1, 2. Mbaʼépa oipytyvõta tuvakuérape omongakuaa porã hag̃ua ifamília?

 “ÑANDEJÁRA niko ñanderovasahína omeʼẽvo ñandéve ñande raʼy ha ñande rajykuerarã.” Péicha heʼivaʼekue peteĩ túva ojapóma 3 mil áño rupi (Salmo 127:3). Ñandejára ningo imbaʼeporãiterei umi omendávandi ha upévare omeʼẽ chupekuéra umi mitã. Túva ha sy ikatu ovyʼa omongakuaávo ifamília, péro oikuaa avei upéva ogueruha tuicha rresponsavilida.

² Ijetuʼu ñamongakuaa ñane família, ha koʼýte koʼág̃a rupi. Péro oĩ heta túva ha sy osẽ porãva ko mbaʼépe. Peteĩ salmísta omombeʼu mbaʼépa ñanepytyvõta upearã: ‘Ñandejára nomopuʼãiramo óga reiete pe omopuʼãva oñemoĩta ombaʼapo hese’ (Salmo 127:1). Ñañehaʼãramo jajapo Jehová heʼíva, ñamongakuaa porãta ñane família. La Biblia heʼi: “Ejerovia Ñandejárare nde pyʼaite guive, ha ani ndejehe añónte” (Proverbios 3:5). Ñahendútapa Jehová heʼíva, ñamongakuaa aja ñane familiakuéra?

3. Mbaʼe rresponsavilidápa oreko túva ifamiliakuérandi?

³ Heta henda rupi, umi túva oimoʼã sy añónte ohekomboʼevaʼerãha mitãnguérape. Ñandejára Ñeʼẽ ningo heʼi túva ombaʼapovaʼerãha omoĩ hag̃ua ifamíliape oikotevẽva. Péro heʼi avei túva oipytyvõvaʼerãha  ogapýpe ha ohekomboʼe ifamíliape. Upévare la Biblia heʼi: “Emohenda ne rembiapo okapegua, embosakoʼi nde kokue, ha upéi ejogapo” (Proverbios 24:27). Ñandejára oipota túva ha sy ohekomboʼe mitãnguérape (Proverbios 1:​8, 9).

4. Mbaʼérepa ndovaléi ñapensa iporãveha jareko mitãʼi mitãkuñaʼi rangue?

⁴ Ndépa remombaʼe ne familiakuéra? Ásiape, pór ehémplo “ndojeguerohorýi onase jave peteĩ mitãkuñaʼi”, ha upéicha avei Latinoaméricape. Upépe heta “hénte ijestúdio porãva” jepe opensa péicha. Péro jahayhuvaʼerã peteĩchante mitãʼi ha mitãkuñaʼípe. Peteĩ karai oikovaʼekue yma ha ifamiliaretáva hérava Jacob, heʼi itaʼýra ha itajyrakuérare: “Koʼãva hína mitãnguéra [Ñandejára] omeʼẽvaʼekue chéve” (Génesis 33:​1-5; 37:35). Avei Jesús ovendesivaʼekue umi “mitã mimi” ojeguerúva hendápe, tahaʼe mitãʼi térã mitãkuñaʼi (Mateo 19:​13-15). Ha katuete péicha avei Jehová ohecha mitãnguérape (Deuteronomio 16:14).

5. Mbaʼépa ohecha raẽ vaʼerã túva ha sy odesidi hag̃ua mboýpa ifamíliata?

⁵ Heta hendápe ojeʼe umi kuña imembyretavaʼerãha. Ha jaikuaa ména ha tembireko odesidivaʼerãha mboýpa ifamíliata. Péro mbaʼépa oikóta ndorekóiramo omongaru, omonde ha omondo hag̃ua eskuélape umi mitãme? Túva ha sy ohechamavaʼerã upéva ifamília mboyve. Oĩ ningo ndaikatúiva oñangareko ifamiliakuérare, ha upévare omeʼẽ ihentekuérape omongakuaa hag̃ua. Iporã piko jajapo upéva? Nahániri. Tuvakuéra oñangareko ha omongakuaavaʼerã ifamília. La Biblia heʼi: ‘Pe oñangarekoʼỹva umi hogayguakuéra rehe, omboyke ijerovia ha ivaive umi ojeroviaʼỹvagui’ (1 Timoteo 5:​8,  JMP). Upéicharõ umi omendáva ohechavaʼerã mboy mitãpa orekóta, ikatu hag̃uáicha oñangareko porã hesekuéra. Ikatúpa ojeporu anticonceptivo ani hag̃ua pe tembireko hyeguasu? Ména ha tembireko odesidivaʼerã upéva. “Upévare peteĩteĩ oguerahavaʼerã imbaʼepohýi [térã rresponsavilida].” (Gálatas 6:​5, BNP.) Péro ni mbaʼevéicharõ pe kuña ndoityukaivaʼerã imemby. La Biblia heʼi upéva ivaiha. Jehová ningo omeʼẽ ñandéve ñande rekove (Salmo 36:9). Upévare, umi oityukáva imemby ohechauka nomombaʼeiha Jehovápe, ha la Biblia heʼi haʼekuéra ojukaha pe mitã (Éxodo 21:​22, 23; Salmo 139:16; Jeremías 1:5).

6. Arakaʼépa ñañepyrũvaʼerã ñahekomboʼe ñane família?

⁶ Proverbios 22:6 heʼi: “Mitãme ehechauka michĩreve haperã”. Kóva ohechauka tuvakuéra ohekomboʼevaʼerãha ifamiliakuérape. Ha arakaʼépa oñepyrũvaʼerã? Michĩreve. Apóstol Pablo heʼi oñehekomboʼehague Timotéope ‘imitã guive’ (2 Timoteo 3:15). Griégope ko ñeʼẽ heʼise mitãraʼyete guive térã ikatu voi pe mitã onase mboyve (Lucas 1:​41, 44; Hechos 7:​18-20). Upéicharõ Timotéope oñehekomboʼe michĩete guive. Ha iporã ningo ñahekomboʼe ñane familiakuéra michĩete guive, jaikuaágui umi mitã oikuaasetereiha heta mbaʼe.

7. a) Mbaʼérepa iñimportánte túva ha sy ohechauka ohayhuha ifamíliape michĩete guive? b) Mbaʼe ehémplopa omeʼẽ Jehová?

⁷ Peteĩ sy heʼi: “Ahechávo che membýpe ahayhuetereíma voi”. Upéicha oñeñandu heta sy. Haʼekuéra ohayhu imembýpe ha pe mitã ojepokuaave isýre onase guive. Ha koʼýte oiko upéva pe mitã okambúramo (Embojoja 1 Tesalonicenses 2:​7-re). Pe mitã  oikotevẽ isy omoñeʼẽ ha omokunuʼũ chupe okakuaa porã hag̃ua (Embojoja Isaías 66:​12-re). Ha mbaʼépa ojapovaʼerã pe túva? Haʼe avei omokunuʼũvaʼerã pe mitãme. Jehová voi omeʼẽ ehémplo upévape. Proverbios omombeʼu mbaʼéichapa Jehová oĩvaʼekue itaʼýra peteĩete ndive. Upépe heʼi: “Ñandejára cheapo opa mbaʼe ñepyrũme. [...] Che vaʼekue ivyʼarenda” (Proverbios 8:​22, 30; Juan 1:14). Upéicha avei, peteĩ túva ipyʼaporãva ohayhu ifamíliape onase mboyve guive. Peteĩ túva heʼi: “Ehechauka ne famíliape rehayhuha. Neʼĩra peteĩ mitã omano itúva ohetũ ha oañuahaguére chupe”.

8. Mbaʼéichapa tuvakuéra ikatu omokyreʼỹ ifamíliape oaprende hag̃ua michĩmi guive?

⁸ Péro mitãnguéra oikotevẽ hetave mbaʼe. Onase guive pe mitã ikatu oaprende, ha ituvakuéra omboʼevaʼerã chupe. Pór ehémplo, oñeʼẽkuaa hag̃ua. Heta doktór heʼi pe mitã oñeʼẽ ha oleekuaa hag̃ua “ituvakuéra omokyreʼỹvaʼerãha chupe michĩmi guive”. Upévare reñeʼẽ ha releevaʼerã ne famíliape michĩmi guive. Haʼe ojaposéta nde rejapóva ha pyaʼe remboʼéta chupe oleekuaa hag̃ua. Ikatu oleekuaáma oho mboyve eskuélape. Ha upéva iporãta reikoha rupi ndaiporiguasúiramo maéstro, térã umi alúmno ojoʼapáramo klásepe.

9. Mbaʼépa iñimportanteve tuvakuérape g̃uarã?

⁹ Péro pe iñimportantevéva tuvakuérape g̃uarã, oipytyvõ ifamíliape ojerovia hag̃ua Ñandejárare (Embojoja Deuteronomio 8:​3-re). Maʼerãpa upéva? Ikatu hag̃uáicha umi mitã oiko Ñandejára oipotaháicha, térã oñemonde ‘teko pyahúgui’ (Efesios 4:24). Upearã tuvakuéra ohechavaʼerã mbaʼépa oipytyvõta chupekuéra ha mbaʼéicha ohekomboʼe porãvéta ifamíliape.

10. Mbaʼépa oikotevẽ ñane família oiko hag̃ua chugui kristiáno katupyry?

¹⁰ Peteĩ óga iporã hag̃ua tekotevẽ ojeporavo porã umi materiál ojeporútava oñemopuʼã hag̃ua. Péicha avei peteĩ kristiáno ikatupyry hag̃ua apóstol Pablo heʼivaʼekue oiporuvaʼerãha ‘óro, pláta ha ita vera’ (1 Corintios 3:​10-12). Koʼã mbaʼe orrepresenta jerovia, arandu, mbaʼerechakuaa, ñeʼẽrendu, avei rrespéto ha mborayhu Jehováre ha iléi rehe (Salmo 19:​7-11; Proverbios 2:​1-6; 3:​13, 14). Mbaʼéichapa tuvakuéra oipytyvõta ifamíliape omombaʼe hag̃ua koʼã mbaʼe? Haʼekuéra ojapovaʼerã peteĩ mbaʼe yma ojejapovaʼekue.

11. Mbaʼéichapa umi túva ha sy Israelgua omboʼevaʼekue ifamiliakuérape ohayhu hag̃ua Ñandejárape?

¹¹ Umi Israelgua oike mboyvemi Canaánpe, Jehová heʼivaʼekue umi túva ha sýpe: “Koʼã ñeʼẽ che haʼéva ndéve ko árape, oĩvaʼerã nde pyʼaitépe; ha ere jey jey vaʼerã nde raʼykuérape ha reñeʼẽvaʼerã hese reiméramo nde rógape, térã tape reikoha rupi, reñeno térã repuʼãvo” (Deuteronomio 6:​6, 7, ÑÑM). Upéicharõ túva ha sy omeʼẽvaʼerã ehémplo ifamíliape, oikovaʼerã iñamígoramo; oñemongetavaʼerã hendivekuéra ha ohekomboʼe chupekuéra.

12. Mbaʼérepa tuvakuéra omeʼẽvaʼerã ehémplo porã?

¹² Emeʼẽkena ehémplo. Jehová heʼi raẽ vaʼekue: ‘Koʼã ñeʼẽ oĩvaʼerã nde pyʼaitépe’. Upéi heʼi: “Ha ere jey jey vaʼerã nde raʼykuérape”. Upéicharõ tuvakuéra raẽve ohayhuvaʼerã Ñandejárape ipyʼaite guive. Haʼekuéra omombaʼevaʼerã Ñandejára Ñeʼẽ ha iñeʼẽrenduvaʼerã chupe. Upéichamante ikatúta opoko ifamília korasõre (Proverbios 20:7). Mbaʼérepa? Jaikuaániko mitãnguéra rehe  oikeveha ohecháva, ndahaʼéi ohendúva (Lucas 6:40; 1 Corintios 11:1).

13. Mbaʼéichapa tuvakuéra ikatu ojapo Jesús ojapohaguéicha ha oñatende ifamiliakuérare?

¹³ Eikókena iñamígoramo. Jehová heʼi umi túva Israelguápe ‘oñeʼẽvaʼerãha itaʼyrakuérandi oĩramo hógape, térã tape oikoha rupi’. Upéva heʼise tuvakuéra hembiapo hetáramo jepe, omboykevaʼerãha tiémpo ohasa hag̃ua ifamíliandi. Jesús omboykevaʼekue tiémpo oĩ hag̃ua mitãnguérandi. Haʼe omano mboyvemi umi hénte ‘ogueraha mitãnguéra’ hendápe. Ha mbaʼépa ojapo Jesús? “Ohupi ijyva ári mitãnguérape, ha [ovendesi] omoĩvo ipo hesekuéra.” (Marcos 10:​13, 16.) Epensamíntena, Jesúspe ningo ojejukapotaitéma ha upéicharõ jepe omboyke itiémpo oĩ hag̃ua umi mitãndi. Ajépa ehémplo porãite omeʼẽ!

14. Mbaʼérepa iporã tuvakuéra ohasa tiémpo ifamíliandi?

¹⁴ Eñemongetákena hendivekuéra. Rehasavéramo tiémpo ne famíliandi, ikatúta peñemongeta heta mbaʼére. Ha umi mbaʼe peñeʼẽvare rehechakuaáta ilája. Nemanduʼákena peñemongetávo naiporãiha ndénte reñeʼẽ. Peteĩ sy Brasilgua heʼi: “Ahechakuaa añehaʼãvaʼerãha ahendu che membýpe, ajapysaka porã hese”. Upéicha ojapo rupi imemby omombeʼu chupe mbaʼéichapa oñeñandu.

15. Mbaʼépa oikotevẽ avei mitãnguéra?

¹⁵ Mitãnguéra oikotevẽ ‘ára opuka hag̃ua ha oĩ hag̃ua vyʼápe’. Upéva heʼise tekotevẽha oñembosarái (Eclesiastés 3:​1, 4; Zacarías 8:5). Iporãiterei ningo túva, sy ha mitãnguéra omboyke tiémpo ovyʼa hag̃ua oñondive. Ñambyasy jey rei niko, péro heta ogapýpe umi família oguapýnte ohecha téle, ojaporangue oñondive heta mbaʼe ikatúva ombovyʼa chupekuéra.  Oĩ añete heta prográma iporãva, péro hetave oĩ ohechaukáva mbaʼe vai. Ha téle káusare umi família noñemongetavéima oñondive. Upéicharõ, mbaʼérepa ndajahekái umi mbaʼe porã ikatúva jajapo ñane familiakuérandi? Pór ehémplo, ikatu japurahéi, jahuga, ñainvita ótro famíliape ha ñasẽ jajepasea hendivekuéra, térã jaha jaikuaa umi lugár iporãva. Jajapo aja koʼã mbaʼe ikatu ñañemongeta heta mbaʼére.

16. Mbaʼépa tuvakuéra omboʼevaʼerã ifamíliape, ha mbaʼéicha ojapovaʼerã?

¹⁶ Ehekomboʼékena chupekuéra. “[Koʼã ñeʼẽ ndéve haʼéva] ere jey jey vaʼerã nde raʼykuérape”, heʼi  Jehová. Ko mbaʼe ojeʼe mboyve ojehechauka mbaʼépa ñamboʼevaʼerã umi mitãme ha mbaʼéichapa jajapovaʼerã upéva. Primero heʼi: “Ehayhu [Jehová] nde Járape nde pyʼaite guive, opa nde rekove reheve ha opa ne mbaretekue reheve” (Deuteronomio 6:5). Upéi katu heʼi: “[Koʼã ñeʼẽ] ere jey jey vaʼerã nde raʼykuérape”. Upéicharõ ñahekomboʼevaʼerã ñane famíliape ohayhu hag̃ua ipyʼaite guive Jehovápe ha omombaʼe hag̃ua iléi (Embojoja Hebreos 8:​10-re). Heʼívo ñañeʼẽ “jey jey” ohechauka ñamboʼevaʼerãha peteĩ mbaʼe heta vése. Upéicharõ Jehová oipota ñañeʼẽ meme hese umi mitãme, ha upéva oipytyvõta chupekuéra oiko hag̃ua Ñandejára oipotaháicha. Péva heʼise jastudia meme vaʼerãha hendivekuéra la Biblia.

17. Mbaʼépa tuvakuéra omokyreʼỹvaʼerã ifamíliape ojapo hag̃ua? Mbaʼérepa?

¹⁷ Heta túva oikuaa ijetuʼuha ñahekomboʼe peteĩ mitã. Apóstol Pedro heʼivaʼekue kristianokuérape: ‘Mitã kambúicha peheka kyreʼỹ vaʼerã pe kamby hiʼyʼỹva’ oúva Ñandejáragui (1 Pedro 2:​2, BNP). Ko téysto ohechauka naentéroi ohekataha ijehegui rei Ñandejára heʼíva. Upévare tuvakuéra ohekavaʼerã mbaʼéicha ikatu omokyreʼỹ ifamíliape oikuaase hag̃ua Ñandejárape.

18. Mbaʼéichapa tuvakuéra ikatu omboʼe Jesús ojapohaguéicha?

¹⁸ Jesús omombeʼuvaʼekue káso opoko hag̃ua umi hénte korasõre (Marcos 13:34; Lucas 10:​29-37). Jajapóramo ko mbaʼe tuicha ñanepytyvõkuaa ñamboʼévo ñane familiakuérape. Ikatu jaiporu Che lívro omombeʼúva istória oĩva Ñandejára Ñeʼẽme, *  ñamboʼe hag̃ua chupekuéra Jehová ojeruréva. Ko lívrope oĩ heta káso iporãitereíva. Jahejavaʼerã mitãnguéra toñeʼẽ umi mbaʼe ohechávare. Ikatu avei odivuha térã ohaʼanga guaʼu umi mbaʼe oaprendéva. La Biblia heʼi avei Jesús oporandu meme hague umi héntepe ikatu hag̃uáicha ontende hikuái pe ojeʼéva (Mateo 17:​24-27). Upévare iporãta ñaporandu meme ñane famíliape jastudia jave. Ñamombeʼúnterangue Ñandejára léi heʼíva, ikatu ñaporandu: Mbaʼérepa Jehová omeʼẽ ñandéve ko léi? Mbaʼéichapa ñanepytyvõta jajapóramo? Ha mbaʼépa oikóta ñanderehe ndajajapóiramo? Koʼã porandu oipytyvõta pe mitãme ohechakuaa hag̃ua Ñandejára léi iporãha chupe g̃uarã (Deuteronomio 10:13).

19. Mbaʼéichapa tuvakuéra oipytyvõta ifamíliape ojapóramo la Biblia heʼíva?

¹⁹ La Biblia ohechauka ñameʼẽvaʼerãha ehémplo ñane famíliape, jaiko iñamígoramo, ñañemongeta hendivekuéra ha ñahekomboʼe chupekuéra. Péicha ñaipytyvõta chupekuéra oñemoag̃ui hag̃ua Jehováre imitã guive ha haʼekuéra ovyʼáta oservívo Ñandejárape. Oñehaʼãta oiko Ñandejára oipotaháicha jepe hapichakuéra oñemoĩ hesekuéra ha ombohováiramo jepe heta tentasión. Ñaipytyvõkena chupekuéra ovyʼa hag̃ua ikatuhaguére oñemoag̃ui Jehováre (Proverbios 27:11).

20. Maʼerãpa jakorrehi mitãnguérape ha mbaʼéichapa ikatu jajapo upéva?

²⁰ Tekotevẽ jakorrehi mitãnguérape ñamboʼe hag̃ua chupekuéra. Pyʼỹi oikotevẽ hikuái upéva. Pablo heʼi tuvakuérape: ‘Pemongakuaa pene famíliape ha pehekomboʼe Ñandejára oipotaháicha’ (Efesios 6:4).  Tuvakuéra mborayhúpe okorrehivaʼerã ifamiliakuérape Jehová ojapoháicha (Hebreos 12:​4-11). Péicha jakorrehíramo umi mitãme natekotevẽi ñainupã katuete, ikatu ñañemoñeʼẽnte chupekuéra. Upévare ojeʼe ‘ñahenduvaʼerãha ñanearandu hag̃ua’ (Proverbios 8:33). Mbaʼéichapa jakorrehivaʼerã ñane famíliape?

21. Mbaʼe konséhorepa imanduʼavaʼerã tuvakuéra okorrehi jave ifamíliape?

²¹ Oĩ túva oimoʼãva okorrehi hag̃ua ifamíliape ojaʼo térã osapukái vaipa vaʼerãha chupekuéra. Péro oñeʼẽvo ko mbaʼére Pablo heʼi: “Ha peẽ tuvakuéra, ani pembopochy rei pende raʼykuérape” (Efesios 6:4). Entéro kristiánope ojeʼe ‘oiko porã vaʼerãha opavave ndive. Oñemoñeʼẽkuaavaʼerã umi iñakã rehénte oikosévape’ (2 Timoteo 2:​24, 25). Tuvakuéra oikuaa okorrehivaʼerãha ifamíliape, ha iporã imanduʼa koʼã konséhore ojapóvo upéva. Péro heta vése ndohupytýi ñañemoñeʼẽnte chupekuéra ha tekotevẽ jakastigaʼimi (Proverbios 22:15).

22. Tekotevẽramo jakastiga ñane famíliape, mbaʼépa ñantendeukavaʼerã chupe?

²² Umi mitã ndahaʼéi peteĩchapa, ha ndaikatúi jakorrehi peteĩcha enterovépe. Hetápe ndaikatúi jakorrehi ñane “ñeʼẽmente”. Upéicha jave jakastigaʼimíramo naiñeʼẽrenduihaguére oipytyvõta chupekuéra oikove hag̃ua (Proverbios 17:10; 23:​13, 14; 29:19). Pe mitã ontendevaʼerã mbaʼérepa ojekastiga chupe. “Tukumbo ha jehechauka tapichápe hembiapo vai ñanemoarandu.” (Proverbios 29:15; Job 6:24.) Péro naiporãi jakastiga pohyieterei. “Roinupãtante ne rembiapokue ojerureháicha,” heʼivaʼekue Jehová ipuévlope (Jeremías 46:28b). La Biblia ni mbaʼevéicharõ ndeʼíri tuvakuéra ombyepotivaʼerãha  ifamíliape rreniegokuére. Ojapóramo upéicha ikatu olastima pe mitã (Proverbios 16:32).

23. Mbaʼépa ohechakuaavaʼerã pe mitã ituvakuéra okastigávo chupe?

²³ Jehová heʼírõ guare okastigataha ipuévlope, heʼi raẽ chupekuéra: “Ani rekyhyje [...], che niko aime nendive” (Jeremías 46:28a). Upéicha avei, tuvakuéra okorrehívo ifamíliape nomongyhyjeivaʼerã (Colosenses 3:21). Upéva rangue pe mitã ohechakuaavaʼerã itúva okastigaha chupe ‘oĩgui hendive’, ohayhúgui chupe.

24, 25. Mbaʼe ivaietévapa oapeligra mitãnguérape koʼág̃a rupi?

²⁴ Heta kakuaa imanduʼa mbaʼéicha ovyʼamivaʼekue imitãme. Imanduʼa mbaʼéicha ndokyhyjéi hikuái mbaʼevégui oikuaágui itúva ha isy oñangarekotaha hesekuéra. Tuvakuéra oipota ifamília oñeñandu péicha, péro ko múndo añáme ijetuʼuve ohóvo ñañangareko ñane famíliare.

²⁵ Koʼág̃a rupi pyʼỹi ñahendu ojeavusa mitãre ha upéva peteĩ mbaʼe ndevaipa jepéva. Maláysiape, ko  provléma cuatro vése tuichave 10 áñope. Alemániape ojeavusa 300.000 mitãre káda áño. Ha Sudaméricape peteĩ tetãme ojeʼe ojeavusaha nueve millón mitãre. Ajépa ivaiete ko mbaʼe! Ñambyasy ningo péro heta mitãre oavusa hogaygua voi, umi tapicha haʼekuéra oikuaáva ha ojeroviaha. Upévare tuvakuéra oñangarekovaʼerã ifamíliare. Mbaʼéichapa ikatu ojapo upéva?

26. Mbaʼéicha ikatu ñañangareko mitãnguérare, ha mbaʼépa oikuaavaʼerã umi mitã?

²⁶ Umi mitãme noñemboʼéiramo oñangareko hag̃ua ijehe oimeraẽva ikatu oavusa hesekuéra. Upévare iporã ñahekomboʼe michĩete guive. Oñangarekokuaáramo ijehe ‘ndoikomoʼãi tape vaíre, ha ndoʼamoʼãi heko añáva pópe’ (Proverbios 2:​10-12). Mbaʼépa oikuaavaʼerã umi mitã? Oikuaavaʼerã mbaʼépa heʼi la Biblia iporã térã ivaiha. Avei iporã jaʼe chupekuéra oĩha kakuaa iñañáva ha mitãnguéra ndojapoivaʼerãha ojeʼéramo chupekuéra ojapo hag̃ua peteĩ mbaʼe vai (Embojoja Daniel 1:​4, 8; 3:​16-18-re). Umi mitã ningo pyaʼe hesarái jepi jaʼévagui, upévare joʼa joʼa jaʼevaʼerã chupekuéra koʼã mbaʼe. Okakuaavévo umi mitã, pe túva ohechakuaavaʼerã itajýra ndoipotamoʼãiha oñemaña hese oĩ jave opívo, térã ojahu jave, ha sy upéichante avei imemby kuimbaʼéndi. Péicha umi mitã ohechakuaáta mbaʼépa iporã ha ivai. Tuvakuéra oñangareko porãve hag̃ua ifamíliare ojesareko meme vaʼerã ojapóvare hikuái.

27, 28. Mávapa oipytyvõ porãvéta tuvakuérape omongakuaa hag̃ua umi mitã?

²⁷ Ijetuʼu ñamongakuaa ñane familiakuéra, péro  nañaiméi ñane año. Yma Israélpe oĩrõ guare umi hués, peteĩ karai hérava Manóah oikuaa ifamiliataha ha ojerure Jehovápe toipytyvõ chupe omongakuaa hag̃ua itaʼýrape. Ha Jehová ohendu Manóahpe (Jueces 13:​8, 12, 24).

²⁸ Upéicha avei túva ha sy oservíva Jehovápe ikatu ojerure chupe toipytyvõ chupekuéra omongakuaa hag̃ua ifamília. Ijetuʼu ñamongakuaa peteĩ mitã péro heta ñanembovyʼa avei. Peteĩ karai ha hembireko oikóva Hawáipe heʼi tuvakuérape: “Pereko doce áño pehekomboʼe hag̃ua pene família, pehaʼarõramo ijetuʼuvéta pehekomboʼe hag̃ua mitãrusu ha mitãkuñanguéra. Péro peñehaʼãramo pejapo la Biblia heʼíva pevyʼáta pehechávo pene família oserviha Jehovápe ipyʼaite guive” (Proverbios 23:​15, 16). Ñane família oservívo Jehovápe ikatúta jaʼe avei: “Ñandejára niko ñanderovasahína omeʼẽvo ñandéve ñande raʼy ha ñande rajykuerarã.”