1-3. ¿Mbaʼépa oiko rakaʼe umi sy ha túa oguerahárõ guare ifamíliape Jesús rendápe, ha mbaʼépa ohechauka ñandéve upéva?

 JESÚS oikuaa og̃uahẽmbaitemaha pe ára omano hag̃ua. Mbovymi semánantema oreko ha heta gueteri hembiaporã. Idisipulokuérandi opredika kuri oikóvo Peréarupi, opytáva Rrío Jordángui kuarahyreike gotyo. Koʼág̃a katu oho sur gotyo, Jerusalénpe, ogueromanduʼa hag̃ua ipahaite pe Páskua iñimportantevéva chupe g̃uarã.

² Jesús oñemongeta porãve jave umi rrelihión omoakãvandi, ohendu sapyʼa ayvúpe ouha heta hénte oguerúva umi mitãme ohecha hag̃ua chupe. Amalisia ijapytepekuéra oĩ mitã michĩva ha tuichamiéva. Upévare Marcos oipuru peteĩ ñeʼẽ oipurúma vaʼekue oñeʼẽrõ guare peteĩ mitãkuña orekóvare 12 áño. Ha Lucas katu oipuru peteĩ ñeʼẽ ojepurúva oñeñeʼẽ jave ‘mitã michĩvare’ (Lucas 18:15; Marcos 5:41, 42; 10:13). Jaikuaaháicha mitãnguéra ijayvu ha iñakãhatã. Oiméne Jesús disipulokuéra oimoʼã haʼe hembiapoitereiha operde hag̃ua itiémpo umi mitãndi, ha upévare ojaʼo ituakuérape. Péro, ¿mbaʼépa ojapo Jesús?

³ Ohechávo pe oikóva Jesús ipochyeterei, ndahaʼéi umi mitãre ni ituakuérare ogueru haguére chupekuéra, síno idisipulokuérare. Upévare heʼi: “Pehejána umi mitã mimíme tou che rendápe, ha anive pejoko chupekuéra. Pórke Ñandejára Rréino oñemeʼẽ umi persóna ojoguávape koʼã mitãme. Añetehápe haʼe peẽme: oimeraẽ ndoaseptáiva Ñandejára Rréino peteĩ mitã oaseptaháicha oñemeʼẽva chupe, ni mbaʼevéicharõ ndoikemoʼãi Ñandejára Rréinope”. Upéi “oañuã umi mitãme” ha ojerure Ñandejárape ovendesi  hag̃ua chupekuéra (Marcos 10:13-16). Marcos omombeʼúvare jahechakuaa Jesús oañuã hague umi mitã mimíme, ohupi ijyva ári ha omokunuʼũ chupekuéra. Añetehápe haʼe ohayhu umi mitãme, péro ko téxto ohechauka avei ñandéve Jesús imbaʼeporãha ha ndahasyiha ñañemoag̃ui hese.

4, 5. a) ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa Jesús horyeterei hague? b) ¿Mbaʼe porandúpa ñahesaʼỹijóta ko kapítulope?

⁴ Jesús haʼérire peteĩ kuimbaʼe jejapo, arhél ha ay rapo, umi mitã ndovyʼái vaʼerãmoʼã hendive. Ha ituakuéra katu ni mbaʼevéicharõ ndohejái vaʼerãmoʼã ifamiliakuéra oho hendápe. Péro ñapensamíntena pe oiko vaʼekuére. Umi sy ha túa opukavy asy ohechávo mbaʼéichapa Jesús hory ha otrata porã umi mitãme, ha avei mbaʼéichapa haʼe heʼi Ñandejára ohayhu ha ovendesiha chupekuéra. Jepe Jesús oreko pe rresponsavilida ipohyivéva ikatúva jareko, haʼe horyeterei enterovéndi.

⁵ Koʼág̃a jahechami: ¿Mbaʼeichagua tapichápa ou Jesús rendápe? ¿Mbaʼérepa ndahasyiete ñañemoag̃ui hese? ¿Mbaʼépa jajapo vaʼerã jasegi hag̃ua iñehémplo?

6-8. ¿Máva mávapa oho vaʼekue Jesús rendápe? ¿Mbaʼépepa idiferénte Jesús umi fariséo ha saserdotekuéragui?

⁶ Jaleévo la Biblia heʼíva Jesúsre, jahecharamoiterei mbaʼéichapa heta hénte ou hendápe kyhyjeʼỹre. Pyʼỹinte heʼi oĩha hendive “hetaiterei hénte”, ‘omoirũ chupe hetaiterei hénte oúva Galiléagui’, “hetaiterei hénte ou hendápe”, “ou hendápe hetaiterei hénte” ha “hetaiterei hénte oho Jesús ndive” (Mateo 4:25; 13:2; 15:30; Lucas 14:25). Upeichaite ningo, opa árape oĩ hendive hetaiterei tapicha.

⁷ Koʼã tapicha imboriahu ha ijestudioʼívape ningo umi fariséo oapoʼi formál ha heʼi voi hesekuéra hénte tavy atýra. Umi fariséo ha saserdotekuéra ijuru renyhẽ heʼi: “Koʼã hénte ohendúva Jesúspe ndoikuaái pe léi ha nomereséi  Ñandejára oguerohory chupekuéra” (Juan 7:49). Umi dokuménto oñeʼẽva judiokuéra rrelihiónre ohechauka umi fariséo ha saserdotekuéra ijejapoiterei hague. Haʼekuéra oapoʼiete voi umi hénte mboriahumíme, ha upévare ndokarúi hendivekuéra, nomoñemúi chupekuéra ni ndojeheʼái hesekuéra. Ijapytepekuéra oĩ voi heʼíva opavave ndoikuaáiva umi léi fariseokuéra omoĩva noñemoingovejeymoʼãiha. Ndareíri umi hénte imboriahúva oho rangue umi rrelihión omoakãva rendápe odipara para chuguikuéra. Péro Jesús ndaupeichaiete.

⁸ Haʼe naiprovlémai ojeheʼa hag̃ua umi héntere. Okaru hendivekuéra, omonguera, omboʼe ha avei omombeʼu chupekuéra mbaʼépa Ñandejára ojapóta hesehapekuéra. Añetehápe Jesús oikuaa naentéroi ojeroviataha hese ha omombaʼeguasutaha Jehovápe (Mateo 7:13, 14). Upéicharamo jepe ojerovia umi héntere ha ohecha enterove ikatuha ojapo Ñandejára rembipota. ¡Ajépa ndojoguaiete umi saserdóte ha fariséo pyʼahatã atýrape! Ha jahecharamoveha katu, umi fariséo ha saserdóte apytépe jepe oĩ ohóva Jesús rendápe. Koʼãvagui heta oĩ ojevýva hape vaígui ha ojeroviáva hese (Hechos 6:7; 15:5). Jesús rendápe oho vaʼekue avei poguasukuéra ha umi iplátava (Marcos 10:17, 22).

9. ¿Mbaʼépepa ojoavy umi fariséo ha Jesús otrata lája umi kuñáme?

⁹ Umi kuña oñemboja avei Jesús rendápe kyhyjeʼỹme. Ñapensamíntena mbaʼeichaitépa umi fariséo omona chupekuéra yvýre. Umi omoakãva rrelihión heʼi voi ndovaleiha oñehekomboʼe umi kuñáme, avei ndojehejái chupekuéra oñeʼẽ hueskuéra renondépe, aipo ndaikatúigui ojejerovia hesekuéra. Koʼã rrelihión omoakãva ohasáma la rrája, oreko voi peteĩ ñemboʼe oagradese hag̃ua Ñandejárape nonaséi haguére hikuái kuña. Péro Jesús ndojoguaiete chupekuéra. Oĩ vaʼekue heta kuña ohóva hendápe ha omboʼénte avei chupekuéra. Por ehémplo María, Lázaro ermána oguapy vaʼekue ojapysaka ha ojesareko porã Jesús omboʼe  jave chupe Ñandejára Ñeʼẽ. Upe aja katu iñermána Marta oho ápe ha pépe okosina hag̃ua. Jesús oguerohory vaʼekue Maríape omotenonde haguére Ñandejára Ñeʼẽ (Lucas 10:39-42).

10. ¿Mbaʼéichapa umi rrelihión omoakãva otrata umi hasývape, péro mbaʼéichapa Jesús otrata chupekuéra?

¹⁰ Umi hénte hasýva atyraite avei oho Jesús rendápe. Koʼãvape avei umi rrelihión omoakãva ndoapói mbaʼevéramo. Añetehápe Moisés léi heʼi vaʼekue umi iléprava oñemohaʼeño vaʼerãha ani hag̃ua oguerova avavére imbaʼasy. Péro upéva ndeʼiséi ojetrata vai vaʼerãha chupekuéra (Levítico, kapítulo 13). Umi fariséo léi ojeskrivi vaʼekue upe rire katu heʼi voi umi iléprava haʼeha peteĩ puerkésa ñanembojeguarúva. Oĩ voi ojapíva chupekuéra itápe ani hag̃ua oñemoag̃ui hesekuéra. ¿Mbaʼéicha voi piko koʼã hasykatúva oñemoag̃uiséta peteĩ mboʼehárare, ko ojetrata vaietereíva chupekuéra? Péro, oĩ vaʼekue heta lepróso oñemoag̃uíva Jesúsre. Ikatu ñanemanduʼa peteĩ heʼi vaʼekuére: “Che Ruvicha, nde chemongueraséramo ikatu chemonguera” (Lucas 5:12). Péicha jahecha umi hénte kyhyjeʼỹme oñemboja hague Jesús rendápe. Ha pe kapítulo oúvape jahecháta mbaʼépa heʼi rakaʼe Jesús pe leprósope.

11. ¿Mbaʼe ehémplopa ohechauka umi oñembyasýva hembiapo vaikuére ouha Jesús rendápe kyhyjeʼỹme? ¿Mbaʼépa ñanemboʼe upéva?

¹¹ Umi hénte oñembyasýva hembiapo vaikuére ou avei Jesús rendápe kyhyjeʼỹme. Por ehémplo, peteĩ jey haʼe okaru hína peteĩ fariséo rógape ha oike upépe peteĩ kuña hekovaíva. Haʼe oñesũ Jesús renondépe ha oñepyrũ hasẽ ombyasýgui heko vaikue. Hesaýpe omoheʼõ Jesús py ha iñakãranguépe omokã. Pe ogajára katu ipochy ohechávo upéva ha otaky vaipaite Jesúsre oheja haguére upe kuña oñemoag̃ui hese. Jesús katu pyʼaporãme oguerohory pe kuñáme oñembyasy haguére ipyʼaite guive, ha heʼi chupe Jehová katuete  operdonataha hembiapo vaikue (Lucas 7:36-50). Koʼág̃arupi oĩ avei heta ñande rapicha oñeñandu vaietereíva ojapo haguére ivaíva. Haʼekuéra oikotevẽ avei peteĩ oipytyvõ vaʼerã chupekuéra oñemoĩ porã jey hag̃ua Ñandejárandi. Koʼág̃a jahechamíta mbaʼérepa ndahasyiete vaʼekue umi héntepe oñemoag̃ui Jesús rehe.

12. ¿Mbaʼérepa umi hénte oñemoag̃uise Jesús rehe?

¹² Aníke ñanderesarái Jesús osegi hague hekoitépe Itúa ohayhuetéva ehémplo (Juan 14:9). La Biblia heʼi Jehová ‘noĩriha mombyry ñandehegui’ (Hechos 17:27). Haʼe ningo ‘ohendu umi hénte ñemboʼe’ ha akóinte oĩ oipytyvõ hag̃ua isiervokuéra iñeʼẽrendúvape ha entéro tapicha oikuaase ha oservisévape chupe (Salmo 65:2). Ñapensamíntena, ¡Jehová ningo Ñandejára Todopoderóso ha mburuvicha tuichavéva yvága ha yvýpe! Upéicharõ jepe oheja ñañemoag̃ui hese. Ha Jesús ojogua Itúape, upéicha rupi ohayhu yvyporakuérape. Upéva ñahesaʼỹijo porãvéta umi kapítulo oúvape. Umi hénte oñemoag̃uise Jesúsre ohechakuaágui haʼe ohayhuha chupekuéra. Koʼág̃a jahechamíta mbaʼéichapa haʼe ohechauka ko mborayhu.

13. ¿Mbaʼéichapa tuakuéra osegikuaa Jesús ehémplo?

¹³ Umi hénte ningo pyaʼe voi ohechakuaa Jesús ojepyʼapyha hesekuéra, ojejopy vaíramo jepe. Jahecha haguéicha iñepyrũme, umi sy ha túa oraháramo guare ifamília Jesús rendápe haʼe oñatende hesekuéra, jepe hembiapo heta ha oreko tuicha rresponsavilida. ¡Ajépa iporãite ko ehémplo sy ha túape g̃uarã! Ko tiémpope ningo ijetuʼu hína família ñemongakuaa, upéicharamo jepe umi mitã oikuaa vaʼerã ituakuéra oñatendetaha hesekuéra oikotevẽ jave. Oimérõ nde ne família, reikuaáne hína heta vése ndaikatuiha reñatende porã hesekuéra. Péro, ¿ikatúpa ere chupekuéra  peimevetaha oñondive ikatu vovéntema? Ne família ohecháramo rejapoha reprometéva oaprendéta mokõi mbaʼe: oho porãvetaha chupe ipasiensiakuaáramo ha nde reimetaha reipytyvõ hag̃ua chupe oimeraẽ provléma térã jepyʼapy ohasávape.

14-16. a) ¿Mbaʼérõ guarépa Jesús ojapo iprimér milágro, ha mbaʼérepa upéva tuicha mbaʼe? b) ¿Mbaʼépa ohechauka pe milágro Jesús ojapo vaʼekue, ha mbaʼépa omboʼe tuakuérape?

¹⁴ Oĩramo oipyʼapýva umi héntepe Jesús ontende chupekuéra. Ñapensamínte pe primer milágro ojapo vaʼekuére. Haʼe oho peteĩ kasamientohápe siuda de Canápe opytáva Galiléape. Ha upépe oĩ peteĩ provléma ijetuʼútava umi omendávape g̃uarã: opa la víno. ¿Mbaʼépa ojapo Jesús isy oúvo omombeʼu chupe pe oikóva? Ojerure umi oporoservívape omyenyhẽ hag̃ua ýgui 6 kambuchi guasu ha upéi heʼi chupekuéra togueraha michĩmi upévagui pe enkargádo pe kasamiéntope. Upe karai otanteávo opilla haʼeha peteĩ víno neporãva. ¿Ojapo piko Jesús upérõ peteĩ trukoʼi guaʼu oporombotavy hag̃ua? Nahániri, pe víno ojejapo ýgui (Juan 2:1-11). Ymaite guivéma yvyporakuéra ojapose peteĩ mbaʼégui ambue mbaʼe. Por ehémplo, oĩ vaʼekue kuimbaʼe hetaiterei tiémpore oñehaʼãva ojapo óro plómogui, péro nosẽi chupekuéra. ¿Ha mbaʼépa jaʼekuaa pe y ha vínore? Mokõivéva ningo idiferenteterei ojuehegui. Péro, ¿maʼerãpa Jesús ojapo milágro ofaltágui víno peteĩ kasamientohápe?

¹⁵ Umi omendávape g̃uarã ndahaʼéi vyrorei upe oikóva. Yma Israélpe iñimportanteterei vaʼekue umi ogajára oñatende porã umi iñinvitádore. Upévare pe víno opáramo pe kasamientohápe otĩetereíta umi omendáva, ndovyʼamoʼãi upe omendaha árape ha ivaiveha katu imanduʼáta upévare heta áñore. Añetehápe ijetuʼu pe oikóva hesekuéra. Jesús ontende mbaʼépa ohasa hikuái ha upévare oipytyvõ chupekuéra. Péicha jahecha mbaʼérepa umi hénte ohosete hendápe.

 ¹⁶ Ápe jatopa ótra kósa tuakuéra ojapo vaʼerã. Iporã ñañeporandumi: ¿Mbaʼépa ajapo jepi che família omombeʼu jave chéve iprovléma? ¿Napenáipa hese ha haʼe vyresaha pe ojehúva chupe? ¿Apukápa hese? Ikatu ñaimoʼã umi provléma ohasáva mitãnguéra vyroreiha ñambojojáramo ñane provlemakuérare. Péro ñanemanduʼa vaʼerã pe mitãme g̃uarã tuicha mbaʼeha. Ñane família jahayhuetévape g̃uarã tuichárõ pe provléma, ñandéve g̃uarã upéicha vaʼerã avei. Jajepyʼapýramo ñane família ohasávare, jahechaukáta chupekuéra ikatuha oñemoag̃ui ñanderehe kyhyjeʼỹre.

17. ¿Mbaʼéichapa Jesús ohechauka ipyʼaporãha? ¿Mbaʼérepa ñanembarete vaʼerã japorotrata porã hag̃ua?

¹⁷ Jahecha haguéicha kapítulo 3-pe Jesús ipyʼaporã ha iñumílde (Mateo 11:29). Ha iporãiterei ningo ñandepyʼaporã. Pe tapicha ipyʼaporãva noñembotuichái, ohechauka orekoha Ñandejára espíritu ha ohejaha Jehová omoarandu chupe  (Gálatas 5:22, 23; Santiago 3:13). Jesús ojejokokuaa vaʼekue oĩramo jepe ohekáva chupe, ha péicha ohechauka ipyʼaporãha. Upéva ndeʼiséi haʼeha peteĩ arriéro ndovaléiva. Peteĩ karai arandu heʼi ko mbaʼére: “Pe ipyʼaporãva ipyʼaguapy, imbareteterei rupi”. Ha upeichaite ningo hína, ñanembarete vaʼerã jajejokokuaa ha jatrata porã hag̃ua ñande rapichakuérape. Jehová ñanepytyvõramo ikatu ñandepyʼaporã Jesucrístoicha. Péicha enterove oĩséta ñanendive.

18. ¿Mbaʼe ehémplopa ohechauka Jesús noñemohatãi hague haʼe heʼívapente? ¿Mbaʼérepa tekotevẽ jasegi iñehémplo ñande rapichakuéra oĩse hag̃ua ñanendive?

¹⁸ Jesús noñemohatãi vaʼekue haʼe heʼívapente. Peteĩ jey siuda de Tírope oho hendápe peteĩ kuñakarai orekóva imembykuña ‘osufrietereíva anga pórke oñendemonia’. Tres vése Jesús ontendeka ko kuñakaraípe ndojapomoʼãiha ojeruréva chupe. Ñepyrũrã ndeʼíri mbaʼevete, upéi heʼi mbaʼérepa ndaikatúi ojapo pe ojeruréva ha ipahápe omoĩ chupe peteĩ ehémplo ontende hag̃ua. ¿Heʼisépa upéva Jesús ijay hague hendive? ¿Mbaʼéichapa oñeñandu pe kuñakarai? ¿Okyhyjépa ombohovái hag̃ua Jesúspe, haʼégui peteĩ kuimbaʼe iñimportánteva? Nahániri. Pe kuñakarai oñeʼẽ kyhyjeʼỹme. Ojerure chupe oipytyvõmi hag̃ua imembýpe, ha jepe haʼete Jesús nopenáiva hese, joʼa joʼa ojerure. Ohechávo mbaʼeichaitépa ojerovia hese, Jesús omonguera imembykuñáme (Mateo 15:22-28). Jahechakuaa upéicharõ umi hénte ohose hague Jesús rendápe ohechakuaágui haʼeha peteĩ kuimbaʼe noñemohatãiva haʼe heʼívapente. Upéva rangue ohendu hapichakuérape ha tekotevẽramo ojapo umi mbaʼe ojeruréva hikuái.

19. ¿Mbaʼéichapa jaikuaáta jatrata porãpa ñande rapichakuérape?

¹⁹ Oĩ heta hénte oimoʼãva hapichakuéra ovyʼaha hendivekuéra. Por ehémplo oĩ umi orekóva autorida heʼíva  haʼekuéra ohenduha enterovépe ha horyha umi ombaʼapóvandi hendivekuéra. Péro la Biblia heʼi: “Oĩ heta persóna heʼínteva oporohayhuetereiha, péro ijetuʼu hína retopa hag̃ua peteĩ ohechaukáva ipyʼaite guive upéva” (Proverbios 20:6). Ndahasýi rasa jaʼe jatrata porãha ñande rapichápe, ¿péro añetehápepa jajapo hína Jesús ojapo haguéicha? Ko porandu ndaikatúi ñambohovái ñande, ombohovái vaʼerã ñande rapichakuéra. Apóstol Pablo heʼi vaʼekue: “Enterove toikuaa napeñemohatãiha peẽ pejévapente” (Filipenses 4:5). Upévare iporã ñañeporandu: “¿Mbaʼépa opensa cherehe che rapichakuéra? ¿Mbaʼépa ojeʼe jepi cherehe?”.

20. a) ¿Mbaʼérepa umi ansiáno oporotrata porã vaʼerã? b) ¿Mbaʼérepa nañahaʼarõi vaʼerã ansianokuéra ojapo hetaiterei mbaʼe kongregasiónpe?

²⁰ Umi ansiáno oñehaʼã vaʼerã otrata porã enterovépe. Haʼekuéra ojapose heʼiháicha Isaías 32:1, 2: “Káda prínsipe haʼetéta peteĩ lugár ikatuhápe ñañemoʼã yvytu atãgui. Haʼekuéra haʼetéta peteĩ lugár ikatuhápe ñakañy ama ha torménta vaígui. Ojoguáta hikuái peteĩ ysyry ohasávape umi lugár isekohárupi, ha peteĩ ita guasu ñanemoʼãvape desiértope kuarahy akúgui”. Ikatu hag̃uáicha oñangareko ha ombopiroʼy hapichakuérape umi ansiáno imbaʼeporã vaʼerã. Upéva ningo hasy jepi koʼã tiémpo ijetuʼuetévape, ha umi ansiáno oreko  tuicha rresponsavilida ijatiʼy ári. Upéicharamo jepe haʼekuéra ndoikói heʼi hembiapoitereiha ha ndaikatumoʼãiha oñangareko Ñandejára ovechakuérare (1 Pedro 5:2). Avei umi ermáno kongregasionpegua ndojopýi koʼã ansiánope ojapo hag̃ua hetaiterei tembiapo, upéva rangue iñumílde ha oipytyvõse chupekuéra (Hebreos 13:17).

21. ¿Mbaʼéichapa tuakuéra ohechauka ipyʼaporãha? ¿Mbaʼépa jahecháta pe kapítulo oúvape?

²¹ Tuakuéra avei otrata porã vaʼerã ifamíliape. ¡Upéva iñimportanteterei hína! Sy ha túa oipota ifamília ojerovia hesekuéra. Upévare oñehaʼã ipyʼaporã ha noñemohatãi haʼekuéra heʼívapente. Avei ifamília omombeʼúramo chupekuéra ojavy hague térã nontendeporãirõ oĩ vaiha peteĩ mbaʼe, tuakuéra ndokapúi vaʼerã hesekuéra. Upéva rangue ipasiénsia vaʼerã umi mitãre ha akóinte oñemongeta hendivekuéra. Añetehápe ningo enterovéva jaipota ñande rapicha oñemoag̃ui ñanderehe kyhyjeʼỹme. Pe kapítulo oúvape jahecháta mbaʼéichapa Jesús oiporiahuvereko opavavépe.