiain waya nümaa Maleiwa. Süpüla anainjatüin naneekia watuma na waʼaleewainkana, wekirajaa jamüin sukuwaʼipa nutuma Jeʼwaa nüneeküinjanapa na naʼaleewainkana.

4. (1) ¿Jamüsü anaka maʼin aleewaa nümaa Maleiwa? (2) ¿Jamüshi «taʼaleewain», nümaka Jeʼwaa nümüin Abraham?

⁴ Jeʼwaa chi Aluwataakai saaʼu kasa süpüshuaʼa, kamalainsü nümüin aleewain waya nümaa. Talatüshii maʼin waya süka naʼaleewain waya. Süpülapünaa nüneeküin Jeʼwaa wanee naʼaleewain, jülüjasü naaʼin anainjatüin nukuwaʼipa. Nüneeküin chi wayuu aikai apüla nia jee chi kanoulakai nünain. Jamüshijaʼa Abraham naainjain süpüshuaʼa tü kasa nuchuntakat Maleiwa nümüin. Kojuyatua niiʼiyatüin Abraham waneepiain nia nümaa Maleiwa otta oonooshi nia sümaa nünüiki. Müshijeseʼe naapüinjachinkain ekii Isaac süpüla outaa. Naaʼinrüin tia süka nütüjaain saaʼu kateerüin noʼu Isaac nutuma Jeʼwaa (Hebreokana 11:17-19; Génesis 22:1, 2, 9-13). Waneepiashi Abraham nümaa Maleiwa jee oonooshi nümaa. «Taʼaleewain», müshijeseʼe nümüin Jeʼwaa nümüin (Isaías 41:8; Santiago 2:21-23).

5. ¿Jetsü naalin nüpüla Jeʼwaa na waneepiakana nümaa?

⁵ Kojutushii nümüin Jeʼwaa na naʼaleewainyuu waneepiakana nümaa. Na aleewakana nümaa Maleiwa, waneepiashii naya nümaa sooʼopünaa kasa süpüshuaʼa (paashajeʼera 2 Samuel 22:26). Naaʼinrüin tia süka alin Jeʼwaa napüla. Saashin tü Wiwüliakat, aleewashi Jeʼwaa namaa na lotokana akuwaʼipa, na wayuu oonookana sümaa nünüiki (Proverbios 3:32). Anasü nümüin Jeʼwaa naʼwaajüin nia na wayuu aleewakana nümaa otta nücheküin noʼuraajüin nümüin saʼwai, kaleʼu otta eepünaweere neʼe (Salmo 15:1-5).

6. ¿Kasa waaʼinrajatka aire wapüla Jesuu?

 ⁶ Müsü nünüiki Jesuu: «Chi eekai alin apüla taya, oonoweechi sümaa tü tekirajakat anain. Aijeechi niaʼaya nüpüla chi Tashikai» (Juan 14:23). Süpüla aleewain waya nümaa Jeʼwaa, alinjachi wapüla Jesuu jee waaʼinrajatü tü nikirajakalü anain waya. Jamüshiijaʼa waya waküjain tü pütchi anasükat jee wekirajüin na wayuukana sünain tü Wiwüliakat, waaʼinrüin shia süka nuluwataain waya Jesuu sünain (Mateo 28:19, 20; Juan 14:15, 21). Makaʼa washatüin nukuwaʼipa Jesuu shia süka alin nia wapüla (1 Pedro 2:21). Talatüshi Jeʼwaa niʼrapa washatüin nukuwaʼipa chi Nüchonkai. Atüjaaneerü aaʼu washatüin nukuwaʼipa saaʼujee tü waaʼinrakat otta tü wamakat.

7. ¿Jamüshi alinjachika Jeʼwaa napüla na waneekakana süpüla waʼaleewain?

⁷ Waneepiashii nümaa Jeʼwaa na naʼaleewainkana, oonooshii naya sümaa nünüiki otta aishi Jesuu napüla. ¿Müsüche nakuwaʼipa na aleeweekana amaa waya? Nashatüle nukuwaʼipa Jesuu na waʼaleewainkana otta nekirajüle wayuu süchiki tü naaʼinrajatkat Maleiwa nuluwataapeena saaʼu tü Mmakat, ana ana meerü wakuwaʼipa natuma otta waneepieena waya nümaa Jeʼwaa natuma.

8. ¿Kasa kamalainka pümüin sünainjee sukuwaʼipa Rut sümaa Noemí?

⁸ Suluʼu tü Wiwüliakat, ashajünüsü nachiki wainma wayuu aleewapuʼukana maʼaka saaʼin Rut sümaa Noemí. Naata tü mma eejeʼewatkat Rut suulia Noemí otta laülaa Noemí suulia Rut. Mayaapejeʼe müin naya, aleewashii maʼin naya jee aishi Jeʼwaa napüla. Süleʼejapa Noemí Israelmüin, antüsü Rut sümaa. Anuu sünüiki Rut sümüin: «Tü puumainkat toumainjeerü, chi Pümaleiwasekai  Tamaleiwaseechi» (Rut 1:14, 16). Kamaneesü maʼin Rut sümüin Noemí. Nantapa Israelmüin, aʼyataasü Rut süpüla sükaaliinjain tü saʼaleewainkat. Akaataajaʼa Noemí aisü maʼin Rut süpüla, süküjain sümüin tü kasa anainjatkalü atuma sukuwaʼipa. Jaa müsü Rut sümüin Noemí makalaka anain nakuwaʼipa piamaleʼeya (Rut 3:6).

9. ¿Kasa kamalainka pümüin sünainjee nukuwaʼipa David otta Jonatán?

⁹ Eeshii piamashii wayuu aleewapuʼukana maʼin, nia David nümaa Jonatán. Wayuukana naainnua, waneepiashii naya nümaa Jeʼwaa. Miyoʼu Jonatán nuulia David, eetaasü maʼaka 30 nuuyase nüpüleerua. Niainjachi aluwataaka Jonatán nüchikumüin Saúl süka eʼirumaain nia (1 Samuel 17:33; 31:2; 2 Samuel 5:4). Nnojoishi achumujain Jonatán nütüjaapa saaʼu nüneekünüin David süpüla aluwatawaa nutuma Jeʼwaa. Akaaliinjünüshi David nutuma Jonatán sünain tü kasa choʼujaakat nümüin. Jamüshijaʼa wanaa sümaa nüchajaanüin David süpüla oʼutunaa aaʼin, atütüleʼennüsü naaʼin nutuma Jonatán, nüküjain nümüin niʼitaainjatüin naaʼin nünain Jeʼwaa. Nnojoishi mmoluin Jonatán müleka nuʼutuneechire aaʼin saaʼujee nükaaliinjain David (1 Samuel 23:16, 17). Akaataajaʼa David aleewashi maʼin nümaa Jonatán, nüküjain nümüin naaʼinmajeenain na nüpüshikana. Ayatüsia naaʼinrüin tia David süchikijee outuin Jonatán (1 Samuel 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samuel 9:1-7).

10. ¿Kasa pütüjaka sünainjee aleewajiraain Sadrac, Mesac otta Abednego?

¹⁰ Sadrac, Mesac otta Abednego, aleewajiraashii maʼin naya. Wanaa sümaa tepichijain naya, amaanüshii naya suluʼumüin wanee mma wattamüin. Wayuukana naainnua, hebreo naya. Akaaliinjiraashii naya mayaapejeʼe wattain naya noulia na napüshikana otta akaaliinjiraashii  süpüla waneepiain naya nümaa Jeʼwaa. Miyoʼuyuupa naya, ichesü maʼin nanoula. Jamüsüjaʼa wanaa sümaa naluwataanüin sünain aʼwaajaa niyaakua chi aluwataaikai Nabucodonosor, nayoutuin tia. Müsü nanüiki nümüin chi aluwataaikai: «Analeekajaʼa pütüjaale saaʼu nnojoleenain waʼwaajüin na pümaleiwasekana otta nnojoleerüin waʼwaajüin tü ayaakuaa paainjirakat süka ooro». Ayatüshii waneepiain naya nümaa Jeʼwaa mayaapejeʼe suuʼulakünüin nanoula (Daniel 1:1-17; 3:12, 16-28).

11. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu aleewain maʼin Pablo nümaa Timoteo?

¹¹ Aishi Jeʼwaa nüpüla Timoteo otta jülüjashii naaʼin na anoujashiikana. Nütüjaa aaʼu Pablo tia niʼraajapa Timoteo. Nikirajüin Pablo nia süpüla nükaaliinjain na anoujashiikana sainküinpünaa mmakat (Aluwataaushikana [Hechos] 16:1-8; 17:10-14). Sutuma anain maʼin nutuma Timoteo tü niʼyataainkat, nüküjain Pablo kaaliin nia nüpüla Timoteo sünain aküjaa tü pütchi anasükat. Nütüjaa aaʼu Pablo naaʼinmajeenain Timoteo na anoujashiikana. Aleewaleeshia maʼin Pablo nümaa Timoteo süka naʼyataain nümüin Jeʼwaa (Filipos 2:20-22; 1 Corinto 4:17).

12, 13. (1) ¿Jamüsü anainjatka watuma naneekia na wawalayuu waʼaleewainjanakana? (2) ¿Jamüsü nüküjaka Pablo tü sümakat 1 Corinto 15:33?

¹² Waneepieena waya nümaa Jeʼwaa wakaaliinjiraale namaa na wawalayuukana otta washatüle nakuwaʼipa (paashajeʼera Roma 1:11, 12). Eejüinjatpejeʼe waaʼin waneekapa waʼaleewain naʼakajee na wawalayuukana. Watta naalii na wawalayuukana, eeshii eekai wattajeʼewaliin jee eeshii na naatakana akuwaʼipa. Eeshii na jekenakana anoujain otta eeshii na kakaliainnakana. Alatajatü  wainma kaʼi palajana süpüla aishaatain Jeʼwaa wapüla. Müsü aka saaʼin süchon wanee monku, alatüinjatü kojuya kaʼi süpüla maluuluin shia. Müsüjeseʼe wachajaain sukuwaʼipa süpüla anajiraain waya namaa na wawalayuukana jee aijiraain waya. Anainjatü nakuwaʼipa na wawalayuu waʼaleewainjanakana (Roma 14:1; 15:1; Hebreokana 5:12–6:3).

¹³ Eesü sumojujaʼalaa sümüle nukuwaʼipa wanee wawala, makalaka eejüinjatüin waaʼin suulia sumojujaain wanoula nutuma. Eeshi naainjale chi wawalakai wanee  kasa mojuka saashin tü Wiwüliakat. Eesü mojule nünüiki nachiki na wawalayuukana, tia eesü süpüla sumojujeʼerüin nakuwaʼipa na wawalayuukana. Nnojo ponuin waaʼin tia, alatapuʼusü tia namüin na anoujashii namaiwajanakana. Anuu nünüiki Pablo namüin: «Nnojo jaʼaleewajaain sümaa wayuu mojulaasü suulia mojujain jukuwaʼipa» (1 Corinto 15:12; 1 Corinto 15:33, TNM). Nüküjain Pablo nümüin Timoteo anainjatüin nakuwaʼipa na anoujashii naʼaleewainjanakana. Müsia maaʼulu, müinjatia sukuwaʼipa watuma (paashajeʼera 2 Timoteo 2:20-22).

14. ¿Jameerü wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa waʼaleewajaale nümaa wayuu eekai mojulaain?

¹⁴ Süka kojutuin maʼin wamüin aleewain waya nümaa Jeʼwaa, eejüinjatü waaʼin suulia sumojujaain wakuwaʼipa nümaa. Müsüjeseʼe nnojoluin anain aleewale waya nümaa wanee wayuu mojeechika atuma wanoula otta wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa. Wacholetirüle wanee esponja shiroku vinagre, nnojotsü süpüla wayuʼlüinjatüin wüin sünainjee tü esponjakat, ayateeria vinagrein. Akaʼaya neʼe chi wayuu aʼaleewajaakai nümaa chi eekai mojulaain, nnojoleerü anain nukuwaʼipa. Choʼujaasü maʼin anainjatüin watuma naneekia na wayuu waʼaleewainjanakana (1 Corinto 5:6; 2 Tesalónica 3:6, 7, 14).

15. ¿Kasa paaʼinrajatka süpüla püneeküin na anakana süpüla paʼaleewain?

¹⁵ Naʼaka na wawalayuukana, eeshii na anakana süpüla paʼaleewain. Wayuukana naainnua, aishaatashi Jeʼwaa napüla (Salmo 133:1). Nnojo nayain püneeküin namüiwaʼa na wanaawakana ouyase pümaa otta na makana aka pukuwaʼipa. Jamüshijaʼa Jonatán laülaa nuulia David otta miyoʼu Noemí suulia Rut. Shia waaʼinrajatka tü sümakat tü Wiwüliakat aijiraainjanain waya (2 Corinto  6:13, TNM; paashajeʼera 1 Pedro 2:17). Püshatüle nukuwaʼipa Jeʼwaa, wainmeena na aleewakana pümaa.

16, 17. ¿Kasa tü nnojoluinjatkat waaʼinrüin mojule wamüin tü naaʼinrakat wanee wawala?

¹⁶ Naatawaisü tü nakuwaʼipakat nüpüshi wanee wayuu, tü jülüjakat naaʼin otta sukuwaʼipa saainjia wanee kasa natuma. Müsia neʼe nakuwaʼipa na wawalayuukana. Sutuma müin nakuwaʼipa, wainma tü kasa watüjakat nanainjee. Eejeerü kaʼi mojujiraajeenaka oʼu waya sutuma naatain wakuwaʼipa. Eeshii jashicheenale waya saaʼujee wanee kasa mojuka wamüin otta eesü aijeerüle shia wamüin (Proverbios 12:18). Sülatüle tia, ¿wooʼulaajeetche sümalajeʼerüin wanoula? ¿Akayalaajeenache waya noulia na wawalayuukana?

¹⁷ Nnojorüleejaʼa. Naaʼinrüle wamüin wanee wawala wanee kasa mojuka wamüin, nnojoluinjana waya akayalaain noulia napüshuaʼa na wawalayuukana. Nnojo wakayalaain nuulia Jeʼwaa süka nnojoluin niain kasirüin tia. Nia kakumainka waya otta naapüin wamüin süpüshuaʼa tü kasa choʼujaakat wamüin. Nücheküin Jeʼwaa alin nia wapüla otta waneepiain waya nümaa (Alateetkat Mapeena [Apocalipsis] 4:11). Nüsülajala Jeʼwaa wamüin na wawalayuukana süpüla katsüinjatüin wanoula natuma (Hebreokana 13:17). Mojule neʼe waaʼin nutuma waneeshia wawala, ¿aashin nnojoleenain waya akayalaain noulia na waneinnua? (paashajeʼera Salmo 119:165).

18. (1) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla anajiraain waya namaa na wawalayuukana? (2) ¿Jamüsü motuinjatka waaʼin naainjala na waneinnua?

¹⁸ Aishii wapüla na wawalayuukana otta shia wachekaka anajiraain waya namaa. Nülatirawalin Jeʼwaa sooʼopünaa  naaʼin tü waainjalakat süka nütüjaain saaʼu eein kaʼi isakat oʼu wachiki waaʼinrüin tü kasa anakat, akaʼaya wayakana, müinjatia wakuwaʼipa (Proverbios 17:9; 1 Pedro 4:8). Nnojoishi eein wayuu aaʼinrakai waneepia tü kasa anakat. Mojujiraale waya nümaa wanee wawala sünainjee wanee kasa, moteerü waaʼin tü naainjalakat süka alin nia wapüla (Colosas 3:13). Aire wapüla na wawalayuukana, nnojoleena waya achajaain süchiki mojujirawaa namaa saaʼujee wanee kasa joʼuuchonka neʼe. Aire wamüin wanee kasa naainjaka wanee wawala, kapüleejeerü motuin waaʼin shia, jashicheena waya sutuma otta ütteerü waaʼin. Nnojotsü anain tia, mojeerü waaʼin sutuma otta jashichikuʼu meena waya. Shia anaka aluʼu motule waaʼin naainjala chia wawalakai; müle shia watuma, jimateerü waaʼin, paaʼinwajiraajeena waya namaa na wawalayuukana otta aleeweena maʼin waya nümaa Jeʼwaa (Mateo 6:14, 15; Lucas 17:3, 4; Roma 14:19).

19. ¿Kasa wakayalaainjatka aaʼujee nuulia wanee wawala?

¹⁹ Talatüshi wanee wayuu sümaa nüpüshi sutuma nakaaliinjiraain napüshuaʼa. Shiasaʼa eere naʼakajee wanee eʼrüijaakai wayumüin, nachajaamaatüin sukuwaʼipa na nüpüshikana süpüla nunouteʼerüin nukuwaʼipa. Nnojoire noonooin sümaa tü namakat na nüpüshikana, eeshi süpüla nuʼunuin süka naaʼin nümüiwaʼa piichipaʼajee, nnojoire nuʼuneein, «anashi puʼunule», meechi chi nüshikai nümüin. Müsia neʼe nukuwaʼipa atumawaa wanee wawala ayatakai macheʼein süchiirua aaʼinraa kasa mojusü. Eeshi süpüla nuuʼulaain suulia aainjaa tü kasa mojusükat, akaisaʼa ayatüle macheʼein nia süchiirua tia, ojuʼitinneechi nia naʼakajee na wawalayuukana. Saashin tü Wiwüliakat, nnojoishii waya aleewainjanain nümaa  wanee wayuu makai akuwaʼipa (paashajeʼera 1 Corinto 5:11-13; 2 Juan 9-11). Eesü kapüleejeerüle nümüin wanee wawala nuuʼulaain suulia aleewaa nümaa chi ojuʼitinnüshikai, shialeekajaʼa nüpüshire nia. Sülatüle tia wamüin, soteesü waaʼin waneepiainjanain waya nümaa Jeʼwaa sooʼopünaa kasa süpüshuaʼa (paashajeʼera noota 8).

20, 21. (1) ¿Jamüshi nnojoika süsirüin maalin apülaa chi anoujashi ojuʼitinnakai? (2) ¿Jamüsü choʼujaaka anainjatüin naneekia watuma na waʼaleewainjanakana?

²⁰ Makaʼa nujuʼitinnüin wanee anoujashi naʼakajee na wawalayuukana shia süka ayatüin macheʼein nia süchiirua aaʼinraa kasa mojusü. Naaʼinrüin tia Jeʼwaa süka alin nüpüla na wawalayuukana jee naaʼinmajüin naya noulia na mojutkana amüin nünüiki (1 Corinto 5:7; Hebreokana 12:15, 16). Naaʼinrüin Jeʼwaa tia suulia shiʼyarülajünüin tü nünüliakat, suulia mojutuin atumawaa tü nünüikikat otta mojutuin nia atumawaa (1 Pedro 1:15, 16). Ojuʼitinnüshi wanee anoujashi naʼakajee na wawalayuukana saaʼujee naainjala, nnojotsü shiain saaʼujee maalin nia nüpüla Jeʼwaa. Aainjünüsü nümüin tia süpüla niyaawatüin saaʼu mojuin tü kasa naainjakat jee nuuʼulaainjachin suulia. Na ooʼulaakana suulia naainjala, aleʼejinnüshii nachikuaʼa naʼakamüin na wawalayuukana. Talatüsü maʼin naaʼin na wawalayuukana namaa naleʼejapa nachikuaʼa (Hebreokana 12:11).

²¹ Waʼaleewajaale nümaa wanee wawala anakai akuwaʼipa, aneerü wakuwaʼipa nutuma, mojeerüinjaʼa wakuwaʼipa waʼaleewajaale nümaa chi mojukai akuwaʼipa. Müsüjeseʼe anainjatüin naneekia watuma na wawalayuu aleewainjanakana amaa waya. Nayale alin wapüla na aikana apüla Jeʼwaa, namaajeena waya jee nakaaliinjeena waya süpüla waneepiain waya nümaa Jeʼwaa süpüla kaʼikat süpüshuaʼa.