1-3. ¿Kasa sünainpünaaka aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin? Püküja nüchiki wanee wayuu aaʼinrakai tia.

KALEʼERUʼUSHII waya kaainjalaa wapüshuaʼa otta eeshii waainjawaire kasa mojusü. Müshijeseʼe naapüin Jeʼwaa chi Nüchonkai süpüla nülaʼajaain waainjala. Nnojorüle yaletüin waaʼin otta wayaawajaale suulia waainjala, eeshii süpüla wachuntüin nümüin Jeʼwaa motoiwa naaʼin waainjala. Süka waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat, amülialaajeerü naaʼin Jeʼwaa waalin jee moteerü naaʼin waainjala (Sal. 103:10). Aʼyataainjanapajaʼa waya nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin (1 Crón. 28:9). ¿Eesüche süpüla wountüin tia mayaapejeʼe waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat?

² Süpüla watüjaain saaʼu tia, waʼwanaajireʼera nukuwaʼipa chi aluwataaikai Asá sümaa nukuwaʼipa chi aluwataaikai Amasías. Aainjüshii kasa anasü naya piamashiikana aluwataalii jee aainjüshii naya kasa mojusüya süka naleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. Süküjapejeʼe tü Wiwüliakat niʼyataain Asá waneepia süka süpüshuaʼa naaʼin nümüin Jeʼwaa (2 Crón. 15:16, 17; 25:1, 2; Prov. 17:3). Nüchajaain maʼin sukuwaʼipa waneepia süpüla talatüin naaʼin  Jeʼwaa nutuma (1 Crón. 28:9). Aluʼujasaʼa Amasías, nnojoishi aʼyataain nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin. Jamüshijaʼa nia süchikijee nükanalüin na nüʼünüükana Maleiwa, nülüʼüjüin tü namaleiwasekalüirua süpüla nuʼwaajüin shia (2 Crón. 25:11-16).

³ Chi wayuu aʼyataakai nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin shia süka aishaatain nia nüpüla otta nuʼwaajeechi nia süpüla kaʼikat süpüshuaʼa. Wanaa sümaa saashajaain tü Wiwüliakat süchiki tü waaʼinkat shia saashajaaka achiki tü wakuwaʼipakat. Maʼaka saaʼin tü jülüjakat waaʼin, tü keejiakat wamüin, tü waaʼinreekalü amüin watta kaʼi jee tü waaʼinrakat aaʼujee wanee kasa. Eepejeʼe süpüla waʼyataain nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin mayaapejeʼe waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. Aʼyataashii waya nümüin Jeʼwaa süka keeʼireein waaʼin waaʼinrüin tia, nnojotsü shiain sutuma wapüleeruaanüin aaʼin jee sutuma kiʼrainnain waya sünain aaʼinraa shia (2 Crón. 19:9).

4. ¿Kasa wekirajaainjatka anain jooluʼu?

⁴ Süpüla watüjüinjanain maʼin süpüleerua tü sünainpünaakat aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin, wekirajaainjatü anain nukuwaʼipa Asá, Jehosafat, Ezequías otta Josías. Aluwataapuʼushii naya saaʼu tü mmakat Judá otta waneepiashii naya nümaa Jeʼwaa. Mayaapejeʼe eein tü kasa nnojotkalü anain natuma, talatüshi Maleiwa namaa. Wayuukana naainnua, aʼyataashii nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin. ¿Kasa naainjaka naya wayuukana süpüla niʼrüin Jeʼwaa tia naaʼu? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nakuwaʼipa naya wayuukana? Wekirajaa sünain tia.

5. ¿Kasa naaʼinraka Asá nuʼttapa sünain aluwatawaa?

⁵ Piamashii wayuu aluwataakana saaʼu Judá nüpülapünaa Asá, soʼu tia, katatüsü tü mmakat Israel suulia tü mmakat Judá. Wanaa sümaa nuʼttüin Asá sünain aluwatawaa saaʼu tü mmakat Judá, najaʼlajeʼerüin tü sukuwaʼipakat aʼwaajaa maleiwayaasü jee tü kasa kashüülasü naainjakat na amaʼüjiraakana nakuwaʼipa suluʼu tia mmakat. Nusoʼlojirüin shiyaakua tü maleiwayaasü suʼwaajakat wayuu otta nüjünajaain na tooloyuu amaʼüjiraakana nakuwaʼipa suluʼu tü aʼwaajüleekat. Nnojotsü mapa aluwataain nutuma tü noushukolia süka sukumajüin wanee shiyaakua maleiwayaasü kashüülaka maʼin (1 Rey. 15:11-13). Tü wanee kasa naainjakat Asá shia nütütüleʼerüin naaʼin na wayuu nuluwataakana aaʼu süpüla nachajaainjachin Jeʼwaa jee süpüla noonooin sümaa tü pütchi naapakat Jeʼwaa namüin nükajee Moisés. Nüchajaain maʼin sukuwaʼipa Asá süpüla nükaaliinjain na waneeinnua süpüla naʼwaajüin Jeʼwaa (2 Crón. 14:4).

6. ¿Kasa naaʼinraka Asá wanaa sümaa sushutünüin aaʼu Judá natuma na surulaat chejeʼewaliikana Etiopía?

⁶ Alatüsü poloo juya süchikijee nuʼttüin Asá sünain aluwatawaa sümaa nnojoluin eein kasachiki chaa Judá. Shiasaʼa mapa, ashutüna aaʼu tü mmakat Judá natuma na surulaat chejeʼewaliikana Etiopía, wanee miyon naya otta 300 neʼejena natkaayainjatka (2 Crón. 14:1, 6, 9, 10). ¿Kasaka naaʼinrüin Asá sutuma tia? Niʼitaain naaʼin sünain nükaaliinjeerüin Jeʼwaa tü nupueulosekat. Nuchuntaka kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla nayamülüin na  naʼünüükana (paashajeʼera 2 Crónicas 14:11). Eesü nükaaliinjapuʼule Jeʼwaatü nupueulosekat süpüla nayamülüin na naʼünüükana mayaapejeʼe nnojoluin waneepiain nümaa Jeʼwaa na aluwataakana saaʼu nupueulose. Sükajee tia, niiʼiyatüin Jeʼwaa niain chi Maleiwa shiimainshikai (1 Rey. 20:13, 26-30). Nükaaliinjapejeʼe Jeʼwaa na wayuu chejeʼewaliikana Judá süka niʼitaain naaʼin Asá nünain Jeʼwaa. Asouktüshi Jeʼwaa shiʼipajee tü nuchuntakalü Asá nümüin, müshiijeseʼe nakanalüin na naʼünüükana (2 Crón. 14:12, 13). Naainjakalaka Asá mapa wanee kasa mojusü, achuntüshi nia kaaliinwaa nümüin chi aluwataaikai saaʼu tü mmakat Siria, nnojoishi niain nuchuntüin amüin kaaliinwaa Jeʼwaa (1 Rey. 15:16-22). Mayaapejeʼe naaʼinrüin tia, niʼrüin Jeʼwaa alin nia nüpüla Asá. Aʼyataashi nia waneepia nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin (1 Rey. 15:14).

7, 8. ¿Kasa paaʼinrajatka süpüla püshatüin nukuwaʼipa Asá?

⁷ ¿Jamüsü süpüla watüjaain saaʼu shiimainre waʼyataain nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin? Anashii wasakirüle waaʼin sünain tüü: «¿Oonooshiche taya waneepia nümaa Jeʼwaa jaʼitairü kapüleein tamüin aaʼinraa tü nümakat? ¿Taaʼinreetche waneepia tü anasükat süpüla wuleinjatüin takuwaʼipa jee nakuwaʼipa na wawalayuukana?». Jülüjataa waaʼin nukuwaʼipa Asá, choʼujaashaatasü maʼin katsüinjatüin naaʼin süpüla nuuʼuleʼerüin tü noushukot suulia aluwatawaa wanaa nümaa. Eesü choʼujaʼawaire katsüinjatüin paaʼin maʼaka naaʼin Asá. Jamüshijaʼa nujuʼitinnüle wanee püpüshi jee niale wanee paʼaleewain naʼakajee na wawalayuukana, ¿ayateeiche pia aleewain nümaa? ¿Kasa eeka süpüla saainjirüin pia tü paaʼinkat?

⁸ Eesüjaʼa süpüla müin wapüleeruaanakai aaʼin sutuma wayuu süpüshuaʼa maʼaka sülatüin nümüin Asá. Eeshijaʼa süpüla nemeeʼerainpalain pia na pukonpanyeetsekana suluʼu koleejia jee natuma profesootkana sutuma püküjülin pütchi. Jee eeshi süpüla nemeeʼerainpalain pia na aʼyataajiraakana pümaa sutuma puchuntüin kaʼi süpüla oʼunaa sünain tü outkajawaakat miyoʼu otta sutuma nnojoluin kooʼomüin putuma tü oora piʼyataakalü oʼu shiiʼiree pükanajüin sooʼomüin nneerü. Sülatüle tia pümüin, piʼitaa paaʼin nünain Jeʼwaa maʼaka saaʼin nutuma Asá. Puʼuraajaa nümüin Jeʼwaa, katsüin paaʼin otta ayata paaʼinrüin tü anasükat. Nükatsüinreerü paaʼin Jeʼwaa maʼaka naaʼinrüin shia nüka Asá.

9. ¿Jamüsü talataka naaʼin Jeʼwaa waküjüle pütchi nüchiki?

⁹ Nnojotsü shiain jülüjain naaʼin Asá tü nukuwaʼipakat neʼe nümüiwaʼa, nütütüleʼerüin naaʼin na waneeinnua süpüla nachajaain Jeʼwaa. Akaʼaya wayakana, eeshii süpüla wakaaliinjain na wayuukana süpüla naʼwaajüin Jeʼwaa. Niʼrüin waya Jeʼwaa wanaa sümaa waküjüin pütchi nüchiki namüin na wayuukana. Talatashaanashi Jeʼwaa sutuma niʼrüin waya waküjüin pütchi nüchiki süka alin nia wapüla jee süka keeʼireein waaʼin anainjatüin sukuwaʼipa wayuu watta kaʼi.

10, 11. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nukuwaʼipa Jehosafat?

¹⁰ Jehosafat chi nüchonkai Asá, nüshatüin nukuwaʼipa chi nüshikai (2 Crón. 20:31, 32). ¿Suluʼu jamüin? Nütütüleʼerüin Jehosafat naaʼin na wayuukana süpüla ayatüinjanain naʼwaajüin Jeʼwaa. Nüjütüin waneeinnua wayuu suluʼupünaa tü mmakat Judá süpüla nekirajüin na wayuukana sünain tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés (2 Crón. 17:7-10). Aluwataashi nia wayuu süpüla nekirajüin na nuuʼuliwoʼukana Efraín kepiakana saaʼu tü uuchikalüirua, chaa suluʼu tü mmakat Israel. Aluwataashi nia wayuu shiiʼiree naleʼejüin naya wayuukana nünainmüin Jeʼwaa (2 Crón. 19:4). Jehosafat,  nia wanee aluwataai achajaakai Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin (2 Crón. 22:9).

¹¹ Keeʼireesü naaʼin Jeʼwaa shiʼraajüinjachin nia wayuu sainküinjee mmakat süpüshuaʼa. Eeshii süpüla wakaaliinjain wayakana wapüshuaʼa sünain ekirajaa wayuu nüchiki Jeʼwaa. Püsakira paaʼin sünain tüü: «¿Teʼitaainche tapüleerua nnojoluinjachin talatirüin wanee kashi sümaa nnojoluin taküjüin pütchi? ¿Keeʼireesüche taaʼin tekirajüin wayuu süpüla naʼwaajüin Jeʼwaa? ¿Achuntüshiche taya kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla tekirajüin wayuu?». Wachajaale sukuwaʼipa süpüla woʼttüin sünain ekirajaa wayuu, nükaaliinjeena waya Jeʼwaa. ¿Eeshiche süpüla pikirajüin wayuu sünain tü Wiwüliakat soʼu tü kaʼi peemeraakalü oʼu? Anasü püshatüle nukuwaʼipa Jehosafat, pükaaliinja na eemiajaakana anoula süpüla naʼyataainjanain nachikuaʼa nümüin Jeʼwaa. Jee na laülaashiikana suluʼu tü outkajaaleekat, awaraijaashii naaʼu na ojuʼitinnakana eekai nnojoluin ayatüin süchiirua kaainjalaa süpüla nakaaliinjain naya.

12, 13. (1) ¿Kasa naaʼinraka Jehosafat wanaa sümaa mmoluin nia? (2) ¿Jamüsü anaka washatüle nukuwaʼipa Jehosafat?

¹² Niʼitaain naaʼin Jehosafat nünain Jeʼwaa wanaa sümaa sushutünüin aaʼu Judá sutuma watta saalii surulaat. Shiashaana tü naaʼinrakat chi nüshikai tia (paashajeʼera 2 Crónicas 20:2-4). Mmotshi Jehosafat otta achuntüshi nia kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa. Wanaa sümaa nuchuntüin nümüin Jeʼwaa, nüküjüin nümüin iseerüin nüchiki otta nachiki na wayuu nümaajanakana nakanalüin na naʼünüükana. Nüküjüin Jehosafat nümüin Jeʼwaa, nnojoluin natüjaain aaʼu tü naaʼinrajatkat. Niʼitaashaatain naaʼin sünain nükaaliinjeenain naya Jeʼwaa. Müshi nia: «Pia weʼitaaka anain waaʼin» (2 Crón. 20:12).

¹³ Eeshijaʼa süpüla müin pia maʼaka naaʼin Jehosafat. Eesü nnojorüle pütüjaain saaʼu tü paaʼinrajatkat sülatüle wanee kasa mojusü pümüin jee eeshi mmorüle pia (2 Cor. 4:8, 9). Sotuinjatpejeʼe paaʼin tü naaʼinrakat Jehosafat. Oʼuraajüshi nia noʼupala na wayuukana sümaa nüküjüin nümüin Jeʼwaa matsüin naaʼin (2 Crón. 20:5). Anasü nashatüle nukuwaʼipa Jehosafat na shikiipüʼükana napüshi. Puchunta nümüin Jeʼwaa nükaaliinjaiwa pia otta na püpüshikana süpüla eejiraain jia sümaa tü alatakat jümüin jee süpüla jütüjaain saaʼu tü jaaʼinrajatkat. Nnojo japülin pia müleka naapüle pünüiki na püchonniikana jee puʼwayuuse puʼuraajapa. Nayaawateerü aaʼu piʼitaain maʼin paaʼin nünain Jeʼwaa. Nükaaliinjeechi pia maʼaka nükaaliinjain Jehosafat.

14, 15. ¿Kasa naaʼinraka Ezequías sutuma niʼitaain naaʼin nünain Jeʼwaa?

¹⁴ Nüchajaain sukuwaʼipa Ezequías süpüla aleewainjachin nia nümaa Jeʼwaa. Naaʼinrüin tia mayaapejeʼe mojulaain chi nüshikai sümaa nuʼwaajüin maleiwayaasü. Nüsoʼlojirüin Ezequías shiyaakua tü maleiwayaasü eʼitaanakat saaʼu namünashii, nüsoʼlojirüin tü ipairua jutpünasü aʼwaajünakat otta tü ipa apaaʼuwajuushi aʼwaajünakat, nüsoʼlojirüin tü shiyaakuakat wüi naainjaka Moisés süka cobre süka naʼwaajüin shia na israeliitakana. Nuʼwaajüin Ezequías Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin. «Ayatüshi nia sünain oonowaa sümaa tü pütchi naapakat Jeʼwaa nümüin Moisés» (2 Rey. 18:1-6, TNM).

¹⁵ Suʼunnaa nuluwataain Ezequías, ashutüna aaʼu Judá natuma na surulaat asiiriajeʼewaliikana otta najaʼlajeʼerüinjatü Jerusalén naashin. Meeʼerapalashi Jeʼwaa nutuma Senaquerib, chi aluwataakai saaʼu Asiria. Nüchajaain sukuwaʼipa chia wayuukai süpüla malainjachin Ezequías nüpüla otta süpüla naapüinjatüin tü  nuwashirüinkat nümüin. Soʼu tia, niʼitaain naaʼin Ezequías nünain Jeʼwaa otta achuntüshi nia kaaliinwaa nümüin. Nütüjaa aaʼu Ezequías pülashaatain maʼin Jeʼwaa noulialeʼeya na asiiriokana jee nütüjaa aaʼu nuʼtteʼereerüin tü nupueulosekat (paashajeʼera Isaías 37:15-20). Asouktüshi Jeʼwaa nümüin Ezequías, nuluwataainjeseʼe wanee aapiee süpüla nuʼutüin naaʼin 185.000 surulaat asiiriajeʼewalii (Isa. 37:36, 37).

16, 17. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nukuwaʼipa Ezequías?

¹⁶ Mapa süchikijee tia, mayeinshaanashi maʼin Ezequías, ajachajuushi sutuma wanee ayuulii. Achuntüshijeseʼe maʼin nia nümüin Jeʼwaa otta nuchuntüin nümüin süpüla nnojoluinjatüin motuin naaʼin noonooin waneepia nümaa (paashajeʼera 2 Reyes 20:1-3). Naapüin Jeʼwaa nünüiki Ezequías, anakaʼa nia nutuma. Watüjaapejeʼe saaʼu sutuma tü Wiwüliakat nnojoluin naainjüin kasa pülasü Maleiwa maaʼulu süpüla anainjachin wanee wayuu nutuma suulia ayuulii jee süpüla kakaliainjachin nia. Weʼitaainjatpejeʼe waaʼin sünain nükaaliinjeenain waya Jeʼwaa maʼaka naaʼinrüin shia Ezequías. Eesü süpüla müin wanüiki mayaa: «Jeʼwaakalee, tachuntashaatain pümüin süpüla sotuinjatüin paaʼin tü takuwaʼipakat sünain waneepiain taya pümaa otta taʼyataain pümüin süka süpüshuaʼa taaʼin». ¿Piʼitaainche paaʼin sünain naaʼinmajeechin pia Jeʼwaa jaʼitaichi ayuulin pia? (Sal. 41:3).

¹⁷ ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nukuwaʼipa Ezequías? Eesüjaʼa süpüla eein tü kasa amojujeʼereekat wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa jee nnojotka ooʼulaain waʼyataain maʼin nümüin. Jamüsüjaʼa maaʼulu yaa, watta naalii wayuu waneepiakana sünain tü kanüliakat redes sociales jee suluʼu Internet süpüla naashajaain suluʼupünaa. Noʼutku naya wayuukana, aʼwaajüshii wayuu, müshii aka saaʼin namaleiwase namüin. Kojutüshii namüin na wayuu eʼnnaajünakana maʼin sainküin mma jee kojutüshii namüin na nnojoliikana neʼraajüinya. Waneepiashii naya sünain aashajeʼeraa karaloukta nachiki naya wayuukana jee sünain anajaa nayaakua. Nnojotsiaajeʼe mojuin tü kanüliakat redes sociales otta Internet süpüla naashajaain wayuu sümaa nüpüshi otta naʼaleewainyuu. Shia mojuka waneepiale wayuu sünain. Akaʼaya waya, eesü süpüla yaletajaain waaʼin müleka anale sünüiki wayuu wamüin sutuma tü ayaakuaa weʼitaakat suluʼu Internet jee tü pütchi washajakat. Shiasaʼa nnojorüle jaralüin anaʼlaain sümüin tü weʼitaakat suluʼu Internet, üttüsü neʼe waaʼin saaliijee tia. Shia anaka aluʼu washatüle nukuwaʼipa chi aluwataaushikai Pablo, Áquila otta Priscila. ¿Shiache kachiiruaka naaʼin natüjaain saaʼu tü saaʼinrakat wayuu? ¿Kachiiruasüche naaʼin tia sümaa natüjaain saaʼu manoujain na natüjaweekana aaʼu? Saashin tü Wiwüliakat, shia jülüjaka naaʼin Pablo «aküjaa waneepia süchikü tü nünüikükat Maleiwa». Jee müshia Áquila sümaa Priscila, shia jülüjaka naaʼin aküjaa pütchi otta akaaliinjaa na waneeinnua süpüla nayaawatüin saaʼu «tü wopu niʼitaakat Maleiwa süpüleerua wayuu» (Aluw. 18:4, 5, 26). Wasakireʼera waaʼin sünain tüü: «¿Jülüjasüche taaʼin takuwaʼipa suulia müin tamaleiwasekai saaʼin wayuu? ¿Waneepiashiche taya sünain aaʼinraa kasa nnojotka choʼujaain maʼin?» (paashajeʼera Éfeso 5:15, 16, TNM).

18, 19. ¿Kasa paaʼinrajatka süpüla müinjachin pia maʼaka naaʼin Josías?

¹⁸ Oonooshi Josías süka süpüshuaʼa naaʼin sümüin tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa (2 Crón. 34:31). Josías, nülüin Ezequías. «Jintüliiwaʼaya nia nüchajaa achikichi chi nümaleiwasekai David». Shiasaʼa nüsaʼwatapa 20 nuuyase,  oʼttüshi nia sünain najaʼlajeʼerüin tü sukuwaʼipakalü aʼwaajaa maleiwayaasü suluʼujee tü mmakat Judá (paashajeʼera 2 Crónicas 34:1-3). Nüchajaain maʼin sukuwaʼipa Josías süpüla talatüin naaʼin Jeʼwaa nutuma. Wainmaleesia tü kasa anasü naaʼinrakat suulialeʼeya tü naaʼinrakat watta naalii aluwataalii saaʼu Judá. Jamüsüjaʼa soʼu wanee kaʼi, chi laülaakai napüleerua na sacerdootekana nünta anainrü suluʼu tü aʼwaajüleekat tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés. Eesüjaʼa süpüla shiain tü karaloukta nüshajalakat Moisés. Saashajeʼennapa tü karalouktakat nümüin Josías nutuma chi nüseküretaariosekai, niyaawata aaʼu choʼujaayülüin naaʼinrüin sooʼomüin kasa süpüla niʼyataain nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin. Akaʼaya nia, nütütüleʼerüin naaʼin na waneeinnua süpüla naaʼinrüin tia. Sutuma tia, ayatüsü wayuu sünain aʼwaajaa Jeʼwaa waneepia suʼunnaa katüin noʼu Josías (2 Crón. 34:27, 33).

¹⁹ Josías, nülüin nia chi aluwataaikai Manasés. Eeshijaʼa süpüla nikirajünüin Josías nutuma sünain motowalin naaʼin Jeʼwaa saainjala wayuu. Jimaʼaire pia, eesü süpüla püshatüin nukuwaʼipa Josías otta eeshi süpüla piʼraajüin maʼin Jeʼwaa. Eeshi süpüla pütüjüin nanainjee na püpüshi laülaainnakana jee nanainjee na wawalayuu laülaainnakana. Naküjeerü pümüin süchiki tü kasa anasü naaʼinrakat Jeʼwaa napüleerua. Wanee kasa jülüjeeka paaʼin shia jamüin naaʼin Josías nütüjaapa saaʼu tü sümakat tü Nünüikikat Maleiwa. Sutuma keeʼireeshaatain naaʼin talatüin Maleiwa nümaa, nunoukteʼeramaatüin nukuwaʼipa. Akaataajaʼa neʼe piakai, paashajeʼerüle tü Wiwüliakat keeʼireejeerü paaʼin poonooin nümaa Jeʼwaa. Paaʼinrüle tia, aleeweechi maʼin pia nümaa otta talateerü maʼin paaʼin. Otta müsia, keeʼireejeerü paaʼin püküjüin pütchi sümüin wayuu nüchiki Jeʼwaa (paashajeʼera 2 Crónicas 34:18, 19). Pikirajaapa sünain tü Wiwüliakat, eesüjaʼa piyaawateerüle saaʼu kasain punoukteʼerüinjatüin sünain pukuwaʼipa süpüla anaʼleein piʼyataain nümüin Jeʼwaa. Piyaawatapa saaʼu tia, püchajaa maʼin sukuwaʼipa süpüla punoukteʼerüin pukuwaʼipa maʼaka saaʼin nutuma Josías.

20, 21. (1) ¿Kasa naaʼinraka na pienchishiikana aluwataalii wekirajaainnapaka achiki? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain tü wanee ekirajaayakat?

²⁰ ¿Kasa watüjaka nanainjee na pienchishiikana aluwataalii saaʼu Judá aʼyataakana nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin? Naya pienchishiikana wayuu, neʼitaain suluʼu naaʼin talatüinjachin Jeʼwaa natuma jee naʼwaajüinjachin nia waneepia. Neʼitaain naaʼin nünain Jeʼwaa wanaa sümaa nashutünüin aaʼu natuma na naʼünüükana. Aʼyataashii naya nümüin Jeʼwaa süka alin nia napüla.

²¹ Talatüshi Jeʼwaa namaa naya wayuukana mayaapejeʼe kaleʼeruʼuin naya kaainjalaa sümaa naainjapünaain kasa mojusü. Niʼrüin Jeʼwaa tü suluʼukat naaʼin wayuukana naainnua otta niʼrüin shiimain alin nia napüla. Akaajaa neʼe wayakana, kaleʼeruʼushii waya kaainjalaa jee aainjawaishii waya kasa mojusü, talatapajaʼa naaʼin Jeʼwaa süka waʼyataain nümüin süka süpüshuaʼa waaʼin. Sünain tü wanee ekirajaayakat, wekirajaajeerü anain süchiki tü kasa mojusü naaʼinrakat naya pienchishiikana aluwataalii. Atüjeena waya sünainjee tia.