1. ¿Kasa eeka süpüla waküjain nachiki na wawalayuu jimaʼaliikana?

JIAKANA jimaʼaliikana, wainma tü kasa eekat süpüla jaaʼinrüin. Katsüinshii jia jee anayüliʼiya jia (Prov. 20:29). Jalouishii maʼin jia namüin na wawalayuukana. Watüjaa aaʼu keeʼireein jaaʼin juʼuluku jiakana jiʼyataweein neʼipajee na laülaashiikana. Eepejeʼe jülüjale jaaʼin tepichiyüliinya jia namüin na waneinnua jee iseerüin jüchiki jaaʼinrüin wanee aʼyatawaa aapünaka jümüin. ¿Müsüche pukuwaʼipa? Mayaainjeʼe tepichin jia eesü waneirua kasa eeka süpüla jaaʼinrüin süpüla laülaain jaaʼin jee kojutuin jia namüin na wawalayuukana.

2. ¿Kasa wekirajaajeetka anain sünain ekirajaayakat tüü?

² Sünain ekirajaayakat tüü, wekirajaweerü anain süchiki nukuwaʼipa chi aluwataaikai David otta müsia wekirajaweerü anain süchiki nakuwaʼipa piamashii wayuu aluwataapuʼukana saaʼu Judá, nia Asá nümaa Jehosafat. Wekirajaweerü anain tü kasa eejiraapuʼukalü amaa naya, kasain naaʼinrapuʼuin otta tü kasa eekat süpüla natüjain na jimaʼaliikana nanainjee naya wayuukana.

3. ¿Kasa eeka süpüla naaʼinrüin na jimaʼaliikana napüleerua na wawalayuu laülaayuuinnakana?

³ Jintüliiwaʼaya David wainma tü kasa nütüjakat apüleerua jalouika sümüin wayuu. Wayuu laülaa aaʼinchi sünain anoujaa, atüjashi maʼin süpüleerua atalejaa arpa. Atalejapuʼushi nia nümüin Saúl, chi nüneekakai Maleiwa süpüla aluwatawaa (1 Sam. 16:16, 23). Maaʼulu yaa, wainma kasa natüjaka apüleerua na jimaʼaliikana. Jamüshiijaʼa naya atüjashii süpüleerua tableta, serulaat jee computador. Eeshii süpüla nekirajüin na wawalayuu laülaayuuinnakana süpüla natüjainjanain süpüleerua tia. Talateerü  naaʼin naya wawalayuukana, jama nekirajaajeerüin anain tü Wiwüliakat otta tü ekirajaanajatkalü anain sünain tü outkajawaakat.

4. ¿Kasa eeka süpüla nashatüin na jimaʼaliikana sünainjee nukuwaʼipa David? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa sünainkat süta tü rewiisütakat).

⁴ Laülaatüjülia naaʼin David jintüliiwaʼaya nia otta jaʼyatüjülia naaʼu tütüin nia sünain aʼyatawaa. Jamüshijaʼa nia, aluwataanüshi nutuma chi nüshikai sünain arüleejaa anneerü mayaainjeʼe eein süpüla jamajüin nia sünainjee. Shiasaʼa mapa, nümakalaka David nümüin Saúl chi aluwataaikai: «Arüleejüishi taya naʼanneetse chi tashikai. Soʼu wanee kaʼi suʼluwatüin wanee wasashi wanee anneerü, mataajaa sutuma wanee jeesüyaa. Tawataaka süchiirua süpüla tasütüin tü aneetkat suulia» (1 Sam. 17:34, 35). Nütüjaa aaʼu David naaʼinmajüinjatüin tü anneetkalüirua otta yalayalainjatü naaʼin, süka jamüin, eein süpüla süntüin wüchii jashichi sünainmüin. Na jimaʼaliikana eesü süpüla nashatüin nukuwaʼipa David sünain aaʼinraa tü aʼyatawaa aapünakat namüin.

5. Saashin Salmo 25:14, ¿kasa tü alanaʼaleeinjatkat suluʼu anain namüin na jimaʼaliikana?

⁵ Jintüliiwaʼaya David aleewashaatashi nia nümaa Jeʼwaa, shia alanaʼaleeka suluʼu anain nümüin David suulialeʼeya yalayalain naaʼin jee nütüjain süpüleerua atalejaa arpa. Nia Jeʼwaa nümaleiwasekai David otta aleewashi maʼin nia nümaa (paashajeʼera Salmo 25:14). * Jiakana jimaʼaliikana shia anaka aluʼu aleewale maʼin jia nümaa chi Jüshi chakai iipünaa, jaaʼinrüle tia eesü süpüla saapünüin jümüin sooʼomüin aʼyatawaa suluʼu tü outkajaaleekat.

6. ¿Kasa jülüjaka saaʼin wayuu nüchiki David?

⁶ Wanee kasa alataka nümüin David, shia mojuin pütchi nümüin. Jamüsüjaʼa wanaa sümaa nütkaainjachin nümaa Goliat, achiaanüshi nia nutuma Saúl chi aluwataaikai, «jintüishaatayüi pia», müshi nümüin (1 Sam. 17:31-33). Süpülapünaa tia aʼülüjashi nümüin David chi nipayakai saaʼujee nüpütüin tü anneetkalüirua sümüiwaʼa (1 Sam. 17:26-30). Nütüjaapejeʼe aaʼu Jeʼwaa laülaain naaʼin David süka niʼraajüin tü nukuwaʼipakat. Akanajuushi Goliat nutuma David, nuuntuin tia süka niʼitaain naaʼin nünain Jeʼwaa chi naʼaleewainkai (1 Sam. 17:45, 48-51).

7. ¿Kasa eeka süpüla pütüjain sünainjee tü alatakat nümüin David?

⁷ ¿Kasa eeka süpüla pütüjain sünainjee tü alatakat nümüin David? Nnojoishi kashapajaaralinjachin pia. Eeshijaʼa jintüiyüire pia saaʼin  namüin na waneinnua. Niʼraajapejeʼe maʼin Jeʼwaa tü pukuwaʼipakat otta eesü süpüla puuntuin paaʼinrüin wanee aʼyatawaa (1 Sam. 16:7). Püchajaa maʼin sukuwaʼipa süpüla aleewain maʼin pia nümaa. Aleewapuʼushi maʼin David nümaa Jeʼwaa süka jülüjain naaʼin tü kasa nukumajalakat otta eein tü kasa nütüjakat sünainjee tia (Sal. 8:3, 4; 139:14; Roma 1:20). Wanee kasa eeka süpüla paaʼinrüin, shia puchuntuin kaalinwaa nümüin Jeʼwaa. Jamüshijaʼa nemeeʼerainpalale pia na wayuu koleejiakana pümaa süka Püküjalin pütchi, puchunta nümüin Jeʼwaa süpüla püchecherüin paaʼin, paaʼinra tü sümakat tü Wiwüliakat, tü karaloʼuta ayuʼluushikat sünainjee otta tü videokalüirua. Piyaawatapa saaʼu nükaalinjain pia Jeʼwaa, piʼitaʼaleejeeria maʼin paaʼin nünain. Shiasaʼa shiʼrapa wayuu piʼitaain maʼin paaʼin nünain Jeʼwaa, kojuteechi pia namüin.

8, 9. (1) ¿Jamüsü nnojotka süshapalaain naaʼin David sümaʼinruʼu naʼatapajüin süpüla nuluwataainjachin? (2) ¿Kasa eeka süpüla natüjain na jimaʼaliikana sünainjee nukuwaʼipa David?

⁸ Eesü waneʼeya kasa alataka nümüin David. Süchikijee nüneekünüin süpüla nuluwataain, kakaliashi nia aʼatapajüin süpüla nuluwataainjachin saaʼu tü mmakat Judá (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4). ¿Jamüsü nnojotka süshapalaain naaʼin David? Shia süka jülüjain naaʼin tü kasa eekat süpüla naaʼinrüin suulia mojukuʼu sümüin naaʼin. Sümaʼinruʼu chajachin nia ounjulaain suluʼu noumain na filisteokana, atkaashi nia namaa naʼünüü na israeliitakana, mayaa naaʼinmajüin sülüjüle tü mmakat Judá (1 Sam. 27:1-12).

⁹ ¿Kasa eeka süpüla pütüjain sünainjee nukuwaʼipa David? Shia eein süpüla jülüjain paaʼin tü paaʼinrajatkat süpüla pükooʼomüinrüin piʼyataain nümüin Jeʼwaa otta süpüla pükaalinjain na waneinnua. Jülüjataa paaʼin nukuwaʼipa chi wawalakai Ricardo. * Jintüliiwaʼaya nia pürekutsooleeshi rekulaat «isayülia püpüleerua», namaka na laülaashiikana nümüin. Shia naaʼinmaaka maʼin Ricardo tü aküjaakat pütchi süka nnojoluin yüülain naaʼin sutuma tü münakat nümüin. Anuu nünüiki: «Tayaawata aaʼu taaʼinmaainjatüin maʼin tü aküjaakat pütchi, shiakalaka jülüjain maʼin taaʼin takaalinjain na wayuu ekirajaweekana sünain tü Wiwüliakat otta yapasü tatuma tü tekirajüinjatkalü anain na wayuu touyantakana anainmüin. Nnojoipuʼushi taya ekirajüin wayuu paala, aluʼujasaʼa jooluʼu sutuma taaʼinrüin tia, ekirajüichipa taya wayuu otta nnojolitchipa taya mmoluin seema yootoo sümaa wayuu». Maaʼulu yaa, aʼyataashi Ricardo neʼipajee na laülaashiikana otta pürekutsootshi rekulaat nia.

10. ¿Kasa naaʼinraka David soʼunnaa tü alatakat nümüin?

¹⁰ Wekirajaa sooʼomüin süchiki tü alatakat nümüin David. Soʼunnaa nuunjulaain nuulia Saúl, oʼunushi nia namaa na nümaajanakana sünain wanee atkawaa. Sümaʼinruʼu chajanain naya, ashutuna aaʼu tü napüshikalüirua jee amaanüshii naya. Süka nütüjain maʼin atkawaa David, eesüjaʼa jülüjale naaʼin nnojoluin choʼujaain nuchuntuin kaalinwaa süpüla nüsaajaain na nüpüshikana. Nnojotpejeʼe naaʼinrüin tia, achuntushi kaalinwaa nümüin Jeʼwaa, nüsakitkalaka David Jeʼwaa nükajee wanee sacerdoote kanüliakai Abiatar: «¿Anasüche toushikajaale nachiirua na mojulaashiikana?» müshi nia, «aa» nümakalaka Jeʼwaa nümüin David, nükanajaka David na nüʼünüükana (1 Sam. 30:7-10). ¿Kasa pütüjaka sünainjee tü alatakat?

11. ¿Kasa paainjainjatka süpülapünaa paaʼinrüin wanee kasa?

¹¹ Puchunta kaalinwaa süpülapünaa paaʼinrüin wanee kasa. Paashajaa namaa na kachooinkana pia jee nayale namaa na laülaashiikana, naküjeerü pümüin tü anakat süpüla paaʼinrüin. Nüneeküin Jeʼwaa na laülaashiikana süpüla nakaalinjain na wawalayuukana otta nütüjaa aaʼu aneerüin sukuwaʼipa tü naʼyataainkat, müsüjeseʼe  anain maʼin puchuntule kaalinwaa namüin (Éf. 4:8, TNM). Kanourale pia maʼaka naaʼin nayakana jee paapaale sümaa tü namakat pümüin, aneerü sukuwaʼipa tü paaʼinrakat. Wekirajaa jooluʼu süchiki tü watüjakat sünainjee nukuwaʼipa Asá, chi aluwataaikai.

12. ¿Jamapuʼusü nukuwaʼipa Asá nuʼttaiwaʼaya sünain aluwatawaa?

¹² Jintüliiwaʼaya Asá, nnojotsü yaletüin naaʼin jee yalayala aaʼinchi nia. Aluwataashi nia niiʼiraka Abías chi nüshikai, nusolojitkalaka süpüshuaʼa tü maleiwayaasü eejatkat suluʼu tü mma nuluwataakalü aaʼu. Nüküjaka Asá namüin na sulujanakana tü mmakat Judá naʼwaajüinjachin Jeʼwaa, chi namaleiwasekai na natuushinuukana otta noonooinjanain sümaa tü pütchi naapakat Jeʼwaa namüin nükajee Moisés (2 Crón. 14:1-7). Kekiishi maʼin Asá, süka jamüin, nuchuntuin kaalinwaa nümüin Jeʼwaa soʼu nushutuin Zérah chi etíopekai saaʼu Judá sümaa wainmain maʼin surulaat. Anuu nünüiki Asá: «Jeʼwaakalee, shiimainya pükaalinjain na matsüinkana aaʼin wanaa namaa na katsüinkana aaʼin. Jalia maa waya Wamaleiwasekai Jeʼwaa, weʼitaain waaʼin pünain». Wayaawatüin sükajee tü naaʼinrakat Asá kanoulain maʼin nia. Nunouja anainrü nuʼttaajeechin nutuma Jeʼwaa namaa na wayuu nümaajanakana. Niʼitaashaatain naaʼin nünain chi Nüshi iipünaajachikai, nükanajakalaka Jeʼwaa na etíopekana (2 Crón. 14:8-12).

13. (1) ¿Kasa alataka nümüin Asá mapa? (2) ¿Jamüsü sülataka tia nümüin?

¹³ Kapüleekajasaʼa nümüin Asá nütüjaapa saaʼu nütkaainjachin namaa wanee miyon surulaat, niʼitaapejeʼe maʼin naaʼin nünain Jeʼwaa, anakalaka nukuwaʼipa suluʼujee tia. Kakalia mapa süchikijee tia, ojuyaajünüshi nia nutuma Baasá chi aluwataaikai saaʼu Israel. Soʼunnaa tia, nnojoishi achuntuin Asá kaalinwaa nümüin Jeʼwaa, nia neʼe nuchuntaka amüin kaalinwaa chi aluwataaikai saaʼu Siria. Eʼrüshi kasa mojusü sünainjee tü naaʼinrakat. Nümakalaka Jeʼwaa nümüin nükajee wanee nünüikimaajachi kanüliakai Hananí: «Sünainjee piʼitaain paaʼin nünain chi aluwataaikai Siria jee nnojolin piʼitaain paaʼin nünain Jeʼwaa, chi Pümaleiwasekai, iseena puulia nusurulaatse chi aluwataaikai saaʼu Siria». Soʼujeʼereʼeya tia, sünainpünaashi Asá atkawaa waneepia (2 Crón. 16:7, 9; 1 Rey. 15:32).

14. (1) ¿Kasa paaʼinrajatka piʼitaale paaʼin nünain Jeʼwaa? (2) Saashin 1 Timoteo 4:12, ¿kasa piʼreetka paaʼinrüle tia?

¹⁴ ¿Kasa pütüjaka sünainjee nukuwaʼipa Asá?  Shia nnojoluinjatüin yaletüin paaʼin jee piʼitaainjatüin paaʼin nünain Jeʼwaa. Wanaa sümaa woutiisain pia, atüjaana aaʼu kanoulain pia jee piʼitaain paaʼin nünain Jeʼwaa. Talatakajasaʼa maʼin naaʼin Jeʼwaa pümaa süka püntüin saʼakamüin nüpüshi. Shiakalaka anain maʼin ayatüle puchuntuin kaalinwaa nümüin, achuntajachi pia kaalinwaa nümüin Jeʼwaa paaʼinrajatpa wanee kasa kapüleeka, jaʼitairü mapüleein pümüin tü paaʼinrajatkat achuntajachiya neʼe pia kaalinwaa nümüin Jeʼwaa. Jülüjainjatü paaʼin tü kasa pünajüinjatkat, tü püshaitüinjatkat, tü piʼyataainjatkalü anain otta tü puʼuneekalü achiirua. Nnojo puʼwaataain suluʼu pütüjain maʼin. Shia anaka aluʼu pikirajaale sünain tü sümakat tü Wiwüliakat jee paaʼinra shia (Prov. 3:5, 6). Müle shia putuma, talateechi Jeʼwaa pümaa otta kojuteechi pia namüin na wawalayuukana (paashajeʼera 1 Timoteo 4:12).

15. Saashin 2 Crónicas 18:1-3; 19:2, ¿kasa mojukuwaʼipatka nutuma Jehosafat?

¹⁵ Süka waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat eejeeria tü woʼtchejaakalü amaa. Sülatüle pümüin tia, nnojo pümalajaain suulia aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa. Jülüjataa paaʼin nukuwaʼipa Jehosafat, chi aluwataaikai, anasü maʼin tü nukuwaʼipakat. Jintüliiwaʼaya nia, nüchajaa achikichi Nümaleiwase chi nüshikai otta naaʼinrüin tü nuluwataakalü anain nia. Nuluwataain na niʼipajanakana süpüla nekirajüin nüchiki Jeʼwaa na wayuu sulujanakana tü mmakat Judá (2 Crón. 17:4, 7). Mayaainjeʼe anain nukuwaʼipa Jehosafat, eesia tü mojukuwaʼipatkat nutuma. Suluʼujee tia, nüchiaain nia Jeʼwaa nükajee wanee nünüikimaajachi (paashajeʼera 2 Crónicas 18:1-3; 19:2). * Wekirajaa jooluʼu süchiki tü pütüjakat sünainjee nukuwaʼipa Jehosafat.

16. ¿Kasa pütüjaka sünainjee nukuwaʼipa Rajeev?

¹⁶ Anasü maʼin paapaale sümaa tü pütchi aküjünakat pümüin. Eeshii waneinnua jimaʼalii  kapüleekana amüin naaʼinmaain maʼin tü naʼyataainkat nümüin Jeʼwaa. Nnojo pümalajaain aaʼin müle pukuwaʼipa. Jülüjataa paaʼin tü alatakat nümüin wanee wawala jimaʼai kanüliakai Rajeev, anuu nünüiki: «Jintüliiwaʼaya taya, nnojotsü tatüjaain aaʼu tü taaʼinrajatkat, shia neʼe jülüjapuʼuka taaʼin ashaitaa suulia tü outkajawaakat otta tü aküjaakat pütchi». Akaalinjünüshi nia mapa nutuma wanee laülaashi. Anuu nünüiki Rajeev: «Nükaalinjain taya süpüla tayaawatüin saaʼu tü sümakat 1 Timoteo 4:8». Naapaa amaalü Rajeev tü münakat nümüin, anuu nünüiki: «Shiaitpa taaʼinmaaka maʼin tü aʼyatawaakat nümüin Maleiwa, shiasaʼa maʼaka jeʼra juya süchikijee tia, aneekünüshi taya süpüla taʼyataainjachin neʼipajee na laülaashiikana».

17. ¿Jamüsü naaʼin na wawalayuu laülaayuuinnakana namaa na jimaʼalii aʼyataakana nümüin Jeʼwaa?

¹⁷ Jiakana jimaʼaliikana, kojutusü namüin na wawalayuu laülaayuuinnakana jiʼyanaajiraain nümüin Jeʼwaa wanaa namaa (Sof. 3:9). Talatüsü naaʼin neʼrüle jia sünain talatüin jaaʼin jee tütüin jia sünain jaaʼinrüin tü jiʼyataainkat nümüin Jeʼwaa. Kojutushii jia namüin otta natüjaa aaʼu aneerüin jutuma tü aʼyatawaa eʼitaanakat jüpüla (1 Juan 2:14).

18. Saashin Proverbios 27:11, ¿kasa jülüjaka naaʼin Jeʼwaa nachiki na jimaʼalii aʼyataakana nümüin?

¹⁸ Piakai jimaʼaikai, jülüja paaʼin alin pia nüpüla Jeʼwaa jee nütüjaa aaʼu aneerüin putuma tü aʼyatawaa aapünakat pümüin. Nüküjatüjülia Jeʼwaa wainmainjanain na jimaʼalii aʼyataainjanakana nümüin maaʼutpünaa yaa süka süpüshuaʼa naaʼin (Sal. 110:1-3). Nütüjaa aaʼu alin nia püpüla otta piʼyataweein nümüin süka süpüshuaʼa paaʼin. Nnojoluinjachi kashapajaaralin pia mojukuwaʼiparüle putuma wanee kasa jee noʼtchejaale na waneinnua sümaa tü kasa naaʼinrakat. Paapaa sümaa tü aküjünakat pümüin otta jülüja paaʼin nümaʼanajeejatüin shia Jeʼwaa (Heb. 12:6). Anainjatü putuma tü aʼyatawaa aapünakat pümüin. Shiainjatü paaʼinmaaka talatüinjachin pümaa chi Püshi iipünaajachikai (paashajeʼera Proverbios 27:11).