1. (1) ¿Kasa nüküjaka Jeʼwaa nümüin Moisés? (2) ¿Jamüsü naaʼinraka tia Jeʼwaa?

SOʼU wanee kaʼi, eeʼiyataashi chi Maleiwakai nümüin Moisés süpüla nüküjain nümüin tü nünüliakat jee tü nukuwaʼipakat. Nnojotsü shiain nüküjain Maleiwa nümüin süchiki tü nüpülainkat jee süchiki kekiin maʼin nia, shia nüküjaka nümüliajülin wayuu (paashajeʼera Éxodo 34:5-7). Niyaawata aaʼu Jeʼwaa nütüjaweein saaʼu Moisés nükaaliinjüneechire nutuma, müsüjeseʼe nüküjain süchiki tü nukuwaʼipakat süpüla nütüjaain saaʼu nükaaliinjain waneepia na aʼyataakana nümüin (Éx. 33:13). Talatüsü maʼin waaʼin sutuma jülüjain waya naaʼin Jeʼwaa. Wekirajaajeerü anain süchiki wamülialaainjanain aaʼin saalin wayuu otta tü waaʼinrajatkat süpüla wakaaliinjain naya.

2, 3. (1) ¿Jamüsü sümülialaaka waaʼin saalin wayuu? (2) ¿Jamüshii wekirajaainjanaka süchiki tü amüliajaakat saaʼin wayuu?

² Amüliajüi wayuu Jeʼwaa otta nukumajüin wayuu sünain müin aka nukuwaʼipa. Müsüjeseʼe sümülialaain saaʼin wayuu süpüshuaʼa saalin tü eekai müliain, jaʼitakajeʼe na nnojoliikana eʼraajüin Jeʼwaa, naaʼinrüin tia (Gén. 1:27). Ashajünüsü suluʼu  tü Wiwüliakat nachiki wane wayuuinnua amülialaakana aaʼin saalin wayuu. Eesüjaʼa jülüjale waaʼin tü naaʼinrakat Salomón wanaa sümaa sütkaajiraain piamasü jieyuu naaʼu wanee joʼuu. Wanaa sümaa nüshottirüinjachiain Salomón nüseʼeruʼupünaa chi joʼuukai, ayoʼujaasü saaʼin tü niikalia maʼin, «paapa sümüin, nnojo puʼutirüin naaʼin» sümaka (1 Rey. 3:23-27). Eesü sotule waaʼinya tü saaʼinrakat tü nüchonkat Faraón nüpüleerua Moisés wanaa sümaa joʼuuin nia. Mayaainjeʼe noʼutunüin aaʼin na tepichi hebreokana soʼutpünaa tia, amülialaasü saaʼin naalin Moisés jee shipijaka nia maʼaka saaʼin wanee süchon (Éx. 2:5, 6).

³ ¿Jamüshii wekirajaainjanaka süchiki tü amüliajaakat saaʼin wayuu? Shia süka keeʼireein naaʼin Jeʼwaa washatüin nukuwaʼipa (Éf. 5:1). Nukumajala waya Maleiwa süpüla wamülialaainjanain saalin wayuu, isapejeʼe wachiki tia süka waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat jee jülüjain waaʼin wakuwaʼipa neʼe wamüiwaʼa. Eesü kapüleere wamüin wakaaliinjain wayuu süka shiain kapülain neʼe waaʼin wakuwaʼipa wamüiwaʼa. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wakaaliinjain wayuu? Wekirajaainjatü anain palajana tü naaʼinrakat Jeʼwaa otta wane wayuuinnua süka sümülialaain naaʼin saalin wayuu. Aküjüneerü wamüinya tü waaʼinrajatkat süpüla washatüin nukuwaʼipa Jeʼwaa otta jamüin aneetka wakuwaʼipa waaʼinrüle tia.

4. (1) ¿Jamüshii nüjütaka Jeʼwaa piamashii aapiee nümaʼanamüin Lot? (2) ¿Kasa watüjaka sünainjee tü naaʼinrakat Jeʼwaa nüpüleerua Lot sümaa nüpüshi?

⁴ Ashajünüsü suluʼu tü Wiwüliakat wainmain na wayuu nümüliajakana Jeʼwaa. Jülüja waaʼin tü naaʼinrakat nüpüleerua wanee wayuu loto akuwaʼipachi, Lot nünülia. Saʼakajachi nia wayuu mojulaasü otta yarüttaka akuwaʼipa. Mojutsai Jeʼwaa namüin, müshiijeseʼe najaʼttinnajanain (2 Ped. 2:7, 8). Nüjütaka Jeʼwaa wanee aapieeirua nümaʼanamüin Lot süpüla naküjain nümüin najaʼttirüinjatüin Jeʼwaa tü mojulaasükalüirua chaa Sodoma otta Gomorra. Otta oʼunamaatüinjachi Lot naashin. Anuu sünüiki tü Wiwüliakat süchiki tia: «Otta müshia Lot, nnojoishi ountaain. Kamaʼashi maʼi sünain yapain süpüla oʼunaa. Je saaʼu nümüliajünüin Lot nütüma Jehová, najattünakalaka natüma na piamashiikana aapiee. Je tü nuʼwayuusekat je na piamashiikana nüchonnii majayünnüü, najattünakaʼaya natüma suluʼujee tü pueulokat» (Gén. 19:16). Shiimainya nütüjaain saaʼu Jeʼwaa tü alatakat wamüin maʼaka nütüjaain saaʼu tü alatakat nümüin Lot (Isa. 63:7-9; Sant. 5:11; 2 Ped. 2:9).

5. ¿Jamüshii wamüliajüinjanaka wayuu saashin tü Wiwüliakat?

⁵ Nikirajüin waya Jeʼwaa süpüla wamüliajüliinjanain wayuu. Jülüja waaʼin wanee kasa nuluwataaka anain na israeliitakana. Jamüshijaʼa eere wanee israeliita aʼanapajitkai nneerü nuulia wanee nuwala, nüpütüinjatü nüsheʼin nümüin saaʼu nujuyaala (paashajeʼera Éxodo 22:26, 27). Shiasaʼa joo suulia makataleein sümaa tü kuluutkat chi aʼanapitkai nünneetse  otta masheʼin nuwala nutuma, nuluwataain Jeʼwaa na israeliitakana sümülialaainjatüin naaʼin naalin wanee nawala. Naleʼejirüinjatü süchikuaʼa tü nüsheʼinkat süpülapünaa aipaʼain. ¿Kasa watüjaka sünainjee tia? Shia wakaaliinjainjanain na wawalayuu eʼrakana jaʼijawaa müleka eere wamaʼana tü choʼujaakat namüin (Col. 3:12; Sant. 2:15, 16; paashajeʼera 1 Juan 3:17).

6. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla sümülialaain waaʼin saalin wayuu maʼaka naaʼin Jeʼwaa?

⁶ Amülialaasü naaʼin Jeʼwaa naalin na israeliitakana wanaa sümaa kaainjalain naya nümüin. Müsü tü Wiwüliakat: «Jeʼwaa chi Namaleiwasekai na jutuushinuukana, amülialaasü naaʼin saalin tü nupueulosekat jee saaʼu tü nuʼwaajüleekat, müshiijeseʼe wainmatuain nuluwataain na nünüikimaajanakana süpüla nachiaain naya» (2 Crón. 36:15 TNM). Akaʼaya wayakana, amülialaainjatü waaʼin naalin na wayuu nnojoyüliikana eʼraajüin Maleiwa, süka jamüin, eeyüliain süpüla neeʼiratüin nakuwaʼipa süpüla aleewain naya nümaa Jeʼwaa. Nnojotsü keeʼireein naaʼin Jeʼwaa amüloulin wayuu (2 Ped. 3:9). Ayatüinjanakalaka waya aküjain pütchi sümüin wayuu nnojoluiwaʼaya süntüin nükalia Jeʼwaa. Waaʼinrüinjatü tia süpüla anainjatüin nakuwaʼipa sünainjee sümülialaain naaʼin Jeʼwaa naalin.

7, 8. ¿Jamüsü natüjaaka saaʼu wane wawalayuu sünain namüliajünüin nutuma Jeʼwaa?

⁷ Watta naalii wawalayuu amüliajünaka nutuma Jeʼwaa. Jamüsüjaʼa soʼutpünaa tü juyakat 1990 sünainmüin 1999 chaa Bosnia, eejatü wane kasachiki. Eekalaka wanee wawalayuuinnua suluʼu wanee wuusü Bosniajee, chaʼwalii naya Serbiamüin, eejachi namaa wanee jintüi, Milan nünülia, 12 nuuyase. Eejachi wanee nimülia jee nüshi otta nii. Chainjana sünain wanee outkajawaa miyoʼu eere woutiisainjanain nüshi otta nii Milan. Nantapa eere tü sülüjülekat tü mmakat Serbia, ataʼünüshii na nüpüshikana Milan natuma na surulaatkana saaʼu naatain neʼiruku, ooʼulaanüshii nalatüin na wane wawalayuukana. Piama kaʼi süchikijee, niyamaajüin wanee surulaat chi laülaashikai naaʼu süpüla nüsakirüin kasainjatüin naaʼinrüin naka na wawalayuukana, «piʼinaajaa naya» nümaka nümüin. Jee chia surulaatkai eejachi peje nanain na wawalayuukana, naapakalaka tü aainjünajatkat naka.

⁸ Shiasaʼa suʼunnaa yootuin chi surulaatkai namaa na waneinnua, arütkaashii piamashii wayuu nünainmüin nüshi otta nii Milan, müshii naya namüin: «Aküjalii waya pütchi. Naküjain wamüin na wawalayuukana tü alatakat jümüin. Joʼotoo suluʼu weʼejena woʼunaiwa, nnojoleerü achuntunüin jümüin jükaraloʼutse natuma na surulaatkana», namaka nümüin Milan otta nümüin chi nimüliakai. Namaka nümüin chi nüshikai sümaa tü niikat Milan: «Jiakana, chapünaa jia napüchoʼupünaa na surulaatkana». Wanaa sümaa naapüin tia Milan, talatajaasü naaʼin. «¿Najüteenajasaʼa waya saaʼin jümüin na surulaatkana?», müshi nüshi sümaa nii Milan. Naaʼinrüinjaʼa tü münakat namüin, nalatüin tü sülüjülekat mma, mayaapejeʼe chakuwalüin noʼu na surulaatkana nanainmüin, nnojoishii neʼrüin naya. Nantiraaka mapa napüshuaʼa waneemüin saʼata tü mmakat. Noʼunaka chamüin eeinjatüle saainjünüin tü outkajawaakat miyoʼu. Talatüshii maʼin naya sutuma naapüin Maleiwa nanüiki. Nnojotpejeʼe naaʼinrüin Jeʼwaa waneepia kasa  pülasü süpüla naaʼinmajüin na aʼyataakana nümüin (Aluw. 7:58-60). Müshi Milan süchiki tü alatakat: «Müshii moʼupaʼakai naaʼin na surulaatkana natuma na aapieekana. Shiimainya nükaaliinjain waya Jeʼwaa» (Sal. 97:10).

9. ¿Jamüsü naaʼin Jesuu niʼrapa tü wayuu wattakat saalin oʼunaka nüchiirua? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa suluʼukat süpana 9).

⁹ Eeshii süpüla wamüliajüliin wayuu washatüle nukuwaʼipa Jesuu. Wanaa sümaa niʼrüin Jesuu tü wayuu wattakat saalin oʼunaka nüchiirua, «nümüliajüin naya süka müliain saaʼin atümaa otta walakatüin shia maa aka saaʼin anneerü eekai marüleejuuin». Nuʼttakalaka Jesuu sünain ekirajaa naya sünain kasa wainma (Mat. 9:36; paashajeʼera Marcos 6:34). Kaaliinsü wayuu nüpüla Jesuu, nnojotsü müin nukuwaʼipa maʼaka naaʼin na fariseokana (Mat. 12:9-14; 23:4; Juan 7:48, 49). ¿Müsüche wakuwaʼipa maʼaka naaʼin Jesuu sünain wakaaliinjeein na wayuukana süpüla neʼraajüin Jeʼwaa?

10, 11. ¿Amülialaainjatche waaʼin saalin wayuu süpüshuaʼa?

¹⁰ Nnojotpejeʼe amülialaainjatüin waaʼin saaʼu wayuu süpüshuaʼa saaʼujee tü alatakat sümüin. ¿Suluʼu jamüin? Jülüja waaʼin nnojoluin sümülialaain naaʼin Jeʼwaa naalin na amalequitakana. Wanaa sümaa nuluwataain Saúl nuʼutajanain aaʼin na amalequitakana sümaʼaleʼeya tü namüʼlüinkat, nnojotsü naaʼinrüin Saúl tia. Nnojoishi nuʼutuin aaʼin chi aluwataakai saaʼu Amaleq otta tü mürüt anapüijakat maʼin. Eesüjaʼa jülüjale naaʼin Saúl anain tü naaʼinrakat sutuma nümüliajülin naashin. Niyoutapajeʼe nia Jeʼwaa süpüla ayatüinjachin nuluwataain saaʼu Israel sutuma moonooin nia sümaa nünüiki (1 Sam. 15:3, 9, 15). Lotusü nukuwaʼipa Jeʼwaa otta nütüjaa aaʼu tü suluʼukat saaʼin wayuu, nütüjaa aaʼu jaralinjachin nümülialüin aaʼin (Lam. 2:17; Ezeq. 5:11). Soʼu palit kaʼi, süsaleena nutuma Jeʼwaa na moonooinkana nümaa (2 Tes. 1:6-10). Soʼu tia, nnojoleena nümüliajüin na mojulaashiikana, najaʼlajeʼereena naya süpüla nuʼtteʼerüin na waneepiakana nümaa.

¹¹ Nnojoliipejeʼe wayain aneeküin jaralüinjatüin nuʼtteʼerüin Jeʼwaa jee jaralüinjatüin süsalain saainjala nutuma. Shia anaka aluʼu waaʼinmaale wakaaliinjain na wayuukana maaʼulu yaa. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wamülialüin saaʼin wayuu? Wekirajaa sünain tia.

12. ¿Kasa taaʼin anaka süpüla waaʼinrüin süpüla wamüliajüin wayuu?

¹² Wachajaa sukuwaʼipa süpüla wakaaliinjain wayuu. Keeʼireesü naaʼin Maleiwa wamüliajüinjanain na wawalayuukana otta na waneinnua (Juan 13:34, 35; 1 Ped. 3:8). Chi eekai amüliajülin, mojusü naaʼin saalin niʼrüin müliain saaʼin wayuu otta nükaaliinjeein na alatakana amüin kasa mojusü. Wachajaa sukuwaʼipa süpüla wakaaliinjain wayuu, maʼaka saaʼin anaataa wanee kasa amojujaaka sünain  nipia otta shiale asaajaa wanee kasa choʼujaaka nümüin (Mat. 7:12).

13. ¿Kasa naaʼinraka na wawalayuukana sülatüle kasa mojusü namüin?

¹³ Wakaaliinja wayuu sülatüle wanee kasa mojusü. Wainma na wawalayuu amülialaakana aaʼin naalin na eʼrakana müliaa sutuma wawai, sutuma sukutkujaain mma otta sutuma süsetüin wüin. Eʼnnaajünüshii maʼin na wawalayuukana sutuma nakaaliinjiraain sülatapa tia (1 Ped. 2:17). Jülüja waaʼin tü alatakat sümüin wanee wawala chaa Japón wanaa sümaa sukutkujaain tü mmakat soʼu 2011 otta eejaain wanee tsunami. Talatüsü maʼin saaʼin sutuma shiʼrüin wainmain wawalayuu akaaliinjakana sünain akumajaa tü piichirua ojuttakat otta sünain akumajaa Piichi Outkajaalee. Saashin tia wawalakat, wainma na wawalayuu suluʼujeejanakana wanee mma naatajatü antakana sünain akaaliinjaa. Müsü shia: «Tayaawata aaʼu sünain shiimain alin waya nüpüla Jeʼwaa. Otta shiimain wakaaliinjiraain wapüshuaʼa wayakana Aküjaliikana Pütchi. Otta wainma maʼin na wawalayuu achuntakana waaʼu sainküin mma».

14. ¿Kasa waaʼinrajatka napüleerua na laülaayuukana otta na ayuuishiikana?

¹⁴ Wakaaliinja na laülaayuukana otta na ayuuishiikana. Weʼrüle wanee wayuu eekai ayuulin otta eekai laülaain, amülialaasü waaʼin naalin. «Kasataalejeseʼe nüntirüin Maleiwa tü nuluwataayakat süpüla nnojoluin ayuulin wayuu otta nnojoluin laülaain naya», eeshii müle waya. Sümaʼinruʼu waʼatapajüin tia, ayataʼaya wachajaain sukuwaʼipa süpüla  wakaaliinjain wayuu sünain tü choʼujaakat namüin. Jülüja waaʼin tü nümakat wanee wayuu süchiki tü aainjünakat süpüleerua nii. Ayuuisü tü niikat, Alzheimer sünülia tia ayuulii sünainjatka. Soʼu wanee kaʼi, naashin chia wayuukai, eʼiitüsü suluʼu süiche. Shiasaʼa wanaa sümaa sülaʼajüin, antüsü piamasü wawalayuu jieyuu sümaʼanamüin. «Jalairü wakaaliinjai pia», namaka sümüin. «Japüipejeʼe maʼin taya», sümaka tü laülaakat namüin. Nakaaliinja namüsüjaʼa shia. Süchikijee tia, asaʼalaataashii naya kepein sümaa otta yootiraashii naya. Talatüshi maʼin süchon tia laülaakat sutuma tü naaʼinrakat na wawalayuukana. «Shiimainya jaaʼinrüin tü nümakat Maleiwa», müshi nia namüin. Jama jiakana, ¿eesia amülialaain jaaʼin naalin na laülaayuukana otta na ayuuishiikana? (Filip. 2:3-5).

15. ¿Jamüshii wakaaliinjaka na wayuukana waküjüle pütchi namüin?

¹⁵ Wekiraja wayuu süpüla neʼraajüin Jeʼwaa. Shapaasü maʼin saaʼin wayuu maaʼulu otta wainma tü alatakat namüin. Makalaka anain maʼin wekirajüle naya nüchiki Maleiwa otta süchiki tü saaʼinrajatkat Nuluwataaya süpüleerua wayuu. Eeshii süpüla wekirajüin naya sünain aneerüin nakuwaʼipa naaʼinrüle tü nümakat Maleiwa (Isa. 48:17, 18). Shiimainya waʼwaajüin Jeʼwaa otta wamüliajüliin wayuu wojuʼitüle sünain aküjaa pütchi. ¿Kasa maa eeka süpüla waaʼinrüin sünain aküjaa pütchi? (1 Tim. 2:3, 4).

16. ¿Kasa weʼreetka wamüliajüliire wayuu?

¹⁶ Naashin na psicologokana, nnojoishi jooin süpüla ayuulii chi eekai amüliajülin wayuu otta aleewajiraashi nia sümaa wayuu. Wakaaliinjale na müliakana aaʼin, talatüsü waaʼin, kaʼatapalashii waya, nnojotsü mojuin waaʼin otta jülüjeerü waaʼin waneepia kasa anasü (Éf. 4:31, 32). Aire wapüla wayuu otta wakaaliinjale naya, jimateerü waaʼin sutuma waaʼinrüin tü nüchekakat Jeʼwaa. Waaʼinrüle tia, aneerü wakuwaʼipa namaa wachonnii, sümaa waʼwayuuse otta namaa waʼaleewainyuu. Otta kaaliinjeena waya sutuma wayuu choʼujaapa wamüin wanee kasa jee sülatüle kasa mojusü wamüin (paashajeʼera Mateo 5:7 otta Lucas 6:38).

17. ¿Jamüsü sümülialaweeka paaʼin saalin wayuu?

¹⁷ Amülialaasü waaʼin saalin wayuu süka washateein nukuwaʼipa Jeʼwaa otta süka waʼwaajeein nia, nnojotsü shiain saaʼujee aneein wakuwaʼipa sünainjee tia. Aipürai maʼin wayuu Jeʼwaa otta amüliajüi maʼin nia wayuu (Prov. 14:31). Wachajaa maʼin sukuwaʼipa süpüla washatüin nukuwaʼipa Jeʼwaa. Waaʼinrüle tia, aleewajiraajeena waya namaa na wawalayuukana otta aneerü wakuwaʼipa sümaa wayuu eekai weʼraajüin (Gal. 6:10; 1 Juan 4:16).