1, 2. ¿Kasa naneeküinjatka na judío kepiapuʼukana Babilonia? (Esdras 1:2-4).

 NÜKÜJAIN chi aluwataaikai saaʼu Babilonia eeinnapain süpüla noʼunuin na judío püreesakana Babilonia chamüin Israel, tü noumainkat (paashajeʼera Esdras 1:2-4). Nia neʼe Jehová eeka süpüla ountuin tia nümüiwaʼa, süka jamüin, matüjain ajütaa achiki na babiloniokana na püreesakana natuma (Is. 14:4, 17). Sükanajuupa Babilonia, nüküjain chi jekechikai aluwataain saaʼu eeinnapain süpüla noʼunuin na judíokana noumainpaʼamüin. Naneeküinjatü na judíokana noʼunajanale jee makatüinjanale naya Babilonia, nayaleekajaʼa na laülaakana süpüleerua napüshi naaʼinrajatiaʼaya tia. Eepejeʼe na kapüleekana amüin naneeküin tü naaʼinrajatkat. Wekirajaa süchiki jamüin kapüleeka shia namüin.

² Wainma na judío laülaainnakana maʼin, müsüjeseʼe kapüleejeerüin namüin noʼunuin Babiloniajee suluʼumüin wanee mma wattaka napüleerua. Süka wainmain na judío joʼuukana chaa Babilonia, nnojotsü neʼraajüin wane mma naata suulia. Noumain neʼe na natuushinuukana tü mmakat Israel naküjainruʼu. Eeshiijaʼa eere judío washinnuukana chaa Babilonia, müsüjeseʼe kapüleein namüin napütüin tü nepiakat sümaa tü kasa namaʼanakat süpüla noʼunuinjanain suluʼumüin wane mma nnojotka neʼraajüin.

3. ¿Kasa anasü neʼreetka na judíokana naleʼejüle Israelmüin?

³ Kapüleesiaʼaya namüin na judío oonookana nümaa Maleiwa napütüin tü kasa eekat namaʼana chaa Babilonia. Naaʼinrapejeʼe tia süka natüjaain saaʼu aneerüin nakuwaʼipa nutuma Jehová chaa Israel. Wanee kasa anashaatasü neʼreetka chayaa shia jutateerüin nakuwaʼipa süpüla naʼwaajüin Jehová. Alatüsü suulia 50 aʼwaajülee maleiwayaasü eejatka chaa Babilonia, nnojotpejeʼe eeyaain waneesia aʼwaajülee eeinjachire nuʼwaajünüin Jehová. Süka nnojoluin eejatüin aʼajülee mürüt nümüin Jehová chayaa jee nnojoliin  eein sacerdote, nnojoishii aapüin na israelitakana mürüt süpüla suʼutunuin aaʼin maʼaka süküjain tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés. Wainmaleʼeya maʼin na wayuu aʼwaajakana maleiwayaasü noulialeʼeya na aʼwaajakana Jehová. Müshiijeseʼe naleʼejeein na judío oonookana nümaa Jehová noumainpaʼamüin süpüla naʼwaajüin Jehová sümaa jutatüin nakuwaʼipa.

4. ¿Kasa nüküjaka achiki Jehová namüin na judíokana?

⁴ Tü wopu chejeejatkat Babilonia chainjatka Israelmüin, nnojotsü anain maʼin. Eesü maʼaka pienchi kashi süpüla nantajanain na judíokana chamüin. Nüküjapejeʼe Jehová namüin nunouteʼerüinjatüin tü wopukot napüleerua. Anuu tü nümakat nükajee Isaías: «Yapa jutuma nüpüna Jehová. Ana shia jutuma chaa isashiipaʼapünaa [...]. Tü wopu eekai shokonooin, lotuinjatü otta tü wopu eekai mojuin, anainjatü» (Is. 40:3, 4). Mapüleejeerü namüin na judíokana noʼunuin suluʼupünaa wanee wopu eekai lotuin otta suluʼupünaa wanee mma eekai patajatshiin suulia naliikajaakuʼu namüin jee nashakajakuʼu namüin saaʼupünaa uuchi, nnojoleena kamaʼain naya sünain antaa.

5. ¿Kasaichi sünülia nutuma Jehová tü wopu ojuʼitakat Babiloniajee chainjatka Israelmüin?

⁵ Maaʼulu yaa wainma wopu kanüliayaaka atumawaa. ¿Kanüliasüche tü wopu naashajaakalü achiki Isaías? Kanüliasü shia saashin tü Bibliakat, anuu sünüiki: «Eejeerü wanee wapüna, wanee wopu, ‹tü Wopu Wulekat› müneerü shia. Nnojoleechi alatüin suluʼupünaa chi yarüttakai akuwaʼipa» (Is. 35:8). ¿Kasa aküjüneeka achiki namüin na israelitakana otta wamüin wayakana sükajee tia pütchikat?

6. ¿Jamüsü «wopu wuleka» sümünaka amüin tia wopukot?

⁶ ¿Jamüsü «wopu wuleka» sümünaka amüin tia wopukot? Shia süka nnojoluin süpüla eeinjachin wanee wayuu yarüttakai akuwaʼipa chaa Israel, eekai kamaleiwaseyaain jee eekai aaʼinrüin kasa mojusü maʼin. Na judío aleʼejakana Jerusalénmüin, wayuu wuleinjana akuwaʼipa noʼuluʼu Jehová (Deut. 7:6). Nnojotpejeʼe maluʼuluin tia nnojoluin choʼujaain nanouteʼerüinjatüin waneirua kasa sünain nakuwaʼipa süpüla talatüin Jehová namaa.

7. Püküja süchiki tü nanouteʼerüinjatkat waneinnua judío sünain nakuwaʼipa.

⁷ Maʼaka waküjaitpain, wainma na judío joʼuukana Babilonia. Sutumajee tia, eeshii na ashatakana nakuwaʼipa na babiloniokana. Sülatapa wainma juya süchikijee naleʼejüin na palajanakana neʼipapaʼa judío chaa Israelmüin, naapa achikit Esdras kasaalüin noʼutku sümaa jieyuu nnojoliika judíoin (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Mapa, ponusü naaʼin Nehemías chi aluwataaikai, nnojoliin naashajaain hebreo nachonnii na judíokana (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). Nnojotkalaka süpüla naashajeʼerüin tü Pütchi Ashajuushikat, suluʼujee tia nnojotsü nayaawatüin saaʼu tü naaʼinrajatkat süpüla naʼwaajüin Jehová (Esd. 10:3, 44). Choʼujaasü nanouteʼerüin na judíokana waneirua kasa sünain nakuwaʼipa, mapüleepejeʼe namüin naaʼinrüin tia süka chainnapain naya Israel eere jutatüin nakuwaʼipa süpüla naʼwaajüin Jehová (Neh. 8:8, 9).

8. ¿Sünainpünaasüche wakuwaʼipa «tü Wopu Wulekat»? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa sünainkat süta tü rewiisütakat).

⁸ Anasü maʼin süka watüjaain saaʼu tü alatakat namüin na judíokana. Eesü süpüla wasakireʼerüin waaʼin sünain tüü: «¿Sünainpünaasüche wakuwaʼipa tü alatakat namüin na judíokana?». Aa, sünainpünaasü wakuwaʼipa. Maaʼulu yaa, müshii suluʼukai waaʼin «tü Wopu Wulekat». Sünainjee tia eeshi süpüla waʼwaajüin Jehová maʼaka nücheküin namaa na aʼyataakana nümüin jee eʼreena waya kasa anasü nuluwataapeena Jehová. Müshiijeseʼe ayatüinjanain  suluʼupünaain tia wopukot na chainjanakana iipünaa jee na yaainjanakana mmapaʼa (Juan 10:16, TNM). b Soʼujee 1919, watta naalii wayuu tooloyuu, jieyuu otta tepichi ojuʼitakana suluʼujee Babilonia tü Miyoʼukat, tü shiyaawasekat süpüshuaʼa tü iküleesia ekirajakat sünain alawaa, ojuʼitüshii naya suluʼujee süpüla suluʼuinjanain naya «tü Wopu Wulekat». Eeshijaʼa eere pia naʼaka. Mayaainjeʼe eeirüin maʼaka 100 juya müin sujutannakai aaʼin tia wopukot, kakaliairü shia akumajünüin.

9. Saashin Isaías 57:14, ¿kasa aainjünatüjütkalia süpüla yapain «tü Wopu Wulekat»?

⁹ Anasü nutuma Jehová tü wopukot napüleerua na judío chainjanakana Israelmüin (paashajeʼera Isaías 57:14). Müsia tü naaʼinrakat maaʼulu napüleerua na oʼunakana suluʼu «tü Wopu Wulekat». Kakalia süpülapünaa 1919, müsü nuʼwulejakai saaʼin Jehová tü wopukot nakajee na wayuu kanoulakana (anasü paashajeʼerüle Isaías 40:3). Naya wayuu kanoulakana, müshii naʼyataakana aaʼin sünain tia wopukot. Sünainjee tü naaʼinrakat, wainma na wayuu ojuʼitakana suluʼujee Babilonia tü Miyoʼukat süpüla naʼwaajüinjachin Jehová wanaa namaa na aʼyataakana nümüin. Wekirajaa süchiki waneirua kasa aainjünaka süpüla müin yapakai saaʼin tia wopukot.

10, 11. ¿Kasa eeka sutuma shiʼinprimiijünüin tü Bibliakat jee süshajünüin suluʼu wainma anüikii? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

¹⁰ Eʼinprimiijünüsü tü Bibliakat. Süpülapünaa tü juyakat 1450 ashajünüsü sukoopiain tü Bibliakat natuma waneinnua wayuu, kakaliasü süpüla naainjain tia. Müsüjeseʼe alin shiiʼiree sukoopiain tü Bibliakat soʼu kaʼikat tia jee kojutusü maʼin shia. Wainmaka sukoopiain tü Bibliakat mapa süka eeitpain wanee maakina eʼinprimiijaka karaloʼuta. Sünainjee tia, mapüleeitpa namaʼanain na wayuukana tü Bibliakat.

¹¹ Ashajünüsü tü Bibliakat suluʼu wainma anüikii. Shia neʼe eejatka aluʼu tü anüikiikat latín tü Bibliakat soʼu wainma juya. Naya neʼe ayaawataka saaʼu anüikiikat tia na wayuu karaloʼutamaajanakana. Sutuma eeitpain tü eʼinpürimiijiakat karaloʼuta, eeshii wayuu kanoulakana ashajakana sukoopiain tü Bibliakat suluʼu tü anüikii saashajaakat maʼin wayuu. Eekalaka süpüla nayaawatüin saaʼu na wayuu aashajeʼerakana tü Bibliakat shiimainre tü shikirajakalü anain tü iküleesia kaluʼukat naya.

12, 13. Püküja wanee sukuwaʼipa ayaawatünaka atuma alawaain waneirua kasa shikirajaka anain tü iküleesiakat.

¹² Akumajünüsü karaloʼuta süpüla shikirajaanüin anain tü Bibliakat. Eeshii wayuu ekirajaakana maʼin sünain tü Bibliakat jee wainma kasa natüjaka sünainjee naashajeʼerüin shia. Süka naküjain süchiki tü natüjakat suluʼujee tü Bibliakat, wainma na shikiipüʼü iküleesia jashichikana namüin. Wanaapünaa sümaa tü juyakat 1835 wainma na wayuu lotokana akuwaʼipa eitajaka karaloʼutachein jee poyeeto aküjaka süchiki tü alawaa ekirajünakat suluʼu tü iküleesiakalüirua.

¹³ Soʼu tü juyakat 1835 eejachi wanee wayuu kojutukai amüin Maleiwa kanüliakai Henry Grew, nüshajüin wanee poyeeto aashajaaka süchiki tü alatakat namüin na outakana. Naata maʼin tü nikirajakalü anain suulia tü shikirajakalü anain tü iküleesiakalüirua. Jamüshijaʼa nia, nüshajüin suluʼu tia poyeetokot süchiki naapüin Maleiwa sümüin wayuu kataa oʼuu süpüla kaʼikat süpüshuaʼa jee nnojoluin eein wanee kasa ojuʼitaka süleʼeruʼujee wanee wayuu outapa shia. Nüküjain süpüshuaʼa tia wanaapünaa sümaa tü sümakat tü Bibliakat. Soʼu 1837, wanee shikiipüʼü iküleesia kanüliakai George Storrs nünta anainrü tia poyeetokot sümaʼinruʼu sulujuchin nia wanee tren. Naashajeʼerapa  tia, niyaawata aaʼu shiimain maʼin tü sümakat. Nüküjaka süchiki tia namüin na waneinnua. Soʼu 1842, nüküjain wanee pütchi kanüliakat «¿Son inmortales los inicuos?». Tü nüshajakat George Storrs sütanalüin maʼin naaʼin wanee jimaʼai kanüliakai Charles Taze Russell.

14. ¿Jamüsü jalouika nümüin Charles Taze Russell jee namüin na nümaajanakana tü kasa naaʼinrakat waneinnua wayuu? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

¹⁴ ¿Jamüsü jalouika nümüin Charles Taze Russell jee namüin na nümaajanakana tü kasa naaʼinrakat waneinnua wayuu süpüla müin nanouteʼerakai saaʼin «tü Wopu Wulekat»? Süka eejatüin soʼu tia diccionario, karaloʼuta ayaawatünaka akajee tü sümakat tü Bibliakat otta Biblia suluʼu waneirua anüikii, eeshii süpüla nekirajaain sünain tü Bibliakat sükajee tia otta atüjashii naya sünainjee tü naashajaakalü achiki Henry Grew, George Storrs jee waneinnua wayuu. Eesü wane kasa naaʼinraka chi wawalakai Charles Taze Russell namaa na nümaajanakana süpüla müin nanoutakai saaʼin «tü Wopu Wulekat». Jamüshiijaʼa naya, nashajüin suluʼu karaloʼuta otta karaloʼutachein süchiki tü sümakat tü Bibliakat.

15. ¿Kasa anashaatasü alataka soʼu tü juyakat 1919?

¹⁵ Soʼu 1919 Babilonia tü Miyoʼukat, tü shikiisükat tü iküleesia ekirajakat sünain alawaa, nnojoluitpa aluwataain shia naaʼu na aʼyataakana nümüin Jehová. Soʼu juyakat tia, eeichipa «chi achepchiee oonookai jee kekiikai maʼin». Anasü maʼin tia süka eeinnapain süpüla suluʼuin «tü Wopu Wulekat» na wayuu anamiakana (Mat. 24:45-47, TNM). Saaʼujee tü naaʼinrakat na wayuu yapakana atuma «tü Wopu Wulekat», atüjashii maʼin na wayuu suluʼupünaakana süchiki nukuwaʼipa Jehová jee süchiki tü naaʼinrüinjatkat (Prov. 4:18). Neeʼiratüinña nakuwaʼipa süpüla talatüin naaʼin Jehová namaa. Nütüjaapejeʼe saaʼu Jehová nnojoleerüin neeʼiratamaatüin nakuwaʼipa, müshiijeseʼe nikirajüin naya süpüla wuleinjatüin nakuwaʼipa shiʼipaʼaya (paashajeʼera tü pütchikat « Wulesü nutuma Jehová shiʼipaʼaya nakuwaʼipa na aʼyataashiikana nümüin»). Talateena waya süka talateechin Jehová wamaa, meerü naaʼin süka  nnojoleerüin waaʼinrüin wanee kasa mojusü paʼaraiisüpa tü Mmakat (Col. 1:10).

16. Soʼujee 1919, ¿kasa aainjünaka süpüla müin sunoutunakai saaʼin «tü Wopu Wulekat»? (Isaías 48:17; 60:17).

¹⁶ Süpüla anainjatüin wanee wopu anoutunawalüinjatü shia. Soʼujee 1919 müsü sunoutunawaikai aaʼin «tü Wopu Wulekat» süpüla nojuʼitüin nooʼomüin na wayuu sulujunakana Babilonia tü Miyoʼukat. Anuu tü naaʼinrakat «chi achepchiee oonookai jee kekiikai maʼin» süpüla tia: soʼu tü juyakat 1921 akumajünüsü tü karaloʼutakat El Arpa de Dios, karaloʼutakat tia süpülajatü neʼraajüin na wayuukana tü shiimainkat nüchiki Maleiwa. Eitajünüsü maʼaka seis miyoone tia karaloʼutakat suluʼu 36 anüikii. Wainma na wayuu ayaawatakana saaʼu tü shiimainkat nüchiki Maleiwa sükajee tia karaloʼutakat. Otta müsia jekenainka, ojuʼitüsü tü karaloʼutakat Anainjatka atuma pukuwaʼipa waneepia. Jalouisü maʼin tia karaloʼutakat namüin na wayuukana süpüla nekirajaain sünain tü Bibliakat. Nükajee «chi achepchiee oonookai jee kekiikai maʼin» naapüin wamüin Jehová tü akatchinreetkat wanoula süpüla ayatüinjanain suluʼuin waya «tü Wopu Wulekat» (paashajeʼera Isaías 48:17; 60:17).

17, 18. ¿Jalamüinjatü antüin «tü Wopu Wulekat»?

¹⁷ Chi eekai nuʼttuin sünain ekirajawaa sünain tü Bibliakat müsü sujutannakai saaʼin nüpüleerua «tü Wopu Wulekat» süpüla nuʼunuinjachin suluʼupünaa. Eeshii na eekana noʼunuin neʼe motsomüin suluʼupünaa tia wopukot. Eepejeʼe na ayatakana oʼunuin eemüinre sajaʼttüin tia wopukot. ¿Jalamüinsü antüin tia wopukot?

¹⁸ Na aluwataainjanakana nümaa Jesús ayatüinjana suluʼupünaain «tü Wopu Wulekat» süpüla nantajanain sirumatuʼumüin eere chi Maleiwakai (Alat. Map. 2:7, TNM). Na yaainjanakana kepiain mmapaʼa, ayatüinjanaʼaya suluʼupünaain tia wopukot sünainmüinreʼeya sajaʼttapa tü miitkat juya nuluwataainjachika oʼu Cristo, lotopa maʼin sukuwaʼipa wayuu süpüshuaʼa. Suluʼule pia tia wopukot, nnojo piirakaain püchiiruajee, ayataʼaya pia suluʼupünaa sünainmüinreʼeya püntüin suluʼumüin tü mma jeketükat. Kasataalejeseʼe anain pukuwaʼipa suluʼupünaa tia wopukot.