Nüleʼejapa Juan niʼyataaleruʼujee, süküjüin María süpüshuaʼa tü sümakat Carmen sümüin. Mayaainjeʼe anain saaʼin nümüin tü süküjakalü achiki, nnojotsü nunoujain anain. Wainmainna na wayuu aashajaakana nümaa süchiki asaʼwataa jimataa aaʼin otta talataa aaʼin. Nuʼunaka saawanoʼu sünain yootoo nümaa chi wayuu kepiakai peje nünain.

«Müsian Juan, karalouktakat tia shia tü Wiwüliakat», nümaka Ramón. «Taashajeʼerüin shia makalaka tatüjaain saaʼu sünain pansaain shia otta shikeraajüin tü sümakat».

«Wainma iküleesia ‹waya kamaʼanaka tü shiimainkat› makalü», nümaka Juan. «Isapajaʼa nachiki najaʼttirüin tü kasachikikat, mojusü sukuwaʼipa natuma tü nneetkat, eesü alerajaa wayuu otta ayatsia mojuin wayuu. Müliasü maʼin wayuu, jaʼitairü washirüin jee mojuin. ¿Jamüshii wanoujainjanaka sünain tü sümakat türa karalouktakat?».

Nüküjaka Ramón nümüin Juan wanee pütchi suluʼujee tü Wiwüliakat. Müshi nia: «Chi wayuukai aluwataashi naaʼu na wayuukana süpüla numojujüin nakuwaʼipa» otta nnojoishi «laülaain otta aluwataain chi wayuukai saaʼu nukuwaʼipa nümüiwaʼa». Nnojotsü alawaain nümüin Juan tia pütchikat. Niʼrüin sünain müin sukuwaʼipa wayuu chaa nuumainpaʼa otta suluʼupünaa waneeirua mma.

Nüküjaka Ramón nümüin Juan wainma kasa nunoujainjatkalü anainjee shiimain tü sümakat tü Wiwüliakat. Nümaka Ramón: «Süküjain Carmen sümüin María waneeirua pütchi,  shiasaʼa müin eein waneeirua pütchi eeʼiyataka wamüin jamüin sülataka wamüin kasa mojusü. Otta pansaasü maʼin sünüiki sümaa tü namakat na cientiificokana».

Nümaka Juan: «¿Jamakuwaʼipat süpüla eeinjatüin pütchi anasü suluʼu wanee karaloukta eekai kakaliairüin? ¿Jamakuwaʼipat süpüla pansaainjatüin shia sümaa tü namakat na cientiificokana? ¿Jara kashajalaka shia?».

«Nnojotsü nüshajalain waneeshia wayuu. Eesü 66 karalouktachen suluʼu tü Wiwüliakat, eeshii maʼaka 40 wayuu na ashajakana shia soʼutpünaa 1.600 juya. Alatüirü maʼaka 1.900 juya süchikijee shikettaajünüin tü Wiwüliakat. Mayaainjeʼe nnojoliin cientiificoin na ashajakana shia, nashajüin waneeirua pütchi atüjaanaka aaʼu mapa. Eeshi wanee ashajakai süchiki nnojoluin kasain kajapuluʼuin tü mmakat. Otta naashin wanee koʼotusü shia. Nnojotsü atüjaanüin aaʼu tia süshajünaiwaʼaya tü Wiwüliakat, nayaawata aaʼu shia na cientiificokana wainma juya süchikijee».

Süka kamalain nümüin Juan tia pütchikat, naashajeʼeraka Ramón wanee pütchi kamalainjeetka maʼin nümüin.

«Eejatü wanee mma eʼnnaajünüsü maʼin, Babilonia sünülia. Süküjüin tü Wiwüliakat sajaʼttinnajatüin, süküjatüjülia maʼaka 200 juya süpülapünaa sülatüin. Süküjüin nünülia chi ajaʼttirüinjachikai shia, süküjüin nnojoliiwaʼaya jemelin nia. Otta süküjaleʼinya jamüinjatüin sukuwaʼipa nutuma. Tü tamakat pümüin, shia süpüshi waneeirua pütchi aküjünatüjütkalia ekeraajaka saashin tü Wiwüliakat».

Ponusü maʼin naaʼin Juan tia pütchikat. Nüküjaka joo Ramón wanee pütchi ponoleekalia naaʼin. «¿Pütüjaa aaʼu süküjatüjülinya tü Wiwüliakat tü kasa mojusü alatakat  wamüin maaʼulu?», nümaka Ramón sümaa naashajeʼerüin tü wetsiikulokot:

• «Anakaja piyaawatüle saaʼu jamüinjatüin tü kaʼikat mapeena sülüʼütpa sükalia sajaʼttüinjatüin tü kasakat süpüshua. Shiimüin sünain müliainjatüin maʼi wayuu süpüshua soʼu kaʼikat tia. Eejeerü wainma wayuu eekai kapülain naaʼin nakuaippa neʼe namüiwa, eekai kachiiruain naaʼin tü washirüükat, eekai naʼwaataain suluʼu nakuaippa, eekai neʼrüin wayumüin sümüin wayuu, eekai moonooloin sümaa nanüiki nashi je nei, eekai matüjain aapaa analuʼut, je eekai mojutüin Maleiwa natüma. Eejeerü wainma wayuu eekai maalin wayuu napüla, eekai mamülialain amüin wayuu, eekai mojuin nanüiki sujuuna wayuu, eekai maaʼin naaʼin sümaa jashiee, je eekai nayouktüin tü anasükat. Eejeerü wainma wayuu eekai naaʼinreein kasa mojusü, eekai nayouktüin aluwataanaa, eekai yaletayaain nakuaippa suʼupala wayuu, je eekai shaitteein waneepia».

Nüküjüin Ramón nümüin Juan süküjatüjülinya tü Wiwüliakat jouluinjatüin kasachiki, ayuulii, jamü, sukutkujaainjatüin mmaka, mojulaainjatüin wayuu otta waneeirua kasa mojusü.

Ponusü naaʼin Juan tü sümakat tü Wiwüliakat süka sülatüin nümüin sümaa María soʼuluku tü pütchi aküjünakat yaʼayaa.

«¡Atak! Müsüla maʼin», nümaka Juan.