1, 2. (1) ¿Kasa eejiraaka amaa na wayuu laülaakana apüshi? (2) ¿Kasa nasakiraka anain? (3) ¿Kasa naaʼinrajatka na laülaayuukana otta na wayuu laülaakana apüshi?

EESÜ mojule naaʼin na wayuukana neʼrüle laülaain chi nashikai jee shiale tü neikat süchikijee anapuʼuin maʼin naya namaiwa. Neʼrüin neewaain nashi jee shiale nei, maaʼawain naya jee aire wanee kasa nanain. ¿Jama na laülaayuukana? Mojusia naaʼin nayakana. Nnojotsü antüin suluʼumüin naaʼin laülaainnapain naya otta eeitpain waneeirua kasa isaka nachiki (Job 14:1). ¿Kasakaʼa waaʼinrüinjatüin süpüla wakaaliinjüin naya? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla waaʼinmajüin naya?

² Müsü wanee karaloukta süchiki aaʼinmajaa na wayuu laülaainnakana: «Mayaainjeʼe mojushiin yootoo süchiki tü aainjünajatkat nüka wanee wayuu eekai laülaain, eeshii na wayuu aainjakana tia. Shiasaʼa müin süntapa tü kaʼi naaʼinmajüinjatkalü oʼu wanee napüshi eekai laülaain, natüjaa aaʼu tü kasa naaʼinrajatkat». Mepisat tü laülawaakat; laülaainjachia neʼe wanee wayuu. Eepajaʼa süpüla wakaaliinjüin na laülaayuukana müleka watüjaale saaʼu tü waaʼinrajatkat. Anashii waashajaale süchiki tü  naaʼinrajatkat na wayuukana süpüla naaʼinmajüin nashi jee shiale nei.

3. ¿Kasa naaʼinrajatka na wayuukana laülaachonle nashi jee shiale nei? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa suluʼukat süpana 22.)

³ Antüsüle müin tü kaʼi isakalü oʼu nachiki na laülaayuukana naainjüin wanee kasa, makalaka choʼujaain namüin nakaaliinjünüin (Ecl. 12:1-7). Laülaachonpa maʼin jüshi jee shiale jii, yootiraainjana jia namaa süpüla natüjaainjatüin saaʼu tü jaaʼinrajatkat süpüla jükaaliinjüinjanain naya. Yootojiraainjana jia jüpüshuaʼa süpüla jütüjaainjatüin saaʼu tü kasa jaaʼinrajatkat otta tü kasa eekat süpüla jükaaliinjüin anain. Juuʼulaainjana nasouktüin jüshi otta jii. Eesüjaʼa shiale neʼe choʼujaain namüin nakaaliinjünüin, makalaka eein süpüla makatüin naya nepialuʼu. * Anasü jüküjüle süchiki tü kasa eekat süpüla jaainjüin (Prov. 24:​6). Eeshi chi eekai süpüla naaʼinmajüin weinshi otta eeshi chi eekai süpüla nükaaliinjüin süka nneerü. Jiakana waneʼewai jukua, jütüjaainjatü aaʼu tü kasa jaaʼinrajatkat. Akatsaʼa eein süpüla pachikuatüin jia sünain tü kasa jaaʼinrakat.

4. ¿Kasa eeka süpüla naainjüin na wayuu aaʼinmajakana nashi jee shiale nei?

⁴ Paaʼinmajüinjachire püshi jee shiale püi, anasü müleka pütüjaale saaʼu süpüshuaʼa tü kasa sünainpünaakat tü nachiʼrakat. Anasü müleka pütüjaale saaʼu tü eekat süpüla alatüin namüin sutuma tü naʼlechekat (Prov. 1:5). Nakaaliinjünawaire na laülaayuukana eere puumain, puchunta tia kaaliinwaakat. Püsakira süchiirua wanee programa napülajatka na laülaayuukana. Eesüleʼe mojeerüle paaʼin sutuma tü kasa alatakat nümüin püshi jee shiale püi. Otta piʼreerü müin jalapaʼakai paaʼin sutuma tia. Makalaka anain paashajaale süchiki tia nümaa wanee pütünajut. Püküja nümüin Jeʼwaa tü kasa alatakat pümüin. Paainjüle tia, aneerü paaʼin süpüla püneeküin wanee kasa eekai paaʼinrüinjatüin (Sal. 55:22; Prov. 24:10; Filip. 4:​6, 7).

5. ¿Jamüsü jütüjaainjatka saaʼu tü kasa jaaʼinrajatkat süpüla jaaʼinmajüin jüshi jee shiale jii?

⁵ Natüjaainjatü aaʼu na laülaayuukana jamüinjatüin nakuwaʼipa otta jiakana nachonniikana, jütüjaainjatü aaʼu tü jaaʼinrajatkat napüleerua: müleka makatüinjachire jüshi jee shiale jii nümaa wanee juwala otta müleka eere wanee kasa jaaʼinrajatka süpüla jaaʼinmajüin naya. Jaainjüle tia, nnojoleerü maʼin shapaain jaaʼin saaʼu tü jaaʼinrajatkat laülaachonpa jüshi jee shiale jii (Sal. 90:10). Eeshii na wayuu nnojoliikana aainjüin tia. Shiasaʼa müin laülaachonpa nashi jee shiale nei, nnojotsü natüjaain aaʼu tü nakuwaʼipainjatkat. Müshi wanee tottoot: «Nnojotsü anain nümüin wanee wayuu nüneeküin tü kasa naaʼinrajatkat suʼunnaa tia». Jüshapajaale sünain aneeka wanee kasa, shapaajeerü jaaʼin otta nnojoleena paaʼinwain jia sünain tü jaaʼinrajatkat. Akatsaʼa jütüjaale saaʼu tü kasa jaaʼinrüinjatkat laülaachonpa jüshi jee shiale jii, nnojoleerü maʼin shapaain jaaʼin (Prov. 20:18).

6. ¿Jamüshii yootuinjanaka jia süchiki tü kasa jaaʼinrajatkat nüpüleerua jüshi jee shiale jii?

⁶ Eesü mojushiire jümüin jaashajaain süchiki tü kasa jaainjüinjatkat nüpüleerua jüshi jee shiale jii; maʼaka saaʼin jünaateʼerüinjatüle nepia jee nakolojooinjanale jutuma. Shiasaʼa müin naashin waneeinnua wayuu, nnojotsü shapaain maʼin naaʼin sutuma yootuin naya süchiki tü naainjüinjatkat. Mojushiisü yootoo süchiki wanee kasa sülatapa; aluʼusaʼa nnojoluiwaʼaya sülatüin, anasü maʼin, nütüjaa aaʼu wanee wayuu tü kasa naaʼinrajatkat. Nnojoluinjatpejeʼe eein mojujirawaa suluʼujee tü jünüikikat,  sotuinjatü jaaʼin papüshaawain jia otta aijiraain jia jüpülajiraa. Eesüjaʼa süpüla nayouktüin achiki na wayuu kachonniikana jia jaaʼinmajüin naya. Naküjüle jümüin tü kasa keeʼireekat naaʼin, eesüjaʼa süpüla jüneeküin wanee kasa pansaa sümaa tü nachekakat.

7, 8. ¿Kasa naashajaainjatka achiki na wayuukana sümaa napüshi? ¿Jamüsü anaka naashajaale süchiki tia?

⁷ Jiakana laülaayuukana, jüküja namüin jüchonnii tü kasa keeʼireekat jaaʼin otta jüküja eere nneerü jümaʼana. Jaainjüle tia, natüjaajeerü aaʼu na jüchonniikana tü naaʼinrüinjatkat soʼu wanee kaʼi isakalü oʼu jüchiki jaainjüin wanee kasa. Kojuteerü namüin tü jümakat otta nakaaliinjeena jia süpüla ayatüinya jaainjüin waneeirua kasa jümüiwaʼa (Éf. 6:2-4). Eesü jücheküle namaain jia wanee jüchon jee shiale jücheküin wanee kasa naata. Nnojo mojuin jaaʼin nnojoliire noonooin na jüchonniikana sümaa süpüshuaʼa tü jüchuntakat namüin. Soto jaaʼin nnojoliin wanaawain na wayuukana sünain tü kasa jülüjakat naaʼin.

⁸ Shia anaka aluʼu yootojiraale jia süchiki tü kasa jaainjüinjatkat (Prov. 15:22). Jüküja namüin na jüpüshikana kasain jiiyajaweein aka. Wanaa sümaa yootuin jia süchiki tia, jüküja tü sümakat tü karaloukta aapünakat namüin na aküjüliikana pütchi nüchiki Jeʼwaa süpüla nnojoluinjatüin shiʼitaanüin isha nanain. Nnojoishii süpüla apüleeruaanüin jaaʼin süpüla jiiyajaain süka wanee wunuʼu eekai jiyouktüin. Eeinjatü pümaʼana wanee karaloukta sümaajatka tü kasa piiyajaweekalü aka. Anashi püneeküle wanee wayuu lotokoi akuwaʼipa süpüla niainjachin aküjüin tü kasa piiyajaainjatkalü aka soʼu wanee kaʼi isakalü oʼu püchiki pusouktüin. Anasü paapüle sukoopiase karaloukta eekai pümaʼanain namüin na wayuu aaʼinmajakana pia otta chi püneekakai süpüla nüküjüinjatüin tü piiyajaainjatkalü aka. Eeshii na laülaayuu kottakana atuma tia karalouktakalüirua sümaa waneeirua karaloukta choʼujaajeetka namüin.

9, 10. ¿Joujainjachi jükaaliinjaka jüshi jee shiale jii?

⁹ Eeshii laülaayuu eekai nacheküin namüiwaʼain naya süka anayüliinya naya. Akaʼaya na nachonniikana anasü namüin tia. Neʼrüin na laülaayuukana eeyüliinya süpüla naʼlakajaain, nepitajüin, nasüin tü wunuʼu nepinasekat otta nnojoluin kapüleein namüin aashajawaa. Makalaka naküjüin namüin na nachonniikana anayüliinya naya. Shiasaʼa müin jiʼrüle jüshi jee shiale jii sünain motowalin naaʼin wanee kasa jee isale nachiki naainjüin waneeirua kasa maʼaka saaʼin ayaʼlajawaa, jükaaliinjüinjana naya.

¹⁰ Na wayuu laülaayuukana eeshii nashiitüle nooʼopünaa, maaʼawale naya, mojule naaʼin, moʼule nekii, moʼupaʼale naya otta motowaire naaʼin wanee kasa. Kepisü tia, jiʼrüle müin jüshi jee shiale jii jiʼrajeʼera naya.  Jiainjana jooluʼu aainjaka waneeirua kasa naainjapuʼuka na wayuu kachonniikana jia. Süpüla jükaaliinjüin naya, choʼujaasü jaashajaain napüleerua, kottüin jutuma tü nakaralouksekat otta jiʼikajaain naya eemüinjanale noʼunüin (Prov. 3:27).

11. ¿Kasa jaainjüinjatka süpüla jükaaliinjüin na wayuu kachonniikana jia?

¹¹ Nnojoliire naawalaain na wayuu kachonniikana jia, jüchajaweein sukuwaʼipa süpüla jükaaliinjüin naya. Anashii müleka nnojoliire jüpüleeruain maʼin naaʼin. Wattale nepia juulia, eesü süpüla jüchuntüin nümüin wanee wawala jee wanee wayuu kepiakai peje nanain süpüla nanaʼlaain namüin. Eesü choʼujaale neʼe nakaaliinjünüin sünain aʼlakajawaa jee epitajaa nepia. Eesü shiale neʼe choʼujaain namüin jukumajüin wanee kasa nepialuʼu süpüla nawarairaain jee shiale süpüla noʼoojuin. Otta eesü shiale choʼujaain namüin wanee wayuu akaaliinjaka naya nepialuʼu. Nnojoliire süpüla namüiwaʼain naya nepialuʼu, koʼuyaajanainjana naya jutuma. Anapajaʼa püsakirüle süchiirua wanee programa napülajatka na laülaayuukana ( paashajeʼera Proverbios 21:5 *). *

12, 13. ¿Kasa naainjüinjatka waneeinnua wayuu wattakana noulia nashi jee shiale suulia nei?

¹² Na wayuu aikana apüla nashi jee nei, nachajaain sukuwaʼipa süpüla anainjanain naya natuma. Nnojotsü shapaain naaʼin süka anain na wayuu kachonniikana naya. Akanasaʼa eein na wayuu wattaka nuulia nashi jee shiale suulia nei. Sutuma müin nakuwaʼipa, anaʼlawaishii naya namüin otta nakaaliinjüin naya sünain tü choʼujaakat namüin. Naainjüin waneeirua kasa isaka nachiki na wayuu kachonniikana naya. Jiyamaajüle weinshi jüshi jee shiale jii otta juluwataale karaloukta namüin, neʼreerü alin naya jüpüla (Prov. 23:​24, 25).

¹³ Eejüinjatü jaaʼin süpüla nnojoluinjatüin kasain choʼujaain nümüin jüshi jee shiale jii. Wattale jia noulia otta nanoujüle, jaashajaa namaa na laülaashiikana eere noutkajaain süpüla nakaaliinjüin jia. Juʼuraaja saaʼu tia ( paashajeʼera Proverbios 11:14 *). ¿Jama manoujüinre naya? Ayatüinjana kojutüin jümüin süka shiain tü nuluwataakalü anain waya Jeʼwaa (Éx. 20:​12; Prov. 23:22). Wainma sukuwaʼipa tü naneekakat na wayuukana süpüla naaʼinmajüin nashi jee shiale nei. Eeshii na achekakana nukolojooin chi nashikai jee shiale tü neikat nümaa wanee nachon jee shiale kepiain naya naʼütpaʼa. Eepajaʼa na wayuu ayouktakana tia. Nayoukta achikirü nakolojooin namaa na nachonniikana jee sümaa napüshi. Mojushiisü namüin kottiraain naya, müshii malakai naaʼin naashin. Eesü shiale nacheküin achiki nawalaajüin shianamüin wanee wayuu süpüla saaʼinmajüin naya nepialuʼu (Ecl. 7:12).

14. ¿Kasa kapüleejeetka atuma nümüin wanee wayuu naaʼinmajüin nüshi jee shiale nii?

¹⁴ Eeshii na wayuu nnojoliikana jaa müin nüchiki nashi jee shiale nei. Waneeshia neʼe chi aaʼinmajakai, niawaishi chi kepiakai peje nanain. Wayuukai chia, kapüshishi nia otta aʼyataainjachi shiyaaluʼu nüpüshi. Wainma tü kasa naaʼinrajatkat otta eeshi süpüla mapüsain nia. Eesü joo sülatalaa sümüle wanee kasa kapüleekalü atuma nümüin naaʼinmajüin nüshi jee shiale nii. Nnojotsü müin anakai saaʼin waneeshire neʼe chi aaʼinmajakai. Anashii pachikuatüle jia sünain aaʼinmajaa jüshi jee shiale jii.

15. ¿Kasa naaʼinrajatka wanee wayuu süpüla nükaaliinjüin chi nuwala aaʼinmajakai waneepia nüshi jee nii?

 ¹⁵ Choʼujaale nümüin jüshi jee shiale jii koʼuyaajanain naya waneepia, mapüseechi chi aaʼinmajakai naya waneepia (Ecl. 4:6). Jiale na aaʼinmajakana waneepia jüshi jee shiale jii, soteesü jaaʼin eejeerüin wanee kaʼi mapüsaka oʼu jia. Jiʼrüle müin jukuwaʼipa, jüchunta kaaliinwaa. Jüchuntüle kaaliinwaa süpüla pachikuatüin jia sünain aaʼinmajaa jüshi jee jii, nnojoleena maʼin mapüsain jia.

16, 17. (1) ¿Kasa alatawaika namüin na wayuu aaʼinmajakana nashi jee shiale nei? (2) ¿Kasa akaaliinjeenaka na wayuukana süpüla nnojoluinjatüin mojuin maʼin naaʼin? (Paashajeʼera tü pütchikat «Talatüsü saaʼin sünain aaʼinmajaa naya».)

¹⁶ Eesü mojule waaʼin sutuma weʼrüin laülaain na wayuu kachonniikana waya. Na wayuu aaʼinmajaka nashi jee shiale nei, mojusü naaʼin, shapaasü naaʼin, ülüttüsü naaʼin otta naya kasitka naashin tü alatakat namüin na wayuu naaʼinmajakana. ¿Jama na laülaayuukana? Eesüleʼe airuʼurule nanüiki otta mojutüle namüin tü naainjakat na nachonniikana. Sülatüle pümüin tia, nnojo paashichijaain. Müshi wanee tottoot: «Eere wanee kasa mojuka atuma waaʼin, nnojoluinjatü wounjulajüin achiki otta jülüjüinjatü waaʼin nnojoluin wasirüin tü kasa alatakat». Paashajaa sümaa puʼwayuuse süchiki tü kasa alatakat pümüin, püküja shia nümüin wanee kasa pünain jee shiale nümüin wanee paʼaleewain. Paainjüle tia, pütüjaweerü aaʼu jamüin mojuka paaʼin otta nnojoleerü jiwaʼatüin paaʼin (Is. 35:3).

¹⁷ Eesüleʼe süpüla sajaʼttüin jünneetse jee shiale kapüleein jümüin jaaʼinmajüin jipialuʼu jüshi jee shiale jii. Sülatüle jümüin tia, jüchajaa sukuwaʼipa süpüla naaʼinmajünüinjanain weinshi, soʼukai jee saʼwai. Eesü wanee wawala anaʼlaʼawaika weinshi sümüin tü shiikat suluʼu tü aaʼinmajüleekat laülaayuu. Saashin shiaka, neʼrüin isain nachiki makatüin naya weinshi sümaa tü neikat. Makalaka namaain shia suluʼumüin tü aaʼinmajüleekat laülaayuu. Mojusü maʼin naaʼin sutuma tia. Mayaainjeʼe saakalüin tü neikat maʼaka jeʼra kashi süchikijee tia, natüjaa aaʼu nachajaain sukuwaʼipa süpüla anainjatüin shia.

18. ¿Kasa sotuinjatka naaʼin na wayuu aaʼinmajakana nashi jee shiale nei?

¹⁸ Wainma tü kasa naainjüinjatkat wanee wayuu süpüla naaʼinmajüin nüshi jee shiale nii otta mapüsashi nia sutuma. Nnojoliishii süpüla wamüinjanain jümüin: «Shia shipika tüü». Akatsaʼa waküjeein jümüin wanee kasa: süpüla jaaʼinmajüin jüshi jee shiale jii, yootojiraainjana jia süchiki tü jaainjüinjatkat, nnojoishi waneeshinjachin chi aaʼinmajakai otta achuntüinjana jia kaaliinwaa nümüin Maleiwa. Jaainjüle tia, nnojoleerü shapaain jaaʼin naaʼu na wayuu kachonniikana jia (paashajeʼera 1 Corinto 13:4-8). Otta soto jaaʼin jutateerüin jaaʼin nutuma Jeʼwaa otta aneerüin maʼin jukuwaʼipa nutuma (Filip. 4:7).