Ir al contenido

Ir al índice

EKIRAJAAYA 45

Nükaalinjain waya Jehová süpüla ayatüin waküjain pütchi

Nükaalinjain waya Jehová süpüla ayatüin waküjain pütchi

«Jütüjaajeerü aaʼu eepuʼuin jaʼaka wanee tanüikimaajachi» (EZEQ. 2:5).

JAYEECHI 67 Waküja maa tü pütchikat

SÜCHIKI TÜ WEKIRAJAAINJATKALÜ ANAIN a

1. (1) ¿Kasa nnojotka ponuin waaʼin? (2) ¿Kasa watüjaaka maʼin aaʼu?

 NNOJOTSÜ ponuin waaʼin mojushiire sümüin soʼutku wayuu waküjain pütchi. Eeshii süpüla nakooʼomüinraain na wayuu mojushiijeenakana amüin tia (Dan. 11:44; 2 Tim. 3:12; Alat. Map. 16:21). Watüjaapejeʼe saaʼu nükaalinjeenain waya Jehová süpüla ayatüin waküjain pütchi. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu naaʼinreerüin tia? Shia süka nükaalinjain waneepia na aʼyataashiikana nümüin süpüla nekeraajüin tü aʼyatawaa naapakat namüin, jaʼitairü kapüleein maʼin shia namüin. Wayaawateerü aaʼu müin tia sünainjee waneirua kasa alataka nümüin Ezequiel, chi nünüikimaajachikai Maleiwa, chi aküjakai pütchi namüin na judío amaanakana Babiloniamüin.

2. (1) ¿Jamapuʼusü nakuwaʼipa na judíokana naashin Jehová, na nüküjainjanakana amüin pütchi Ezequiel? (Ezequiel 2:3-6). (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain ekirajaayakat tüü?

2 ¿Jamapuʼusü nakuwaʼipa na wayuu nüküjainjanakana amüin pütchi Ezequiel? Nüküjain Jehová eʼrüliin maʼin wayumüin naya, nnojoliin jaa müin naya otta mojulaain maʼin naya. Müshii naya maʼaka saaʼin mojuui keipüsesü jee jashichishii maʼin naya maʼaka saaʼin jeyulu. Müshijeseʼe «nnojo mmoluin pia» nümüin Jehová nümüin Ezequiel kojuyatua (paashajeʼera Ezequiel 2:3-6). Nikeraajüin Ezequiel tü niʼyataainkat sükajee apünüinsü kasa: (1) niain Jehová ajütaka nia, (2) katchinsü naaʼin sutuma tü nüpülainkat Maleiwa otta (3) ekirajaashi nia sünain nünüiki Maleiwa. ¿Jamüsü süpüla anain tü niʼyataainkat nümüin Maleiwa sünainjee tia apünüinsükat kasa? ¿Jamüsü süpüla ayatüin waküjain pütchi maaʼulu sünainjee tia apünüinsükat kasa? Wekirajaajeerü anain tia sünain ekirajaayakat tüü.

NÜJÜTÜIN NIA JEHOVÁ

3. (1) ¿Jeʼtsü tü pütchi atütüleʼerakat naaʼin Ezequiel? (2) ¿Kasa naaʼinraka Jehová süpüla niyaawatüin saaʼu Ezequiel eein nia nümaa?

3 Anuu nünüiki Jehová nümüin Ezequiel: «Tajütüin pia» (Ezeq. 2:3, 4). Eesüjaʼa sütütülaale naaʼin Ezequiel sutuma tia, eesüjaʼa sotule naaʼin meematüin tü nümakat Jehová maʼaka saaʼin tü nümakat nümüin Moisés otta Isaías wanaa sümaa nüneeküin naya süpüla nünüikimaainjanain (Éx. 3:10; Is. 6:8). Nütüjaa aaʼu Ezequiel nükaalinjain naya Jehová süpüla nekeraajüin tü aʼyatawaa kaawainkat maʼin. Müsüjeseʼe niyaawatüin saaʼu Ezequiel eein Jehová nümaa wanaa sümaa «tajütüin pia» nümüin nümüin piantua. Suluʼu tü karaloʼutakat Ezequiel wainmatua süshajünüin pütchikat tüü: «Taapakalaka nünüiki Jehová sünain maa» (Ezeq. 14:2). Otta müsia pütchikat tüü: «Taapakalaka süchikuaʼa nünüiki Jehová sünain maa» (Ezeq. 6:1). Niyaawataka saaʼu Ezequiel nüjünalain nia Jehová. Sutuma sacerdotepuʼuin chi nüshikai, eeshi süpüla nikirajüin nia sünain naaʼinmajüin Jehová waneepia na nünüikimaajanakana. Jamüshijaʼa Jehová nüküjain nümüin Isaac, Jacob otta Jeremías pütchikat tüü: «Eejeechi taya pümaa waneepia» (Gén. 26:24; 28:15; Jer. 1:8).

4. ¿Kasa pütchi sükatsüinraka naaʼin Ezequiel?

4 ¿Naapajeetche na israelitakana tü pütchi aküjünüinjatkat namüin? Anuu nünüiki Jehová nümüin Ezequiel: «Nnojoleena jaa müin pümüin na israelitakana süka nnojoliin noonoweein sümaa tanüiki» (Ezeq. 3:7). Nia nayoutaka Jehová, nnojoishi niain nayoutuin chi nünüikimaajachikai. Sükajee tia pütchikat sükatsüinrüin naaʼin Ezequiel suulia jülüjain naaʼin mojuin nutuma tü niʼyataainkat saalinjee shiyoutuin wayuu tü pütchi nüküjakat. Nüküjainña Jehová nümüin Ezequiel nayaawateerüin saaʼu na wayuukana eejachin wanee nünüikimaajachi Maleiwa naʼaka shikeraajapa neʼrüin tü pütchi nüküjakat (Ezeq. 2:5; 33:33). Sükatsüinrakajasaʼa naaʼin Ezequiel tia pütchikat süpüla nikeraajüin tü niʼyataainkat sünain aküjaa pütchi.

NÜJÜNALA WAYA JEHOVÁ

Eesü wayuu ayoutaka tü pütchi waküjakat maʼaka sülatüin nümüin Ezequiel, watüjaapejeʼe saaʼu eein Jehová wamaa. (Paashajeʼera tü pütchikat 5 otta 6).

5. ¿Jamüsü sükatsüinraka waaʼin tü sümakat Isaías 44:8?

5 Akatsüinraasia waaʼin süka watüjaain saaʼu niain Jehová kajünalain waya sünain aküjaa pütchi. Nüneeküin waya süpüla waküjaliin pütchi nüchiki (Is. 43:10). Nüküjain Jehová wamüin nnojoliinjanain mmoluin waya maʼaka nüküjain shia nümüin Ezequiel. ¿Jamüshii nnojoliinjanaka mmoluin waya neema na ayoutakana tü pütchikat? Süka niain Jehová kajünalain waya otta nükaalinjeena waya maʼaka naaʼinrüin shia nüka Ezequiel (paashajeʼera Isaías 44:8).

6. (1) ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu eein Jehová wamaa? (2) ¿Kasa akatsüinraka waaʼin?

6 Watüjaa aaʼuchi eein Jehová wamaa. Süpülapünaa nüküjain Jehová «jiain aküjaliin pütchi tachiki», müshi nia: «Pülatüinjachire shirokupünaa wüin, shiimainshaata eejeechin taya pümaa; pülatüinjachire wanee süchi, nnojoleechi wüinsirüin pia. Waraitüinjachire pia saʼakapünaa siki, nnojoleechi jamajüin pia sutuma, jaʼitairü chuwatashaatain maʼin tü sikikat» (Is. 43:2). Wanaa sümaa waküjain pütchi eesü tü kasa kapüleekat wamüin, tü makalü aka saaʼin süchi jee siki. Ayatapejeʼe waya aküjain pütchi süka nükaalinjain waya Jehová (Is. 41:13). Alatüsü wamüin tü alatakat nümüin Ezequiel: wainma wayuu ayoutaka tü pütchi waküjakat. Watüjaapejeʼe saaʼu nnojoluin shiain sutuma mojuin watuma tü waʼyataainkat. Süka watüjaain saaʼu talatüin Jehová wamaa ayatüle waküjain tü pütchikat, sükatsüinrüin waaʼin. Anuu nünüiki chi aluwataaushikai Pablo: «Awalaajüneena waya waneʼewaire wakua nütüma saaʼu tü kasa anasü waaʼinrakat nümüin» (1 Cor. 3:8, 9; 4:1, 2). Anuu sünüiki wanee wawala kakaliaitka sünain pürekutsoolüin: «Talatüsü maʼin taaʼin süka walaain waya nutuma Jehová saaʼujee tü kasa anasü waaʼinrakat nümüin».

KATSÜINSÜ NAAʼIN EZEQUIEL SUTUMA TÜ NÜPÜLAINKAT MALEIWA

Niʼrüin Ezequiel neʼejena Jehová, müsüjeseʼe niyaawatüin saaʼu nükaalinjeechin nia Jehová süpüla nikeraajüin tü niʼyataainkat. (Paashajeʼera tü pütchikat 7).

7. ¿Jamapuʼusü naaʼin Ezequiel jülüjawaipa naaʼin tü kasa niiʼiyatakat Maleiwa nümüin? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa sünainkat süta tü rewiisütakat).

7 Niʼrüin Ezequiel pülashaatain maʼin tü nüpülainkat Maleiwa. Sünain tü kasa niiʼiyatakat Maleiwa nümüin Ezequiel, niʼrüin pülashaatain maʼin na aapieekana sutuma tü nüpülainkat Maleiwa otta müsia leeyatüin sutuma tü miyoʼuyuukat süi neʼejena Jehová (Ezeq. 1:20, 21). Anuu nünüiki Ezequiel süchiki tia: «Tasapainkashi taya teʼraiwaʼaya shia». Naaʼinrüin tia süka ponuin maʼin naaʼin tü niʼrakat (Ezeq. 1:28). Jülüjawaipa naaʼin Ezequiel tü kasa niiʼiyatakat Maleiwa nümüin, eesüjaʼa niyaawatüle maʼin saaʼu eein süpüla nikeraajüin tü niʼyataainkat sünain aküjaa pütchi süka nükaalinjeechin nia Maleiwa sükajee tü nüpülainkat.

8, 9. (1) ¿Kasa nuluwataaka anain Jehová Ezequiel? (2) ¿Kasa amaa naaʼinraka Jehová süpüla nükatsüinrüin naaʼin Ezequiel?

8 Anuu tü nuluwataakalü anain Jehová Ezequiel: «Piakai süchonkai wayuu, pütamaa taashajaaiwa pümaa». Sutuma tia pütchikat otta müsia sutuma tü nüpülainkat Maleiwa, akatsüinraasü naaʼin Ezequiel süpüla nütamaainjachin. Anuu tü nümakat süchiki tia: «Antüsü taaʼu tü nüpülainkat jee tashaʼwalaakalaka sutuma» (Ezeq. 2:1, 2). Soʼu tü juya nüküjakalü oʼu pütchi Ezequiel, nuʼunirüin nukuwaʼipa Jehová sükajee tü nüpülainkat (Ezeq. 3:22; 8:1; 33:22; 37:1; 40:1). Katsüinsü naaʼin Ezequiel sutuma tü nüpülainkat Maleiwa süpüla nikeraajüin tü aküjaakat pütchi namüin na judío ichekana ekii jee ichekana aaʼin (Ezeq. 3:7). Anuu nünüiki Jehová nümüin: «Ichesü maʼin puʼupünaa tatuma maʼaka noʼupünaa otta ichesü maʼin piʼipoʼu tatuma maʼaka neʼipoʼu. Ichesü maʼin piʼipoʼu tatuma maʼaka ichein maʼin wanee diamante, ichereesia maʼin shia suulia ipa. Nnojo mmoluin pia neema otta nnojo piimolojooin saaʼujee noʼupünaa» (Ezeq. 3:8, 9). Müshi nümakai aaʼin Jehová nümüin: «Nnojo puuʼulaain sümalajeʼerüin paaʼin saaʼujee neʼrüliin wayumüin pümüin. Katsüinjeerü paaʼin tatuma».

9 Soʼuleʼeya kaʼikat tia, oʼuninnüshi Ezequiel nutuma Maleiwa sükajee tü nüpülainkat eepünaainjachire nüküjain tü pütchikat. Anuu nünüiki Ezequiel: «Nükatsüinrapejeʼe taaʼin Jehová sükajee tü nüpülainkat». Eetaasü maʼaka wanee semaana süpüla yapainjachin jee niyaawatüinjatüin saaʼu tü pütchi nüküjainjatkat (Ezeq. 3:14, 15). Süchikijee tia, nüjütaka nia Jehová eemüin wanee patajatshii eere katsüin maʼin naaʼu tü nüpülainkat Maleiwa (Ezeq. 3:23, 24). Yapakalaka joo Ezequiel süpüla nuʼttuin sünain aküjaa pütchi.

KATSÜINSÜ WAAʼIN SUTUMA TÜ NÜPÜLAINKAT MALEIWA

¿Kasa akatsüinraka waaʼin süpüla ayatüin waküjain pütchi maʼaka naaʼinrüin shia Ezequiel? (Paashajeʼera tü pütchikat 10).

10. (1) ¿Kasa choʼujaaka wamüin süpüla ayatüin waküjain pütchi? (2) ¿Jamüsü choʼujaaka tia wamüin?

10 ¿Kasa choʼujaaka wamüin süpüla ayatüin waküjain pütchi? Süpüla wasoutuin tia pütchikat, jülüja waaʼin nukuwaʼipa Ezequiel. Sükatsüinrüin naaʼin tü nüpülainkat Maleiwa süpüla nuʼttajachin sünain aküjaa pütchi. Choʼujaasü wamüin tü nüpülainkat Maleiwa süpüla waküjain pütchi maʼaka choʼujaain shia nümüin Ezequiel, jama nütkaain Satanás wamaa süpüla nüshaʼwaleʼerüin tü aküjaakat pütchi (Alat. Map. 12:17). Eesü süpüla jülüjain saaʼin wayuu nnojoliin süpüla wakanajüin Satanás süka pülashin nia woulia, wayamütpejeʼe nia sükajee waküjain tü pütchikat (Alat. Map. 12:9-11). Wanaa sümaa waküjain pütchi jaʼyasü waaʼu nnojoliin weimmolojooin seema tü kasa nuuʼulakakalü aka waaʼin. ¿Kasa wayaawataka saaʼujee ayatüin waküjain pütchi mayaainjeʼe süshaʼwaleʼenneein woulia tia aʼyatawaakat? Wayaawata aaʼu nükatsüinrüin waaʼin Jehová sükajee tü nüpülainkat otta eein nia wamaa (Mat. 5:10-12; 1 Ped. 4:14).

11. (1) ¿Kasa nükaalinjeenaka anain waya Jehová sükajee tü nüpülainkat? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla ayatüin naapüin wamüin Jehová tü nüpülainkat?

11 Sünainjee tü naaʼinrakat Jehová süpüla nükatsüinrüin naaʼin Ezequiel süpüla nüküjain tü pütchikat, watüjaa aaʼu eein süpüla nükatsüinrüin waaʼin sükajee tü nüpülainkat süpüla waküjain pütchi, jaʼitasü eein wanee kasa ataʼüleeka shia woulia (2 Cor. 4:7-9). ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla ayatüin naapüin wamüin Jehová tü nüpülainkat? Wachuntajatü maʼin shia nümüin sümaa weʼitaainjatüin waaʼin sünain naapeerüin shia wamüin. Anuu nünüiki Jesús namüin na nikirajüinkana: «Ayataʼaya juchuntuin», «ayataʼaya jüchajaain», «ayataʼaya jütaletüin miichoʼu». ¿Kaseetka naaʼinrüin Jehová? Naapeerü tü nüpülainkat namüin na achuntakana shia (Luc. 11:9, 13, TNM; Aluw. 1:14; 2:4).

SÜKATSÜINRÜIN NAAʼIN EZEQUIEL TÜ NÜNÜIKIKAT MALEIWA

12. Saashin Ezequiel 2:9–3:3, ¿jara kamaʼanajeejatka tü rooyokot otta kasa pütchi sulujutka?

12 Nnojotsü shiain neʼe akatsüinrüin naaʼin Ezequiel tü nüpülainkat Maleiwa, sükatsüinrüinña naaʼin tü nünüikikat. Sünain tü kasa niiʼiyatakat Maleiwa nümüin Ezequiel, niʼrüin sajapü wanee wayuu kajapuluʼuka wanee rooyo (paashajeʼera Ezequiel 2:9–3:3). ¿Jara kamaʼanajeejatka tü rooyokot? ¿Kasa pütchi sulujutka? ¿Jamüsü sükatsüinraka naaʼin Ezequiel tia pütchikat? Tia rooyokot nümaʼanajeejatü shia Jehová, eeshijaʼa nüjütüle Maleiwa wanee aapiee naʼakajee na pienchishiikana aapiee niʼraka Ezequiel süpüla naapüin tü rooyokot nümüin (Ezeq. 1:8; 10:7, 20). Suluʼu tia rooyokot ashajünüsü tü nünüikikat Maleiwa, shiajaʼa tü pütchi naliajatkat na judío eʼrüliikana wayumüin, tü nünüikinjatkat Ezequiel namüin (Ezeq. 2:7). Suluʼu tia rooyokot, ashajünüsü pütchi süpüleeruajee otta süsapoʼujee.

13. (1) ¿Kasa naaʼinrajatka Ezequiel naashin Jehová süka tü rooyokot? (2) ¿Jamüsü püsiaka shia nümüin?

13 Anuu nünüiki Jehová nümüin chi nünüikimaajachikai: «Anashi piküle tü rooyo taapakat pümüin, anashi emirale pia süka». Oonooshi Ezequiel sümaa tia pütchikat, niküin tia rooyokot. ¿Kasa aküjüneeka süchiki tü kasa niʼrakat Ezequiel? Niyaawatüinjatü maʼin saaʼu Ezequiel tü pütchi nüküjainjatkat, kojutuinjatü maʼin nümüin tia pütchikat süpüla keeʼireein naaʼin nüküjain shia. Nikapa Ezequiel tü rooyokot ponusü maʼin naaʼin süka püsiain shia nümüin maʼaka «seʼeje mapa» (Ezeq. 3:3). Müsü püsiakai saaʼin nümüin Ezequiel süka kojutuin nümüin nünüikimaajachin nia Jehová (Sal. 19:8-11). Talatüshi maʼin Ezequiel süka nüneeküin nia Jehová süpüla nünüikimaainjachin nia.

14. ¿Kasa naaʼinrajatka Ezequiel süpüla yapain nia süpüla naaʼinrüin tü aluwataanakalü anain nia?

14 Anuu joo nünüiki Jehová nümüin Ezequiel: «Poonoo sümaa tü tamakat pümüin jee pünaajaa shia suluʼu paaʼin» (Ezeq. 3:10). Tü nüküjeekalü achiki Jehová nümüin shia sotuinjatüin naaʼin tü pütchi ashajünakat suluʼu tü rooyokot sümaa nüsakireʼerüinjatüin naaʼin sünain. Tia süpülajatü sükatsüinrüin nunoula Ezequiel otta niyaawatüinjatüin saaʼu tü pütchi nüküjainjatkat sümüin wayuu (Ezeq. 3:11). Niʼitaapa naaʼin Ezequiel sünain tü pütchi nümakat Maleiwa, yapashi nia süpüla nuʼttajachin sünain aküjaa pütchi süpüla naaʼinrüin tü aluwataanakalü anain nia (anasü paashajeʼerüle Salmo 19:14).

SÜKATSÜINRÜIN WANOULA TÜ NÜNÜIKIKAT MALEIWA

15. ¿Kasa wanaajaainjatka suluʼu waaʼin suulia wooʼulaain suulia aküjaa pütchi?

15 Süpüla nnojoliin wooʼulaain suulia aküjaa pütchi, choʼujaasü waashajeʼerüin tü Nünüikikat Maleiwa süpüla sükatsüinrüin wanoula. Choʼujaasü wanaajaain suluʼu waaʼin süpüshuaʼa tü nümakat wamüin Jehová. Aashajaashi Jehová wamaa maaʼulu sükajee tü Bibliakat. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla sunouteʼerüin tü Nünüikikat Maleiwa tü jülüjakat waaʼin, tü suluʼukat waaʼin jee tü keeʼireekat waaʼin?

16. (1) ¿Kasa keeʼireeka naaʼin Maleiwa wayaawatüin saaʼu? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wountuin tia?

16 Katchinsü waaʼin wekapa. Müsia neʼe tü wanoulakat, wanaa sümaa waashajeʼerüin tü Nünüikikat Maleiwa sümaa wasakireʼerüin waaʼin sünain, katsüinsü shia sutuma. Tia shia tü watüjakat sünainjee tü rooyokot. Tü keeʼireekat naaʼin Jehová shia wayaawatüinjatüin saaʼu tü Nünüikikat. Süpüla tia choʼujaasü woʼuraajüin, waashajeʼerüin otta wasakireʼerüin waaʼin sünain. Palajana, oʼuraajüshii waya süpüla yapain tü waaʼinkat süpüla wayaawatüin saaʼu tü jülüjakat naaʼin Maleiwa. Süchikijee tia, waashajeʼerüin tü Bibliakat otta wasakireʼerüin waaʼin sünain tü waashajeʼerakat suluʼujee. Wasakireʼerüle maʼin waaʼin sünain tü Nünüikikat Maleiwa, wayaawateerü maʼin saaʼu tü sümakat otta sükatsüinreerü wanoula.

17. ¿Jamüsü wasakireʼerüinjatka waaʼin sünain tü waashajeʼerakat suluʼujee tü Bibliakat?

17 ¿Jamüsü waashajeʼerüinjatka tü Bibliakat sümaa wasakireʼerüinjatüin waaʼin sünain? Shia süpüla sükatsüinrüin waaʼin süpüla ayatüin waküjain maaʼulu süchiki Nuluwataainjachin Maleiwa otta müsia süpüla nnojoliin mmoluin waya waküjainjanale mapeena wanee pütchi süliainjatka wayuu. Wanaa sümaa wasakireʼerüin waaʼin sünain tü nukuwaʼipakat Jehová, aleewashii maʼin waya nümaa. Suluʼujee tia, jimateerü waaʼin otta talateerü waaʼin (Sal. 119:103).

AYATEESHII WAYA SÜNAIN AKÜJAA PÜTCHI

18. (1) ¿Kasa nayaawatüinjatka saaʼu na wayuu waküjakana amüin pütchi? (2) ¿Jamüsü nayaawatüinjatka saaʼu tia?

18 Nnojoishii nünüikimaajanain waya Maleiwa maʼaka naaʼin Ezequiel, eepejeʼe wamaʼana tü nümakat Jehová suluʼu tü Bibliakat. Ayateeshii waya aküjain pütchi waneʼereeya nüshaʼwaleʼerapa tia Jehová. Süntapa tü kaʼi kasalajanainjatkalü oʼu saainjala wayuu nutuma Jehová, nnojoleerü jaralüin aküjain maapirajuuin shia otta nnojoleerü jaralüin aküjain nnojoluin nümüliajüin shia Maleiwa (Ezeq. 3:19; 18:23). Nayaawatüinjatkalaka saaʼu nümaʼanajeejatüin Maleiwa tü pütchi waküjakat.

19. ¿Kasa akatsüinreetka waaʼin süpüla ayatüin waküjain pütchi?

19 ¿Kasa akatsüinreetka waaʼin süpüla ayatüin waküjain pütchi? Sükatsüinreerü waaʼin tü apünüinsükat kasa akatsüinraka naaʼin Ezequiel. Ayatüshii waya aküjain pütchi süka watüjaain saaʼu niain Jehová kajünalain waya, niain akatsüinrüin waaʼin sükajee tü nüpülainkat otta niain akatsüinrüin wanoula sükajee tü Nünüikikat. Süka nükaalinjain waya Jehová, ayatüshii waya aküjain pütchi sümaa wachecherüin waaʼin sümaʼinruʼu süntüin nükalia Maleiwa (Mat. 24:13).

JAYEECHI 58 Wachajaa maʼin wayuu anamia

a Sünain ekirajaayakat tüü, wekirajaajeerü anain apünüinsü kasa nuuntaka atuma Ezequiel nüküjain tü pütchi nuluwataakalü anain Maleiwa. Wekirajaapa süchiki tü naaʼinrakat Jehová süpüla nükaalinjain Ezequiel, sükatchinreerü waaʼin süpüla weʼitaain waaʼin sünain nükaalinjeenain waya Jehová süpüla ayatüin waküjain pütchi.