1, 2. (1) ¿Kasa wayu tü watüjainjatkalü apüleerua? ¿Jamüsü choʼujaaka watüjain süpüleerua tia? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain ekirajaayakat tüü?

CHOʼUJAASÜ watüjainjanain ayaawataa saaʼu müleka shiimainre süpüshuaʼa tü münakat wamüin (Prov. 3:21-23; 8:4, 5). Nnojorüle waaʼinrüin tia, eesü süpüla numojujeʼerüin wekiiruʼujutü Satanaa otta na nuluwataakana aaʼu (Éf. 5:6; Col. 2:8). Süpüla wayaawatüin saaʼu müleka shiimainre tü münakat wamüin, watüjaainjatü aaʼu palajana süpüshuaʼa tü sünainpünaakat tia pütchikat. Anuujeseʼe sünüiki Proverbios 18:13: «Nüsounnajaale wanee wayuu süpülapünaa naapajüin wanee kasa, malaa neʼe tia naainjakat jee japüijeechi nia sünainjee».

² Sünain ekirajaayakat tüü wekirajaajeerü anain kapüleein atüjawaa saaʼu süpüshuaʼa tü sünainpünaakat wanee pütchi otta kapüleein ayaawataa saaʼu müleka shiimainre shia. Wekirajaajeerü anain waneirua pütchi suluʼujeejatü tü Wiwüliakat otta nachiki waneinnua wayuu namaiwajannuu süpüla watüjain ayaawataa saaʼu müleka shiimainre tü münakat wamüin.

3. ¿Jamüsü choʼujaaka waaʼinrüin tü sümakat Proverbios 14:15? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

³ Maaʼulu yaa, wainma maʼin tü pütchi waapawaikat. Watta saalii kasa aküjünaka suluʼupünaa Internet, telewisoot jee waneirua. Eetaashii na aluwataanakana amüin mensaaje suluʼupünaa Internet, serulaat otta eeshii na aküjünakana amüin süchiki wanee kasa natuma naʼaleewainyuu. Eepejeʼe na wayuu mojulaakana otta eeʼiratakana sukuwaʼipa wanee pütchi shiiʼiree nemeejüin wayuu. Müsüjeseʼe eejüinjatüin maʼin waaʼin süpüla wayaawatüin saaʼu müleka shiimainre tü waashajeʼerakat jee tü waapakat. Anuu sünüiki Proverbios 14:15 süchiki tia: «Chi wayuu nnojoikai kasain nütüjaain aaʼu, nunoujaʼayatüin süpüshuaʼa tü münakat nümüin. Akaisaʼa chi wayuu eekai kekiin maʼin, jülüjasü naaʼin tü naaʼinrajatkat».

4. (1) ¿Jamüsü anaka jülüjale waaʼin sünüiki Filipos 4:8, 9 süpülapünaa waneeküin tü waashajeʼerüinjatkat? (2) ¿Jamüsü shiaka neʼe waashajeʼerüinjatüin pütchi eekai shiimain? (Paashajeʼera tü pütchikat «Tü eekat süpüla wanaʼlaain aluʼu pütchi»).

⁴ Waashajeʼerüinjanale wanee pütchi süpülapünaa waneeküin wanee kasa waaʼinrajatka, watüjaainjatü aaʼu palajana shiimainre tia pütchikat. Eejüinjatü maʼin waaʼin sünain tü waashajeʼerakat (paashajeʼera Filipos 4:8, 9). Nnojo wachajaain noticia suluʼu Internet wanee paajina nnojotka eʼnnaajünüin sünain süküjain tü shiimainkat. Jee nnojo waashajeʼerüin mensaaje eekai süchikimaajatüin wanee kasa nnojotka atüjaanüin aaʼu shiimainre shia. Jalia sünainpünaajayai waya tü paajina eekat suluʼu Internet natuma na ekirajakana alawaa nüchiki Jeʼwaa. Shia keeʼireeka naaʼin na ekirajüliikana sünain alawaa sümalajaain wanoula otta neeʼiratüin sukuwaʼipa tü pütchi shiimainkat. Jee nnojo waʼwaataain suluʼu wakuwaʼipa sünain nnojoleerüin sumojujaain wanoula sutuma tü alawaa ekirajünakalü anain (1 Tim. 6:20, 21).

5. ¿Jarat tü alawaa aküjünakat namüin na israeliitakana? ¿Kasa naaʼinraka sutuma nanoujain sünain tia alawaakat?

⁵ Mojusü maʼin tü eekat sutuma sunoujünüin alawaa. Jülüja waaʼin tü alatakat wanaa sümaa nuluwataain Moisés 12 ajayajülii suluʼumüin tü Mma Aapünajatkat namüin na israeliitakana. Naleʼejapa chejee, aküjashii naʼalain poloo ajayajülii (Núm. 13:25-33). Alawaa neʼe tü namakat süchiki tü neʼrakat suluʼu tü mma najayajakat, mmotkalaka maʼin na israeliitakana sutuma tia (Núm. 14:1-4). ¿Jamüshiiche mmotka maʼin naya? Shia süka nanoujain tü alawaa aküjünakat namüin, jama polooshiin na aküjakana namüin tia. Shiasaʼa sutuma tia, nnojotsü naapajeein tü kasa anasü nümakat Josué nümaa Caleb süchiki tia mmakat (Núm. 14:6-10). Nnojotsü jülüjain naaʼin na israeliitakana  müleka shiimainre jee alawaaleje tü namakat na polooshiikana ajayajülii otta nnojotsü neʼitaain naaʼin nünain Jeʼwaa, nanoujain neʼe tü alawaa aküjünakat namüin.

6. ¿Jamüsü nnojoluinjatka süinkuuin waaʼin waapüle pütchi mojuluʼut süchiki nupueulose Jeʼwaa?

⁶ Eejüinjatü maʼin waaʼin suulia tü alawaa aküjünakat süchiki nupueulose Maleiwa, jiʼrüinche niperulajüin Satanaa waneepia na aʼyataakana nümüin Maleiwa (Alat. Map. 12:10). Nüküjatüjülia Jesuu sünain mojuinjatüin nanüiki na waʼünüükana wachiki (Mat. 5:11). Müleka jülüjale waaʼin tia nümakat Jesuu, nnojoleerü ainkuuin waaʼin waapapa pütchi mojuluʼut süchiki nupueulose Jeʼwaa.

7. ¿Kasa wasakireʼerüinjatka anain waaʼin süpülapünaa waluwataain wanee mensaaje?

⁷ ¿Kamalainsüche pümüin aluwanaajaa mensaaje suluʼupünaa Internet otta serulaat namüin na paʼaleewainkana? Paapüle süchiki wanee kasa ponoko maʼin paaʼin, ¿pieeshi palajanaka sünain aküjaa süchiki tia maʼaka naaʼin wanee periodista? Süpülapünaa puluwataain wanee mensaaje, anashi püsakirüle paaʼin sünain tüü: «¿Tatüjaa aaʼuche shiimainre pütchikat tüü? ¿Tatüjaa aaʼu süpüshuaʼa tü sünainpünaakat?». Nnojorüle watüjaain saaʼu shiimainreje wanee pütchi waluwataaka suluʼupünaa mensaaje, eeshiijaʼa wawalakajeenale neʼe süchiki alawaa naʼaka na wawalayuukana. Nnojo waluwataain wanee mensaaje nnojorüle watüjaain saaʼu shiimainreje shia, anasü wasünneʼerüle shia suluʼujee waserulaatse.

8. (1) ¿Kasa naaʼinrüitka na waʼünüükana suluʼu waneirua mma? (2) ¿Kasa tü nnojoluinjatkat waaʼinrüin suulia wakaalinjain na waʼünüükana?

⁸ Eesü waneʼeya kasa mojuka sünainjee aluwatawaa mensaaje suluʼupünaa Internet otta serulaat sümaa nnojoluin jülüjain waaʼin palajana shiimainreje shia. Eesü mma eere süpülajünüin noulia na wawalayuukana naküjainjanain pütchi. Eeshiijaʼa nayale na waʼünüükana ajütüin palajana mensaaje süchiki wanee kasa nnojotka shiimain shiiʼiree neimmolojuin waya jee süpüla waliʼratiraain namaa na wawalayuukana. Jülüjataa waaʼin tü alatakat sümaiwa chaa Unión Soviética.  Na pulusiia eejanakana chayaa (KGB, münapuʼusü tia pulusiiakalüirua), aküjashii alawaa nachiki waneinnua wawalayuu eʼnnaajünaka maʼin. Naashin nayakana, aʼyanaajiraashii naya wawalayuukana namaa. * Watta naalii wawalayuu anoujakana sünain tia alawaakat otta akatalaashii suulia nupueulose Jeʼwaa. Wainma na aleʼejakana mapa otta eeshii eekai maleʼejüin süka sümalajaʼaleein nanoula (1 Tim. 1:19). ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluinjatüin sülatüin tia wamüin? Nnojo waluwataain mensaaje eeka mojuin maʼin tü saashajaakalü achiki otta nnojorüle watüjaain saaʼu shiimainre shia. Nnojo wanoujaʼayatüin süpüshuaʼa tü münakat wamüin. Shia anaka aluʼu wekirajaale süchiirua palajana.

9. ¿Jarat tü wanee kasa nnojotkat wayaawatüin anainjee shiimainre wanee pütchi?

⁹ Wanee kasa nnojotka wayaawatüin anainjee shiimainre wanee pütchi shia süka nnojoluin pansaain tü münakat. Nnojotsü wanoujainjatüin sünain wanee pütchi nnojotka pansaain süka eein süpüla woʼtchejaain sümaa tü kasa waaʼinrajatkat. ¿Kasakaʼa waaʼinrüinjatüin süpüla nnojoluin sülatüin tia wamüin? (Éf. 4:14).

10. (1) ¿Jamüshii nashutuinjanayaaka waneinnua israeliita naaʼu na nawalayuukana? (2) ¿Jamüshii nnojoliika nashutuin mapa na israeliitakana?

¹⁰ Wekirajaa sünain tü alatakat chaa Israel nükalioʼu Josué (Jos. 22:9-34). Na israeliita kepiapuʼukana wopujeeruʼu sünain tü süchikat Jordán, naapüin sünain nakumajüin wanee aʼajülee mürüt na israeliita kepiapuʼukana waneemüin saʼata tü süchikat. Shiimain nakumajüin tia aʼajüleekat naya wayuukana, nnojotpejeʼe atüjaanüin maʼin saaʼu jamüin nakumajaka shia. Shiasaʼa namüin na israeliita kepiakana wopujeeruʼu sünain tü süchikat Jordán, eʼrüliijaashii wayumüin na akumajakana tia aʼajüleekat otta yapajüshii naya süpüla ashutaa naaʼu (paashajeʼera Josué 22:9-12). Akalajasaʼa naluwataain palajana waneinnua wayuu sünain asakiraa süchiirua tia. Atüjaana aaʼulu sünain nnojoluin nakumajüin tia aʼajüleekat mürüt sümüin tü maleiwayaasükalüirua, nakumajüin shia süpüla natüjaain saaʼu na nooʼuliwoʼukana sünain niain naʼwaajüin Jeʼwaa. Anakajasaʼa naaʼin na israeliita kepiakana wopujeeruʼu sünain tü süchikat Jordán saaʼu nasakirüin palajana süchiirua tia naapakalü achiki otta nnojoliin noʼutuin naaʼin na nawalayuukana.

11. (1) ¿Jamüsü nnojotka anain tü aaʼinnakat nüka Mefibóset? (2) ¿Kasa tü anakat süpüla naaʼinrüin David soʼu tia?

¹¹ Eesüjaʼa süküjüneerüle wachiki soʼu wanee kaʼi wanee kasa nnojotka pansaain. Wekirajaa sünain tü alatakat nümüin David nümaa Mefibóset. Kamaneeshi maʼin David nümüin Mefibóset otta nüleʼetirüin nümüin tü nuumainkat Saúl, chi nutuushikai (2 Sam. 9:6, 7). Mapa, süküjünaka alawaa nümüin David nüchiki Mefibóset. Nnojoika nüsakirüin David müleka shiimainre tia münakat otta nüsütaka nuumain Mefibóset nuulia (2 Sam. 16:1-4). Shiasaʼa naashajaapa David mapa nümaa Mefibóset, niyaawata aaʼu nnojoluin anain tü naaʼinrakat nüka chia wayuukai otta nüleʼejiraka süchikuaʼa shiʼipa tü mma nüsütakat nuulia (2 Sam. 19:24-29). Nnojotsüje mojukuwaʼipalüin nutuma David tü naaʼinrakat nüka Mefibóset nüsakirayüireje palajana müleka shiimainreje tü münakat nümüin.

12, 13. (1) ¿Kasa naaʼinraka Jesuu wanaa sümaa süküjünüin alawaa nüchiki? (2) ¿Kasa anaka süpüla waaʼinrüin süküjünüle alawaa wachiki?

 ¹² ¿Kaseerü waaʼinraka müleka waliʼrajünüle sünain wanee kasa nnojotka waaʼinrüin? Tia shia tü alatakat nümüin Jesuu otta nümüin Juan chi Awoutisaajüikai (paashajeʼera Mateo 11:18, 19, TNM). ¿Kasaka naaʼinrüin Jesuu soʼu tia? Nnojoishi nia «alawaa neʼe tü münakat tachiki» majakuʼu müin. Nüküjain Jesuu sümüin wayuu jülüjainjatüin saaʼin tü naaʼinrakat jee tü nikirajakalü anain. Naashin Jesuu, «anale tü kasa naainjakat wanee wayuu, atüjaana aaʼuchi sünain wayuuin kekiishi maʼin nia» (Mat. 11:19, TNM).

¹³ Eesü wanee kasa anashaatasü maʼin watüjaka nünainjee Jesuu. Eeshii nayoujule waya na wayuukana sümaa mojuin nanüiki wachiki, shiasaʼa sutuma tia, eesü mojeerüle wakuwaʼipa soʼuluʼu wayuu. Sülatüle tia wamüin, shia anaka aluʼu ayatüle waya sünain aaʼinraa tü anasükat süpüla sütüjaainjatüin aaʼu wayuu alawaain neʼe tü münakat wachiki. Sünainjee tü nukuwaʼipakat Jesuu, wayaawata aaʼu wuleinjatüin wakuwaʼipa süpüla nnojoluinjatüin jaralüin anoujain tü alawaa aküjünakat wachiki.

14, 15. ¿Jamüsü mojuka weʼitaale waaʼin sünain tü watüjaakalü aaʼu?

¹⁴ Wekirajaaitpa anain nnojoluwalin pansaain tü pütchi münawaikat wamüin. Akaʼaya waya, waleʼeruʼusü tü kaainjalaakat. Eeshiijaʼa kakaliainnale waya sünain aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa, sutuma tia, laülaasü waaʼin otta atüjashii waya akumajaa sukuwaʼipa wanee kasa. Jee eeshii kojutule waya namüin na waneinnua sutuma müin wakuwaʼipa. ¿Mojukuwaʼipaleenache waya sünainjee tia?

¹⁵ Eesüjaʼa süpüla müin shia müleka weʼitaale waaʼin sünain tü watüjaakalü aaʼu. Shiasaʼa sutuma tia, shieerü waaʼinraka tü jülüjakat waaʼin jee tü suluʼukat waaʼin. Wayaawateerü aaʼu tü shiimainkat süchiki wanee kasa waaʼinruʼu sümaa nnojoluin watüjaain saaʼu süpüshuaʼa tü sünainpünaakat. Mojupejeʼe maʼin tia. Anuujeseʼe sünüiki tü Wiwüliakat wamüin: «Nnojo piʼitaain paaʼin sünain tü pütüjaakalü aaʼu» (Prov. 3:5, 6; 28:26).

16. Sünain tü shiyaawase waashajeʼerüitpakat, ¿kasa alataka suluʼu wanee restaurante? ¿Kasa antajaaka nikiiruʼumüin Tomás?

¹⁶ Anuu wanee sukuwaʼipa: eetaashi wanee laülaashi Tomás nünülia, antüshi nia suluʼumüin wanee restaurante otta niʼraka wanee laülaashi Juan nünülia joyotiraain sümaa wanee wayuu nnojotka nuʼwayuusein, talatüshii maʼin naya niʼrüin otta ojuupajiraashii naya. Shia antajaaka nikiiruʼumüin Tomás kawalaʼatain nuʼwayuuse Juan nutuma otta nüsakireʼeraka naaʼin sünain tüü: «¿Ooʼulaweeiche nia suulia nuʼwayuuse? ¿Jameenaka na nachonniikana?». Shapaasü maʼin naaʼin Tomás sutuma tia alatakat, nnojotsü eiwaʼalüin niʼrüin müin naainjala wanee wawala. ¿Jamüsüjeʼe paaʼin piale eʼrüin chia wawalakai?

17. (1) ¿Kasa nütüjaaka aaʼu Tomás mapa? (2) ¿Kasa watüjaka sünainjee tü shiyaawase waashajeʼerüitpakat?

¹⁷ Jülüja paaʼin palajana tüü: ¿Asakitshiche Tomás süchiirua tü niʼrakat süpüla nütüjaain saaʼu pansaale tü jülüjakat naaʼin nüchiki Juan? Niyamaajatüjüiya Tomás Juan soʼu aikat tia. Nüküjaka Juan nümüin Tomás nushunuuin tia wayuu kamaajaika nia otta kakaliairü nnojoluin  niʼrüin shia. Shiasaʼa sutuma nnojoluinjatüin kamaʼain shia suluʼu tia pueulokot, antiraasü shia nümaa süpüla nekaainjanain otta kapüleesü sümüin nuʼwayuuse Juan chain shia namaa. Japüisü naaʼin Tomás sutuma tü jülüjakat naaʼin nüchiki Juan, akalajasaʼa nnojoluin jaralüin nüküjain amüin shia. ¿Kasa watüjaka sünainjee tia? Jaʼitainna kakaliain waya sünain aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa, choʼujaasü maʼin wasakirüin süchiirua wanee kasa süpüla watüjaain saaʼu shiimainre shia.

18. ¿Kasa punoujeetka atuma tü kasa mojusü münakat nüchiki wanee wawala?

¹⁸ Nnojoliire anajiraain waya nümaa wanee wawala, kapüleejeerü wamüin pansaain tü jülüjakat waaʼin nüchiki. Wekiiruʼule waneepia tia mojujirawaakat, eeshi waliʼrajeechire neʼe chi wawalakai sünain kasa mojusü. Shiasaʼa waapüle wanee pütchi mojusü nüchiki, wanoujeerü shia. ¿Kasa watüjaka sünainjee tüü? Nnojoleerü pansaain tü jülüjakat waaʼin nüchiki wanee wawala müleka üttakuʼu müle waaʼin nünain (1 Tim. 6:3-5). Müsüjeseʼe nnojoluinjatüin jülüjakuʼu müin waaʼin kasa mojusü nachiki na wawalayuukana jee nnojotsü achunjüinjatüin waaʼin naaʼu. Soto waaʼin keeʼireein naaʼin Jeʼwaa alinjanain wapüla na wawalayuukana otta motuinjatüin waaʼin naainjala (paashajeʼera Colosas 3:12-14).

19, 20. (1) ¿Jarat tü pütchi suluʼujeejatkat tü Wiwüliakat aküjaka tü waaʼinrajatkat süpüla watüjaain saaʼu shiimainre wanee kasa? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain tü wane ekirajaayakat?

¹⁹ Sünain ekirajaayakat tüü wekirajaaitpa anain jamüin kapüleeka atüjawaa saaʼu süpüshuaʼa tü sünainpünaakat wanee pütchi otta jamüin kapüleeka ayaawataa saaʼu müleka shiimainre jee alawaale shia. Wanee kasa kapüleeka anainjee tia shia süka nnojoluin pansaain süpüshuaʼa tü münakat wamüin, eesü süküjünüle neʼe alawaa wamüin otta müsia sükajee waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. ¿Kasaka waaʼinrüinjatüin süpüla watüjaainjatüin saaʼu shiimainre tü münakat? Waaʼinrüinjatü tü sümakat tü Wiwüliakat. Jamüsüjaʼa tü Wiwüliakat süküjain wamüin nnojoliinjanain wasounnajaain süpülapünaa waapüin wanee pütchi süka malaain tia otta weʼreenain japülii sünainjee (Prov. 18:13). Eetaasü wane pütchiya suluʼu tü Wiwüliakat aküjaka nnojoliinjanain wanoujain süpüshuaʼa tü münakat sümaa nnojoluin watüjaain saaʼu shiimainre shia (Prov. 14:15). Jee müsia, nnojotsü weʼitaainjatüin waaʼin sünain tü watüjaakalü aaʼu jaʼitainna kakaliain waya sünain aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa (Prov. 3:5, 6). Aneerü maʼin wakuwaʼipa sutuma tü sümakat tü Wiwüliakat süka shikirajüin waya sünain asakiraa süchiirua wanee kasa süpüla watüjaain saaʼu shiimainre shia jee süpüla anain tü waaʼinrakat.

²⁰ Eeyülia wanee kasa nnojotka wekirajaain anain otta kapüleeka anainjee ayaawataa saaʼu tü shiimainkat süchiki wanee kasa. ¿Kasa wayu tia? Shia eemaatüin wanüiki süchiki wanee kasa sutuma neʼe tü weʼrakat jee tü waapakat. Sünain tü wane ekirajaayakat, wekirajaajeerü anain apünüinsü kasa waaʼinraka atuma tia otta wekirajaajeerü anain jamüinjatüin sukuwaʼipa süpüla nnojoluinjatüin eemaatüin wanüiki süchiki wanee kasa sutuma tü weʼrakat jee tü waapakat.