¿Eetüjütche tü kasa chakalü iipünaa?

Müsü Génesis 1:1: «Paala sümaiwa, nuʼttaiwaʼaya Maleiwakai sünain akumajaa kasa süpüshua chaa iipünaa ooʼulaka yaa mmoluʼu».

Süpülapünaa 1950 wainma científico anoujapuʼukana sünain eetüjüliʼiya tü kasa chakalü iipünaa. Sünainjee tü nousütakalü anain jekenainka, nayaawata aaʼu sukumajuushin sümaiwa paala tü kasa chakalü iipünaa.

¿Jamapuʼusü sukuwaʼipa tü Mmakat?

Suʼttaiwaʼaya tü kasakat sümaiwa paala saashin Génesis 1:2, 9, «maaʼinyatuuisü tü mmakat sümaa manouktuuyuliain sükuaippa. Siraasü tü mmakat sütüma wüin».

Pansaasü tia sümaa tü nousütakalü anain na científicokana. Anuu nünüiki Patrick Shih, wanee biólogo: «Suʼttaiwaʼaya tü Mmakat nnojotpuʼusü eein oxígeno, [...] maaʼinyatuuisü sümaa manouktuuyuliain sukuwaʼipa». Anuu sünüiki tü karaloʼutakat Astronomy: «Tü jeketkalü atüjaanüin aaʼu shia siraapuʼuin tü Mmakat sutuma wüin. Nnojotsü jaʼyashiin mma».

 ¿Jamakuwaʼipat süpüla sunoutaain tü atmósferakat?

Saashin Génesis 1:3-5 saʼakapünaasü tü luusakat tü atmósferakat, nnojotpejeʼe atüjaanüin saaʼu jalejeekuwalüin shia yaa mmapaʼajee. Kakaliasü maʼin süpüla jaʼyainjachin chi Kaʼikai otta chi Kashikai (Génesis 1:14-18).

Saashin Centro Smithsonian de Investigaciones Ambientales, alatüsü mojukuʼu müsü suwarala tü luusakat saʼakapünaa tü atmósferakat yaa mmapaʼamüin. Müsü sünüiki: «Eejatü wanee mannuuya muloʼushaata siraaka atuma tü mmakat kaʼakaka metano». Shiasaʼa mapa, «suʼwalakajaaka tü mannuuyakat jütatajaaka mmapaʼakat, jaʼyaka tü sirumakat».

Tü akumajünakat palajana kettaapa tü Mmakat

Saashin Génesis 1:20-27 akumajünüsü palajana tü jimekalüirua, süchikijee tü mürütkalüirua otta mapa tü wayuukalüirua. Wanaawasü tü namakat na científicokana süchiki tia, naküjain sukumajünüin palajana tü mürütkalüirua otta süchikijee tü wayuukalüirua.

Naashin waneinnua wayuu nnojotsü pansaain tü sümakat tü Bibliakat sümaa tü nousütakalü anain na científicokana. Eesüjaʼa müle nanüiki süka nnojoluin nayaawatüin maʼin saaʼu tü sümakat tü Bibliakat süchiki tia.

Nnojotsü süküjain tü Bibliakat alatüirüin 6.000 juya neʼe süchikijee sukumajünüin tü kasa chakalü iipünaa jee tü Mmakat. Shiaʼala neʼe süküjaka sukumajünüin «paala sümaiwa» tü kasa chakalü iipünaa ooʼulaka tü Mmakat (Génesis 1:1). Nnojotsü süküjain joujatüin sülatüin tia.

Nnojotsü süküjain tü Bibliakat sukumajünüin tü Mmakat soʼu aipirua kaʼi neʼe. Wanaa sümaa süküjain tü Bibliakat sukumajünüin tü Mmakat soʼu aipirua kaʼi, nnojotsü shiain saashajaain achiki waneesia kaʼi, wainma juya tia makat. Jamüsüjaʼa tü Bibliakat süküjain sukumajünüin tü Mmakat soʼu wanee kaʼi (Génesis 2:4, TNM). Soʼunnaa kaʼikat tia eesü tü aipiruasükat kaʼi aküjünaka suluʼu Génesis kapiitulo 1, wanaa sümaa nukumajüin Jehová tü Mmakat a ooʼulaka tü kasa yaakat saaʼu. Wayaawatüinjeseʼe saaʼu sülatüin kojuya juya süpüla sukumajünüin tü kasakalüirua.

Nnojotsü süküjain tü Bibliakat matüjain aʼwanajawaa sukuwaʼipa mapa tü kasa katakalü oʼu yaa mmapaʼa. Aküjünüsü suluʼu tü karaloʼutakat Génesis sukumajünüin tü mürütkalüirua sümaa katataʼawain sukuwaʼipa (Génesis 1:24, 25). Wanaa sümaa «katataʼawaikat akuaippa» sümüin tü Bibliakat, eesüjaʼa shiale süküjain wainmayaa sümüin sukuwaʼipa mürüt sünainjee waneesia neʼe sukuwaʼipa. Wayaawata aaʼu sünainjee tia eein süpüla naatayaa sümüin sukuwaʼipa tü mürütkalüirua. Otta eesüjaʼa suʼwanajaale sukuwaʼipa tü mürütkalüirua sutuma naatain sukuwaʼipa tü mma eere shia.

 ¿Jamüsü pünüiki süchiki tia?

Süküjain tü Bibliakat jamüin sukumajia tü kasairua chakalü iipünaa, tü Mmakat otta tü katakalüirua oʼu saaʼu. Süküjain tü Bibliakat tia suluʼu mapüleein otta pansaain, ¿nnojotsüche süpüla süküjain wamüin nüchiki chi Kakumalakai kasa süpüshuaʼa? Saashin Encyclopædia Britannica «sünainjeejatü wanee kasa pülasü tü kasakalüirua, [...] pansaasü tia sümaa tü nousütakalü anain na científicokana». b