1, 2. (1) ¿Kasa müliaka atuma waneeinnua wawalayuu? (2) ¿Kasa wasakirüinjatka achiki?

ANUU nünüiki Lije: «Wanaa sümaa suʼttüin tü atkawaakat chaa Burundi, chajachi taya namaa na tapüshikana sünain wanee outkajawaa miyoʼu. Awatawaain müsü wayuu weʼrüin jee sümaa süʼinaʼannüin süka katkousü. Apantajaashi taya nümaa chi tashikai, tü teikat jee na polooshiikana tawalayuu, shia neʼe walüʼüjaka tü washeʼin wanainjatkat. Antüshii noʼutku na tapüshikana chaa Malaui, eere joo jutkatüin na oʼunakana Burundijee. 1.600 kiloometüro oʼunüshii. Nnojoishii waya kottüin sünain antaa, awalakajaatüjülii neʼe waya».

² Watta maʼin naalii na wayuu aʼluwataakana noumainpaʼajee süka eein kasachiki suluʼu jee süka müliain naya atumawaa, alatüshii suulia 65 miyoone na wayuu makana akuwaʼipa sainküin mmakat süpüshuaʼa. * Naʼaka naya wayuukana watta naalii na aküjüliikana pütchi nüchiki Jeʼwaa. Eeshii na oʼutünakana aaʼin apüshi otta eeshii eekai sajaʼttaleein süpüshuaʼa tü kasa namaʼanajatkat. ¿Kasa maa kapüleeka namüin naya wawalayuukana? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wakaaliinjain naya süpüla ayatüinjanain naʼyataain nümüin Jeʼwaa sümaa  talatüin naaʼin? (Sal. 100:2). ¿Kasa sotuinjatka waaʼin waküjapa pütchi namüin na nnojoliikana eʼraajüin Jeʼwaa?

3. ¿Jamüshi chajachika kepiain Jesuu Egipto? ¿Jamüshii naʼluwataaka watta naalii nikirajüin Jesuu?

³ Wanaa sümaa joʼuuin Jesuu, chajachi amaanüin nia Egiptomüin nutuma chi nüshikai jee tü niikat. Oʼunüshii chamüin süka naapinnüin José nutuma wanee aapiee sünain nuʼutüneein aaʼin Jesuu nutuma Herodes. Chajana naya kepiain Egipto ouktaleepa Herodes (Mat. 2:13, 14, 19-21). Kakalia mapa süchikijee, müliashii atumawaa na nikirajüinkana Jesuu, naʼwalakajaakalaka joo napüshuaʼaleʼeya suluʼupünaa tü mmakat Judea otta Samaria (Aluw. 8:1). Nüküjatüjülia Jesuu naʼluwataayaa namüinjanain watta naalii nikirajüin nepialuʼujee. Müshi nia: «Müleka jashichire wayuu jümüin suluʼujee wane pueulo, anakaja jujuittüle yalajee sünainmüin waneʼeya» (Mat. 10:23). Kapüleesü nümüin wanee wayuu nüpütüin nipia jee nuumain sutuma müliain nia atumawaa.

4, 5. (1) ¿Kasa alataka namüin wopuluʼu na aʼluwataakana noumainpaʼajee? (2) ¿Kasa alataka namüin na aʼluwataakana noumainpaʼajee chaa eemüinre nantüin?

⁴ Wanaa sümaa nuʼluwataain wanee wayuu nuumainpaʼajee süpüleerua kasa mojusü, watta saalii kasa alataka nümüin wopuluʼupünaa jee shiale chaa eemüinre nüntüin. Anuu nünüiki Gad, wanee nimülia Lije: «12 touyase wanaa sümaa tia. Kojuya semaana waya waraittüin otta wainma wayuu ouktüsü weʼraka wopuluʼupünaa. ‹Anashi jüpütüle taya yaaya›, tamüshii na tapüshikana sutuma ourulajüin tooʼui. Nnojoipejeʼe nüpüteein taya chi tashikai suulia jamajüin taya natuma na eʼrüliikana wayumüin. Nüpataaka taya, nülüʼüjaka taya nutuʼu. Eeshii weküle neʼe tü monku wantakalü anain wopuluʼupünaa. Katüsü woʼu süka woʼuraajüin jee weʼitaain waaʼin nünain Jeʼwaa» (Filip. 4:12, 13, TNM).

⁵ Kakaliashii na nüpüshikana Lije chaa eere tü nepiayaasükat na aʼluwataakana noumainpaʼajee süpüleerua kasa mojusü. Shia Naciones Unidas akumajaka tia nepiayaasükat. Nnojotpejeʼe anain maʼin chaa eejanale naya. Maaʼulu yaa, alapalaishi Lije naaʼu na wawalayuukana, anuu nünüiki: «Wainma na wayuu maʼyataainkana, shiapuʼusü jülüjaka naaʼin eperulajaa, epeʼruwaa, ashaittaa saaʼu nneerü otta aʼluwajaa. Akaʼaya naya, amaʼüjiraapuʼushii nakuwaʼipa». Süpüla nnojoluin nashatüin tia na wawalayuukana, shiapuʼusü jülüjaka naaʼin tü naʼyataainkat nümüin Jeʼwaa (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25). Watta naalii na wawalayuu pürekutsootkana süpüla ayatüinjatüin ichein nanoula. Jülüjasü naaʼin waneepia nujuʼitirüinjanain naya Jeʼwaa chajee maʼaka nujuʼitirüin na israeliitakana süpaʼajee tü anoouishiikat. Sutuma nekiiruʼuin tia waneepia, anasü tü jülüjakat naaʼin (2 Cor. 4:18).

6, 7. (1) ¿Kasa naainjaka na wawalayuukana süka alin napüla Maleiwa? (2) Püküja tü naaʼinrakat na wawalayuu chejeʼewaliikana Ucrania otta Rusia.

⁶ Alinjana wapüla na wawalayuukana süka alin wapüla Jeʼwaa, shialeekajaʼa nalatirüle müliaa (paashajeʼera 1 Juan 3:17, 18, TNM). Jamüshiijaʼa na anoujashii namaiwajannuukana, natüjaapa saaʼu alin maʼin jamü chaa Judea, nakaaliinjamaatüin na anoujashii chajanakana kepiain suluʼu tia mmakat (Aluw. 11:28, 29). Atütüleʼennüsü naaʼin na anoujashiikana nutuma Pablo nümaa Pedro süpüla kamaneeinjanain namüin na nawalayuu neʼiyoukana (Roma 12:13; 1 Ped. 4:9). Kamaneeinjana waya namüin na wawalayuu weʼiyoukana, nayaleekajaʼa nayale na wawalayuu oʼunakana noumainpaʼajee sutuma eein kasachiki chayaa jee nayale na wawalayuu müliakana atumawaa saaliijee nanoujain * (paashajeʼera Proverbios 3:27).

 ⁷ Watta naalii na wawalayuu apütakana nepia jekenainka chaa Ucrania, oʼunüshii naya süpüleerua tü atkawaa eejatkat chaa wüinpümüin sünain tia mmakat jee müliajüshii naya atumawaa. Wainma na wawalayuu oʼutünakana aaʼin. Nayasaʼa na wawalayuu chejeʼewaliikana Ucrania, kepiakana eere nnojoluin tü atkawaakat, namaashii nepialuʼumüin na wawalayuu aʼluwataakana süpüleerua tü atkawaakat. Jee müshiʼiya na wawalayuu chejeʼewaliikana Rusia, namaashii nepialuʼumüin na wawalayuu antapaatakana chamüin süpüleerua tia atkawaakat. Suluʼu tia piamasükat mma, nnojoishii sünainpünaain poliitika na wawalayuukana, süka jamüin, nnojoluin wanaawain naaʼin namaa na manoujainsaliikana otta ayatüsü naküjüin tü pütchi anasükat (Juan 15:19; Aluw. 8:4).

8, 9. (1) ¿Kasa kapüleeka namüin na oʼunakana suluʼu wanee mma naatajatü? (2) ¿Jamüshii wakaaliinjüinjanaka naya?

⁸ Eeshii wayuu apütakana nepia sutuma eein kasachiki, nnojoliipajaʼa oʼunüin naya wattamüin. Eetaalashii joo na oʼunakana suluʼumüin wanee mma naata suulia noumain, naponojoo amaalü sutuma naatajatshaanain shia namüin. Akaaliinjünüshii naya natuma na aluwataaliikana suluʼu tia mmakat, aapünüsü nasheʼin, nepia otta neküin, nnojotpejeʼe shiain aapünüin namüin tü eküülü nekaajakat chaa noumainpaʼa. Na wayuu suluʼujeejanakana wanee mma eekai jaʼin, nnojotsü natüjaain aaʼu kasainjatüin naʼatüin nanain nantapa suluʼumüin wanee mma eere alin jemiai. Eeshii na nnojoliikana atüjüin süpüleerua nevera, lavadora, horno microondas.

⁹ Suluʼu waneeirua mma, eesü programa süpülajatka akaaliinjaa na antakana suluʼujee wanee mma naatajatü, süpülajatü nekiralaain chayaa. Nnojoliipejeʼe müinjanain naya atumawaa waneepia, akaaliinjia neʼe tia motsomüin. Kapüleesü süpüla nikiralaainjachin wanee wayuu suluʼu wanee mma naatajatü, süka jamüin, nikirajaainjachin sünain wanee anüikii naatajatü, süka naatain nakuwaʼipa na wayuu chajanakana chayaa, naatain tü naluwataakalü anain na sülaülashiikana mma, tü kiʼrakalü anain na wayuukana chayaa, tü oora naaʼinrajatkalü oʼu wanee kasa, tü nachekajakat na sülaülashiikana mma, tü koleejiakat otta nachiaaya na tepichikana. Wakaaliinja na wawalayuu akolojookana suluʼumüin wanee mma naatajatü (Filip. 2:3-5).

10. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wakatsüinrüin nanoula na wawalayuu antakana suluʼujee wanee mma naatajatü sutuma kasachiki? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa suluʼukat süpana 3).

¹⁰ Na wawalayuu antakana suluʼujee wanee mma naatajatü, eeshii nnojoliire nooʼulaanüin nachajaain na wawalayuukana; na nnojoliikana ooʼulaain naya na aʼyataakana neʼipajee na sülaülashiikana mma. Eesü waneeirua organizaciones eekai sümüin namüin na wawalayuukana: «Nnojoleena wakaaliinjain jia müleka nnojorüle jaapaain tü aʼyatawaa waapakat jümüin». Naapaale na wawalayuukana tia aʼyatawaakat, nnojoleena oʼunüin sünain tü outkajawaakat. Eepejeʼe wawalayuu aapaakana tia aʼyatawaakat sutuma tü mmoluukat. Müsüjeseʼe choʼujaain wachajaamaatüin na wawalayuu antapaatakana suluʼujee mma naatajatü sutuma eein kasachiki noumainpaʼa. Choʼujaasü natüjaain saaʼu jülüjain naya waaʼin. Akatsüinraajeerü nanoula müleka wakaaliinjale naya otta wamülialaain naalin (Prov. 12:25; 17:17).

11. (1) ¿Kasa choʼujaʼawaika namüin na wawalayuu ojuʼitakana suluʼujee noumain? (2) ¿Jamüinjatü naaʼin na wawalayuu asülajünakana amüin wanee kasa?

¹¹ Nantapa na wawalayuukana suluʼumüin woumain, eesüjaʼa choʼujaale wasülajüinjatüin nasheʼin, neküin otta waneeirua kasa choʼujaaka  namüin. * Jaʼitairü nnojoluin wainmain tü wasülajakat namüin, kojuteerü namüin tia. Jamüsüjaʼa waapüle wanee kuruwaata nümüin wanee wawala, talateechi sümaa. Na wawalayuu ojuʼitaka suluʼujee noumain, talatüinjatü naaʼin sümaa tü kasa asülajünakat namüin jee nnojotsü namüʼlajüinjatüin shia. Naaʼinrüle tia, talatashaateerü naaʼin na wawalayuu asülajüshiikana. Nachajaainjatpejeʼe sukuwaʼipa naya wawalayuukana süpüla naʼyataainjanain süpüleerua tü kasa choʼujaakat namüin. Naaʼinrüle tia, kojutüjiraajeena naya otta aleeweena namaa na wawalayuukana (2 Tes. 3:7-10). Sotüinjatpejeʼe waaʼin choʼujaain wakaaliinjain naya wawalayuukana.

12, 13. (1) ¿Kasa eeka süpüla wakaaliinjain anain na wawalayuu ojuʼitakana suulia noumain ? (2) Piʼitaa wanee shiyaawase.

¹² Nnojotsü choʼujaain wainmainjatüin nneerü wamaʼana süpüla wakaaliinjain wanee wawala antakai suluʼujee wanee mma naatajatü, tü choʼujaakat shia kapülain naya waaʼin jee wakatalüin kaʼi napüla. Eeshii süpüla wekirajüin naya sünain jaralinjatüin tü kemion naapaainjatkat noʼunajaapa jalapünaa yaa, nayaʼlajüin eküülü anasü jee jayaka; eeshii süpüla wakaaliinjain naya süpüla eeinjatüin namaʼana wanee maakina aʼyapüjia kuluulu jee shiale wanee maakina oʼyonoojutka alama, waaʼinrüinjatü tia süpüla naʼyataainjanain süpüla nakanajüin nneerü. Shiapejeʼe wakaaliinjaleeinjanain anain naya anainjatüin naaʼin naʼaka na wawalayuukana. Eeshii süpüla wasaapünaain naya süpüla oʼunaa sünain  tü outkajawaakat müleka wountüle tia. Waküja pütchi namaa jee wekiraja naya sünain jamüin sukuwaʼipa aküjaa pütchi suluʼu woumain.

¹³ Wanaa sümaa nantüin pienchishii jimaʼalii suluʼujee wanee mma naatajatü, ekirajünüshii naya natuma na laülaashiikana sünain chupeerüin naya, nekirajüin naya süpüla nashajüin suluʼu computador jee nepirajüin wanee karaloukta süpüla nachajaain aʼyatawaa otta müsia nekirajüin naya süpüla naneeküinjatüin tü oora naʼyataainjatka oʼu nümüin Jeʼwaa (Gal. 6:10). Pürekutsootshii naya mapa. Sutuma nakaaliinjünüin kooʼomüinsü naʼyataain nümüin Jeʼwaa jee nnojoishii paaʼinwaain naya namaa na wayuu nuluwataakana aaʼu Satanaa.

14. (1) ¿Kasa naaʼinmajiraainjanaka oulia na wawalayuu ojuʼitakana suulia noumain? (2) Piʼitaa wanee shiyaawase.

¹⁴ Na wawalayuu ojuʼitaka suluʼujee noumain, naaʼinmajüinjatü maʼin nakuwaʼipa suulia shiain naaʼinmaain washirüinjanain naya, tü amojujeetkat nakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa. * Naashin Lije, sotusü naaʼin tü ekirajünakalü anain nia namaa na nuwalayuukana nutuma chi nashikai, nikirajüin naya sünain neʼitaainjatüin naaʼin nünain Jeʼwaa. Anuu nünüiki: «Tü kasa nnojotkat jaloulin maʼin wamüin, nujunüin waneesüwai wopuluʼu. Niyaletka tü wotsakat maluʼupa shia sümaa nukulemeraain, nümaka: ‹¿Jiʼrüin? Shiaʼa neʼe tü choʼujaakat wamüin›» (paashajeʼera 1 Timoteo 6:8).

15, 16. (1) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wachecherüin nanoula na wawalayuu antakana suluʼujee wanee mma naatajatü? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla anainjatüin naaʼin watuma naya wawalayuukana?

¹⁵ Na wawalayuu ojuʼitakana suluʼujee noumain, choʼujaasü namüin sükatchinnüinjatüin nanoula otta sütütünnüin naaʼin sükajee pütchi anasü suulialeʼeya saapünüin wainma korolo namüin (Mat. 4:4). Na laülaashiikana, eeshii süpüla nachajaain karaloukta namüin naya wawalayuukana, suluʼuinjatü tü anüikii natüjakalü apüleerua. Jee müsia, neʼraajirüinjana naya na wawalayuu aashajaakana tia anüikiikat. Wainma na akatannakana suulia napüshi jee noulia na wawalayuu paaʼinwakana amaa naya paala. Choʼujaasü neʼrüinjatüin alin naya nüpüla Jeʼwaa jee sümülialaain naaʼin naalii, neʼreerü tia sükajee tü kasa anasü waaʼinrakat napüleerua. Nnojorüle müin shia watuma, eeshiijaʼa süpüla noʼunüin namaa na napüshi manoujainkana jee shiale namaa na wayuu kepiakana eejeʼewaliire naya (1 Cor. 15:33, TNM). Wakaaliinjale na wawalayuu antakana suluʼujee wanee mma naatajatü süpüla anain naaʼin naʼaka na wawalayuukana, wanaaweerü tü waaʼinrakat sümaa tü nüchekakat Jeʼwaa napüleerua na wattajeʼewaliikana (Sal. 146:9).

¹⁶ Eeshii wayuu oʼunakana noumainpaʼajee otta aleʼejaleeshiʼiya naya nachikuaʼa nojoʼloopa suulia aluwatawaa chi aluwataai müliakai atuma naya. Majatüinka nukuwaʼipa Jesuu sümaa nüpüshi. Eetaalashii joo na nnojoliikana aleʼejeein nachikuaʼaya. Müshi Lije süchiki tia: «Watta naalii na wayuu nnojoliikana amaweein nachikuaʼa na nachonniikana chaa noumainpaʼamüin, süka jümüin, nataüjaanüin nachonnii jee oʼutüna aaʼinna napüshi chayaa». Eeshii süpüla wakaaliinjüin naya wawalayuukana süpüla nnojoluin nekiiruʼuin waneepia tü kasa mojusü alatakat paala namüin. Süpüla tia, kamaneeinjana waya namüin, alinjana naya wapüla, amülialaainjana waya naalin jee nnojoluinjatü pülayaain waaʼin noulia (1 Ped. 3:8). Noʼutku na oʼunakana noumainpaʼajee süpüleerua müliaa, japüleʼe naya otta mamalainsat namüin aashajawaa süchiki tü müliaa nalatirakat, shialeekajaʼa yalale nachonnii namaa.  Anashii wasakireʼerüle waaʼin sünain tüü: «Tayaleje alatüin amüin tia, ¿kasaje tachekaka saaʼinrüin wayuu tapüleerua?» (Mat. 7:12).

17. Sutuma süküjünüin pütchi, ¿jamüsü naaʼin wainma wayuu antakana suluʼujee mma naatajatü?

¹⁷ Watta naalii na wayuu antakana suluʼujee mma eere süpülajünüin aküjaa pütchi. Eiwalajatia aküjünüin Nünüiki Jeʼwaa namüin süka eein wawalayuu aküjakana maʼin pütchi suluʼu tü mma nantakalü aluʼumüin (Mat. 13:19, 23). Wainma na atütülaakana aaʼin sutuma tü outkajawaakat jee nayaawatamaata aaʼu eein chi Maleiwakai wamaa (Mat. 11:28-30; 1 Cor. 14:24, 25).

18, 19. ¿Kasa waaʼinrajatka waküjapa pütchi süka kekiin waya?

¹⁸ Waküjüinjanapa pütchi namüin na wayuu antakana suluʼujee wanee mma naatajatü, eejüinjatü waaʼin otta kekiinjana waya (Mat. 10:16; Prov. 22:3). Waapajeein nanüiki naya wayuukana naküjapa wamüin süchiki tü shapaakalü atuma naaʼin, nnojoliipejeʼe waya aashajaainjanain süchiki poliitika. Waaʼinrüinjatü tü münakat wamüin sutuma Weteet otta tü namakat na aʼyataakana neʼipajee na sülaülashiikana mma suulia jamajüin waya atumawaa. Süka naatawalin tü nanoujakalü anain na antakana suluʼujee wanee mma naatajatü otta naatawalin nakuwaʼipa, jülüjeesü waaʼin wakuwaʼipa suulia mojuin naaʼin watuma jee müsia weeʼiyatüinjatü nojutü namüin. Jamüsüjaʼa suluʼu waneeirua mma, eesü tü kuluulu mojukalü süpüla saʼatüin tü jieyuukalüirua naashin na wayuu chejeʼewaliikana suluʼujee tia mmakat. Müsüjeseʼe jülüjainjatüin naaʼin na wawalayuu jieyuukana tü naʼanaayakat suulia mojushiin shia namüin na wayuu naküjakana amüin pütchi.

¹⁹ Wakaaliinjeein na wayuu eʼrakana namüliala, jaʼitakajeʼe neʼe na nnojoliikana aküjüliin pütchi nüchiki Jeʼwaa. Nia washateeka akuwaʼipa chi wayuu chejeʼewaikai Samaria, naashajaakai achiki Jesuu (Luc. 10:33-37). Tü anakat süpüla waaʼinrüin napüleerua shia waküjüle namüin tü pütchi anasükat. Anuu nünüiki wanee laülaashi akaaliinjakai wainma wayuu antakana suluʼujee wanee mma naatajatü: «Shia anaka aluʼu waküjüle namüin uatuwoʼushi waküjüliin pütchi nüchiki Jeʼwaa otta wakaaliinjeein naya süpüla natüjaain saaʼu süchiki tü pütchi anasü suluʼukat tü Wiwüliakat. Nnojorüle müin shia watuma, eejeena na ekirajaayaakana wamaa süka wasülajüinjanain kasa namüin naaʼinruʼu».

20, 21. (1) ¿Jamüsü anaka weeʼiyatüle alin wapüla na antakana suluʼujee wanee mma naatajatü? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain tü wanee ekirajaayakat?

²⁰ Eesü kasa anasü sutuma weeʼiyatüin alin wapüla na wattajeʼewaliikana. Saashin wanee wawala chejeʼewat Eritrea, aʼluwataashii na süpüshikana suluʼujee tia mmakat. Müliashii maʼin naya atumawaa chayaa. Pienchishii na süchonnii aʼluwataakana chejee. Antüshii naya suluʼumüin tü mmakat Sudán süchikijee waraittüin naya paala soʼu mekiisat kaʼi süpaʼapünaa anoouishii. Müsü tü wawalakat: «Na wawalayuu chejeʼewaliikana chayaa, maaʼatshii aka saaʼin napüshikai naya. Naapüin namüin neküin, nasheʼin, nepia otta neʼikajaʼawalin naya eemüinjanale naya» (paashajeʼera Juan 13:35).

²¹ ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wakaaliinjain na tepichicheein antakana namaa nashi jee nei suluʼujee wanee mma naatajatü? Sünain tü wanee ekirajaayakat, wekirajaajeerü anain tü waaʼinrajatkat süpüla wakaaliinjain naya wayuukana süpüla naʼyataainjanain nümüin Jeʼwaa sümaa talatüin naaʼin.