EKIRAJAAYA 26
«Eejüinjatü maʼin jaaʼin» süpüla tü nükaliakat Jehová
«[Anteerü] tü nükaliakat Jehová, maʼaka naaʼin wanee kaʼruwarai antakai saʼwai sünain aʼluwajaa» (1 TES. 5:2, TNM).
JAYEECHI 147 Kateerü woʼu waneepia
SÜCHIKI TÜ WEKIRAJAAINJATKALÜ ANAIN a
1. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla woʼttaainjanain süntapa tü nükaliakat Jehová?
«TÜ NÜKALIAKAT Jehová», müsü tü Bibliakat süchiki tü kaʼi najaʼttirakalü oʼu Jehová na nüʼünüükana otta süchiki tü kaʼi nuʼtteʼerakalü oʼu na aʼyataashiikana nümüin. Alatüsü tia sümaiwa eejanale najaʼttirüin Jehová na nüʼünüükana (Is. 13:1, 6; Ezeq. 13:5; Sof. 1:8). Soʼu palit kaʼi alateerü tia süchikuaʼa. Oʼtteerü «tü nükaliakat Jehová» sushutunapa saaʼu Babilonia tü Miyoʼukat jee ajaʼtteerü shia süntapa Armagedón. Süpüla woʼttaainjanain soʼu kaʼikat tia, ayatüinjatü eejüin maʼin waaʼin naashin Jesús. Waaʼinrüinjatü tia nnojoluiwaʼaya süntüin tü müliaa miyoʼukat (Luc. 12:40, TNM; Mat. 24:21, TNM).
2. ¿Jamüsü anaka wekirajaale sünain tü nüshajakat Pablo suluʼu 1 Tesalónica?
2 Suluʼu palajatka karaloʼuta nüshajaka Pablo namüin na anoujashii chajanakana Tesalónica, kayaawasesü nutuma tü nükaliakat Jehová. Naaʼinrüin tia süpüla nayaawatüin saaʼu eejüinjatüin maʼin naaʼin. Soʼu nüküjain tia Pablo namüin, nütüjaa aaʼu isayülüin süpüla süntüinjatüin tü nükaliakat Jehová (2 Tes. 2:1-3, TNM). Mayaainjeʼe müin tia, nüküjain Pablo namüin na anoujashiikana eejüinjatüin maʼin naaʼin süpüla tia kaʼikat, jama eein süpüla süntalaʼa sümüin. Müshiʼiya wayakana, anasü waaʼinrüle tü nümakat Pablo. Wekirajaa sünain tü nümakat Pablo süchiki jameerüin sukuwaʼipa tü nükaliakat Jehová, jaraliinjanain na oʼttaainjanakana otta süchiki tü waaʼinrajatkat süpüla eejüin maʼin waaʼin.
¿KASA MEETKA AKA SAAʼIN SUKUWAʼIPA TÜ NÜKALIAKAT JEHOVÁ?
3. ¿Jamüsü meetka tü nükaliakat Jehová maʼaka naaʼin wanee kaʼruwarai antakai saʼwai sünain aʼluwajaa? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).
3 Meerü aka saaʼin nukuwaʼipa «wanee kaʼruwarai antakai saʼwai sünain aʼluwajaa» (1 Tes. 5:2, TNM). Tüü shia palajatka shiyaawase nutuma Pablo süpüla nüküjain süchiki tü sukuwaʼipainjatkat tü nükaliakat Jehová. Na kaʼruwaraliikana nnojoishii kamaʼain naya sünain aʼluwajaa jee naaʼinrüin tia saʼwai eere nnojoluin eejüin saaʼin wayuu napüla. Müsia neʼe tü nükaliakat Jehová, antalaa meerü shia. Nnojoleerü kamaʼain jee ainkeerü neʼe saaʼin wayuu süntapa tia kaʼikat. Akaataajaʼa wayakana, eesü süpüla süinkeerüin neʼe waaʼin süntapa tia. Oʼttaajeenapejeʼe waya suulia tia, nayeena ajaʼttinnaka na mojulaashiikana.
4. ¿Jamüsü meetka tü nükaliakat Jehová maʼaka saaʼin sukuwaʼipa wanee wayuu ipuolu antalaa makat saalin joʼuu sümüin?
4 Meerü sukuwaʼipa «maʼaka sukuwaʼipa wanee wayuu ipuolu antalaa makat saalin joʼuu sümüin» (1 Tes. 5:3, TNM). Wanee wayuu eekai ipuoluin, nnojotsü sütüjaain saaʼu tü kaʼi jemeyuleetkalü oʼu shia, shiaʼala neʼe sütüjaaka saaʼu sünteerüin tia kaʼikat, antalaa meerü saalin joʼuu sümüin. Müsia neʼe tü nükaliakat Jehová, nnojotsü watüjaain saaʼu tü kaʼi jee tü oora sünteetkalü oʼu. Shiaʼala neʼe watüjaaka saaʼu sünteerüin tia kaʼikat. Watüjaa aaʼulu süntalaʼa sümeerüin tü kaʼi süsalainjatkalü oʼu naainjala na mojulaashiikana nutuma Jehová, nnojoleena naya isajüin nuulia.
5. ¿Jamüsü meetka tü nükaliakat Jehová maʼaka jaʼyuʼuleein naaʼu wanee kaʼruwarai?
5 Meerü sukuwaʼipa «maʼaka jaʼyuʼuleein naaʼu wanee kaʼruwarai». Shia chiiruaajatka shiyaawase nükalia Jehová nutuma Pablo (1 Tes. 5:4, TNM). Jamüshiijaʼa na kaʼruwaraliikana, eesüjaʼa nnojorüle eejüin naaʼin sünain jaʼyuʼujeerüin naaʼu sünain aʼluwajaa. Saaʼujee tia, eeshiijaʼa süpüla nantünüin aaʼu sünain aʼluwajaa. Meeria neʼe sukuwaʼipa tü alateetkat süntapa tü müliaa miyoʼukat. Atüjaaneerü aaʼu tü kasa mojusü naaʼinrakat na wayuukana noʼuluʼu Maleiwa, meerü süntünakai naaʼu maʼaka süntünüin naaʼu chi kaʼruwarai jaʼyuʼuleekai aaʼu. Nnojotsü müin wakuwaʼipa maʼaka naaʼin naya wayuukana, jaʼyasü waaʼu eejüin waaʼin süpüla tü nükaliakat Jehová. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla eejüin waaʼin süpüla tia kaʼikat? Wayoutajatü tü kasa mojukat noʼuluʼu Jehová jee kachiiruainjatü waaʼin kasa eekai lotuin (Éf. 5:8-12, TNM). Wekirajaa jooluʼu süchiki piamasü shiyaawase nutuma Pablo süpüla wayaawatüin saaʼu jaraliinjanain na outakana soʼu tü nükaliakat Jehová.
¿JARALII NA OUTUINJANAKANA SOʼU TÜ NÜKALIAKAT JEHOVÁ?
6. ¿Jamüshii maka natunkakai aaʼin wainma wayuu? (1 Tesalónica 5:6, 7).
6 «Na eekai natunkuin» (paashajeʼera 1 Tesalónica 5:6, 7, TNM). Naashin Pablo müshii natunkakai aaʼin na outuinjanakana soʼu tü nükaliakat Jehová. Nutunkule wanee wayuu, nnojotsü nütüjaain saaʼu tü kasa alatakat nüʼütpünaa, nnojotsü nütüjaain saaʼu anale jee mojule tü kasa alatakat. Alatamaatüsü kaʼi naaʼu otta nnojotsü eejüin naaʼin sülatüle kasa nümüin. Müsia neʼe tü alatakat namüin na wayuukana, müshii natunkakai aaʼin sünain anoujaa (Roma 11:8). Mayaainjeʼe neʼrüin tü kasa ayaawatünüinjatkalü akajee sülüʼülüin süpüla sajaʼttinnüin tü kasa mojusükat jee sülüʼülüin tü müliaa miyoʼukat, ayatüsia nnojoluin eejüin naaʼin. Sülatüle wanee kasa keemakai maʼin suluʼu mmakat süpüshuaʼa, eeshii na achajaakana maʼin nüchiki Maleiwa jee kamalainsü namüin tü pütchi anakat maʼin. Alatapünaapejeʼe tia noulia, müshii natunkakai aaʼin nachikuaʼa sünain anoujaa. Eetaashii joo na anoujakana sünain eeinjatüin wanee kaʼi süsalainjatka oʼu saainjala wayuu nutuma Maleiwa, isayütpejeʼe sükalia süpüla süntajatüin tia kaʼikat naküjainruʼu (2 Ped. 3:3, 4). Akanasaʼa wayakana watüjaa aaʼu eejüinjatüin maʼin waaʼin sümaʼinruʼu waʼatapajüin süntüin tia kaʼikat.
7. ¿Jamüshii maka nepeʼrakai aaʼin na wayuu najaʼttirüinjanakana Maleiwa?
7 Meerü sukuwaʼipa maʼaka nukuwaʼipa «na eekai epeʼrüin». Na wayuu najaʼttirüinjanakana Maleiwa naashin Pablo, müshii nepeʼrakai aaʼin. Nipeʼrüle wanee wayuu nnojotsü jamajatüin nümüin jamüle nukuwaʼipa otta mojusü tü kasa nüneekakat. Müsia neʼe nakuwaʼipa na mojulaashiikana, ajaʼttinneena naya süka nnojoluin jamajatüin namüin tü naapirakalü oulia naya Maleiwa jee süka noʼunuin süchiirua tü kasa mojusü suchuntaakat naaʼin. Nüküjain Pablo namüin na anoujashiikana laülaainjatüin naaʼin, anainjatüin naaʼin jee nnojoliinjanain müin nepeʼrakai aaʼin (1 Tes. 5:6, TNM). Müshi wanee wayuu ekirajaakai süchiirua sukuwaʼipa tü Bibliakat: «Chi wayuu nnojoikai epeʼrüin, anamia nia, atüjashi süpüleerua nukuwaʼipa otta anasü tü kasa nüneekakat». ¿Jamüshii watüjainjanaka süpüleerua wakuwaʼipa? ¿Jamüsü laülaainjatka waaʼin? Shia süka eein süpüla sünainpünaain waya política otta eein süpüla sünainpünaain waya sukuwaʼipa wayuu. Sümaʼinruʼu sülüʼülüin tü nükaliakat Jehová apüleeruaaneerü maʼin waaʼin süpüla sünainpünaain waya tia piamasükat kasa. Nnojoliinjanapejeʼe waya mmoluin suulia aküjaa süchiki jamüin nnojoliika waya sünainpünaain tia. Süka nükaalinjeenain waya Jehová sükajee tü nüpülainkat, jimateerü waaʼin, laülaajeerü waaʼin otta aneerü tü kasa waneekakat (Luc. 12:11, 12, TNM).
YAPA WAYA SÜPÜLA TÜ NÜKALIAKAT JEHOVÁ
8. Saashin 1 Tesalónica 5:8, ¿kasa waaʼinrajatka süpüla eejüin waaʼin otta süpüla laülaain waaʼin? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).
8 Maa waʼatakai wanain tü kachueera aaʼinmajakat waya otta maa waʼatakai wanain tü casco aaʼinmajakat wekii. Tü wakuwaʼipakat naashin Pablo müinjatü aka saaʼin nukuwaʼipa wanee surulaat eejakai aaʼin otta aʼatakai nünain tü korolo atkaayakat (paashajeʼera 1 Tesalónica 5:8, TNM). Eere atkawaa, yapainjachi wanee surulaat süpüla tia. Müsia neʼe tü wakuwaʼipakat. Yapeena waya süpüla tü nükaliakat Jehová waʼatüle wanain waaʼintoʼupünaa tü kachueera aaʼinmajakat waya. Kachueerakat tia shiyaawase kanoulain waya jee alin wapüla wayuu. Otta müsia waʼatüinjatü wanain tü casco aaʼinmajakat wekii. Shiyaawase tia tü kasa anasü waʼatapajakat nutuma Maleiwa. Yapeena waya süpüla tü nükaliakat Jehová kanourale waya, aire wapüla wayuu otta ayatüle waʼatapajüin tü kasa anasü eejeetkat mapeena.
9. ¿Kasa saaʼinmajaka oulia waya tü kanoulaakat?
9 Tü kachueera naʼatakat naaʼintoʼupünaa wanee surulaat saaʼinmajüin tü naaʼinkat. Akaʼaya kanourale waya jee aire wapüla wayuu, saaʼinmajeerü tü suluʼukat waaʼin, ayateena waya aʼyataain nümüin Jehová otta ayateena waya oushikajaain süchiirua nukuwaʼipa Jesús. Saaʼujee kanoulain waya watüjaa maʼin aaʼu naapeerüin Jehová kasa anasü namüin na wayuu achajaakana maʼin nüchiki (Heb. 11:6, TNM). Jaʼitairü kasain alatüin wamüin, jüüjüüshiʼiya waya nümüin Jesús, chi Wekiipüʼükai. Süpüla wakatsüinrüin wanoula jee walatüin süchikumüin müliaa, anasü maʼin jülüjale waaʼin tü naaʼinrakat na wawalayuu waneepiakana nümaa Maleiwa soʼunnaa napüleeruaanüin aaʼin saaʼujee nanoula otta soʼunnaa neʼrüin choʼujawaa. Süpüla nnojoluinjatüin kachiiruain waaʼin washirüü, anasü washatüle nakuwaʼipa na wawalayuu ooʼulaakana waneirua kasa süpüla naaʼinmaain tü naʼyataainkat nümüin Maleiwa. b
10. ¿Kasa waaʼinreetka aire wapüla Maleiwa otta aire wapüla wayuu?
10 Süpüla eejüin waaʼin jee laülaain waaʼin, alinjatü wapüla wayuu (Mat. 22:37-39). Saaʼujee alin wapüla chi Maleiwakai ayateeria waküjain tü pütchi anakat maʼin, jaʼitasü kasain ataʼüleein wakuwaʼipa suulia aaʼinraa tia (2 Tim. 1:7, 8). Saaʼujee alin wapüla na wayuukana, ayateeria wachajaain sukuwaʼipa süpüla waküjain namüin tü pütchikat. Waaʼinrüin tia suluʼupünaa teleepono jee sükajee karaloʼuta. Nnojotsü jülüjain waaʼin mepin nakuwaʼipa. Suulialeʼeya jülüjain waaʼin tia, waʼatapajüin neeʼiratüin nakuwaʼipa jee nacheküin naaʼinrüin kasa eekai anain (Ezeq. 18:27, 28).
11. ¿Jamüsü anaka wakuwaʼipa aire wapüla na wawalayuukana? (1 Tesalónica 5:11).
11 Atüjaana aaʼu alin wapüla na wawalayuukana wamüliajüle naya otta wakatchinrüle naaʼin (paashajeʼera 1 Tesalónica 5:11, TNM). Akaalinjiraashii na surulaatkana sünain atkawaa. Natkaajiraapa namaa na naʼünüükana, eeshijaʼa süpüla jamajüin wanee surulaat nutuma wane nüchikumüin chi niʼipolokai sümaa nnojoluin naaʼinjeein tia. Müsia neʼe tü wakuwaʼipakat, nnojotsü waainjeein wanee kasa mojusü namüin na wawalayuukana, nnojotsü suluʼuin waaʼin tia otta nnojoishii pasalaaweein waya naainjale kasa mojusü wamüin (1 Tes. 5:13, 15, TNM). Atüjaanüsia aaʼu alin wapüla na wawalayuukana saaʼujee kojutuin wamüin na wawalayuu laülaakana wapüleerua (1 Tes. 5:12). Jülüjataa waaʼin nakuwaʼipa na anoujashii chajanakana Tesalónica. Wanaa sümaa nüshajüin Pablo tia pütchikat namüin, jeketü akumajaain tü anoujaakat chayaa. Eesüjaʼa nnojorüle anain maʼin natuma naʼyataain na laülaashiikana napüleerua, kojutuinjanapejeʼe naya namüin. Sümaʼinruʼu sülüʼülüin tü müliaa miyoʼukat, eesüjaʼa nnojoleerüle noʼunirüin wakuwaʼipa na wawalayuu chakana eejeere sukumajüin sukuwaʼipa tü waʼyataainkat jee na wawalayuu chakana Weteet. Müshiijeseʼe choʼujaajeenain maʼin wamüin na laülaashiikana. Alinjana wapüla na laülaashii outkajaakana wamaa jee kojutuinjana naya wamüin. Jaʼitairü kasain alatüin, ayataʼaya laülaain waaʼin otta nnojo waaʼinmaain tü kasa mojukat natuma na laülaashiikana. Shia anaka aluʼu jülüjale waaʼin nuʼunirüin wakuwaʼipa Jehová otta Cristo nakajee naya wawalayuukana.
12. ¿Jamüsü nnojoleetka mojuin tü jülüjakat waaʼin waʼatapajüle tü kasa anasü naapüinjatkat wamüin Maleiwa?
12 Tü casco naʼatakat nünain wanee surulaat, saaʼinmajüin tü nikiikat. Sutuma waʼatapajüin tü kasa anasü naapüinjatkat Maleiwa, nnojotsü mojuin tü kasa jülüjakat waaʼin otta nnojoishii oʼunuin waya süchiirua tü kasa suʼunakalü achiirua wayuu maaʼulu (Filip. 3:8). Otta müsia jimatüsü waaʼin jee wachecherüin waaʼin soʼunnaa müliaa. Shiaʼaya niʼraka tia chi wawalakai Wallace sümaa Laurinda, aʼyataashii naya nümüin Maleiwa chaa África. Soʼu apünüin neʼe semaana amülouishi chi nüshikai Wallace otta amülouisü tü shiikat Laurinda. Nnojoishii neʼrajüin nakua saaʼujee tü ayuuliikat COVID-19. Müshi Wallace: «Sümülialüin maʼin taaʼin süka tatüjaain saaʼu nasoʼiraainjanain aaʼin na outushiikana. Sünainjee tanoujain maʼin sünain tia, nnojotsü taaʼinmaain maʼin neʼrüin namüliala sülüʼütpa nakalia süpüla outaa. Shia taaʼinmaaka maʼin talateerüin maʼin naaʼin katapa noʼu suluʼu tü Paʼaraiisükat. Saaʼujee waʼatapajüin tü kasa anasü naapeetkat wamüin Maleiwa, jimatüsü waaʼin otta nnojotsü waapüin waaʼin sümüin tü mojuukalü aaʼin sotopa naya waaʼin».
13. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla naapüinjatüin wamüin Jehová tü nüpülainkat?
13 «Nnojo jütaʼülüin sukuwaʼipa tü nüpülainkat Maleiwa» (1 Tes. 5:19, TNM). Naashin Pablo katchinsü maʼin waaʼu tü nüpülainkat Maleiwa. Nnojorüle wataʼülüin sukuwaʼipa tü nüpülainkat Maleiwa süpüla eeinjatüin shia waaʼu, yalayaleerü waaʼin, kachiirueerü waaʼin kasa eekai anain otta ayateena aʼyataain waya nümüin Jehová (Roma 12:11). ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla naapüin wamüin Jehová tü nüpülainkat? Wachuntajatü shia nümüin, ekirajaainjana waya sünain tü Nünüikikat jee paaʼinwainjana waya namaa na wawalayuukana (Gal. 5:22, 23, TNM).
14. ¿Kasa wayoutajatka suulia wataʼülüin sukuwaʼipa tü nüpülainkat Maleiwa? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).
14 Süpüla naapüin wamüin Jehová tü nüpülainkat, wuleinjatü wakuwaʼipa otta wuleinjatü tü jülüjakat waaʼin. Wooʼulaale sukumajaain kasa mojusü suluʼu waaʼin jee waaʼinrüle tü suchuntaakat waaʼin, nnojoleerü naapüin wamüin Jehová tü nüpülainkat (1 Tes. 4:7, 8, TNM). ¿Kasa amaa waaʼinrajatka suulia wataʼülüin sukuwaʼipa tü nüpülainkat Maleiwa? Müshi Pablo: «Nnojo mojutuin jümüin tü kasa alatajatkat naashin Maleiwa» (1 Tes. 5:20, TNM). «Tü kasa alatajatkat» shia tü pütchi nüküjakat Maleiwa sükajee tü nüpülainkat. Saʼakajee tü pütchi nüküjakat Maleiwa eesü tü kasa alatajatkat soʼunnaa tü nükaliakat otta tü alatajatkat nnojoluiwaʼaya süntüin. Nnojotsü jülüjain waaʼin wattayülüin tü nükaliakat Jehová jee nnojoleerüin weʼrüin Armagedón. Suulialeʼeya jülüjain waaʼin tia, eejüsü maʼin waaʼin süpüla tü nükaliakat Jehová. Müsüjeseʼe kachiiruain waaʼin wulein wakuwaʼipa otta waaʼinrüin kasa ayaawatünaka akajee waʼwaajüin chi Maleiwakai (2 Ped. 3:11, 12, TNM).
«SÜPÜLA JÜTÜJAAIN SAAʼU SHIIMAINREJEʼEYA SHIA»
15. ¿Kasa waaʼinrajatka suulia wemeejünüin? (1 Tesalónica 5:21).
15 «Jimatüitpa waaʼin jee anainnapa waya» meena na nüʼünüükana Maleiwa soʼu palit kaʼi (1 Tes. 5:3, TNM). Neweetireerü pütchi na yolujaakana shiiʼiree nemeejüin watta saalii wayuu (Alat. Map. 16:13, 14, TNM). ¿Wooʼulaajeenache nemeejüin waya? Nnojoleena nemeejüin waya waaʼinrüle pütchikat tüü: «Jikirajaa sünain kasa süpüshuaʼa süpüla jütüjaain saaʼu shiimainrejeʼeya shia» (paashajeʼera 1 Tesalónica 5:21, TNM). Tü pütchi «süpüla jütüjaain saaʼu shiimainrejeʼeya shia» makat suluʼu griego sünainjeejatü tü aainjünakat süpüla sütüjaanüin saaʼu shiimainre ooroin jee pülaatain wanee kasa. Müsia neʼe tü waaʼinrajatkat, acheküshii wekirajaain süpüla watüjaain saaʼu shiimainre tü waapakalü achiki jee tü waashajeʼerakat. Naaʼinrüinjatü tia na anoujashii chajanakana Tesalónica, wayaleekajaʼa wayakana waaʼinrüinjatü maʼin tia sümaʼinruʼu sülüʼülüin tü müliaa miyoʼukat. Suulia wanoujaʼalüin sünain kasa süpüshuaʼa, acheküshii wekirajaainjanain sünain tü Bibliakat jee sünain tü karaloʼuta aapünakat wamüin süpüla wayaawatüin saaʼu shiimainre tü münakat wamüin. Waaʼinrüle tia, nnojoleerü wanoujain sünain tü pütchi neweetirakat na yolujaakana (Prov. 14:15; 1 Tim. 4:1).
16. (1) ¿Kasa waʼatapajaka maʼin nutuma Jehová? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka sümaʼinruʼu waʼatapajüin tia kaʼikat?
16 Watüjaa aaʼulu nnojoleenain najaʼttinnüin na aʼyataashiikana nümüin Jehová soʼunnaa tü müliaa miyoʼukat. Nnojotpejeʼe watüjaain saaʼu jameerüin wakuwaʼipa waneʼewai wakua (Sant. 4:14, TNM). Woʼttaale süchikumüin tü müliaa miyoʼukat jee outule waya süpülapünaa tia, watüjaa aaʼu naapeerüin wamüin Jehová kataa oʼuu süpüla kaʼikat süpüshuaʼa ayatüle waneepiain waya nümaa. Na anoujashii chainjanakana kepiain iipünaa, cheena naya nümaa Cristo jee müshiʼiya na wane anoujashiikana, yaainjana kepiain naya saaʼu tü Mmakat paʼaraiisüpa shia. Sümaʼinruʼu waʼatapajüin tia, ayataʼaya waaʼinmaain tü kasa anasü waʼatapajakat nutuma Jehová jee ayataʼaya eejüin waaʼin süpüla tü nükaliakat.
JAYEECHI 150 Nuʼtteʼereena waya Jeʼwaa
a Kayaawasesü atumawaa tü nükaliakat Jehová suluʼu 1 Tesalónica kapiitulo 5. ¿Kasa aküjüneeka achiki wanaa sümaa «tü nükaliakat Jehová» sümünüin amüin? ¿Joujeerü süntaka? ¿Jaralii na oʼttaainjanakana? ¿Jaralii na outuinjanakana? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla eejüinjatüin waaʼin? Süpüla watüjaain saaʼu tia, anashii wekirajaale süchiki tü nümakat chi aluwataaushikai Pablo.
b Paashajeʼera suluʼu jw.org tü pütchikat «Se ofrecieron para ayudar» (alijunaikiruʼusü).