KAPÍTULO 11

¿Ivai piko jaheka ñane amigorã Internétpe?

¿Mbaʼéichapa igustove ndéve reñemongeta nde rapichakuérandi?

□ Hendivete voi

□ Por teléfono

□ Komputadóra rupive

¿Mávandipa igustove ndéve reñeʼẽ?

□ Ne kompañerokuérandi

□ Ne hentekuérandi

□ Ermanokuérandi

¿Mbaʼe lugárpepa reñeñandu porãve reñeʼẽ hag̃ua?

□ Eskuélape

□ Nde rógape

□ Rreunionhápe

¿MBAʼÉICHA rembohovái pe primer porandu? ¿Igustovépa ndéve reñemongeta Internet rupive reñemongeta rangue nde rapichaiténdi voi? Oimérõ upéicha, naneañói hína. Oĩ mitãrusu ha mitãkuña okonsegíva iñamigorã Internétpe. Por ehémplo, Elena heʼi: “Oikoite la Internet, pórke upépe ikatu aikuaa umi oikóvape mombyryeterei jepe chehegui, ha ótro hendáicha ndaikatumoʼãi kuri aikuaa chupekuéra”. Tammy, orekóva 19 áño omombeʼu avei igustoha chupe okonsegi iñamigorã Internétpe. Haʼe heʼi: “Upépe ikatu rekontrola mbaʼépa umi ótro ohecha ha oikuaa ndehegui. Upévare ifasilve ndeasepta hag̃ua hikuái, péro reime jave la héntendi hasyve rejapo hag̃ua upéva”.

¿Ha mbaʼéichapa rembohovái raʼe umi ótro porandu? Ani reñesorprende oiméramo rekontesta raʼe ifasilveha ndéve reñemongeta hag̃ua ne kompañerokuérandi. Peteĩ mitãkuña hérava Jasmine orekóva 18 áño, heʼi: “Koléhiope oĩ heta mitãrusu ha  mitãkuña ohasáva avei umi mbaʼe che ahasáva, ha upévare añeñandu porã hendivekuéra”.

Ikatu koʼã mbaʼére oĩ heta opensáva igustoha umi mitãrusu ha mitãkuña omensahea ikompañerokuérandi, ha upéva haʼeha normál. Tammy omombeʼu chupe avei ogusta hague upéva, ha ojapo voi kuri peteĩ tiémpore. Haʼe heʼi: “Enterovénte oĩmba konektádo roñemongeta hag̃ua, ha che ndapytaséi tapykuépe”. a Natalie, orekóva 20 áño, oprepara voi peteĩ sítio Internétpe oñemongeta hag̃ua iñamigokuérandi. Haʼe heʼi: “Koʼág̃arupi oimeháicha rei ikatu reñekomunika ne amigokuérandi ha pe sítio che ajapóva upearãnte avei, upévare chegustaiterei”.

Eñatendékena umi pelígro ikatúvare oĩ

Hetápe ningo ifasilve okonsegi hag̃ua iñamigorã Internétpe. Natalie heʼi: “Internétpe che ndakyhyjéi haʼe hag̃ua umi mbaʼe apensáva”. Tammy opensa avei haʼéicha, upévare heʼi: “Internet orepytyvõ ore oreotĩvape, pórke ikatu repensa raẽ mbaʼépa eréta reskrivi mboyve”.

Internétpe oĩ heta pelígro, ha nereñatendéiramo ikatu umíva ndeperhudika. ¿Ndépa reñanimáne rejehesajokua ha rejepasea neaño peteĩ lugár ipeligrósovare? Ni mbaʼevéicharõ, ¿ajépa? Upéicha avei, naiporãmoʼãi reipurúramo Internet ndereikuaáiramo umi pelígro ikatúva oĩ upépe.

¿Mbaʼeichagua pelígropa oĩ rehekáramo ne amigorã Internétpe? Por ehémplo, Elena ojepokuaámi omensahea umi oikuaaʼỹvandi. Péro upéi heʼi: “Internétpe retopa opaichagua hénte, ha umíva apytépe oĩ hekokyʼáva ha ojaprovechaséva ótrore. Oĩ notĩriva ohupi hag̃ua umi komentário tieʼỹ, oporandu  hag̃ua ndépa vírhen, térã reguerekosépa séxo orál. Oĩ voi katu heʼíva orekoseha nendive siverséxo”. (Upéva heʼise oñeʼẽha nendive Internet rupive umi mbaʼe tieʼỹre nemoakãraku hag̃ua).

Ikatu oime repensa: “Che ningo amensahea umi hénte aikuaávandi añónte”. Upéicharõ jepe, iñimportánte avei reñatende porã. ¿Mbaʼérepa? Julieta heʼi: “Heta vése oĩ umi mitãrusu ha mitãkuña omensaheaitereímava ojupe ha heʼi haʼekuéra ‘oñoamigonteha’. Péro avei ipeligróso pórke umi ojapóva péicha ikatu ou ojepokuaaiterei ojuehe ha amo ipahápe oñepyrũma oñemongeta peteĩ mbaʼe itieʼỹva térã ikatúvare omoakãraku chupekuéra”.

“Ndajeheʼái umi hovamokõivare”

Rréi David oikuaa porã vaʼekue ipeligrosoha jaiporavo vaíramo ñane amigorã. Upévare heʼi vaʼekue péicha: “Umi ijapúva ni mbaʼevéicharõ ndahaʼéi che amígo, ha ndajeheʼái umi hovamokõivare” (Salmo 26:4).

¿Retopámavapa nde upeichagua persóna Internétpe? ¿Mbaʼérepa oiméne oĩ heta “hovamokõiva” Internétpe? Eskrivi koʼápe mbaʼépa repensa: ․․․․․

Péro, ¿noiméipa nde avei nderovamokõi hína, térã neremombeʼupái mbaʼeichagua persónapa nde reipuru jave Internet? Por ehémplo, Abigaíl omombeʼu mbaʼépa haʼe  ojapo vaʼekue heta vése: “Añepyrũ mboyve amensahea, ahecha raẽ mbaʼeichagua persónandi añeʼẽ hína, ha upéi asegún upéva, amoĩ umi mbaʼe aikuaáva ogustataha chupe ikatu hag̃uáicha rosegi roñemongeta”.

Peteĩ mitãkuña orekóva 13 áño hérava Leanne katu ombotavy vaʼekue ituakuérape jepe. Haʼe omombeʼu: “Che amensaheámi peteĩ che amígo ótro kongregasionpegua ndive. Ha tiémpo riremínte roñepyrũma roʼe ojupe rojegustaha ojuehe. Che tuakuéra ohasa jave che aimehárupi, akambiánte la ojekuaáva pe pantállape ha ótra kosaite guaʼu ahecha. Haʼekuéra ni noñeimahinái vaʼekue che amondoha aikóvo poesía de amór peteĩ mitãrusu de 14 áñope”.

Eñatendékena ndejehe reipuru jave Internet

Añetehápe, Internet haʼe peteĩ mbaʼe ideprovechoitereíva. Upévare oĩ heta mitãrusu ha kakuaa oipurúva ikatu hag̃uáicha oñekomunika iñamigokuérandi. Oiméramo nde avei rejapo upéva, ¿mbaʼe mbaʼépa ikatu reguereko enkuénta ani hag̃ua rejapeligra? Jahechamína.

● Ekontrola mboy tiémpopa reipuru Internet, ha ani rembotapykue umi mbaʼe iñimportantevéva, por ehémplo reke ha repytuʼu porã. Peteĩ mitãrusu hérava Brian omombeʼu: “Oĩ che kompañéro heʼíva opytaha oipuru Internet las 3 de la madrugáda peve” (Efesios 5:15, 16).

● Eñekomunika umi reikuaáva ha ikatúvandi rekomprova siertoha la heʼíva. Oĩ heta iñañáva ha operhudikaséva ótrope,  ha oipuru Internet ojaprovecha hag̃ua umi imitãva ha iñexperiensiaʼỹvare (Romanos 16:18).

● Eñatendékena rejapótaramo negósio Internet rupive. Ani hag̃ua oĩ nemondáva térã ndeperhudikáva, rehecha porã vaʼerã isegúropa rembohasa nde datokuéra ótra persónape, por ehémplo ne número de sédula, nde tarhéta número, ne direksión ha umícha (Mateo 10:16).

● Remondo mboyve peteĩ fóto ne amigokuérape, epensa raẽ ohechaukápa neakãguapyha ha rerrespetaha Ñandejárape (Tito 2:7, 8).

● Ejapo peñemongetaramoguáicha en persóna, por ehémplo rehechakuaáramo pe téma peñemongetaha oñepyrũmaha itieʼỹ ha naiporãi, ekortaite vaʼerã pe konversasión (Efesios 5:3, 4).

 ● Ani remokañy rejapóva Internétpe. Remokañýrõ nde tuakuéragui la rejapo ha rehecháva, upéva ohechauka naiporãiha umíva. Kari, orekóva 16 áño heʼi: “Che namokañýi mbaʼevete che sýgui, ha siémpre ahechauka chupe mbaʼépa ahecha Internétpe” (Hebreos 13:18).

“Iporã ñahaʼarõkuaa”

Entéronte jaipota ñane amigorã, Ñandejára voi ñandeapo vaʼekue ñaikotevẽ hag̃uáicha ojuehe (Génesis 2:18). Upévare ndajavyʼái ñaneaño ha ñaikotevẽ ñane amigorã. Péro nemanduʼákena avei mbaʼeichaitépa iñimportánte reiporavo porã.

Resegírõ umi konsého bíblico, katuete rekonsegíta umi amígo añetehápe nepytyvõtava. Peteĩ mitãkuña orekóva 15 áño heʼi: “Ijetuʼu añete jatopa hag̃ua amígo ohayhúva Jehovápe ha avei ñandéve. Péro jatopa rire, jahechakuaa mbaʼeichaitépa iporã ñahaʼarõkuaa”.

MBAʼÉPA JAHECHÁTA PE ÓTRO KAPÍTULOPE

Tuichaiterei ñandeperhudika oĩrõ oñeʼẽ vaíva ñanderehe, haʼete voi peteĩ kyse ñandekutu rasýva. ¿Mbaʼéichapa ikatúne ojejoko pe chísme?

[Nóta]

TÉXTO OĨVA LA BÍBLIAPE

“Umi ijapúva ni mbaʼevéicharõ ndahaʼéi che amígo, ha ndajeheʼái umi hovamokõivare” (Salmo 26:4).

PETEĨ KONSÉHO

Reipuru jave Internet ningo pyaʼeterei ohasa la tiémpo. Upévare iporãta remoĩramo mbaʼe óra pevépa reipurúta, ha ikatu voi remoĩ peteĩ alárma ani hag̃ua rehasa upéva.

¿REIKUAÁPA RAʼE?

Oĩ oipurúva pe informasión la hénte opuvlikáva Internétpe ojaprovecha hag̃ua hesekuéra. Upévare, eñatendékena repuvlikátarõ nde apellído, moõpa reike koléhiope, ne teléfono número ha umícha.

UMI MBAʼE AJAPÓTAVA

¿Mboy órapa aipurúta Internet káda semána? ․․․․․ ¿Mbaʼépa ajapóta akumpli hag̃ua upéva? ․․․․․

¿Mbaʼépa ajapóta ahechakuaáramo añepyrũha amensahea peteĩ persóna ndaikuaáivandi? ․․․․․

¿Mbaʼépa aporanduse che túa térã che sýpe ko témare? ․․․․․

¿NDÉPA MBAʼE ERE?

● ¿Mbaʼe ventáha ha mbaʼe desventáha oĩ ñañekomunikáramo Internet rupive?

● ¿Mbaʼérepa Internétpe ifásil umi héntepe omokañy hag̃ua mbaʼeichagua persónapa hikuái?

● ¿Mbaʼépa ikatu rejapo rekontrola hag̃ua mboy tiémpopa reipuru Internet?

● ¿Mbaʼéicha javépa ideprovécho pe Internet reñekomunika hag̃ua nde rapichakuérandi?

[Komentário oĩva páhina 103-pe]

“Che ndarekói voi che kontaktokuéra apytépe umi hénte ndaikuaáivape, térã umi naiporãiva jajeheʼa hesekuéra” (Julieta).

[Taʼanga oĩva páhina 100 ha 101-pe]

¿Ndépa reñanimáne rejehesajokua ha rejepasea neaño peteĩ lugár ipeligrósovare? Ni mbaʼevéicharõ, ¿ajépa? Upéicha avei, naiporãmoʼãi reipurúramo Internet ndereikuaáiramo umi pelígro ikatúva oĩ upépe