1. ¿Kasa wayaawataka aaʼu sünainjee tü süküjakat tü Wiwüliakat?

¿EESÜCHE süpüla watüjaain saaʼu tü alatajatkat sümüin nupueulose Jeʼwaa soʼu palitchon kaʼi? Aa, eesü süpüla watüjaain saaʼu. Sünainjee tü süküjakat tü Wiwüliakat wayaawata aaʼu tü alatajatkat soʼu palitchon kaʼi. Jamüsüjaʼa suluʼu Daniel kapiitulo 11, aküjünüsü süchiki tü naaʼinrajatkat waneinnua aluwataalii laülaakana saaʼu wainma mma. Paʼünüüwajiraainjana piamashii aluwataalii, chi aluwataai palaajeʼewaikai nümaa chi aluwataai uuchijeʼewaikai. Ekeraajüirü süpüshi tia pütchikat. Shiakajaʼa nnojoleematüin ekeraajüin tü wane süpüshikat.

2. Sünainjee tü sümakat Génesis 3:15, Alateetkat Mapeena 11:7 otta 12:17, ¿kasa jülüjainjatka waaʼin wekirajaapa sünain tü karaloʼutakat Daniel?

² Süpüla wayaawatüinjatüin saaʼu tü pütchi aküjünakat suluʼu Daniel kapiitulo 11, jülüjeesü waaʼin saashajaain neʼe süchiki sukuwaʼipa aluwatawaa jee nachiki na sülaüla mma müliakana atuma nupueulose Jeʼwaa. Palitchon maʼin na aʼyataashiikana nümüin Maleiwa sainküin tü mmakat, mayaainjeʼe müin tia müliashii naya natuma na sülaülakana mma. ¿Jamüshii müliaka naya natuma? Shia süka najaʼttinneein nutuma Satanaa otta natuma na nümaajanakana (paashajeʼera Génesis 3:15; Alateetkat Mapeena 11:7; 12:17). Süpüla wayaawatüinjatüin saaʼu tü pütchi aküjünakat suluʼu tü karaloʼutakat Daniel, wekirajaainjatü anain waneirua pütchi suluʼujee tü Wiwüliakat.

3. ¿Kasa wekirajaajeetka anain sünain ekirajaayakat tüü otta sünain tü wane ekirajaayakat?

³ Wekirajaa sünain tü sümakat Daniel 11:25-39 süpüla wayaawatüin saaʼu jaralin chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai soʼujee 1870 sünainmüinreʼeya 1991.  Sünainjee tia, watüjaajeerü aaʼu jamüin wapansaajüinjatka tü jülüjakat waaʼin süchiki tia pütchikat. Sünain tü ekirajaayakat piama shikii, wekirajaajeerü anain Daniel 11:40–12:1, wapansaajeerü tia pütchikat sümaa tü alatakat soʼujee 1990 sünainmüinreʼeya Armagedón. Wekirajaapa sünain tia piamasükat ekirajaaya, anashii wekirajaale sünain tü pütchikat: «Aluwataalii paʼünüüwajiraakana maaʼutpünaa yaa». Watüjaainjatpejeʼe saaʼu jaraliin na piamashii aluwataalii saashajaakana achiki tia pütchikat.

4. Püküja süchiki tü apünüinsü kasa wayaawatakalü anainjee jaralin chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai.

⁴ «Chi aluwataai palaajeʼewaikai», münapuʼushi chi aluwataakai saaʼu wanee mma palaajee sünain Israel. «Chi aluwataai uuchijeʼewaikai», münapuʼushi chi eekai nuluwataain saaʼu wanee mma uuchijee sünain Israel. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu tia? Watüjaa aaʼu sünainjee tü nümakat chi aapieekai nümüin Daniel, anuu nünüiki: «Anii taya antüin süpüla taküjain pümüin tü alatajatkat sümüin tü pupueulosekat sülüʼütpa süpüla sajaʼttüin tü kasakalüirua» (Dan. 10:14). Sümaiwa paala, nüneeküin Maleiwa na israeliitakana süpüla nupueulosein naya. Shiasaʼa soʼujee tü Pentecostés eejatkat soʼu juyakat 33, naya nüneekaka Maleiwa na nikirajüinkana Jesuu süpüla nupueulosein naya. Süpüshi tü pütchi aküjünakat suluʼu Daniel kapiitulo 11 naya saashajaaka achiki na oushikajaakana süchiirua nukuwaʼipa Kürisüto, nnojoishi nayain neʼe saashajaain achiki na israeliitakana (Aluw. 2:1-4; Roma 9:6-8; Gal. 6:15,16). Akaataajaʼa chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai, eeʼiratawaishii naya. Wanaawapejeʼe naaʼin sünain aaʼinraa apünüinsü kasa. Tü palajatkat, müliasü maʼin nupueulose Jeʼwaa natuma. Tü piamakat, sünainjee tü naaʼinrakat sümüin nupueulose Maleiwa jayasü naaʼu naʼürülain nia. Otta tü apünüinkat, paʼünüüwajiraashii naya.

5. Püküja müleka eejachire chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai soʼujee tü juyakat 100 sünainmüinreʼeya tü juyakat 1870.

⁵ Süchikijee tü juyakat 100, ekerotushii naʼakamüin na anoujashiikana na ekirajüliikana sünain alawaa, nnojoishii naya ekirajüin sünain tü nünüikikat Maleiwa. Yalejeechiki sünainmüinreʼeya tü juyakat 1870, walakatüshii na aʼyataashiikana nümüin Maleiwa sainküin tü mmakat. Awainmalaashii na anoujayaakana nünain Jesuu, na makana aka saaʼin süʼü mojuui keimüsesü. Sünainjee tia, kapüleeitpa ayaawataa saaʼu jaraliin na anoujashii shiimainshiikana (Mat. 13:36-43). ¿Kasa wayaawataka aaʼu sünainjee tia? Wayaawata aaʼu nnojolin niain chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai na sülaülakana mma otta tü sukuwaʼipakat aluwatawaa natuma soʼujee tü juyakat 100 sünainmüinreʼeya tü juyakat 1870. Soʼu tia, walakatüshii na aʼyataashiikana nümüin Maleiwa otta kapüleesü ashutaa naaʼu. * Shiasaʼa süchikijee tü juyakat 1870, eeʼiyalaashi nüchikuaʼa chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai. ¿Jamüsü süpüla wayaawatüin saaʼu tia?

6. (1) ¿Joujatü atüjaanüin saaʼu jaralüin tü nupueulosekat Jeʼwaa? (2) ¿Kasa alataka soʼu tia juyakat?

⁶ Nnojoluitpa walakatüin nupueulose Maleiwa soʼujee tü juyakat 1870. Soʼu tia juyakat,  oʼttüshi sünain ekirajawaa süchiki tü sümakat tü Wiwüliakat Charles Russell namaa na nümaajanakana. Naya wayuukana, naya na «anülieemaajachi» münakana achiki paala süka naküjainjanain pütchi süpülapünaa süikaleʼennüin nuluwataaya Jesuu (Mal. 3:1). Atüjaanüitpa aaʼu jaralüin tü nupueulosekat Maleiwa. ¿Eejatche wanee mma laülaaka saaʼu wainma mma müliaka atuma na aʼyataashiikana nümüin Jeʼwaa soʼu tia? Wekirajaa süchiki tia.

7. ¿Jarai «chi aluwataai uuchijeʼewaikai» soʼunnaa maʼin tü kanüliakat Primera Guerra Mundial?

⁷ Soʼujee tü juyakat 1870, laülaasü Gran Bretaña saaʼu wainma mma otta wainma maʼin surulaat eejatka suluʼu. Nüküjain Daniel eein wanee suʼuwachon mürüt ojuttitka apünüinsü suʼuwa mürüt, tia shia Gran Bretaña wanaa sümaa shiyamülüin Francia, España otta Países Bajos (Dan. 7:7, 8). Soʼunnaa maʼin tü kanüliakat Primera Guerra Mundial, shia Gran Bretaña «chi aluwataai uuchijeʼewaikai». Wanaa maʼin sümaa tia, washirüüisü maʼin tü mmakat Estados Unidos de América otta wanaawajiraasü naaʼin na sülaülashiikana tia mmakat namaa na sülaülashiikana Gran Bretaña.

8. ¿Jarai chi aluwataai uuchijeʼewaikai maaʼutpünaa yaa?

⁸ Soʼunnaa tü kanüliakat Primera Guerra Mundial asakaajiraashii na sülaülashiikana tü mmakat Estados Unidos namaa na sülaülashiikana Gran Bretaña nekiira na neʼipolokana. Suluʼujee tia, wattainnapa naalii na surulaat eekana Gran Bretaña sümaa Estados Unidos otta laülaaitpa shia piamaleʼeya saaʼu wainma mma. Ekeraajüsü tü nümakat Daniel soʼu nümüin: «Akotchojüshii naya wainma maʼin surulaat yalayalajakana aaʼin» (Dan. 11:25). Maaʼutpünaa yaa, ayatayülia  shiain Estados Unidos sümaa Gran Bretaña chi aluwataai uuchijeʼewaikai. * ¿Jaraika chi aluwataai palaajeʼewaikai?

9. (1) ¿Joujachi eeʼiyalaain chi aluwataai palaajeʼewaikai? (2) ¿Jamüsü shikeraajia tü pütchi aküjünakat suluʼu Daniel 11:25?

⁹ Eeʼiyalaashi chi aluwataai palaajeʼewaikai soʼu tü juyakat 1871, wanee juya süchikijee nuʼttüin Russell sünain ekirajawaa süchiki tü sümakat tü Wiwüliakat namaa na nümaajanakana. Soʼu juyakat tia, akotchojiraasü waneirua mma aashajaanaka aluʼu alemán süpüla laülaainjatüin Alemania saaʼu waneirua mma. Laülaasü joo mapa Alemania saaʼu kojuyasü mma chaa África otta Océano Pacífico; suuʼulaküin müinjatüin shia maʼaka saaʼin Gran Bretaña (paashajeʼera Daniel 11:25). Watta maʼin saalii wayuu akotchojünaka chaa Alemania süpüla surulaalüin naya, meematsü aka saaʼin tü eejatkat Gran Bretaña. Süka wainmain surulaat Alemania, ashutusü saaʼu tü süʼünüükalüirua soʼu tü kanüliakat Primera Guerra Mundial.

10. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu shikeraajüin tü pütchi suluʼukat Daniel 11:252, 26?

¹⁰ Nüküjain joo Daniel tü alatajatkat sümüin Alemania soʼu tia otta namüin na surulaat chajanakana chayaa. Naashin Daniel, akanajuujeechi chi aluwataai palaajeʼewaikai, ¿jamüsü watüjaaka saaʼu nükanajuujeechin? Anuu nünüiki Daniel: «Aashajaaneechi ekiira nia otta nayeena ayamütka nia na ekiraakana nümaa» (Dan. 11:252, 261). Soʼu nükalia Daniel «na ekiraakana nümaa» chi aluwataaikai naya na aʼyataakana niʼipajee (Dan. 1:5). ¿Jaralii naya? Naya na sülaülakana surulaat chajanakana Alemania otta na ekirajakana na surulaatkana süpüla natüjainjanain atkawaa. Asakaajiraashii naya mapa namaa nüʼünüü chi aluwataaikai süpüla nayamülüin nia. * Nüküjain Daniel niyamünnajachin chi aluwataaikai otta nüküjain tü kasa mojusü alateetkat sükajee peʼipaajirain nia nümaa chi aluwataai uuchijeʼewaikai. Anuu nünüiki Daniel nüchiki chi aluwataai palaajeʼewaikai: «Wainmeena maʼin na nusurulaatse outakana» (Dan. 11:262). Ekeraajüsü tia pütchikat, wainma maʼin na surulaat chejeʼewaliikana Alemania outakana sünain tü kanüliakat Primera Guerra Mundial. Eiwaʼalajatia eein wanee kasachiki eere wattain maʼin naalii na oʼutakana.

11. ¿Kasa naaʼinraka chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai saashin Daniel 11:27-30?

¹¹ Nüküjain Daniel süchiki tü naaʼinrajatkat chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai süpülapünaa tü kanüliakat Primera Guerra Mundial, anuu nünüiki: «Joyotojiraajeena naya süpüla naküjiraain alawaa» (Dan. 11:27, 28). Nüküjainya Daniel wainmeerüin nuwashirüin chi aluwataai palaajeʼewaikai. Ekeraajüsü mapa tü nümakat Daniel, aashajaajiraashii na sülaülashiikana Alemania namaa na sülaülashiikana Gran Bretaña süchiki keeʼireein naaʼin eeinjatüin anajirawaa, alawaapejeʼe tia namakat, oʼttüsü tü atkawaakat soʼu 1914. Kojuya juya süpülapünaa tia, akooʼomüinraasü suwashirüin Alemania otta süsaʼwateematüin suwashirüin tü mma washitkalajaʼa maʼin soʼu tia. Shiasaʼa süchikijee tia, shikeraajaka tü sümakat Daniel 11:29 otta suʼttiajee wetsiikulo 30, atkaasü Alemania  nümaa chi aluwataai uuchijeʼewaikai otta ayamüluusü shia.

12. ¿Kasa naaʼinraka chi aluwataai palaajeʼewaikai otta chi aluwataai uuchijeʼewaikai soʼunnaa tü kanüliakat Primera Guerra Mundial?

¹² Soʼujee 1914, ashuniraashii maʼin naaʼu na piamashiikana aluwataalii otta ashutushii naya saaʼu nupueulose Maleiwa. Jamüsüjaʼa soʼunnaa tü kanüliakat Primera Guerra Mundial, müliashii natuma na aluwataalii chejeʼewaliikana Alemania otta Gran Bretaña na wawalayuu nnojoliikana surulaaleein. Jee müshiʼiya na aluwataalii chejeʼewaliikana Estados Unidos, napüreesajirüin na wawalayuu oʼunirakana sukuwaʼipa tü aküjaakat pütchi. Sükajee tia aainjünakat sümüin nupueulose Maleiwa, ekeraajüsü tü sümakat Alateetkat Mapeena 11:7-10.

13. ¿Kasa naaʼinraka chi aluwataakai palaajeʼewaikai soʼunnaa tü juyakat 1930 otta soʼunnaa tü kanüliakat Segunda Guerra Mundial?

¹³ Mapa, soʼunnaa tü juyakat 1930 otta soʼunnaa tü kanüliakat Segunda Guerra Mundial, ashutushi chi aluwataai palaajeʼewaikai saaʼu nupueulose Maleiwa sümaa nnojoluin kaaʼuin shia naaʼin. Nayapa aluwataain na kanüliakana nazi, nüpülajüin Hitler otta na nümaajanakana naʼyataain na wawalayuukana nümüin Maleiwa. Watta naalii na aʼyataalii nümüin Maleiwa noʼutakana aaʼin otta watta naalii na nasürütkana suluʼu campos de concentración. Nüküjatüjülia Daniel mojutuinjatüin nümüin chi aluwataai palaajeʼewaikai tü aʼwaajüleekat Maleiwa otta nüsünneʼereerü «tü aʼajünawaikat waneepia suluʼu», tia shia tü aküjaakat pütchi (Dan. 11:302, 311). Naashin Hitler, chi nekiipüʼükai na kanüliakana nazi najaʼttirüinjatü nupueulose Maleiwa Alemaniajee.

14. (1) ¿Jarai chi jekechi aluwataai palaajeʼewaikai süchikijee tü kanüliakat Segunda Guerra Mundial? (2) ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu tia?

¹⁴ Süchikijee tü kanüliakat Segunda Guerra Mundial, na sülaülakana Unión Soviética nasütüin tü suumainkat Alemania suulia otta nayainnapa chi aluwataai palaajeʼewaikai. Wanaawasü tü kanüliakat Unión Soviética namaa na kanüliakana nazi, müliashii maʼin natuma na eekai naaʼinmaain aʼwaajaa chi Maleiwa shiimainshikai suulialeʼeya oonowaa sümaa süpüshuaʼa tü namakat.

15. ¿Kasa naaʼinraka chi aluwataai palaajeʼewaikai sajaʼttapa tü kanüliakat Segunda Guerra Mundial?

¹⁵ Süchikijee sajaʼttüin tü kanüliakat Segunda Guerra Mundial ashutushi saaʼu nupueulose Maleiwa chi jekechikai aluwataai palaajeʼewaikai otta na nümaajanakana. Tia ashunawaakat «müsü aka saaʼin süchi» saashin Alateetkat Mapeena 12:15-17. Ekeraajüsü tia pütchikat soʼu nüpülajüin chi aluwataai palaajeʼewaikai tü aküjaakat pütchi otta soʼu namaanüin watta naalii aʼyataalii nümüin Jeʼwaa chaa Siberiamüin. Akaʼaya maaʼulu yaa, ayatshi chi aluwataai palaajeʼewaikai sünain ashutaa saaʼu nupueulose Maleiwa, isapejeʼe nüchiki nuuʼuleʼerüin naya suulia aʼyatawaa nümüin Maleiwa. *

16. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu shikeraajüin tü sümakat Daniel 11:37-39 sünainjee tü saaʼinrakat tü kanüliakat Unión Soviética?

¹⁶ (Paashajeʼera Daniel 11:37-39). Saashin tia pütchikat, mojuteerü nümüin chi aluwataai palaajeʼewaikai «nümaleiwase nüshi sümaa nii», suluʼu jamüin, süchajaain maʼin sukuwaʼipa tü kanüliakat Unión Soviética süpüla sajaʼttirajatüin tü iküleesiakalüirua.  Jamüsüjaʼa soʼu tü juyakat 1918, ekirajünüsü wayuu suluʼupünaa koleejia süpüla manoulainjanain naya nünain Maleiwa. Na shikiipüʼükana Unión Soviética aʼwaataashii naaʼu nasurulaatse, müshii naya maʼaka saaʼin namaleiwase namüin. Watta saalii nneerü nojutaka süpüla wainmainjanain maʼin nasurulaatse otta watta saalii tü natkaaya nakumajakat süpüla kojutuinjanain naya atumawaa. Mapa, watta saalii naʼapüla chi aluwataai palaajeʼewaikai jee chi uuchijeʼewaikai. Sükajee tia, eesü süpüla najaʼttirüin watta saalii wayuu.

17. ¿Kasa wayu «tü kasa kashüülasükat otta tü ajaʼlajeʼerakat kasa»?

¹⁷ Chi aluwataai palaajeʼewaikai jee chi aluwataai uuchijeʼewaikai akaalinjiraashii naya süpüla naikaleʼerüin sukuwaʼipa «tü kasa kashüülasükat otta tü ajaʼlajeʼerakat kasa» (Dan. 11:31). Tia kasa kashüülasükat shia tü kanüliakat Organización de las Naciones Unidas.

18. «Tü kasa kashüülasükat otta tü ajaʼlajeʼerakat kasa», ¿jamüsüche sümünaka amüin tü kanüliakat Organización de las Naciones Unidas?

¹⁸ Shiaʼala neʼe eejeetka atuma jimataa aaʼin tü Nuluwataayakat Maleiwa. Süküjapejeʼe tü kanüliakat Organización de las Naciones Unidas eejeerüin jimataa aaʼin sutuma, müsüjeseʼe «tü kasa kashüülasükat» sümünüin sutuma tü Wiwüliakat süka süshateein neʼe tü kasa eekat süpüla naaʼinrüin Maleiwa. «Tü ajaʼlajeʼerakat kasa» münüsü shia süka shiʼitaaneerüin joo süpüla sajaʼttirajatüin süpüshuaʼa tü iküleesia ekirajakat sünain alawaa (paashajeʼera tü pütchikat «Aluwataalii paʼünüüwajiraakana maaʼutpünaa yaa»).

19, 20. (1) ¿Jamüsü watüjaainjatka saaʼu tia? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain tü wane ekirajaayakat?

¹⁹ Anasü wekirajaale süchiki tü alatakat soʼunnaa tü juyakat 1870 sünainmüin 1991, süka jamüin, wayaawateerüin saaʼu shikeraajeerüin süpüshi tü nüküjakat Daniel nüchiki chi aluwataai palaajeʼewaikai jee nüchiki chi aluwataai uuchijeʼewaikai. Sünainjee tia, wayaawata aaʼu shikeraajeerüin süpüshuaʼale tü nümatüjütkalia Daniel.

²⁰ Soʼu 1991 ajaʼttüsü tü kanüliakat Unión Soviética. ¿Jaraika joo chi aluwataai palaajeʼewaikai maaʼulu yaa? Ekirajaaneerü anain tia sünain tü wane ekirajaayakat.