1920: sien juya süchikijee
SUʼTTIAJEE juyakat 1920, yapashii na aʼyataashiikana nümüin Jeʼwaa süpüla tü aʼyatawaa eeinjatkat napüleerua. Anuu tü pütchi naneekakat süpüla tia juyakat: «Nia Jeʼwaa chi katchinkai atuma taaʼin otta nia chi teeʼirajakai amüin» (Sal. 118:14, Reina-Valera, 1909).
Nükatchinrüin Jeʼwaa naaʼin naya wawalayuukana süka naʼyataweein maʼin nümüin. Jamüsüjaʼa soʼunnaa tia juyakat, eejana 225 colportores, tia shia tü nanüliapuʼukalü atumawaa na pürekutsootkana otta akooʼomüinraashii maʼin naya sünainmüin 350. Alatüshii suulia 8.000 na wawalayuu ajütakana tü naʼyataainmaajatkat sünain aküjaa pütchi eere sukumajünüin sukuwaʼipa tü naʼyataainkat, nnojotsü müirüin sukuwaʼipa tia. Anakuwaʼipaishii naya nutuma Jeʼwaa.
AKÜJASHII MAʼIN NAYA PÜTCHI
Maatsoʼu 21 soʼu 1920, Joseph F. Rutherford, chi oʼunirakai sukuwaʼipa naʼyataain na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat, ekirajüshi nia sünain tü pütchikat: «Na wayuu katakana oʼu maaʼulu, müinnaʼaya nnojoliin outuin». Noʼtta achikit tü mmakat na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat süpüla nounejaain wayuu sünain tia outkajawaakat. Naʼanapajüin wanee miichi miyoʼu eere suutkajaʼawalin watta saalii wayuu suluʼu tü pueulokot Nueva York otta eitajünüsü maʼaka saaʼin 320.000 karaloʼutachein ounejaaya.
Watta naalii na wayuu antakana sünain tia outkajawaakat noulialeʼeya na wayuu antajanayaakana naaʼinruʼu na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat. Piratüsü tia miichikat, alatüshii suulia 5.000 na wayuu eejanakana suluʼu. Eeshii maʼaka naaʼin 7.000 na wayuu apütaakana anuuipaʼa süka nnojoliin nekeroluin. Anuu tü sümakat Aapiria Wayuu ojuʼitaka suluʼu Inglés süchiki tia: «Watta naalii na wayuu antakana sünain tia outkajawaakat otta anasü maʼin naaʼin sutuma tü pütchi naapajakat».
Eʼnnaajünüshii na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat sünainjee naküjain pütchikat tüü: «Na wayuu katakana oʼu maaʼulu yaa, müinnaʼaya nnojoliin outuin». Mayaainjeʼe nnojoliin nayaawatüin saaʼu süküjünüinjatüin tü pütchikat sainküin mmakat süpüshuaʼa otta wainmainjatüin juya alataka süpüla saaʼinnüin tia, ayatüshiʼiya naya aküjain pütchi. Oʼttüsü Ida Olmstead sünain antaa sünain tü outkajawaakat soʼujee 1902, anuu tü sümakat: «Wayaawata aaʼu wainmeerüin kasa anasü shiʼreetka wayuu, müshiijeseʼe waküjain tü pütchi anasükat sümüin wayuu maʼleekalia».
EʼINPRIMIIJÜSHII NAYA KARALOʼUTA
Süpüla naapüinjatüin tü kasa choʼujaakat sümüin nanoula na wawalayuukana, oʼttüshii na wawalayuu chajanaka Weteet sünain eʼinprimiijaa waneirua karaloʼuta. Ayaʼlajüshii naya waneirua maakina otta neʼitaain shia suluʼu wanee edificio naʼanapajala kanuumeroseka 35 suluʼu tü avenidakat Myrtle chaa Brooklyn (Nueva York), pejechonsü tia sünain Weteet.
Leo Pelle otta Walter Kessler, oʼttüshii naya sünain aʼyatawaa suluʼu Weteet eneeroʼu soʼu 1920. Anuu tü nümakat Walter süchiki tia: «Wantapa chamüin,
‹choʼujaayülia wanee oora shiatapünaamüin süpüla tü almuerzokot›, müshi wamüin chi wawala jülüjakai aaʼin tü aʼyatawaakat eere shiʼinprimiijünüin karaloʼuta. Nuluwataaka waya sünain aijaa tü kaaja sütasükat karaloʼuta».Anuu tü nümakat Leo süchiki tü alatakat waneemüin kaʼi: «Waʼwulejüin tü palajatkat piso suluʼu tü edificiokot. Nnojoishi taya aʼyataaichin sünain wanee aʼyatawaa makalü aka saaʼin tia, watta maʼin saaʼin yarüttüshii sünain. Nnojotpejeʼe amülain neʼe waaʼinrüin tia süka waʼyataain shia nümüin chi Senyotkai».
Maʼaka jeʼra semaana süchikijee tia, eʼinprimiijünüsü natuma waneinnua wawalayuu aʼyataakana maʼin nümüin Jeʼwaa tü rewiisütakat The Watch Tower (La Torre del vigía, münaka alijunaikiruʼu). Süka tü maakina akanoujiakat karaloʼuta, eʼinprimiijünüsü 60.000 rewiisüta The Watch Tower ojuʼitaka peʼureeroʼu soʼu 1920. Wünaapünaa sünain tia miichikat, eʼitaanüsü wanee maakina eʼinprimiijia, Acorazado münüsü natuma na wawalayuukana. Eʼinprimiijünüsü tü rewiisütakat The Golden Age, ¡Eeja Waaʼin! münakat maaʼulu. Eʼinprimiijünüsü tü palajatkat rewiisüta ¡Eeja Waaʼin! aaʼuriiroʼu 14 soʼu 1920. Anakuwaʼipatsü nutuma Jeʼwaa naʼyataain naya wawalayuukana.
«Nnojotpejeʼe amülain neʼe waaʼinrüin tia süka waʼyataain shia nümüin chi Senyotkai»
«ANAJIRAA WAYA»
Oʼttüshii nachikuaʼa sünain aküjaa pütchi na anoujashii waneepiakana nümaa Jeʼwaa otta paaʼinwashii naya namaa na nawalayuukana. Wainma tü kasa mojusü alatakat namüin na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat soʼunnaa juyakat 1917 sünainmüin 1919, müshiijeseʼe eein na ooʼulaakana suulia anoujaa. ¿Kasache aaʼinnajatka süpüla nakaaliinjünüin?
Aküjünüsü suluʼu Aapiria Wayuu ojuʼitaka aaʼuriiroʼu 1 soʼu 1920, tü pütchikat: «Anajiraa waya». Anuu süpüshi tü sümakat: «Na wayuu eekana aaʼu naaʼin chi Senyotkai, [...] watüjaa aaʼu [...] moteerüin naaʼin tü kasa mojusükat, [...] paaʼinweenain naya otta anajiraajeenain naya».
Wainma na wawalayuu aapaakana sümaa tia pütchikat. Anuu tü nüshajakat wanee wawala sümaa nuʼwayuuse: «Wanee maʼin juya süsapoʼumüin nnojotkalü waküjain oʼu pütchi. Mojutaʼaleesüjaʼa tü waaʼinrakat. [...] Kasataalejeseʼe nnojoliin waaʼinrüin tia piantua». Noʼttapa nachikuaʼa sünain aküjaa pütchi, miyoʼu maʼin aʼyatawaa napüleerua.
NEITAJÜIN TÜ KARALOʼUTAKAT THE FINISHED MYSTERY
Juunioʼu 21 soʼu 1920, oʼttüshii na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat sünain eitajaa tü karaloʼutakat
The Finished Mystery (El misterio terminado, alijunaikiruʼusü). Süpüshi tü karaloʼutakat Estudios de las Escrituras, shiʼipa akaratshi. Anaajuushi paala tia karaloʼutakat süka süpülajünüin soʼu juyakat 1918.Ounejaanüshii napüshuaʼa na wawalayuukana süpüla naaʼinrüinjatüin tia aʼyatawaakat, nnojoishii nayain neʼe na pürekutsootkana ounejaanüin. Anuu tü sümakat wanee karaloʼuta süchiki tia: «Napüshuaʼa na wawalayuu woutiisakana, na eekana süpüla naʼyataain sünain tia naaʼinrüinjatü shia süka süpüshuaʼa naaʼin. Anuu tü wanüikinjatkat: ‹Tü taaʼinrajatkat shia teitajüin tia karaloʼutakat›». Naashin Edmund Hooper, eeshii na wawalayuu eiwaʼaliikana sünain aküjaa pütchi sainküin miichi. Anuu sooʼomüin nünüiki: «Wayaawata aaʼu wattakualüinjatüin süküjünüin tia pütchikat suulialeʼeya tü jülüjapuʼukat waaʼin paala».
AKÜJÜNÜSÜ SÜCHIKUAʼA PÜTCHI CHAA EUROPA
Soʼunnaa tü kanüliakat Primera Guerra Mundial, kapüleesü atüjawaa saaʼu jamüin nakuwaʼipa na wawalayuukana sainküin mmakat. Shiasaʼa akoosütoʼu 12 soʼu 1920, chi wawalakai Joseph Rutherford otta pienchishii wawalayuu, oʼunushii naya chaa Gran Bretaña, Europa continental otta Oriente Medio süpüla natütüleʼerüin naaʼin na wawalayuukana otta süpüla süküjünüinjatüin pütchi süchikuaʼa chayaa.
Na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat chajanakana Gran Bretaña, nakumajüin sukuwaʼipa apünüinsü outkajawaa miyoʼu otta 12 outkajawaa süpüla wayuu süpüshuaʼa. Eesü sünülia maʼaka 50.000 wayuu oʼunakana sünain tia outkajawaakat. Anuu tü sümakat Aapiria Wayuu süchiki tia: «Anashaatasü naaʼin na wawalayuukana sutuma tia. Aijiraashii maʼin naya otta paaʼinwashii naya sünain aʼyatawaa. Na wawalayuu mojukana aaʼin paala, talatüitpa naaʼin». Chaa París, ekirajüshi nüchikuaʼa chi wawalakai Joseph Rutherford sünain tü pütchikat «Na wayuu katakana oʼu maaʼulu yaa, müinnaʼaya nnojoliin outuin». Watta maʼin naalii na wayuu eejanakana sünain tia outkajawaakat. Shiasaʼa sajaʼttapa, eeshii 300 wayuu atüjaweekana sooʼomüin tia.
Maʼaka jeʼra semaana süchikijee tia, oʼunushi chi wawalakai Joseph Rutherford otta na wawalayuu nümaajanakana chaa Atenas, Cairo otta Jerusalén. Nüikaleʼeraka chi wawalakai Joseph Rutherford wanee Weteet chaa Ramala, süʼütpaʼa Jerusalén, akaalinjia na wayuu ekirajaweekana sünain tü Wiwüliakat. Shiasaʼa naleʼejapa Europamüin, nüikaleʼerüin tü Weteet chajatkalü Europa Central otta nukumajüin sukuwaʼipa süpüla shiʼinprimiijünüin karaloʼuta suluʼu.
NAKÜJA ACHIKIT TÜ KASA MOJUSÜ AAʼINNAKAT
Settienpüroʼu soʼu 1920, aküjünüsü suluʼu tü rewiisütakat The Golden Age nuumero 27 süchiki tü müliaa neʼrakat na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliaka soʼunnaa juyakat 1918. Alatüsü suulia 4 miyoone shiʼinprimiijünaka aluʼu tia karaloʼutakat sükajee tü maakina kanüliakat Acorazado. Aʼyateʼennüsü maʼin
tia maakinakat saʼwai otta soʼukai sünain eʼinprimiijaa tia.Na wayuu aashajeʼerakana tia rewiisütakat, naashajeʼerüin süchiki tü alatakat sümüin Emma Martin, wanee pürekutsoot chejeʼewat San Bernardino (California, Estados Unidos). Maatsoʼu 17 soʼu 1918, oʼunusü shia namaa apünüinshii wawalayuu, Edward Hamm, Edward Sonnenburg otta Ernest Stevens sünain wanee outkajawaa eeka natuma na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat.
Naʼaka na eejanakana sünain tia outkajawaakat, eejachi wanee wayuu aapajayaakai tü ekirajünakalü anain. Anuu tü nümakat chia wayuukai mapa: «Oʼunushi taya sünain tia outkajawaakat süka taluwataanüin laülaapialuʼujee. Yalajachi taya süpüla tantüin sünain wanee kasa walirajüinjanaka aaʼujee na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat». Otta nünta anainrüjaʼaya tü nüchajaakalü achiki, eejatü nüpüla tü karaloʼutakat El misterio terminado. Maʼaka jeʼra kaʼi süchikijee tia, ataʼünüsü tü wawalakat Emma otta na apünüinshii wawalayuu sümaajanakana. Ataʼünüshii naya süka neitajüin tia karaloʼuta apülajuushikat natuma na sülaülashiikana mma.
«Kaainjalashii», münüshii na pienchishiikana wawalayuu otta shiʼitaanaka apünüin juya püreesainjanakana oʼu naya. Aashajaana achiiruachii naya paala süpüla najütünajanain. Shiasaʼa maayoʼu 17 soʼu 1920 nnojoliinnapa kasakain atumawaa, müshiijeseʼe püreesain naya. Eeʼiratapejeʼe sukuwaʼipa tia mapa.
Juunioʼu 20 soʼu 1920, nüküjain chi wawalakai Joseph Rutherford sünain wanee outkajawaa chajatkat San Francisco süchiki tü alatakat namüin na wawalayuukana. Aisü maʼin namüin na wayuu aapajakana tia pütchikat naapapa süchiki tü müliaa neʼrakat na wawalayuukana. Nashajakalaka wanee karaloʼuta nümüin chi aluwataakai saaʼu Estados Unidos. Anuu tü sümakat tia karaloʼutakat: «Müsü mojukai saaʼin wamüin tü aaʼinnakat [...] sümüin Emma. [...] Waküjeein süchiki tü kasa mojusü naaʼinrakat na pulusiiakana sümüin [...] süka nemeejeein shia [...] otta nalirajüin shia saaʼujee wanee kasa süpüla püreesainjatüin shia atumawaa».
Shiasaʼa waneemüin kaʼi süchikijee tia, Woodrow Wilson, chi aluwataakai saaʼu Estados Unidos, nüjütira achikit tü wawalakat Emma Martin jee na wawalayuukana Edward Hamm, Edward Sonnenburg otta Ernest Stevens.
Sajaʼttiamüin tü juyakat 1920, wainma tü kasa talatakalü atuma naaʼin na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat. Akooʼomüinraasü maʼin tü naʼyataainkat chaa eere sukumajünüin sukuwaʼipa naʼyataain otta aküjüshii maʼin pütchi na wawalayuukana süchiki shiain Nuluwataaya Maleiwa anouteʼerüin tü kasa müliakalü atuma saaʼin wayuu (Mat. 24:14). Akooʼomüinraasü maʼin naʼyataain soʼu 1921.