Weʼrüle wanee karaloʼuta shiyaakuamaajatü wanee mma anashaatasü maʼin, suchuntaain waaʼin oʼunaa chamüin wakasionpa waya. Oʼuneeshii waya suluʼumüin tia mma makalü aka saaʼin wanee «paʼaraiisü» süpüla weemeraain otta motuin waaʼin tü shapaakalü atuma waaʼin. Watüjaapejeʼe saaʼu ayateenain waya shapaain aaʼin waleʼejapa wepialuʼumüin.

Suchuntashaatain maʼin waaʼin eʼraajaa wanee mma eekai anashaatain maʼin, wanee paʼaraiisü. Ayatapejeʼe wasakireʼerüin waaʼin sünain tüü: «¿Alawaache neʼe eejeerüin wanee mma anashaatasü maʼin? ¿Jamüsüche keeʼireeka waaʼin suluʼuin waya wanee paʼaraiisü? ¿Shiimainche paʼaraiiseerüin tü mmakat?».

Kakaliashaatairü maʼin sütüjaweein saaʼu wayuu süchiki tü paʼaraiisükat. Wainma na atüjaweekana saaʼu sutuma tü sümakat tü Wiwüliakat süchiki «wane apain chaa wiinnaa suluʼu wane mma Edén sünülia». ¿Jamüsü anaka maʼin tia apainkat? Anuu sünüiki tü Wiwüliakat: «Niweetirüin Maleiwa wunuʼulia katataʼawai. Eesü wunuʼu eekai anachonin maʼi shiyolojo sümaa jemetüin süchon». Tia apainkat shia wanee mma anashaatasü maʼin. Shiapejeʼe ponuin maʼin saaʼin wayuu eejatüin pasanain sünain «tü wunuʼu katajatkat atüma soʼu wayuu waneepia» (Génesis 2:8, 9).

Saashin Génesis, eweetüsü pienchisü süchi suluʼujee tia apainkat. Ayatayülia eʼnnaajünüin piamasü süchi maaʼulu: Tigris (Hiddekel) otta Éufrates sünülia (Génesis 2:10-14). Tü piamasükat süchi alatüsü suluʼupünaa tü mmakat Irak, tü kanüliakat Persia sümaiwa. Jee antaleesia suluʼumüin tü kanüliakat Golfo Pérsico.

Sutuma tia, watüjaa aaʼu sünainpünaain maʼin nakuwaʼipa na persakana tü süchikikat tü paʼaraiisü eejatkat yaa mmapaʼa. Jamüsüjaʼa sünain wanee kuluulu nakumajaka na persakana soʼutpünaa tü juyakat 1600, eesü shiyaakua wanee apain süttüsü sünain, wainma maʼin wunuʼulia otta kasiijüsü maʼin shiairua. Chasü anaajuushin tia kuluutkat suluʼu tü Museo de Arte chakat Filadelfia (Pensilvania, Estados Unidos). Tü shiyaakua apain sünainkat tia kuluutkat, wanaawasü sümaa tü sümakat tü Wiwüliakat süchiki tü apainkat Edén. Tü pütchikat «paʼaraiisü» makat, sünainjeejatü wanee pütchi nanüiki na persa namaiwajanakana, «apain süttüsü» maluʼulu tia pütchikat.

Watta naalii wayuu sainküinjee mmakat süpüshuaʼa saʼakajee tü anüikiikat süpüshuaʼa, akuentajaka süchiki tü paʼaraiisükat. Wanaa sümaa suʼwalakajaain wayuu sainküin Mmakat, natüjaa aaʼu süchiki tü paʼaraiisükat. Shiasaʼa mapa, apalirajaasü tia sümaa tü sunoujakalü anain wayuu jee sümaa aküjalaa. Maaʼulu yaa, ayatayülia eein wainma wayuu «paʼaraiisü» makat sümüin wanee mma eekai anashaatain maʼin.

Eejana wanee wayuu namaiwajannuu antakana sünain tü paʼaraiisükat naashin. Jamüsüjaʼa soʼu juyaka 1881, wanaa sümaa nüntüin Charles Gordon suluʼu wanee mmairua pasanainka sünain palaa, Seychelles sünülia, ponusü maʼin naaʼin saʼanasia tü patajatshii kanüliakat Mai, * mataasü aka saaʼin tü apainkat Edén naashin. Soʼu juyaka 1492, antayaashi Cristóbal Colón naaʼinruʼu eemüin tü apainkat Edén niʼrapa tü mmakat República Dominicana otta Haití, La Española sünülia sümaiwa tia mmakat.

Suluʼu tü karaloʼutakat Mapping Paradise eesü shiyaakua 190 mma sümaiwajatü, sünain soʼutku tia eesü niyaakua Adán sümaa Eva suluʼu tü apainkat Edén. Suluʼu tia karaloʼutakat eesü shiyaakua wanee mma soʼujatü tü juyakat 1250, ayuʼluushi suluʼujee tü karaloʼutakat Beato de Liébena. Sünain tia shiyaakuakat mma jaʼyasü sünain eejatüle sümaiwa tü apainkat Edén, eejeerü sujuʼitüin pienchisü süchi wattamüinka, Tigris, Éufrates, Pisón otta Guihón. Tia shiyaakuayaasü atumawaa wattamüinjanain na anoujashiikana nünain Kürisüto sainküin Mmakat süpüshuaʼa sünain  ekirajaa wayuu nüchiki. Tia shiiʼiyatüin wamüin ayatayülüin kamalain sümüin wayuu tü süchikikat tü Paʼaraiisükat mayaainjeʼe nnojoluin jaralüin atüjaain saaʼu jalajatüin maʼin shia sümaiwa.

Alatüirü suulia 400 juya süchikijee joʼuuin John Milton, eʼnnaajünüshi maʼin nia sutuma nüshajüin tü poema kanüliakat El Paraíso perdido. Tü poema nüshajakat, aashajaasü süchiki tü naainjalakat Adán sümaa Eva otta najünajaanüin suluʼujee tü apainkat Edén. Otta müsia, aashajaasü shia süchiki kateerüin soʼu wayuu waneepia suluʼu tü Mmakat, müsü sünüiki: «Paʼaraiiseerü süpüshuaʼa tü Mmakat soʼu tia». Nüshajüin mapa John Milton tü karaloʼutakat Paraíso recobrado.

Atüjaana aaʼulu sutuma wayuu süpüshuaʼa amüloulin wanee paʼaraiisü sümaiwa. ¿Jamaka nnojotka saashajaanüin maʼin süchiki maaʼulu? Saashin tü karaloʼutakat Mapping Paradise, shia süka nnojoluitpain jamajatüin namüin na teologokana jalapuʼuin tü paʼaraiisükat.

Wainma tü iküleesia ekirajakat chainjanain waya iipünaamüin, nnojoliinjana yaain waya yaa mmapaʼa naashin paʼaraiisüpa shia. Anuutaalaka joo sünüiki tü Wiwüliakat suluʼu Salmo 37:29: «Na lotokana akuwaʼipa, nayeena kepiaka saaʼu tü mmakat süpüla kaʼika süpüshuaʼa». Shiimainya nnojoluin paʼaraiisüin tü mmakat maaʼulu, ¿ekeraajeetche soʼu wanee kaʼi tü sümakat tü Wiwüliakat?

Chi Kakumalakai tü Paʼaraiisü kanüliakat Edén nia Jeʼwaa chi Maleiwakai, naashin niakai eeinjatü süchikuaʼa tü kasa anasü eepuʼukat sümaiwa, nukumajaiwaʼaya tü paʼaraiisükat. ¿Jameerü sukuwaʼipa tia nutuma? Soto paaʼin müinjatüin wanüiki sünain oʼuraajaa naashin Jesuu: «Püntira tü puluwataayakat. Saainjüna tü keeʼireekat paaʼin yaa mmapaʼa maʼaka saainjünüin chaa iipünaa» (Mateo 6:10, TNM). Tia Aluwataayakat eeinjatü saaʼu mmakat süpüshuaʼa otta nia Jesuu shikiipüʼüjanakai. Sajaʼttirajatü süpüshuaʼa tü aluwataayairua eekat maaʼulu (Daniel 2:44). Sükajee aluwataayakat tüü ekeraajeerü tü keeʼireekat naaʼin Maleiwa yaa Mmapaʼa, Paʼaraiiseerü shia.

Nüshajatüjülia Isaías jamüinjatüin sukuwaʼipa wayuu Paʼaraiisüpa tü mmakat, nnojotpa eein tü kasa müliakalü atuma saaʼin wayuu maaʼulu. Aneerü maʼin kasa süpüshuaʼa (Isaías 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23). Anasü paashajeʼerüle tü wetsiikulo aashajaakat süchiki tia suluʼujee tü Wiwülia pümaʼanakat, nnojoleechi pia kamaʼain sünain aashajeʼeraa. Aneerü maʼin paaʼin pütüjaapa saaʼu tü naaʼinrajatkat Maleiwa napüleerua na wayuu oonookana sümaa nünüiki. Suluʼujeena tü paʼaraiisükat naya wayuukana otta aneerü nakuwaʼipa noʼuluʼu Maleiwa, tia shia süpüshi tü kasa amülouikat nutuma Adán (Alateetkat Mapeena 21:3).

Watüjaa aaʼu paʼaraiiseerüin tü Mmakat süka sümüin tü Wiwüliakat: «Nia kokoroloko Jeʼwaa süpüshuaʼa tü kasa chakat iipünaa, aluʼusaʼa tü mmakat naapüin shia namüin na wayuukana». Jee müsia, nia Jeʼwaa aküjaka wamüin paʼaraiiseerüin tü mmakat «je nnojoishi aküjüin alawaa nia» (Salmo 115:16; Tito 1:2). Anashaatasü maʼin tü eeinjatkat yaa mmapaʼa saashin tü Wiwüliakat: katüinjatü soʼu wayuu waneepia suluʼu tü Paʼaraiisükat.