1-3. (1) ¿Kasa nnojotka naaʼinrüin chi nünüikimaajachikai Maleiwa? (2) ¿Kasaka alatüin nümüin? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

EEJACHI wanee aluwataai chaa Israel, Jeroboán nünülia. Nukumajüin wanee aʼwaajülee maleiwayaasü suluʼu tü mmakat Betel. Nuluwataainjeseʼe Jeʼwaa wanee nünüikimaajachi nümüin süpüla nüküjüin süsalainjachin nia naainjala. Nnojotsü yaletüin naaʼin chi nünüikimaajachikai Maleiwa otta nüküjüin tü pütchi aluwateʼennakat nümaa. Jashichijaashi chi aluwataaikai süküjünapa nümüin tü nümakat Jeʼwaa, naaʼinmajapejeʼe Jeʼwaa chi nünüikimaajachikai (1 Rey. 13:1-10).

² Nüküjüin Jeʼwaa nümüin chi wayuu nünüikimaajachikai nnojoluinjatüin kasain niküin jee kasain nüsüin chaa Israel otta nüküjüin nümüin niiʼiratüinjatüin nüpüna nüleʼejapa. Nüntiraaka chia wayuukai nümaa wanee laülaa aküjakai naʼalain nümüin, «taküjüinjatü pümüin wanee nünüiki Jeʼwaa» müshi nümüin. Niasaʼa chi laülaakai, nuunejaain nipialuʼumüin chi nünüikimaajachikai Maleiwa sünain ekawaa. Nnojotsü naaʼinrüin tü nümakat Jeʼwaa chia nünüikimaajachikai, oʼunüshi nia nümaa chi laülaakai. Mojushaatasü maʼin nümüin Jeʼwaa tia. Nüleʼejapa chia wayuukai nipialuʼumüin, suʼuta aaʼinchi wanee wasashi (1 Rey. 13:11-24).

 ³ Nnojotsü watüjaain aaʼu jamüin noonooka chi nünüikimaajachikai Maleiwa sümaa tü nümakat chi laülaakai suulialeʼeya tü nümakat Jeʼwaa. Wayaawatapejeʼe saaʼu yaletüin naaʼin (paashajeʼera Miqueas 6:8). Saashin tü Wiwüliakat, chi wayuu nümaakai Maleiwa nia chi eʼitaakai naaʼin nünain, nia chi ooʼulaakai niain Maleiwa oʼunirüin nukuwaʼipa jee oonookai nümaa. Wanee wayuu eekai nnojoluin yaletüin naaʼin, nütüjaa aaʼu choʼujaain nuchuntawalinjachin kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa. Jamüshijaʼa chi nünüikimaajachikai Maleiwa, yaleta aaʼinchi nia, süka jamüin, nnojoluin nüsakirüin Maleiwa shiimainreje nünüiki chia laülaakai. Eesü kapüleere wamüin wayakana wayaawatüin saaʼu tü keeʼireekat naaʼin Maleiwa waneeküinjanapa wanee kasa waaʼinrajatka. Nnojorüle yaletüin waaʼin, achunteena waya kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla nnojoluin waaʼinrüin wanee kasa mojuka nümüin.

4. ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain ekirajaayakat tüü?

⁴ Sünain tü ekirajaayakat apünüin, wekirajaa anainrü jaralüin tü nukuwaʼipakat chi wayuu nnojoikai yaletüin aaʼin otta wekirajaa anainrü choʼujaain maʼin nnojoluinjatüin yaletüin waaʼin. ¿Kasakaʼa waaʼinrüinjatüin süpüla ayatüinjatüin nnojoluin yaletüin waaʼin? ¿Kasa eeka süpüla yaletajaain atuma waaʼin? Wekirajaa sünain apünüinsü kasa ayaawatüneetka aaʼujee yaletüle waaʼin (Prov. 11:2).

5, 6. ¿Kasa naaʼinraka Barzilai sutuma nnojoluin yaletüin naaʼin?

⁵ Eesü suʼwanajaʼalaa sümüle waʼyataain nümüin Maleiwa jee shiale wakuwaʼipa. Shiasaʼa sükajee tü kasa waaʼinrakat atüjaaneerü aaʼu müleka yaletüle waaʼin. Anashii wekirajaale sünain nukuwaʼipa Barzilai, wanee naʼaleewain chi aluwataaikai David. Wanaa sümaa 80 nuuyase chia wayuukai, nuunejaain nia David süpüla niʼyataain niʼipajee. Mayaainjeʼe nütüjaain saaʼu Barzilai anain maʼin tia aʼyatawaakat, nia nüjütaka nooʼopünaa wanee wayuu Kimham nünülia, eeshijaʼa süpüla nüchoin chia makai (2 Sam. 19:31-37).

⁶ ¿Jamüsü nnojotka naapaain Barzilai tia aʼyatawaakat? ¿Shiache sutuma meejiain shia nümüin? ¿Shiataapa sutuma nnojoluin kasain naaʼinreein? Nnojotsü shiain saaʼujee tia, nnojoishi yaletüin aaʼin Barzilai. Nütüjaa aaʼu isaitpain nüchiki naaʼinrüin wainma kasa maʼakaapuʼu nümaiwa (paashajeʼera Galacia 6:4, 5, TNM). Washata nukuwaʼipa Barzilai, nnojo yaletüin waaʼin. Nnojotsü anain shiale jülüjain waaʼin tü waaʼinreekalü amüin jee wayoujireʼerüin wakuwaʼipa namaa na waneeinnua, shia anaka jülüjale waaʼin aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin. Anaʼleesia tia suulialeʼeya wanee aʼyatawaa anashaatasü maʼin aapünaka wamüin suluʼu tü nupueulosekat Maleiwa. Jee anaʼleesia suulialeʼeya weʼnnaajünüin maʼin (Gal. 5:26, TNM). Nnojorüle yaletüin waaʼin, paaʼinweena waya namaa na wawalayuukana sünain aʼwaajaa Jeʼwaa otta wakaaliinjeena na waneeinnua (1 Cor. 10:31).

7, 8. ¿Kaseerü waaʼinraka nnojorüle yaletüin waaʼin?

⁷ Saapünapa wamüin sooʼomüin aʼyatawaa suluʼu nupueulose Maleiwa, eesüjaʼa kapüleejeerüle wamüin nnojoluin yaletüin waaʼin. Anashii wekirajaale sünain nukuwaʼipa Nehemías. Nütüjaapa saaʼu wainmain kasa alataka namüin na wayuu chajanakana Jerusalén, achuntüshi nia kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa (Neh. 1:4, 11). Asouktüshi Jeʼwaa nümüin Nehemías. ¿Jamüsü sukuwaʼipa tia? Aneekünüshi Nehemías nutuma Artajerjes süpüla niainjachin aluwataain saaʼu Jerusalén. Nnojotpejeʼe niʼitaain naaʼin Nehemías nünainjiraa eerejeʼe washirüin jee kapülain nia. Achuntawaishi nia kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa otta naashajeʼerüin tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés (Neh. 8:1, 8, 9). Mayaapejeʼe laülaain Nehemías saaʼu kojuyasü pueuloirua,  nnojotsü kachiiruain naaʼin anainjatüin nukuwaʼipa nümüiwaʼa jee nnojotsü müliain wayuu nutuma (Neh. 5:14-19).

⁸ Saapünüle sooʼomüin aʼyatawaa wamüin jee suʼwanajaʼalaa sümüle tü wakuwaʼipakat, anasü washatüle nukuwaʼipa Nehemías, nnojo yaletüin waaʼin. Nnojorüle yaletüin waaʼin, nnojoleerü weʼitaain waaʼin wanainjiraa. ¿Jamüsü süpüla watüjaain saaʼu niʼitaale naaʼin wanee wayuu sünain tü nütüjakalü apüleerua? Jamüshijaʼa wanee laülaashi, eeshi naaʼinrüle wanee aʼyatawaa suluʼu tü outkajaaleekat sümaa nnojoluin nuchuntüin kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa palajana. Akaataajaʼa neʼe wayakana, eeshii waneeküle tü kasa waaʼinrajatkat, shiasaʼa süchikijee, achuntüshii waya kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla anain sukuwaʼipa tü waaʼinrajatkat. Eekajasaʼa chi anoujashi nnojoikai yaletüin aaʼin, nnojotsü niʼitaain naaʼin sünain tü nütüjakalü apüleerua jaʼitaichi nütüjüin maʼin. Sotusü naaʼin waneepia niain atüjaleein maʼin Jeʼwaa nuulialeʼeya niakai (paashajeʼera Proverbios 3:5, 6). Maaʼulu yaa, watta naalii na wayuu jülüjakana aaʼin nakuwaʼipa neʼe namüiwaʼa otta kojuteeshii naya suulialeʼeya wayuu süpüshuaʼa. Nnojotpejeʼe müin wakuwaʼipa wayakana aʼyataashiikana nümüin Jeʼwaa. Nnojotsü jülüjain waaʼin kojutüleein waya noulialeʼeya na wawalayuukana jee noulialeʼeya na wapüshikana sutuma tü waʼyataainkat suluʼu nupueulose Jeʼwaa. Shia jülüjaka waaʼin tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa otta paaʼinwain waya namaa na wawalayuukana (1 Tim. 3:15).

9, 10. Mojule sünüiki wayuu wamüin, ¿kaseerü waaʼinraka nnojorüle yaletüin waaʼin?

⁹ Aishaatasü wamüin mojule sünüiki wayuu wamüin. Alatüsü tia sümüin wanee wayuu Ana sünülia. Aishaatasü shia nüpüla chi suʼwayuusekai otta kachonweesü shia, mojupejeʼe  maʼin saaʼin süka maralüin shia. Jee mojusü saaʼinya süka shimeeʼerainpalain shia waneepia tü shipiamüinkat. Soʼu wanee kaʼi mojukalü oʼu saaʼin Ana, oʼunüsü sünain oʼuraajaa suluʼumüin tü aʼwaajüleekat Maleiwa. Shiasaʼa niʼraka shia Elí sünain aʼyalajaa, «epeʼttaaka pia» nümaka sümüin Ana. Nnojotsü jashichijaain Ana nümüin Elí, asouktüsü nümüin süka anakalü akuwaʼipa. Süchikijee, oʼuraajüsü shia nümüin Jeʼwaa sümaa shiiʼiyatüin kanoulain shia nünain jee alin nia süpüla (1 Sam. 1:5-7, 12-16; 2:1-10).

¹⁰ Nnojorüle yaletüin waaʼin, wayamüleerü tü kasa mojusükat sükajee tü kasa anasükat (Roma 12:21). Joutsü maʼin tü kasa mojusükat yaa saaʼu tü mmapaʼakat süka niain Satanaa aluwataain saaʼu. Müsüjeseʼe eein wayuu eekai saainjain kasa mojusü wamüin. Nnojoliipejeʼe waya aashichijaain sooʼomüin wayuu jaʼitairü alin maʼin wamüin tü aainjünakat wamüin (Sal. 37:1). Aireepejeʼe wamüin niale aainjüin kasa mojusü wamüin wanee wawala suluʼu tü outkajaaleekat. Sülatüle tia wamüin, anasü washatüle nukuwaʼipa Jesuu. Müsü tü Wiwüliakat nüchiki Jesuu: «Wanaa sümaa müliain nia sütüma wayuu sünain nemeʼerainpalain nia, nnojotsü mojuin nünüiki neʼipajee [...]. Aluʼujasa naapajiraain nukuaippa najapuluʼu Maleiwa chi kasalajanakai atüma saainjala wayuu süka tü akuaippaa lotokot» (1 Ped. 2:23). Nnojotsü yaletüin naaʼin Jesuu, niʼitaain naaʼin sünain nieechin Jeʼwaa anouktüin sukuwaʼipa tia (Roma 12:19). Müleka niʼrüire wayumüin wanee wayuu wamüin, nnojoliinjana waya eʼrülin wayumüin nümüin (1 Ped. 3:8, 9).

11, 12. (1) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluin yaletajaain waaʼin waʼwaajünüle sutuma wayuu? (2) Nnojorüle yaletüin waaʼin, ¿jameerü sukuwaʼipa waʼanaaya otta jameerü wakuwaʼipa suʼupala wayuu?

¹¹ Eesüjaʼa yaletajaale waaʼin müleka waʼwaajünüle sutuma wayuu. Müsüjeseʼe anain wekirajaale sünain tü sukuwaʼipakat Ester. Shia wanee  jierü anasüchon maʼin chajatka Persia. Aaʼinmajünüsü shia soʼu wanee juya otta wainma kasa aainjünaka sümüin süpüla anasüchonleeinjatüin shia. Eejatü shia saʼaka tü majayünnüü nüneeküinjatkat Artajerjes süpüla nuʼwayuuseinjatüin. Shiapejeʼe nüneeküin Ester. Mayaapejeʼe kapülain shia sümüin wayuu, nnojotsü pülayaain saaʼin suʼupala wayuu. Ayatsia nnojoluin yaletüin saaʼin, kamaneesü shia jee kojutüsü wayuu sümüin (Est. 2:9, 12, 15, 17).

¹² Nnojorüle yaletüin waaʼin, kojuteerü wamüin wayuu otta kojuteerü wamüin tü wakuwaʼipakat. Nnojoleerü waʼatüin wanain wanee kuluulu eekai mojushiijeerüin sümüin wayuu otta laülaajeerü waaʼin. Otta müsia, anamieena jee kamaneejeena maʼin waya (paashajeʼera 1 Pedro 3:3, 4; Jer. 9:23, 24). Yaletüle waaʼin, atüjaaneerü aaʼu tia sükajee tü wanüikikat jee tü wakuwaʼipakat. Jamüshijaʼa wanee wayuu eekai yaletüin naaʼin, nüchajaain sukuwaʼipa süpüla kapülainjachin nia sümüin wayuu saaʼujee tü naaʼinrakat, saaʼujee tü nütüjakalü apüleerua jee wainmale wayuu niʼraajaka. Jee nüchajaain sukuwaʼipa süpüla jülüjain saaʼin wayuu naaʼinrüin wanee kasa nümüiwaʼa sümaa nnojoluin nükaaliinjünüin. Müsüjeseʼe anain jülüjale waaʼin nukuwaʼipa Jesuu. Nnojotsü naaʼinrüin wanee kasa shiiʼiree kapülain nia sümüin wayuu jee süpüla nuʼwaajünüin. Nüküjawalinjeseʼe waneepia süchiki tü Nünüikikat Maleiwa. Shia nüchajaaka akuwaʼipa Jesuu nuʼwaajünüin Jeʼwaa (Juan 8:28).

13, 14. ¿Kaseerü waaʼinraka nnojorüle yaletüin waaʼin?

¹³ Nnojoluinjatü yaletüin waaʼin waneekapa wanee kasa waaʼinrajatka jee kojutüinjatü wamüin tü naaʼinrakat na waneeinnua. Wanaa sümaa nuʼunüin Pablo Jerusalénmüin sünain aaʼinraa wanee kasa nuluwataakalü anain nia Jeʼwaa, makatapünaashi nia Cesarea. Shiasaʼa chayaa, aashajaashi wanee nünüikimaajachi Maleiwa nümaa, Ágabo nünülia, nüküjüin nümüin nütaʼüneechin nuʼunüle Jerusalénmüin sümaa nuʼutüneechin aaʼin. Ayatapejeʼe oʼunüin Pablo chamüin mayaapejeʼe naʼalijinnüin natuma na anoujashiikana. Nnojoipejeʼe oʼunüin Pablo sutuma niʼitaain naaʼin nünainjiraa. Nnojotsü yaletüin naaʼin Pablo otta niʼitaain naaʼin nünain Jeʼwaa. Akaʼaya na wanee anoujashiikana, nnojotsü yaletüin naaʼin. Kojutüsü namüin tü naaʼinrajatkat Pablo otta nooʼulaain nuʼunüin (Aluw. 21:10-14).

¹⁴ Mayaapejeʼe nnojoluin süpüla watüjaain saaʼu tü kasa alatajatkat wamüin mapeena, aneerü tü waaʼinrakat nnojorüle yaletüin waaʼin. Jamüshiijaʼa wayakana, eeshiijaʼa waʼyataweere waneepia nümüin Jeʼwaa. Suluʼujee tia, eesüjaʼa wainmajüle waaʼin müleka ayuuijeenale waya jee nayale ayuuijaain na wayuu kachoinkana waya. Eesüjaʼa shapaale waaʼin saaʼu tü wepijaainjatkalü aaʼu laülaapa waya. Nnojotpejeʼe watüjaain aaʼu jamüinjatüin sukuwaʼipa watuma süpüla wanoukteʼerüin tia, jaʼitainna woʼuraajüin maʼin sümaa jülüjain waaʼin shia (Ecl. 8:16, 17). ¿Kaseerü waaʼinraka nnojorüle yaletüin waaʼin? Müleka weʼitaale waaʼin nünain Jeʼwaa, wayaawateerü aaʼu eein tü kasa isakat wachiki, wayaawateerü aaʼu eere süpüla waaʼinrüin wanee aʼyatawaa, achunteena waya kaaliinwaa. Niapejeʼe wachuntüinjachin amüin kaaliinwaa Jeʼwaa. Otta süchikijee tia, wooʼulaain niain oʼunirüin wakuwaʼipa chi naaʼinkai Maleiwa (paashajeʼera Eclesiastés 11:4-6). Eesüjaʼa süpüla anakuwaʼipalüin nutuma Jeʼwaa wanee kasa waaʼinrajatkat jee nükaaliinjale waya süpüla waʼwanajaain shia (Prov. 16:3, 9).

15. ¿Jamüsü nnojoleetka yaletüin waaʼin wasakireʼerüle waaʼin sünain tü nukuwaʼipakat Jeʼwaa?

¹⁵ ¿Kasakaʼa waaʼinrüinjatüin süpüla ayatüinjatüin  nnojoluin yaletüin waaʼin? Wekirajaa sünain pienchisü kasa waaʼinrajatka. Palajana, wasakireʼerüinjatü waaʼin sünain tü nukuwaʼipakat Jeʼwaa. Jülüja waaʼin anamiain maʼin nia. Wanaa sümaa waʼwanaajireʼerüin wakuwaʼipa nümaa Maleiwa, wayaawata aaʼu miyoʼushaatain maʼin nia woulia otta nütüjashaatain maʼin woulia (Isa. 8:13). Soteesü waaʼin waʼyataain nümüin chi Maleiwa Pülashikai maʼin, nnojoishii waya aʼyataain nümüin wanee aapiee jee nümüin wanee wayuu. Jülüjale waaʼin tia, nnojoleerü yaletüin waaʼin otta nnojoleechi mojutüin wamüin Jeʼwaa (1 Ped. 5:6).

16. ¿Jamüsü nnojoleetka yaletüin waaʼin wasakireʼerüle waaʼin sünain tü waalinkat nüpüla Jeʼwaa?

¹⁶ Wanee kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluinjatüin yaletüin waaʼin shia wasakireʼerüin waaʼin sünain tü waalinkat nüpüla Jeʼwaa. Naashin Pablo, choʼujaashii napüshuaʼa na anoujashiikana suluʼu tü outkajaaleekat, müshii aka saaʼin nüʼülia wanee wayuu. Nukumajüin Jeʼwaa noʼu chi wayuukai, nücheʼe, najapü, nuuʼui otta choʼujaasü süpüshuaʼa tia nümüin chi wayuukai (1 Cor. 12:23, 24). Akaʼaya wayakana, kojutüshii waya nümüin Jeʼwaa waneʼewai wakua. Nnojotsü nuʼwanaajireʼerüin wakuwaʼipa namaa na waneeinnua jee nnojoishii waya maalin nüpüla sutuma waaʼinrüin wanee kasa mojusü. Anasü waaʼin sutuma watüjaain saaʼu alin waya nüpüla Jeʼwaa.

17. ¿Jamüsü anaka jülüjale waaʼin tü kasa anasü nanainkat na waneeinnua?

¹⁷ Tü apünüinkat kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluinjatüin yaletüin waaʼin shia jülüjain waaʼin tü kasa anasü nanainkat na waneeinnua maʼaka saaʼin nutuma Jeʼwaa. ¿Jamüsü anaka waaʼinrüle tia? Shia süka nnojoleerüin wachajaain sukuwaʼipa süpüla kapülain waya saaʼin wayuu otta nnojoleerü waküjakuʼu müin namüin na waneeinnua tü naaʼinrajatkat. Achunteena waya kaaliinwaa namüin otta kojuteerü wamüin tü namakat (Prov. 13:10). Shiale jülüjain waaʼin tü kasa anasü nanainkat na waneeinnua, talateena waya müleka saapünüle namüin wanee aʼyatawaa suluʼu tü nupueulosekat Jeʼwaa. Jee waapeerü analuʼut nümüin Jeʼwaa saaʼu nuuʼulaain waʼyataajiraain namaa na wawalayuukana (1 Ped. 5:9).

18. ¿Jamüsü nnojoleetka yaletüin waaʼin wekirajüle tü waaʼinkat?

¹⁸ Tü pienchikat kasa waaʼinrajatka shia wekirajüin tü waaʼinkat süka tü pütchi suluʼukat tü Wiwüliakat. Sükajee tia, wayaawateerü aaʼu tü jülüjakat naaʼin Jeʼwaa süchiki wanee kasa. Jülüjale waaʼin tü jülüjakat naaʼin Jeʼwaa, shieerü waneekaka süpüla waaʼinrüin tü anakat nümüin. Akaʼaya wekirajaale sünain tü Wiwüliakat, woʼuraajüle otta waaʼinrüle tü wekirajaakalü anain, eejeerü waaʼin sünain tü anasükat süpüla waaʼinrüin jee sünain tü mojusükat süpüla wayouktüin. Jee müsia, kapüleerü waaʼin nakuwaʼipa na waneeinnua suulialeʼeya wakuwaʼipa (1 Tim. 1:5). Waaʼinrüle tia, nükaaliinjeena waya Jeʼwaa süpüla anaʼleeinjatüin wanoula jee süpüla nnojoluinjatüin yaletüin waaʼin (1 Ped. 5:10).

19. ¿Kasa akaaliinjeenaka waya süpüla nnojoluin yaletüin waaʼin maaʼulu yaa jee süpüla kaʼikat süpüshuaʼa?

¹⁹ Soto waaʼin chi nünüikimaajachikai Maleiwa wachuntaka anülia suʼttiajee tü ekirajaayakat. Amojujaasü nukuwaʼipa nümaa Jeʼwaa otta ouktüshi nia süka yaletajaain naaʼin. Eepejeʼe süpüla ayatüin waya nnojoluin yaletüin waaʼin sutuma wekirajaain nachiki na wayuu waneepiakana nümaa Jeʼwaa. Shiimain kapüleein tia, wounteetpejeʼe shia. Sülata sülata sümapa tü kaʼikalüirua, weʼitaʼaleeinjatü waaʼin nünain Jeʼwaa (Prov. 8:13). Jaʼitasü jamawalain wakuwaʼipa, ayatüinjana waneepiain waya nümaa Jeʼwaa. Nnojotsü eein wanee kasa anaʼleeka suulia tü makalü yaa. Weʼitaa suluʼu wakuwaʼipa tü kasa watüjüitpakat sünainjee tü piamasükalüirua ekirajaaya. Waaʼinrüle shia, nnojoleerü yaletüin waaʼin jee waneepieena waya nümaa Jeʼwaa suluʼu kaʼikat süpüshuaʼa.