KAPÍTULO 34

Oĩ vai piko akaʼu?

Embohovái koʼã porandu ha emarka (✔).

Oĩpa ne kompañerokuéra apytépe umi omokõitereíva?

□ Sí □ No

Nemboligápa hikuái remokõ hag̃ua?

□ Sí □ No

Rekaʼúmaparaʼe?

□ Sí □ No

 REPENSÁPA igustotaha reñembyaty ne amigokuérandi remokõ hag̃ua? Reʼusetereípa vevída? Oimérõ upéicha, ani reimoʼã ndénte rejaposeha upéva. Oĩ hetaiterei mitãrusu hoʼu rasáva vevída, ha oĩ voi katu oñembyatýva isosiokuérandi omokõ hag̃ua koʼẽmba peve, hiʼarive neʼĩra oreko eda upearã. a Péro mbaʼépa heʼise heʼu rasa vevída? Pór ehémplo, Estados Unídospe pe Instituto Nacional sobre el Abuso del Alcohol heʼi: “Umi kuimbaʼe hoʼúramo cinco váso ojoapykuéri ha umi kuña cuatro, ikatu jaʼe hoʼu rasamaha hikuái”.

Péro tekotevẽterei reñeporandu koʼã mbaʼe: “Mbaʼérepa legálmente chetira la vevída? Apensámapa mbaʼépa ikatu ojehu chéve haʼu rasáramo?”. Ehechami koʼág̃a mbaʼépa ojeʼe jepi pe vevídare, ha emarka (✔) añetépa térã japu.

1) Umi vevída ningo heterei, ha upévarente mitãrusukuéra hoʼu.

□ Añete □ Japu

2) Mitãrusukuéra hesãive ha upévare ndojapoguasúi hesekuéra mbaʼeve.

□ Añete □ Japu

3) Kaʼu nañandejukái.

□ Añete □ Japu

4) La Biblia heʼi ndovaleiha jaʼu vevída.

□ Añete □ Japu

5) Remokõitereíramo, ndekaʼukoʼẽ, péro upévante la ojehúva ndéve.

□ Añete □ Japu

1) Umi vevída ningo heterei, ha upévarente mitãrusukuéra hoʼu. Japu. Austráliape ojejapo peteĩ investigasión ha oñeporandu umi mitãrusúpe mbaʼérepa hoʼu vevída: 36% heʼi hoʼuha iñamigokuéra ojapo rupínte. Ha Estados Unídospe 66% omokõ oĩ rupi omboligáva chupe. Hetaiterei avei heʼi omokõha hesarái hag̃ua iprovlemakuéragui.

 2) Mitãrusukuéra hesãive ha upévare ndojapoguasúi hesekuéra mbaʼeve. Japu. Peteĩ rrevísta hérava Discover omombeʼu umi investigasión ohechaukaha umi mitãrusu hoʼu rasáva vevída “heta iprovlemaha upe rire”. Heʼi voi ikatuha “operhudika chupekuéra iñakãme ha ndaikatumoʼãiha odesidi porã ijehegui heta mbaʼe”.

Peteĩ mitãrusu hoʼuetereíramo vevída, ikatu avei oiko hese koʼã mbaʼe: hova ñembyaipa, ikyra, voieterei hovachaʼĩmba, ikatu oñenvisiaite ha upéi oñepyrũma oiporu dróga. Avei nombaʼapoporãvéi ikorasõ, hiʼígado ha iñapytuʼũ.

3) Kaʼu nañandejukái. Japu. Remokõitereíramo ikatu nog̃uahẽvéi oxígeno ne apytuʼũme, ha upéva ojapo vaieterei nderehe. Pór ehémplo regueʼẽmba, redesmaja, ndepytupa ha ikatu voi remano.

4) La Biblia heʼi ndovaleiha jaʼu vevída. Japu. Ñandejára Ñeʼẽ ndeʼíri ivaiha jaʼu vevída térã mitãrusukuéra ndaikatuiha ovyʼa (Salmo 104:15; Eclesiastés 10:19). Péro ne retãme oĩramo peteĩ léi heʼíva mboy áño guivépa ikatu ojeʼu vevída, rerrespetavaʼerã upéva (Romanos 13:1).

Mbaʼépa upéicharõ la oĩ vaíva? Ñandejára Ñeʼẽ heʼi ndovaleiha jakaʼu ni jaʼu rasa vevída. Proverbios 20:1 heʼi voi: “Víno oporomoakãtavy ha káña oporombopochy, ikaʼúva naiñaranduichéne”. Reʼu rasáramo ikatu rejapo heta vyrorei. Ikatu  ningo añete revyʼa sapyʼaite, péro upe rire heta rehasa asýta, ‘ku mbói ndesuʼuramoguáicha’ (Proverbios 23:32, ÑÑB).

5) Remokõitereíramo, ndekaʼukoʼẽ, péro upévante la ojehúva ndéve. Japu. Pe okaʼúva ndaikatúi oñedefende ha ikatu ojejapo hese heta mbaʼe vai, pór ehémplo ojeviola. Heta vése katu haʼe voi oapeligra ótrope ha ojapokuaa umi mbaʼe hesãime ni mbaʼevéicharõ ndojapomoʼãiva. La Biblia ningo heʼi voi umi hoʼu rasáva ‘vyroreímante’ heʼi ha opensaha (Proverbios 23:33). Amo ipahápe heta reñemotĩta, ikatu ne amigokuéra ojerepa  ndehegui, nderesalvái koléhiope, repyta travahoʼỹre, reho préso térã repyta kállepe (Proverbios 23:21).

Ha mbaʼéichapa repytáta Ñandejára renondépe? Haʼe oipota remombaʼeguasu chupe ‘opa ne arandukue reheve’ (Mateo 22:37, NM). Ha rekaʼu jave nerepensaporãvéima, upévare reipotáramo Ñandejára ndeguerohory ndereikoivaʼerã reʼu rasa vevída ha reñembyaty nde rapichándi pemokõ hag̃ua pekaʼu peve (1 Pedro 4:3).

Ndépa mbaʼe rejapóta?

Reʼútapa vevída ne kompañerokuéra hoʼu rupínte? La Biblia heʼi porã: “Peẽ peñemeʼẽramo peteĩ tapichápe hembiguáiramo ha pejapo pe hembipota, peẽ haʼe hembiguái ha peneñeʼẽrendu [...] chupe” (Romanos 6:16, JMP). Epensamína, nde piko reikose ne irũnguéra térã pe vevída rembiguáiramo?

 Ha mbaʼépa rejapokuaa reʼu rasámarõ reikóvo? Ani rehaʼarõve ha ejerure nde tuvakuérape tanepytyvõ repoi hag̃ua vevídagui. Ha oimérõ nde testígo de Jehová, reñemongetakuaa peteĩ ermáno rejeroviaha ndive. Nemanduʼákena heta vése ñañepyrũha jaʼu vevída ñane irũnguéra ñanemboliga rupi, oikóramo nderehe upéva, tekotevẽterei reheja avei umichagua júnta vai. b Ha iñimportanteveha, reñemboʼevaʼerã Ñandejárape, haʼe ningo nderayhu ha nemombaretéta reñandu jave ndaikatumoʼãiha reheja ko vísio (Salmo 46:1).

PE KAPÍTULO OÚVAPE

Ndépa rejedroga jepi? Ehechami mbaʼépa nepytyvõta reheja hag̃ua.

[Nóta]

TÉYSTO OĨVA LA BÍBLIAPE

‘Pe ikaʼu rekóva ha pe ikaruetereíva imboriahuvaʼerã.’ (Proverbios 23:21, ÑÑB)

PETEĨ KONSÉHO

Ejepyʼamongeta ha ehecha mbaʼeichakuépa remokõ jepi. Upéi ekalkula mbaʼépa ikatu rejapo revyʼa ha regueropuʼaka hag̃ua ne provlemakuéra, péro heʼuʼỹre vevída.

REIKUAÁPARAʼE?

Peteĩ estúdio ojejapóva Estados Unídospe ohechauka umi mitãrusu okaʼu meméva, “pyʼỹinte ofalta koléhiope, ojaplasapa, ojapo sarambi, ojegolpeapa térã oñaksidenta”.

UMI MBAʼE AJAPÓTAVA!

Che kompañerokuéra chemboligárõ amokõ hag̃ua, haʼéta chupekuéra: ․․․․․

Mbaʼépa aporanduse che ru térã che sýpe ko témare? ․․․․․

NDÉPA MBAʼE ERE?

● Mbaʼérepa oiméne ne irũnguéra omboliga jepi ótrope omokõ hag̃ua hendivekuéra?

● Nepínta porãvénepa reʼúramo vevída? Mbaʼérepa ere upéva?

[Komentário oĩva páhina 250-pe]

“Che kompañéro oikuaveʼẽ jave chéve vevída, haʼe chupe: ‘Chamígo, chéngo natekotevẽi amokõ avyʼa hag̃ua’”. (Marcos)

[Rrekuádro oĩva páhina 249-pe]

 Mávapa omokõ jepi?

Argentínape oñeporandúrõ guare umi mitãrusu ha mitãkuñáme orekóva 14 áño guive 17 áño peve hoʼúmapa vevída, a la mita lénto heʼi hoʼúma hague. Umívagui 60 % heʼi peteĩ pyharépe hoʼu hague 5 váso ojoapykuéri. Pe enkuésta ohechauka avei oĩha heta mitãkuña hoʼu rasáva vevída. Ha Estados Unídospe, pe Departamento de Salud y Servicios Humanos heʼi oĩha “10.400.000 mitãrusu orekóva 12 áño guive 20 áño peve hoʼúva jepi vevída. Koʼãvagui 5.100.000 omokõ okaʼu peve, ha 2.300.000, cinco vése voi okaʼu un méspe”. Peteĩ investigasión ojejapóva Austráliape ohechauka upépe umi mitãkuña omokõveha umi mitãrusúgui. Oĩ hoʼúva peteĩ pyharépe 13 váso ojoapykuéri, ha sapyʼánte katu hoʼu 30 váso.

[Taʼanga oĩva páhina 251-pe]

Pe vevída heta ikatu nembohasa asy ku mbói ndesuʼuramoguáicha