1, 2. ¿Jamüsü anainjatka süneekia watuma tü waapajüinjatkat, tü wanajüinjatkat otta tü washaitüinjatkat?

 PIʼRÜLE ittüin shiʼipachon wanee mansaana piküinjatka, ¿kaseerü paaʼinraka? ¿Pikeerü shia? ¿Pujuteetche shia? ¿Puchotootaajeetpa tü ittüsükat süpüla piküinjatüin tü anakat?

² Tü aapajünakat, tü anajünakat otta tü ashaitünakat müsü aka saaʼin sukuwaʼipa tü mansaanakat. Eesü tü anakat jee tü mojukat. Eesü tü sünainpünaakalü amaʼüjirawaa  akuwaʼipaa, atkawaa otta sukuwaʼipamaajatka yolujaa. Eesüjaʼa müle pünüiki: «Eesü süpüla taapajüin, tanajüin jee tashaitüin tü keeʼireekat taaʼin». Shiapejeʼe anain jülüjale paaʼin tüü: «¿Mojusüche süpüshuaʼa tü aapajünakat, tü anajünakat otta tü ashaitünakat? ¿Shiache taneekaka tü anakat suulia tü mojukat?».

3. ¿Kasa jülüjainjatka waaʼin waneekajatpa tü waapajüinjatkat, tü wanajüinjatkat otta tü washaitüinjatkat?

³ Choʼujaasü wamüin wakatalüin kaʼi süpüla wapasiajaain, süpüla washaitüin, waapajüin otta wanajüin wanee kasa. Jülüjainjatpejeʼe waaʼin eein süpüla sumojujeʼerüin wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa mojule süneekia watuma tia.

4. ¿Jarat tü pütchi suluʼujeejatkat tü Wiwüliakat akaaliinjeenaka waya süpüla waneeküin tü wanajüinjatkat?

⁴ Wanaa sümaa waapüin waaʼin nümüin Jeʼwaa, waküjain nümüin waʼyataainjanain nümüin süpüla kaʼikat süpüshuaʼa (paashajeʼera Eclesiastés 5:4). Waapüin wanüiki nümüin Maleiwa sünain kojutuinjachin nia watuma sükajee süpüshuaʼa tü kasa waaʼinrakat (1 Corinto 10:31). Nnojotsü neʼe wekeraajüin wanüiki woutkajaapa otta waküjapa pütchi, wekeraajüinjatü shia jalapünaale waya otta anale süneekia watuma tü wanajüinjatkat.

5. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nücheküin Jeʼwaa tü waʼyataainkat nümüin?

⁵ Süpüshuaʼa tü kasa waaʼinrakat sünainpünaasü tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa. Müshi Pablo süchiki tia: «Saaʼu jükatannüinapain nütüma [Maleiwa] suulia jaainjala, jaapajiraa jümata jukuaippa nümüin, sünain jiʼyataain waneepia nümüin» (Roma 12:1). Müshi Jesuu: «Anashi aire nia püpüla waneepia süka süpüshua paaʼin.  Anashi jülüjüle paaʼin Maleiwa waneepia» (Marcos 12:30). Aʼyataweeshii waya nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin. Sümaiwa paala, noʼutuinjatüle saaʼin mürüt na israeliitakana nümüin Jeʼwaa, shiainjatü naapaka saʼanasia namüʼlüin. Shiasaʼa noʼutule saaʼin wanee mürüt eekai kamojulain, niyoutuin Jeʼwaa tü nasülajakat (Levítico 22:18-20). Akaataajaʼa sukuwaʼipa tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa, eesü süpüla niyoutuin shia. ¿Suluʼu jamüin?

6, 7. ¿Jamüsü mojeetka wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa nnojorüle anain süneekia watuma tü waapajakat, tü wanajakat jee tü washaitakat?

⁶ «Juuʼulaa suulia kaainjalaa süka maainjalain taya», müshi Jeʼwaa wamüin (1 Pedro 1:14-16; 2 Pedro 3:11). Nüchekeerü Jeʼwaa waʼyataain nümüin wulere wakuwaʼipa (Deuteronomio 15:21). Nnojoleerü wulein wakuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa waainjale tü kasa nülerajakat, maʼaka saaʼin tü amaʼüjirawaakalü akuwaʼipaa, tü atkawaakat otta tü sukuwaʼipamaajatkat yolujaa (Roma 6:12-14; 8:13). Sünainpünaale tia tü waapajakat, tü wanajakat otta tü washaitakat, mojeerü naaʼin Jeʼwaa watuma. Jee nnojoleerü wulein wakuwaʼipa sünain aʼwaajaa nia otta eesü süpüla sumojujeʼerüin wakuwaʼipa nümaa.

⁷ ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla anain süneekia watuma tü waapajakat, tü wanajakat otta tü washaitakat? ¿Jarat tü pütchi suluʼujeejatkat tü Wiwüliakat akaaliinjeenaka waya süpüla waneeküin tü anakat suulia tü mojukat?

8, 9. (1) ¿Kasa nnojotka anain süpüla wanajüin, waapajüin jee washaitüin? (2) ¿Jamüsü wayoutuinjatka shia?

⁸ Wainma maaʼulu tü eekat süpüla aapajünüin, anajünüin otta ashaitünüin. Eesü tü anakat napüla na anoujashiikana, wainmapejeʼe tü mojukat. Wekirajaa sünain  tü waaʼinrajatkat süpüla wayaawatüin saaʼu tü mojukat wapüleerua.

⁹ Eesü peliikula, paajina suluʼu Internet, tü alatinnakat suluʼu telewisoot, videojuegos otta muusika aashajaaka süchiki amaʼüjirawaa akuwaʼipaa, atkawaa jee sukuwaʼipamaajatü yolujaa. Tü kasa mojukat anayaasü sukuwaʼipa atumawaa süpüla kamalainjatüin amüinyüü otta süsirajünüin aka. Wayoutapejeʼe wayakana anoujashiikana waapajüin, wanajüin otta washaitüin wanee kasa mojuka nümüin Jeʼwaa (Aluwataaushikana [Hechos] 15:28, 29; 1 Corinto 6:9, 10). Nnojoliire waya sünainpünaain tia, weeʼiyateerü nümüin Jeʼwaa walerajüin tü kasa nülerajakat (Salmo 34:14; Roma 12:9).

10. ¿Jameerü wakuwaʼipa waapajüle, wanajüle otta washaitüle tü kasa mojukat nümüin Maleiwa?

¹⁰ Naashin noʼutku na wayuukana, nnojotsü mojuin naapajüle, nanajüle otta nashaitüle wanee kasa eekai sünainpünaain atkawaa, amaʼüjirawaa akuwaʼipaa otta sukuwaʼipamaajatka yolujaa. «Nnojoleerü kasain alatüin tamüin. Nnojoleerü taaʼinrüin tia», eeshii na makana. Alawaapejeʼe neʼe tia, emeejiraashii naya namüiwaʼa. Müsü tü Wiwüliakat: «Emeejülü maʼin tü waaʼinkat suulialeʼeya wanee kasa otta kashapajaarat shia. ¿Jara eʼraajaka shia?» (Jeremías 17:9). Wanajüle, waapajüle otta washaitüle wanee kasa mojuka nümüin Jeʼwaa, ¿shiimainche walerajüin tü kasa mojusükat? Waaʼinrüle tia, anajeerü wamüin shiʼipaʼaya tü kasa mojusükat. Mapa, nnojoleerü wayaawatüin saaʼu tü anakat jee tü mojukat otta aneerü wamüin tü kasa mojukat (Salmo 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2).

11. ¿Jamüsü anaka jülüjale waaʼin Galacia 6:7 süpüla waneeküin tü waapajüinjatkat, tü wanajüinjatkat otta tü washaitüinjatkat?

¹¹ Müsü tü Wiwüliakat: «Kasa eeka nüpünajüin chi wayuukai shieerü nütpajaka mapa» (Galacia 6:7, TNM).  Wanajüle jee waapajüle kasa mojusü, shieerü waaʼinraka tia mapa. Eeshii wawalayuu amaʼüjiraakana nakuwaʼipa sutuma nanajüin kasa sünainpünaaka amaʼüjirawaa akuwaʼipaa. Nükaaliinjapejeʼe waya Jeʼwaa süpüla anain süneekia watuma tü wanajüinjatkat otta tü waapajüinjatkat.

12. ¿Kasa akaaliinjeenaka waya süpüla anain süneekia watuma tü wanajüinjatkat otta tü waapajüinjatkat?

¹² Eesü tü nnojotkalü anain süpüla waapajüin otta wanajüin süka niyoutuin shia Jeʼwaa, makalaka wayoutuinjatüin shia. ¿Kasa waaʼinrajatka nnojorüle watüjaain saaʼu jamüin nünüiki Jeʼwaa süchiki tia? Nnojotsü naapüin wamüin Jeʼwaa wanee karaloʼuta eere nüküjain wamüin tü anakat jee tü mojukat süpüla wanajüin, waapajüin jee waashajeʼerüin. Keeʼireesü naaʼin wayaawatüin saaʼu tü anakat jee tü mojukat sükajee tü Wiwüliakat (paashajeʼera Galacia 6:5). Naapüin Jeʼwaa wamüin tü pütchi oʼunirajatkat wakuwaʼipa süpüla wayaawatüin saaʼu jamüin nünüiki süchiki wanee kasa. Tia, sükaaliinjain waya süpüla wayaawatüin saaʼu tü kasa anakat jee tü kasa mojukat. Jee müsia sükaaliinjain waya süpüla wayaawatüin saaʼu «tü nüchekakat» Jeʼwaa wapüleerua. Mayaa waneekeerü tü kasa anakat nümüin (Éfeso 5:17).

13. (1) ¿Jamüsü nnojotka wanaawain tü naneekakat na wawalayuukana süpüla naapajüin, nanajüin otta nashaitüin? (2) ¿Kasa jülüjainjatka waaʼin?

¹³ Tü nüchekakat wanee wawala süpüla naapajüin, nünajüin otta nüshaitüin, eesü süpüla mamalain shia namüin na waneinnua. Naatawai tü kamalainkat wamüin wapüshuaʼa. Jamüsüjaʼa tü anakat nümüin wanee wayuu, eesü süpüla mojuin shia nümüin wane. Süpüla anainjatüin süneekia watuma tü waaʼinrajatkat, jülüjainjatü  waaʼin tü sümakat tü Wiwüliakat (Filipos 1:9). Waaʼinrüle tia, wayaawateerü aaʼu tü anakat nümüin Maleiwa (Salmo 119:11, 129; 1 Pedro 2:16).

14. (1) ¿Kasa jülüjainjatka waaʼin süchiki tü waapajakat, tü wanajakat otta tü washaitakat? (2) ¿Jamüsü nünüiki Pablo namüin na anoujashiikana?

¹⁴ Wanee kasa jülüjainjatka waaʼin shia jeʼrain oora walatiraka sünain aapajaa, anajaa jee ashaitaa wanee kasa. Waaʼinrüle tia, wayaawateerü saaʼu palajanale shia watuma. Soteesü waaʼin shiainjatüin palajanain watuma tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa (paashajeʼera Mateo 6:33, TNM). Waaʼinmaale tü wanajakat otta tü washaitakat, alatireena waya wainma oora sünain. Müsü nünüiki Pablo namüin na anoujashiikana: «Jülüja jaaʼin tü jukuwaʼipakat  suulia müin aka jia naaʼin chi wayuu mayaawatüinkai saaʼu nukuwaʼipa, wayuuinjana kekiishii maʼin jia. Shia anaka jajayatüle tü kaʼi apütaakat» (Éfeso 5:15, 16, TNM). Wayaawatüinjatü saaʼu jeʼrainjatüin oora walatitka sünain aaʼinraa wanee kasa. Shiainjatü palajanaka watuma tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa sooʼopünaa kasa süpüshuaʼa (Filipos 1:10, TNM).

15. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluin sumojujeʼerüin wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa tü waapajakat, tü wanajakat otta tü washaitakat?

¹⁵ Wayoutajatü waapajüin, wanajüin jee washaitüin wanee kasa niyoutaka Jeʼwaa. ¿Jama nnojorüle watüjaain saaʼu anale tia? ¿Ayatüinjatche eein waaʼin suulia? Jamüshijaʼa puʼunuinjachire saaʼu wanee uuchi, nnojoishi pia oʼunuin suluʼupünaa wanee wopu eere wünapüshiin, süka jamüin, eein süpüla püsiranajaain jee jamajüin pia. Akaʼaya neʼe tü waapajakat, tü wanajakat otta tü washaitakat, eeinjatü waaʼin suulia. Müsü tü Wiwüliakat: «Nnojo paaʼinrüin tü kasa mojusükat» (Proverbios 4:25-27). Nnojotsü neʼe wayoutuin aapajaa, anajaa jee ashaitaa tü watüjaakat saaʼu mojuin, wayoutuinya tü eekat süpüla mojuin atuma wakuwaʼipa otta tü eekat süpüla sumojujeʼerüin wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa.

16. (1) ¿Jetsü soʼutku tü kasa nülerajakat Jeʼwaa? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla walerajüin tü nülerajakat Jeʼwaa?

¹⁶ Müshi chi salmistakai: «Jia aikana apüla Jeʼwaa, jüleraja tü kasa mojusükat» (Salmo 97:10). Süküjain wamüin tü Wiwüliakat süchiki tü jülüjakat naaʼin Jeʼwaa otta jamüin naaʼin sutuma wanee kasa. Püsakira paaʼin jamüin paainjainjatka wanee kasa wanaapünaa sümaa tü jülüjakat naaʼin Jeʼwaa. Watüjaa aaʼulu mojuin nümüin Jeʼwaa  süküjale wayuu alawaa, suʼutule saaʼin wayuu eekai maainjalain, jülüjale saaʼin aaʼinraa kasa mojusü otta kamalainre sümüin aaʼinraa kasa mojusü (Proverbios 6:16-19). Wayoutajatü tü aʼluwajirawaakalü akuwaʼipaa, kamaleiwaseyaa, eeʼirajiraa ouutsü, ülüʼüttaa aaʼin, achumujaa aaʼin, eperuwawaa, maapülinwaa sünain emiʼijawaa otta chi eekai aaʼinrüin kasa eekai müin aka tia (Galacia 5:19-21, TNM). Jülüjale paaʼin tia pütchikat, aneerü süneekia putuma tü paapajüinjatkat, tü pünajüinjatkat otta tü püshaitüinjatkat. Waaʼinreein süpüshuaʼa tü nümakat Jeʼwaa suʼupala wayuu otta wamüiwaʼapa waya (2 Corinto 3:18). Atüjaaneerü saaʼu tü wakuwaʼipa shiimainsükat saaʼujee tü waaʼinrakat wamüiwaʼapa waya (Salmo 11:4; 16:8).

17. Waneekajatpa tü waapajüinjatkat, tü wanajüinjatkat otta tü washaitüinjatkat, ¿kasa wasakireʼerüinjatka anain waaʼin?

¹⁷ Püneeküinjatpa tü pünajüinjatkat otta tü paapajüinjatkat, püsakireʼera paaʼin sünain tüü: «¿Mojeetche takuwaʼipa nümaa Jeʼwaa sutuma tü taneekakat? ¿Ayateetche tayaawatüin saaʼu tü anakat suulia tü mojukat?» Wekirajaa sünain soʼutku tü pütchi oʼunirajatkat wakuwaʼipa waneekajatpa tü wanajüinjatkat otta tü waapajüinjatkat.

18, 19. (1) ¿Jamüsü nünüiki Pablo namüin na anoujashiikana? (2)  ¿Jarat tü pütchi oʼunirajatkat wakuwaʼipa süpüla anain süneekia watuma tü waapajakat otta tü wanajakat?

¹⁸ Makatüsü suluʼu wekii tü kasa waapajakat otta tü kasa wanajakat. Anuu nünüiki Pablo: «Tasoʼira aaʼinchii jooluʼu jia süpüla masütaajuinjanain jia sünain jülüjaa aaʼin tü anasükat: maa aka tü shiimüinkat, maa aka tü kasa anasü kojutkat sütüma wayuu, maa aka tü lotokat atüma wakuaippa, maa aka tü wulekat atüma waaʼin, maa aka tü kasa anasü kamalainkat wamüin, maa aka tü waʼwaataakat saaʼu anain maʼi shia» (Filipos 4:8). Wanaa sümaa waapajüin otta wanajüin kasa anasü, makateerü suluʼu wekii  kasa anasü. Meerü wanüiki: «Kasataalejeseʼe talatüin paaʼin sümaa süpüshuaʼa tü pütchi tamüinjatkat jee tü jülüjakat taaʼin» (Salmo 19:14).

¹⁹ Püsakira paaʼin sünain tüü: «¿Makatüsü kasa anasü suluʼu tekii sutuma tü taapajakat otta tü tanajakat? Süchikijee tanajüin wanee peliikula jee wanee programa, ¿anasüche tü jülüjakat taaʼin sutuma? ¿Mojutaapa taaʼin sutuma?» (Éfeso 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19). «¿Anasüche taaʼin sünain oʼuraajaa nümüin Jeʼwaa? ¿Mojutaapa taaʼin? ¿Jülüjasüche taaʼin kasa mojusü? ¿Amaʼüjiraweesüche taaʼin sutuma? ¿Jülüjasüche taaʼin tü jülüjakat naaʼin na manoujainsaliikana?» (Roma 12:2; Mateo 12:33; Marcos 7:20-23). Wasoutule shiʼipajee tia, wayaawateerü saaʼu choʼujaale wanouteʼerüin wakuwaʼipa süpüla aleewain maʼin waya nümaa Jeʼwaa. Meesü wanüiki maʼaka naaʼin chi salmistakai: «Nnojo puuʼulaain teʼrüin tü kasa nnojotkat kasain anain apüla» (Salmo 119:37). *

20, 21. ¿Jamüsü jülüjainjatka waaʼin mojushiijeerüle nümüin wanee wawala tü waneekakat süpüla waapajüin, wanajüin jee washaitüin?

²⁰ Anuu wanee pütchi oʼunirajatka wakuwaʼipa: «Nnojorule kasain saamüin tü jaaʼinrakat namüin na juwalayuukana, anakaja müleka nnojorule jaaʼinrüin tia. Tü kasa anakat süpüla jaaʼinrüin, shiainjatü tü jalouikat sümüin wayuu wainma, nnojotsü shiainjatüin neʼe tü akaaliijiakat jia jümüiwa» (1 Corinto 10:23, 24). «Taaʼinrüin kasa eekai eein süka laülaain taya saaʼu takuwaʼipa», nnojoishii  müinjanain waya. Jülüjainjatü waaʼin tü kasa waaʼinrajatkat suulia nakaaʼinjaain na wawalayuukana.

²¹ Eesü tü kasa anakat sümüin wayuu otta eesü tü kasa mojukat sümüin wane. ¿Kasa paaʼinreetka mojushiire nümüin wanee wawala tü programa pünajakat? Mayaainjeʼe nnojoluin mojushiin pümüin tia, nnojoleerü pünajüin shia naaʼujee chia wawalakai. Piyoutuin shia suulia mojuin shia nümüin chi puwalakai otta nümüin Kürisüto (1 Corinto 8: 11, 12). Wayouta waaʼinrüin wanee kasa eeka mojushiijeerüin namüin na anoujiraakana wamaa (Roma 14:1; 15:1; 1 Corinto 10:32).

22. ¿Jamüsü kojutuinjatka wamüin tü jülüjakat naaʼin na wawalayuukana?

²² ¿Jama nnojorüle anain wamüin wanajüin, waashajeʼerüin jee waaʼinrüin wanee kasa anaka nümüin wanee wawala? Saaʼujee alin wapüla chi wawalakai otta kojutuin nia wamüin, nnojoleechi wapüleeruain aaʼin süpüla naaʼinrüin tü wachekakat. Jamüshijaʼa wanee wayuu eekai chupeerüin, nütüjaa aaʼu eein wayuu eekai nuwateʼerüin neʼejena otta eeshi chi jiattakai sukua nutuma. Naya makana atüjashii chupeeraa. Müsia neʼe sukuwaʼipa püneeküinjatpa tü pünajüinjatkat, tü paapajüinjatkat otta tü püshaitüinjatkat, eesü naatale shia suulia tü nüneekakat wanee wawala, oonoopejeʼe jia piamaleʼeya sümaa tü sümakat tü Wiwüliakat (Eclesiastés 7:16; Filipos 4:5).

23. ¿Kasa akaaliinjeenaka waya süpüla anain süneekia watuma tü wanajüinjatkat, tü waapajüinjatkat jee tü washaitüinjatkat?

²³ ¿Kasa akaaliinjeenaka waya süpüla waneeküin tü anakat süpüla wanajüin, waapajüin jee washaitüin? Jülüjale waaʼin tü sümakat tü Wiwüliakat otta jülüjale waaʼin tü jülüjakat naaʼin na wawalayuukana, aneerü süneekia watuma tü waaʼinrajatkat. Talateerü waaʼin waaʼinrüle kasa süpüshuaʼa «süpüla kojutüinjachin waneepia chi Maleiwakai».