1. ¿Kasa süküjaka tü Wiwüliakat nüchiki Jeʼwaa anaka atuma waaʼin?

NNOJOTSÜ anashiin wamüin mojule pütchi wachiki sünainjee neʼe mütsiiain wata, wulein wata, sünainjee wayolojo jee shiale sünainjee kaüsüin waya. Anapejeʼe waaʼin süka watüjaain saaʼu nnojoluin jülüjain naaʼin Jeʼwaa tia. Jamüshijaʼa nia wanaa sümaa nüneeküinjachin wanee nüchon Jesé süpüla aluwatawaa, naata tü jülüjakat naaʼin suulia tü jülüjakat naaʼin Samuel. Eliab nünülia chi miyoʼushikai nüchon Jesé. «Niainjaʼaya nüneeküin Jeʼwaa chii süpüla aluwatawaa», müshi Samuel niʼraiwaʼaya Eliab. Niʼrüin Samuel wayuuin anashi aaʼinchi Eliab süpüla aluwatawaa. Anuupejeʼe nünüiki Jeʼwaa nümüin Samuel: «Nnojo jülüjain paaʼin wayuuin anashi aaʼinchi nia jee miyoʼusenuuin nia, nnojoishi niain taneeküin». ¿Kasa watüjaka sünainjee tia? Anuu sooʼomüin nünüiki Jeʼwaa: «Shia jülüjaka saaʼin wayuu tü shiʼrakat, akaajasaʼa Jeʼwaa shia jülüjaka naaʼin tü suluʼukat saaʼin wayuu» (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. (1) Saashin Juan 7:24, ¿jamüshi nnojolinjachika wayoujain wanee wayuu sünainjee neʼe tü kasa weʼrakat? (2) Püküja wanee sukuwaʼipa süpüla wayaawatüin saaʼu tia.

² Sutuma waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat, wayoujain na waneinnua sünainjee neʼe tü kasa weʼrakat (paashajeʼera Juan 7:24, TNM). * Nnojoleerü watüjaain saaʼu jamüin maʼin nukuwaʼipa wanee wayuu sünainjee neʼe tü kasa weʼrakat. Jamüshijaʼa wanee tottoolu, jaʼitaichi atüjain maʼin nia, nnojoleerü nütüjaain saaʼu tü ayuulii nünainkat chi wayuukai nnojorüle nünaʼlüin nia. Süpüla nütüjaain saaʼu, naapajüinjatü tü nümakat chi wayuukai otta nüsakirüinjachi nia sünain kasain alin nünain. Eesüjaʼa nuluwataajeerüle nümüin nünakirüinjachin süka rouya. Nnojorüle naaʼinrüin tia chi tottootkai, nuluwataajeerü nümüin chia wayuukai wunuʼu eekai eein neʼe. Müsia neʼe sukuwaʼipa süpüla watüjaain saaʼu jamüin maʼin nakuwaʼipa na wawalayuukana. Nnojotsü jülüjainjatüin neʼe waaʼin tü  kasa weʼrakat, shia jülüjainjatka waaʼin kasain suluʼuin naaʼin. Nnojotsü süpüla watüjaain saaʼu süpüshuaʼa tü suluʼukat naaʼin maʼaka naaʼinrüin shia Jeʼwaa. Eepejeʼe süpüla washatüin nukuwaʼipa Jeʼwaa, wekirajaa sünain tü waaʼinrajatkat.

3. ¿Kaseerü watüjaka sünainjee tü naaʼinrakat Jeʼwaa napüleerua na wayuu saashajaakana achiki tü Wiwüliakat?

³ Naapajüin Jeʼwaa nanüiki na aʼyataashiikana nümüin, jülüjasü naaʼin tü nakuwaʼipapuʼukat namaiwa, tü nakuwaʼipakat maaʼulu jee amülialaasü naaʼin naalin. Wekirajaa sünain tü naaʼinrakat Jeʼwaa nüpüleerua Jonás, Elías, Lot otta süpüleerua Agar. Ooʼulaka müsia, tü waaʼinrüinjatkat süpüla washatüin nukuwaʼipa Jeʼwaa waaʼinrapa kasa napüleerua na wawalayuukana.

4. ¿Jamüsü eeka süpüla mojuin tü jülüjakat waaʼin nüchiki Jonás?

⁴ «Niyoutajaa amaalü tü aluwataanakalü anain, eʼrüshi nia wayumüin nümüin Jeʼwaa», eesüjaʼa müle tü jülüjakat waaʼin nüchiki Jonás süka nnojoluin watüjaain saaʼu jamüin maʼin tü nukuwaʼipakat. Nüjütüin nia Jeʼwaa Nínivemüin süpüla nüküjainjatüin süchiki kasalajanainjatüin naainjala na kepiakana chayaa. Nnojoipejeʼe nia oonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa, aʼluwataashi nia suluʼumüin tü mmakat Tarsis, «wattamüin nuulia Jeʼwaa» (Jon. 1:1-3). Wayaleje ajütüin Jonás, nnojoishije wajütüin nia piantua. Ajütünapejeʼe nia nüchikuaʼa nutuma Jeʼwaa (Jon. 3:1, 2).

5. ¿Kasa watüjaaka aaʼu nüchiki Jonás sünainjee tü sümakat Jonás 2:1, 2, 9?

⁵ Watüjaajeerü aaʼu jamüin maʼin nukuwaʼipa Jonás sünainjee tü nümakat nümüin Jeʼwaa süleʼeruʼujee wanee jime (paashajeʼera Jonás 2:1, 2, 9). * Kojuyatua nuchuntuin Jonás nümüin Jeʼwaa. Sünainjee süpüshi tü nümakat nümüin Jeʼwaa, watüjaa aaʼu niain wanee wayuu nnojoikai yaletüin aaʼin, kojutukai amüin tü aaʼinnakat nüpüleerua otta aaʼinreekai waneepia tü nümakat Jeʼwaa nümüin. Shiajaʼa jülüjaka naaʼin Jeʼwaa tü kasa anasü suluʼukat naaʼin Jonás. Asoutushi Jeʼwaa shiʼipajee nünüiki jee ayatüshia nia nünüikimaain.

6. ¿Jamüsü anaka waapajüle tü nümakat wamüin wanee wayuu?

⁶ Nnojoluinjatü yaletüin waaʼin jee nnojoliinjana waya kashapajaaraliin süpüla waapajüin tü nümakat wamüin wanee wayuu. Waaʼinrüinjatü tia sünainjee apünüinsü kasa. Tü palajatkat kasa shia nnojoleerüin mojuin tü jülüjakat waaʼin  nüchiki wanee wayuu. Tü piamakat shia watüjaajeerüin saaʼu jamüin makaʼa naaʼin wanee wawala otta jamüin naaʼinrawaika waneirua kasa. Müle shia watuma, amülialaajeerü waaʼin naalin. Tü apünüinkat shia wakaalinjeechin nia süpüla niyaawatüin saaʼu jamüin makaʼa nukuwaʼipa. Eesüjaʼa nnojoleerüle wayaawatüin saaʼu jamüin makaʼa wakuwaʼipa, waneʼereejaʼa yootopa waya süchiki nümaa wanee wayuu (Prov. 20:5). Anuu nünüiki wanee wawala laülaashi, chejeʼewai Asia: «Mojukuwaʼipatsü tanüiki sümüin wanee wawala. Tachiaain shia süpülapünaa taapajüin tü sümakat tamüin süchiki tü alatakat sümüin. Taküjain sümüin anainjatüin maʼin sünüiki shiyalerapa sajapü sünain tü outkajawaakat. Taapaka süchiki kapüleein maʼin sümüin aashajeʼeraa karaloʼuta otta kapüleein sümüin asoutaa shiʼipajee tü asakinnakalü anain sünain tü outkajawaakat». Süpülapünaa nüchiaanüin wanee wawala natuma na laülaashiikana, naapajüinjatü tü nümakat namüin (Prov. 18:13).

7. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü naaʼinrakat Jeʼwaa nüpüleerua Elías?

⁷ Eeshii na wawalayuu kapüleekana amüin yootoo süchiki tü suluʼukat naaʼin sutuma tü alatapuʼukat namüin, sutuma jalejeʼewaliin naya otta sutuma tü nakuwaʼipakat. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla naküjain wamüin tü suluʼukat naaʼin? Soto waaʼin tü naaʼinrakat Jeʼwaa nüpüleerua Elías wanaa sümaa nuʼunuin wattamüin süpüleerua Jezabel. Nnojotsü nüküjain nümüin Jeʼwaa jamüin nuʼunaka, nüküjaleein tia sülatapa maʼaka jeʼra kaʼi. Naapajüin maʼin Jeʼwaa tü nümakat Elías, nütütüleʼerüin naaʼin jee naapüin wanee aʼyatawaa nümüin (1 Rey. 19:1-18). Eesü müle nakuwaʼipa na wawalayuukana, eesü nnojorüle naküjamaatüin wamüin tü suluʼukat naaʼin. Nnojoliire kashapajaaraliin waya maʼaka nnojolin kashapajaaralin Jeʼwaa, aneerü naaʼin na wawalayuukana wamaa jee naküjeerü wamüin tü suluʼukat naaʼin. Naainjapa tia, waapaja maʼin tü namakat wamüin.

8. Saashin Génesis 16:7-13, ¿kasa naaʼinraka Jeʼwaa süpüleerua Agar?

⁸ Aʼwaataasü Agar suluʼu sukuwaʼipa süka nuʼwayuusein shia Abram. Ipuotpa shia, pülayaasü saaʼin suulia Sarai, tü sülaamainkat. Saaʼinrüin tia süka maralüin Sarai. Shiasaʼa mapa, müliasü saaʼin Agar süpüleerua Sarai. Suʼluwataaka saalinjee tia (Gén. 16:4-6). Sutuma waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat, eesüjaʼa jülüjale waaʼin süchajaalain sooʼomüin Agar tü alatakat sümüin süka pülayaain saaʼin. Niʼrüin Jeʼwaa tü suluʼukat saaʼin Agar, nuluwataainjeseʼe wanee aapiee sünainmüin süpüla nüchiaain shia suulia tü saaʼinrakat jee süpüla nüküjain sümüin watteerüin saalii suuʼuliwoʼu. Shiyaawataka saaʼu niʼrüin Jeʼwaa tü kasa saaʼinrakat jee nütüjaain saaʼu tü alatakat sümüin. «Pia Maleiwa eʼrakai taya», müsüjeseʼe sümüin nümüin (paashajeʼera Génesis 16:7-13).

9. ¿Kasa nütüjaaka aaʼu Jeʼwaa süchiki Agar?

⁹ ¿Kasa nütüjaaka aaʼu Jeʼwaa süchiki Agar? Nütüjaa aaʼu süchiki tü sukuwaʼipapuʼukat (Prov. 15:3). Chejeʼewat shia Egipto, kepiapejeʼe shia sümaa Sarai, wanee wayuu napüshi na hebreokana. Eesüjaʼa mojuwaire saaʼin sutuma wattajeʼewalüin shia otta susukajaʼawaire na süpüshikana sümaa suumain. Nnojotpejeʼe shiawalain neʼe nuʼwayuusein Abram. Noʼutku na aʼyataashiikana nümüin Jeʼwaa namaiwa, wainmapuʼu naʼwayuuse. Nnojotpejeʼe aleinjatüin tia nutuma Jeʼwaa nukumajaiwaʼaya na wayuukana (Mat. 19:4-6). Shiajaʼa makaʼa eein üttaa aaʼin jee achunjirawaa. Nütüjaa aaʼu Jeʼwaa mojuin tü saaʼinrakat Agar sümüin Sarai, jülüjapejeʼe naaʼin jamüin saaʼin Agar otta tü alatakat sümüin.

10. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla weʼraajüin nakuwaʼipa na wawalayuukana?

¹⁰ Wayaawata saaʼu tü alatakat namüin na wawalayuukana maʼaka naaʼinrüin shia Jeʼwaa. Müle shia watuma, weʼraajeerü maʼin nakuwaʼipa na wawalayuukana. Yooto waya namaa süpülapünaa  jee süchikijee tü outkajawaakat, wojuʼita namaa sünain aküjaa pütchi, wounejaa naya wepialuʼumüin sünain ekaa. Jamüsüjaʼa weʼraajüle sukuwaʼipa wanee wawala eekai müin pülayaakai saaʼin, watüjaajeerü aaʼu japüleʼein neʼe shia, weʼraajüle nukuwaʼipa wanee wawala eekai wainmain kasa nümaʼana, watüjaajeerü aaʼu asülajülin nia jee nnojoluin nuʼunuin süchiirua washirüü, weʼraajüle sukuwaʼipa wanee wawala antawaika sümaa süchonnii suʼttapa tü outkajawaakat, watüjaajeerü aaʼu niyoutuin chi suʼwayuusekai süpüleerua sunoujain (Job 6:29). Nnojoliipejeʼe waya emetamaatüinjanain sünainpünaa nakuwaʼipa na waneinnua (1 Tim. 5:13). Anasü watüjaale saaʼu waneirua kasa nachiki na wawalayuukana otta süchiki tü kasa alatüitkat namüin süpüla watüjaain saaʼu jamüin makaʼa nakuwaʼipa.

11. ¿Jamüsü neʼraajüinjatka maʼin na laülaashiikana nakuwaʼipa na wawalayuukana?

¹¹ Neʼraajüinjatü maʼin na laülaashiikana nakuwaʼipa na wawalayuu namaakana. Waashajaa süchiki tü naaʼinrakat Artur, wanee wawala alapalaakai naaʼu na wawalayuukana. Oʼunushi nia nümaa wanee laülaashi sünain alapalawaa saaʼu wanee wawala, wawalakat tia müsü japüleʼekai saaʼin sümaa müin sümüiwaʼaweekai saaʼin. Anuu nünüiki Artur: «Süküjain wamüin nünaajaatüjülin chi suʼwayuusekai nnojoluiwaʼaya kakaliain shia nümaa. Mayaainjeʼe kapüleein sümüin tü alatakat, shikirajüin tü piamasükat süchonnii süpüla alinjachin Jeʼwaa napüla. Musatüsü suʼupaʼa tia wawalakat jee mojuwaisü saaʼin. Mayaainjeʼe müin sukuwaʼipa, aishi Jeʼwaa süpüla waneepia otta ichesü sunoula nünain. Wayaawata aaʼu anain maʼin süpüla washatüin sukuwaʼipa tia wawalakat» (Filip. 2:3). Chi wawalakai Artur nüshatüin nukuwaʼipa Jeʼwaa, chi Eʼraajakai maʼin nakuwaʼipa na aʼyataashiikana nümüin otta atüjaakai saaʼu tü müliaa neʼrakat (Éx. 3:7). Neʼraajüle maʼin na laülaashiikana nakuwaʼipa na wawalayuukana, mapüleejeerü namüin nakaalinjain naya.

12. ¿Kasa shiyaawataka aaʼu wanee wawala sütüjaapa saaʼu jamüin makaʼa sukuwaʼipa wanee wawala?

¹² Weʼraajüle maʼin nukuwaʼipa wanee wawala mojuka ashoʼu wamüin, watüjaajeerü aaʼu jamüin makaʼa nukuwaʼipa. Alatüsü tia sümüin wanee wawala chejeʼewat Asia. Anuu sünüiki: «Eesü wanee wawala emetuluwaika sünüiki wanaa sümaa saashajaain. Nnojotsü anashiin tamüin müin sukuwaʼipa. Tojuʼitapa sümaa sünain aküjaa pütchi, süküjain tamüin sükaalinjain sünain oikawaa jime chaa metkaaraluʼu na wayuu kachooinkana shia. Emetuluwaisü sünüiki süpüla saapünüin achiki kasain suikaain». Anuu sünüiki tü wawalakat süchiki tü alatakat sümüin: «Tatüjaapa saaʼu jamüin makaʼa sukuwaʼipa tia wawalakat, tayaawata aaʼu teʼraajüinjatüin maʼin  nakuwaʼipa na wawalayuukana». Kapüleesü aaʼinraa tia, washateetpejeʼe nukuwaʼipa Jeʼwaa aire wapüla na wawalayuukana maʼaka süküjain shia tü Wiwüliakat (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

13. (1) Saashin Génesis 19:15, 16, ¿kasa naaʼinraka na aapieekana wanaa sümaa kamaʼakuʼu nümüin Lot? (2) ¿Jamüsü naaʼinraka tia na aapieekana?

¹³ Wanaa sümaa nuluwataanüin Lot nutuma Jeʼwaa süpüla nujuʼitajachin suluʼujee tü mmakat Sodoma, kamaʼakuʼu müshi nia. Antüshii piamashii aapiee nünainmüin süpüla naküjainjatüin nümüin nujuʼitajachin suluʼujee tia pueulokot sümaʼaleʼeya nuʼwayuuse jee nüchonnii. Naküjain na aapieekana najaʼttirüinjatüin Jeʼwaa tia pueulokot (Gén. 19:12, 13). Waneemüin kaʼi süchikijee tia, ayatüshia Lot eekuʼu müin nipialuʼu. Naküjaka na aapieekana süchikuaʼa tü alatajatkat sümüin tia pueulokot, ayatapejeʼe Lot kamaʼakuʼu müin. «Nnojotsü kasajatüin nümüin, wayuu eʼrüi wayumüin», eesüjaʼa müle wanüiki waleʼeruʼu nüchiki Lot. Nnojoipejeʼe nia niyüülajüin Jeʼwaa. Amülialaasü naaʼin naalin, ojuʼitinnüshijese Lot natuma na aapieekana sümaʼaleʼeya nuʼwayuuse jee nüchonnii (paashajeʼera Génesis 19:15, 16).

14. ¿Jamüsüche sümülialaaka naaʼin Jeʼwaa naalin Lot?

¹⁴ ¿Jamüsüche sümülialaaka naaʼin Jeʼwaa naalin Lot? Eesüjaʼa shiale sutuma mmoluin nia neema na mojulaashii chajanakana anuuipaʼa sünain tia pueulokot. Jee shiale sutuma naapüin nachiki na piamashii aluwataalii ojutuukana suluʼu ishi kaluʼusü mena anuuipaʼa sünain tia pueulokot (Gén. 14:8-12). Eesüjaʼa shapaale naaʼin saaʼu nuʼwayuuse jee saaʼu nüchonnii. Jee müshia nia, wayuu washirü otta anasü maʼin nipia (Gén. 13:5, 6). Nütüjaa aaʼu Jeʼwaa nnojolinjachin kamaʼakuʼu müin Lot süpüla noonooin sümaa nünüiki sünainjee neʼe tia. Nnojotpejeʼe jülüjawalain naaʼin Jeʼwaa tü mojukuwaʼipatkat nutuma Lot, shia jülüjaka naaʼin niain wanee «wayuu aaʼinrakai kasa anasü» (2 Ped. 2:7, 8).

15. ¿Kasa waaʼinrüinjatka süpüla nnojoluin wayoujain wayuu?

¹⁵ Nnojotsü wayoujainjatüin wayuu sünainjee tü sukuwaʼipakat, wayaawatüinjatü saaʼu jamüin makaʼa naaʼin. Saaʼinrüin tia Verónica, wanee wawala chejeʼewat Europa. Anuu sünüiki: «Eepuʼusü wanee wawala müsü jashichiyaakai saaʼin waneepia. Müsü nnojotkai saʼakeein shia wayuu. Eesü mmoluwaale taya seema aashajawaa sümaa.  ‹Tayaleje müin akuwaʼipa, yootusüje taya sümaa wanee taʼaleewain süchiki tia›, müsü taya taleʼeruʼu. Yootoka taya sümaa, süküjaka tamüin tü suluʼukat saaʼin. Tatüjaaitpaka saaʼu jamüin makaʼa sukuwaʼipa».

16. ¿Jamüshii wachuntajanaka kaalinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla sümülialaain waaʼin naalin na wawalayuukana?

¹⁶ Niaʼala neʼe Jeʼwaa atüjaakai saaʼu jamüin maʼin tü wakuwaʼipakat (Prov. 15:11). Müshiijeseʼe wachuntajanain kaalinwaa nümüin süpüla kojutuin wamüin na wawalayuukana otta süpüla sümülialaain waaʼin naalin. Jamüsüjaʼa tü wawalakat Anzhela, achuntusü shia kaalinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla sümülialaain saaʼin saalin wanee wawala. Wawalakat tia mantujee anainrü. Anuu sünüiki Anzhela: «Achuntusü taya kaalinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla tatüjaain saaʼu jamüin makaʼa sukuwaʼipa tü wawalakat. Nnojorüle taaʼinrüin tia, mojusüjeʼe tanüiki süchiki jee moʼuyaasüje taya suulia». Naapüin Jeʼwaa sünüiki tü wawalakat. Anuu sünüiki: «Soʼu wanee kaʼi, ojuʼitüsü taya sümaa sünain aküjaa pütchi, kamaʼaka yootuin taya sümaa. Taapajüin sünüiki jee amülialaasü taaʼin saalin. Maaʼulu yaa, aisü maʼin shia tapüla jee takaalinjeein shia».

17. ¿Kasa wachajaainjatka akuwaʼipa?

¹⁷ Nnojoluinjatü amülialaain neʼe waaʼin naalin noʼutku na wawalayuukana. Watüjaa aaʼu eein na wawalayuu alatakana amüin kasa mojusü maʼaka sülatüin nümüin Jonás, Elías, Lot otta sümüin Agar. Eepejeʼe na wawalayuu achajaakana nooʼomüin tü alatakat namüin. Müshiʼiya wayakana, eesü wachajaarale wooʼomüin tü kasa mojusü alatakat wamüin. Müsüjeseʼe nuchuntuin wamüin Jeʼwaa sümülialaainjatüin waaʼin naalin napüshuaʼa na wawalayuukana (1 Ped. 3:8). Woonoole sümaa nünüiki Jeʼwaa, paaʼinweena waya namaa napüshuaʼa na wawalayuukana sainküinpünaa tü mmakat. Wachajaainjatü sukuwaʼipa süpüla weʼraajüin maʼin nakuwaʼipa otta sümülialaain waaʼin naalin.