1. ¿Jamüsü kapüleeka nümüin Jehoás, nümüin Uzías otta nümüin Josías naluwataain?

 JINTÜIRE pia jee püneekünüle süpüla aluwatawaa, ¿jamüsüjeʼe paaʼin?, ¿jamüsüjeʼe sukuwaʼipa aluwatawaa putuma? Aashajaasü tü Bibliakat nachiki waneinnua tepichi aneekünaka süpüla naluwataain saaʼu Judá. Akaratshi nuuyase Jehoás nuʼttapa sünain aluwatawaa, 16 nuuyase Uzías jee müshia Josías mekiisat nuuyase. Kapüleekajasaʼa namüin naluwataain. Nükaalinjapejeʼe naya Jehová otta waneinnua wayuu süpüla naaʼinrüin kasa anasü.

2. ¿Jamüsü anaka wekirajaale süchiki nukuwaʼipa Jehoás, Uzías otta Josías?

² Mayaainjeʼe nnojoliin sülaülaashin waya mma, eesia tü kasa watüjakat nanainjee naya tepichikana. Eesü tü kasa anakat naneeküin otta tü kasa mojukat naneeküin. Sünainjee tü naaʼinrakat, wayaawateerü saaʼu jamüin anaka waʼaleewajaale namaa na anakana akuwaʼipa, jamüin nnojoluinjatka yaletüin waaʼin otta jamüin aleewainjanaka maʼin waya nümaa Jehová.

3. ¿Kasa naaʼinraka Jehoás sutuma nikirajüin nia Jehoiadá chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana?

³ Püneeka tü kasa anasü nüneekakat Jehoás. Nuluwataaiwaʼaya Jehoás jee jintüliiwaʼaya nia, anasü tü kasa nüneekakat. Sutuma mashin Jehoás, jüüjüüshi nia nümüin Jehoiadá, chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana. Nikirajüin nia, müshi aka naaʼin wanee nüchon nümüin. Sutuma anain nukuwaʼipa Jehoiadá, nüneeküin Jehoás niʼyataainjachin nümüin Jehová otta nükaalinjain na wayuukana süpüla naʼwaajüinjachin Jehová. Akaʼaya joo nia, nunouteerüin tü aʼwaajüleekat Maleiwa (2 Crón. 24:1, 2, 4, 13, 14).

4. ¿Jamüsü aneetka wakuwaʼipa kojutule wamüin tü nuluwataakalü anain Jehová? (Proverbios 2:1, 10-12).

⁴ Pikirajünüle süpüla alinjachin püpüla Jehová otta süpüla poonooinjatüin sümaa nünüiki, anasü maʼin tü aainjünakat püpüleerua (paashajeʼera Proverbios 2:1, 10-12). Wainma sukuwaʼipa  eeka süpüla nekirajüin anain pia na kachonkana pia. Jülüjataa waaʼin tü naaʼinrakat wanee wawala süpüleerua nüchon, Katia sünülia. Niʼikajaawaipa shia koleejialuʼumüin, aashajaʼawaishi nia sümaa süchiki tü pütchi aashajeʼennawaikat wattaʼa maalü. Müsü Katia süchiki tü naaʼinrakat chi süshikai süpüleerua: «Sutuma naaʼinrüin tia chi tashikai, atüjasü taya süpüleerua tü taaʼinrajatkat sülatapa wanee kasa kapüleesü tamüin koleejialuʼu». Napülajüle puulia waneirua kasa na kachonkana pia sutuma mojuin shia saashin tü Bibliakat otta jülüjale paaʼin müin kapükai saaʼin pukuwaʼipa, ¿kasa paaʼinrajatka süpüla paapaain sümaa tü namakat pümüin? Saashin wanee wawala kanüliakat Anastasia naküjawalin sümüin na kachonkana shia jamüin napülajaka suulia waneirua kasa. Müsü shia: «Tayaawata aaʼu napülajüin toulia waneirua kasa süpüla naaʼinmajüin taya, jama alin taya napüla».  

5. ¿Jameerü naaʼin na kachonkana pia otta Jehová sünainjee tü paaʼinrakat? (Proverbios 22:6; 23:15, 24, 25).

⁵ Paaʼinrüle tü münakat pümüin suluʼujee tü Bibliakat, talateena maʼin putuma na kachonkana pia jee müshia chi Maleiwakai, talateechi nia putuma otta aleeweechi maʼin pia nümaa (paashajeʼera Proverbios 22:6; 23:15, 24, 25). ¿Aashin anain maʼin püshatüle nukuwaʼipa Jehoás jintüliiwaʼaya nia?

6. (1) ¿Jarat tü pütchi noonookalü amaa Jehoás? (2 Crónicas 24:17, 18). (2) ¿Kasa niʼraka suluʼujee tia?

⁶ Pütüja sünainjee tü kasa mojusü nüneekakat Jehoás. Süchikijee outuin Jehoiadá, aʼaleewajaashi Jehoás namaa na mojukana akuwaʼipa (paashajeʼera 2 Crónicas 24:17, 18). Oonooshi nia sümaa nanüiki na niʼipajanakana chi aluwataakai saaʼu Judá, na nnojoliikana alin apüla Jehová. Eesüjaʼa jülüjale paaʼin malaain neʼe tü naaʼinrakat Jehoás sutuma naʼaleewajaain namaa na wayuu eʼrüliikana wayumüin (Prov. 1:10). Mojutaʼaleesüjaʼa tü naaʼinrakat sutuma noonooin sümaa nanüiki. Achiaanüshi Jehoás nutuma Zacarías, chi nüpüriimasekai. Saalinjee tia, nuʼunaajaa aaʼinchi nia (2 Crón. 24:20, 21; Mat. 23:35). Malataaleeshijaʼa Jehoás makaʼa naainjala. Süchikijee anapuʼuin nukuwaʼipa nuʼttaiwaʼaya sünain aluwatawaa, mojuitpa joo shia. Ooʼulaashi nia suulia aʼwaajaa Jehová süpüleerua nuʼwaajüin maleiwayaasü otta uwomuyuushi nia. Nuʼutunakalaka aaʼin mapa natuma na aʼyataashiikana nümüin (2 Crón. 24:22-25). Noonoolejeʼe Jehoás sümaa nünüiki Jehová otta sümaa nanüiki na aikana apüla Jehová, anasüje nukuwaʼipa. ¿Kasa pütüjaka sünainjee tü alatakat nümüin?

7. ¿Jaralii na anakana süpüla paʼaleewajaain amaa? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

⁷ Wanee kasa watüjaka sünainjee tü kasa mojusü nüneekakat Jehoás shia anain waʼaleewajaale namaa na wayuu akaalinjeenakana waya süpüla anain wakuwaʼipa, maʼaka naaʼin na aikana apüla Jehová otta na talatakana atuma nia. Anashi nnojoire paʼaleewajaain neʼe namaa na wayuu wanaawakana ouyase pümaa. Soto paaʼin muloʼuin  Jehoiadá nuulia Jehoás. Püneeküinjanale na paʼaleewajaainjanakana amaa, anasü püsakirüle paaʼin sünain tüü: «¿Nakaalinjainche taya süpüla katsüin maʼin tanoula nünain Jehová? ¿Natütüleʼerüinche taaʼin süpüla toonooin sümaa nünüiki Maleiwa? ¿Kamalainsüche namüin naashajaain nüchiki Jehová otta süchiki tü sümakat tü Bibliakat? ¿Kojutusüche namüin tü nuluwataakalü anain Maleiwa? ¿Nachiaainche taya neʼrapa taaʼinrüin kasa mojusü? ¿Anayaataapa neʼe nanüiki tamüin suulia jashichin taya namüin?» (Prov. 27:5, 6, 17). Nnojoliire alin Jehová napüla na paʼaleewainkana, anashii pükayalaale noulia. Eekajasaʼa aire Jehová napüla, anashii aleewale pia namaa, jama aneerüin pukuwaʼipa nanainjee (Prov. 13:20).

8. Piʼitaale kasa suluʼupünaa internet, ¿kasa eejüinjatka oulia paaʼin?

⁸ Maaʼulu yaa, eeshii süpüla yootuin waya sümaa wapüshi jee namaa waʼaleewainyuu suluʼupünaa internet. Wainmapejeʼe na wayuu eʼitaakana kasa suluʼupünaa internet shiiʼiree naʼwaataain suluʼu nakuwaʼipa noʼupala na waneinnua, neʼitaain video otta nayaakua. Piʼitaale kasa suluʼupünaa internet, anasü püsakireʼerüle paaʼin sünain tüü: «¿Taaʼinrüinche tia shiiʼiree taʼwaataain suluʼu takuwaʼipa noʼupala na waneinnua? ¿Taaʼinrüinche tia süpüla takatsüinrüin naaʼin na waneinnua, shiataapa neʼe süpüla neʼrüin anain takuwaʼipa? ¿Amojujaasüche takuwaʼipa sutuma tü kasa mojusü neʼitaakat na wayuukana suluʼupünaa internet?». Anuu nünüiki chi wawalakai Nathan Knorr, niapuʼushi noʼutku na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi: «Püchajaale sukuwaʼipa shiiʼiree anayaain neʼe pukuwaʼipa noʼupala na waneinnua, nnojoleena jaraliin talatüin putuma. Eekajasaʼa püchajaale sukuwaʼipa süpüla talatüin Jehová putuma, talateena putuma na aikana apüla nia».

9. ¿Kasa nuuntaka Uzías sükajee nükaalinjain nia Jehová? (2 Crónicas 26:1-5).

⁹ Püneeka tü kasa anasü nüneekakat Uzías. Nuʼttaaiwaʼaya Uzías sünain aluwatawaa jee jintüliiwaʼaya nia, nnojotpuʼusü yaletüin naaʼin. Outushi nia wanaa sümaa 68 nuuyase otta watta saalii tü kasa anasü niʼrakat nutuma Jehová (paashajeʼera 2 Crónicas 26:1-5). Wainma nüʼünüü nükanajaka otta nüchajaain sukuwaʼipa süpüla saaʼinmajünüin tü pueulokot Jerusalén (2 Crón. 26:6-15). Talatakajasaʼa naaʼin Uzías süka nuuntuin wainma kasa sükajee nükaalinjain nia Jehová (Ecl. 3:12, 13).

10. ¿Kasa alataka nümüin Uzías?

¹⁰ Pütüja sünainjee tü kasa mojusü nüneekakat Uzías. Sutuma kiʼrapuʼuin Uzías sünain aluwatawaa na waneinnua, ¿eesüche süpüla jülüjain naaʼin eein süpüla naaʼinrüin tü keeʼireekat neʼe naaʼin? Soʼu wanee kaʼi, ekerotushi Uzías suluʼumüin tü piichi aʼwaajüleekat Jehová jee jaʼyasü naaʼu yaletüin naaʼin wanaa sümaa naʼajüin tü wunuʼu jemetakalü eejuu, nnojotsü aapünüin shikii tia namüin na aluwataaliikana (2 Crón. 26:16-18). Jashichishi Uzías saalinjee nüchiaain nia Azarías, chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana. Mojutaʼaleesüjaʼa tü naaʼinrakat Uzías sutuma numojujeʼerüin tü nukuwaʼipakat nümaa Jehová. Ayuuikalaka nia nutuma Jehová, nünainsü tü lepra münakat (2 Crón. 26:19-21). Anasüjeʼe tü nukuwaʼipakat waneepia, nnojorüleje yaletajaain naaʼin.

11. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluin yaletüin waaʼin? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

¹¹ Saapünapa shikii aluwatawaa nümüin Uzías, motusü naaʼin tü kasa anasü naaʼinrakat Jehová nüpüleerua. ¿Kasa watüjaka sünainjee tia? Anasü sotule waaʼin nümaʼanajeejatüin Jehová süpüshuaʼa tü kasa anasü weʼrakat. Süpüshuaʼa tü wountakat, wountuin sükajee nükaalinjain waya Jehová. Müshiijeseʼe nnojoliinjanain waʼwaataain suluʼu wakuwaʼipa saaʼujee tü wountakat (1 Cor. 4:7). b Wayaawatüinjatü saaʼu nnojoluin lotuin maʼin wakuwaʼipa otta choʼujaain wachiaanüin. Anuu nünüiki wanee wawala eeichika maʼaka 60 nuuyase:  «Tayaawatüitpa aaʼu nnojoluin anain jashichire taya jee nnojoluin anain mojule taaʼin naküjapa tamüin na waneinnua tü mojukat tatuma. Tachiaanapa saalinjee wanee kasa, tanouteʼerüin takuwaʼipa otta ayatüsia tachajaain sukuwaʼipa süpüla anain maʼin tü taʼyataainkat nümüin Jehová». Woonoole sümaa nünüiki Jehová jee nnojorüle yaletüin waaʼin, talateerü maʼin waaʼin (Prov. 22:4).

12. ¿Kasa naaʼinraka Josías jintüliiwaʼaya nia süpüla nürütkaain nünainmüin Jehová? (2 Crónicas 34:1-3).

¹² Püneeka tü kasa anasü nüneekakat Josías. Jintüliiwaʼaya Josías arütkaashi nia nünainmüin Jehová. Ekirajaweeshi maʼin nia nüchiki Jehová otta naaʼinreein tü keeʼireekat naaʼin. Jintüichon Josías nuʼttapa sünain aluwatawaa otta alatüsü kasa kapüleesü soʼunnaa tia. Sutuma jouluin wayuu aʼwaajaka maleiwayaasü soʼu tia, yalayalainjatü naaʼin Josías süpüla najaʼttirüinjatüin tia. Nnojoluiwaʼaya 20 nuuyase Josías, aʼyataashi maʼin nia süpüla najaʼttirüin tü maleiwayaasü aʼwaajünakat suluʼu tü mmakat Judá (paashajeʼera 2 Crónicas 34:1-3).

13. ¿Jameerü jukuwaʼipa jaapüle jaaʼin nümüin Maleiwa?

¹³ Tepichire jia, eeshii süpüla jürütkaain nünainmüin Jehová maʼaka naaʼinrüin shia Josías otta jikirajaa süchiki tü nukuwaʼipakat. Jaaʼinrüle tia, keeʼireejeerü jaaʼin jaapüin jaaʼin nümüin Maleiwa. ¿Jameetche jukuwaʼipa jaapüle jaaʼin nümüin Maleiwa? Anuu nünüiki Luke wanaa sümaa woutiisain nia, 14 nuuyase soʼu tia: «Soʼujeʼereeya kaʼikat tüü, taaʼinmaajeerü maʼin tü taʼyataainkat nümüin Jehová otta tachajaweerü sukuwaʼipa süpüla talatüin nia tatuma» (Mar. 12:30, TNM). Anashaateerü maʼin jukuwaʼipa jüneeküle tia.

14. Püküja tü naaʼinrakat waneinnua tepichi ashatakana nukuwaʼipa Josías.

¹⁴ Jiakana tepichi aʼyataakana nümüin Jehová, ¿kasa eeka süpüla apüleeruaanüin atuma jaaʼin? Eeshi wanee wawala kanüliakai Johan, 12 nuuyase wanaa sümaa woutiisain nia. Nüküjain süpüleeruaanüin naaʼin natuma na nücompañetsekana shiiʼiree nükaijüin cigarro electrónico. Süpüla nüchecherüin naaʼin Johan suulia akaijaa, jülüjasü naaʼin waneepia eein süpüla ayuulin nia sünainjee tia otta eein süpüla sumojujaain nukuwaʼipa nümaa Jehová. Jülüjataa waaʼin sukuwaʼipa Rachel, woutiisasü shia wanaa sümaa 14 suuyase. Anuu tü saaʼinrakat koleejialuʼu süpüla anain sunoula: «Sünainjee tü kasa teʼrakat, tachajaain  sukuwaʼipa süpüla jülüjain taaʼin wanee kasa nüchiki Jehová otta süchiki tü sümakat tü Bibliakat. Wanaa sümaa tekirajünüin süchiki tü kasa alatakat sümaiwa, jülüjasü taaʼin wanee aküjalaa suluʼujee tü Bibliakat aashajaaka süchiki tia jee shiale süchiki tü pütchi ekeraajüinjatkat. Wanaa sümaa taashajaain namaa na tacompañetsekana, jülüjasü taaʼin wanee pütchi suluʼujee tü Bibliakat eeka süpüla taküjain namüin». Eesü süpüla waneejatüin tü kasa alatakat jümüin suulia tü kasa alatakat nümüin Josías. Eepejeʼe süpüla jüshatüin nukuwaʼipa Josías kekiire jia otta waneepiale jia nümaa Maleiwa. Jüchecherüle jaaʼin maaʼulu soʼunnaa tü kasa alatakat jümüin, jüchechereeria jaaʼin mapeena.

15. ¿Kasa naaʼinraka Josías süpüla ayatüin niʼyataain nümüin Maleiwa? (2 Crónicas 34:14, 18-21).

¹⁵ Miyoʼupa Josías nunouteʼerüin tü aʼwaajüleekat Maleiwa. Sümaʼainruʼu nunouteʼerüin tia, ousütünaa anainrü tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés. Saashajeʼennapa tia nuʼupala, nüchajaamaatüin sukuwaʼipa süpüla naaʼinrüin tü ashajünakat suluʼu (paashajeʼera 2 Crónicas 34:14, 18-21). ¿Keeʼireesüche paaʼin paashajeʼerüin tü Bibliakat soʼukaiwai? Paaʼinrüitpale tia, ¿kamalainsüche pümüin? ¿Püshajüinche suluʼu wanee karaloʼuta tü wetsiikulo anainjatkalü atuma pukuwaʼipa? Jamüshijaʼa Luke chi wachuntayüikai anülia, nüshajawalin suluʼu wanee karaloʼuta tü pütchi kamalainkat nümüin wanaa sümaa naashajeʼerüin tü Bibliakat. Paaʼinrüle tü naaʼinrakat Luke, soteerü paaʼin tü wetsiikulokot jee tü pütüjakat sünainjee tü paashajeʼerakat suluʼujee tü Bibliakat. Pütüjaale maʼin saaʼu tü sümakat tü Bibliakat jee kojutule shia pümüin, aʼyataajeerü maʼin paaʼin nümüin Jehová. Maʼaka anain nukuwaʼipa Josías sutuma nütüjaain saaʼu tü sümakat tü Nünüikikat Maleiwa, aneeriaʼaya pukuwaʼipa.

16. (1) ¿Jamüsü naaʼinraka Josías wanee kasa mojuka maʼin? (2) ¿Kasa watüjaka sünainjee tia?

¹⁶ Pütüja sünainjee tü kasa mojusü nüneekakat Josías. Eepa maʼaka 39 nuuyase, eesü wanee kasa mojuka nutuma jee outushi nia suluʼujee tia. Niʼitaain naaʼin nünainjiraa suulialeʼeya nüsakirüin Jehová süchiirua tü naaʼinrajatkat (2 Crón. 35:20-25). Anuu tü watüjakat sünainjee tia: jaʼitairü  jeʼtsüirüin wouyase jee kakaliainnale waya sünain ekirajawaa sünain tü Bibliakat, ayatüinjachi wasakirüin Jehová süchiirua tü waaʼinrajatkat. Waaʼinrüin tia wanaa sümaa woʼuraajüin, wekirajaain sünain tü Bibliakat otta waapaale sümaa tü namakat wamüin na wawalayuu laülaakana aaʼin sünain anoujaa. Müle shia watuma, eejeerü waaʼin suulia wojutuuin saʼaka kaainjalaa otta talateena maʼin waya (Sant. 1:25).

17. ¿Kasa watüjaka nanainjee na apünüinshiikana aluwataalii?

¹⁷ Jiakana tepichikana, eesü süpüla juuntuin wainma kasa. Sünainjee nukuwaʼipa Jehoás, Uzías otta Josías, wayaawata aaʼu eein süpüla jüneeküin kasa anasü otta ayatüin talatüin Jehová jutuma. Watüjaa aaʼu eein kasa mojusü naaʼinraka na apünüinshiikana aluwataalii. Shiasaʼa paaʼinrüle tü kasa anakat natuma otta piyoutule tü kasa mojukat natuma, eesü süpüla talatüin paaʼin waneepia.

18. ¿Jaralii na pikirajaainjanakana achiki süpüla piyaawatüin saaʼu eein süpüla talatüin paaʼin? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

¹⁸ Suluʼu tü Bibliakat, ashajünüsü nachiki waneinnua tepichi aleewakana nümaa Jehová, anakana akuwaʼipa noʼuluʼu jee talatakana maʼin aaʼin. Noʼutku nayakana nia David. Jintüliiwaʼaya nia nüneeküin nuʼwaajüinjachin Maleiwa jee mapa, aluwataashi nia sümaa waneepiain nia nümaa Maleiwa. Mayaainjeʼe naaʼinrüin kasa mojusü, ayatüsia kachiiruain maʼin naaʼin anainjatüin nukuwaʼipa noʼuluʼu Maleiwa (1 Rey. 3:6; 9:4, 5; 14:8). Eesü süpüla yalayalain paaʼin jee katchin paaʼin pikirajaale süchiki nukuwaʼipa David jee süchiki tü naaʼinrakat sünain aʼyatawaa nümüin Maleiwa. Eeshi süpüla pikirajaain süchiki nukuwaʼipa Marcos jee niale Timoteo, piʼreerü naʼyataain nümüin Jehová jintüliiwaʼaya naya jee ayatüin naaʼinrüin tia waneepia. Sutuma naaʼinrüin tia, talatüshi Jehová natuma jee talatüshii naya. ¿Jaralii na pikirajaainjanakana achiki süpüla piyaawatüin saaʼu eein süpüla talatüin paaʼin?

19. ¿Kasa püneeküinjatka süpüla talatüin paaʼin waneepia?

¹⁹ Aneerü pukuwaʼipa mapeena sünainjee tü paaʼinrakat maaʼulu. Piʼitaale paaʼin nünain Jehová suulialeʼeya tü pütüjakalü apüleerua, nükaalinjeechi pia süpüla püneeküin kasa anasü (Prov. 20:24). Eesü süpüla talatüin paaʼin waneepia. Soto paaʼin, kojutusü nümüin Jehová tü paaʼinrakat süpüla piʼyataain nümüin. Anakalaka maʼin waneeküle waʼyataain nümüin chi Washikai Jehová, nnojotsü eein wanee aʼyatawaa eeka müin aka saaʼin tia.