KAPÍTULO 25
“¡Ajerure ohecha hag̃ua che káso César!”
Pablo odefende umi notísia porã ha oheja ñandéve ehémplo porã
Ñaanalisáta Hechos 25:1–26:32
1, 2. a) ¿Mbaʼe situasiónpepa oĩ hína Pablo? b) ¿Mbaʼépa iñimportanteterei jaikuaa?
PABLO oĩ hína Cesaréape ha umi soldádo oñatendéva hese oĩmba ijerére, ndaipóri okañy vaʼerã upégui. Dos áño upe mboyve Pablo og̃uahẽ ohóvo kuri Judéape, ha sapyʼaitérõ g̃uarã umi judío 3 vésema oñehaʼã ojuka hag̃ua chupe (Hech. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Koʼag̃aite peve ndaikatúiti hína ojuka hikuái Páblope, péro haʼekuéra noñentregái. Upévare Pablo opillárõ guare ikatuha hína oñentrega chupe ikontrariokuéra pópe, haʼe heʼi pe governadór rrománo Féstope: “¡Ajerure ohecha hag̃ua che káso César!” (Hech. 25:11).
2 ¿Ogustátapa raʼe Jehovápe la ojeruréva Pablo? Upéva ningo iñimportanteterei jaikuaa, koʼýte ñande jaikuaaukáva hína umi notísia porã koʼã ára pahápe. Jaikuaa vaʼerã ikatúpa jasegi Pablo ehémplo “ñadefende hag̃ua umi notísia porã ha ñakonsegi hag̃ua pe derécho legál japredika hag̃ua” (Filip. 1:7).
“Che aime César trivunál renondépe” (Hechos 25:1-12)
3, 4. a) ¿Mbaʼérepa umi judío oipota kuri ojegueru jey Páblope Jerusalénpe, péro mbaʼéichapa haʼe ojesalva jey chuguikuéra? b) ¿Mbaʼéichapa Jehová oipytyvõ avei koʼág̃arupi isiervokuérape?
3 Tres día oñenombra rire Féstope governadór de Judea, haʼe oho Jerusalénpe. a Upépe umi saserdóte prinsipál ha umi judío iñimportantevéva omombeʼu chupe mbaʼérepa oakusa hikuái Páblope, ha heʼi voi hikuái Pablo ojapo hague heta mbaʼe ivaietereíva. Haʼekuéra oikuaa kuri pe governadór pyahu ndoipotamoʼãiha provléma hendivekuéra ha enterove umi ótro judíondi. Upémarõ haʼekuéra ojerure Féstope oguerumínte hag̃ua Páblope Jerusalénpe ojehusga hag̃ua chupe upépe. Péro naiporãiete hína kuri la ojaposéva hikuái, pórke haʼekuéra okalkula hína kuri ojuka hag̃ua Páblope tapére, oukuévo Cesaréagui. Festo ndojaposéi la haʼekuéra ojeruréva, ha heʼi chupekuéra: “Oimérõ siérto ko kuimbaʼe ojapo hague ivaíva, upéicharõ tovahea chendive [Cesaréape] umi orekóva autorida ha toakusa chupe” (Hech. 25:5). Péicha Pablo ojesalva jey kuri upérõ.
4 Jehová siémpre ojevale kuri Jesucrístore omombarete hag̃ua Páblope, ikatu hag̃uáicha oaguanta entéro mbaʼe ijetuʼúva ohasáva. Peteĩ visiónpe Jesús heʼi voi chupe: “¡Aníke rekyhyje!” (Hech. 23:11). Koʼág̃arupi avei Ñandejára siervokuéra ohasa jepi heta mbaʼe ijetuʼúva ha oĩ voi otrata vai ha oamenasáva chupekuéra. Jehová ndahaʼéi ñandeprotehétava siémpre ani hag̃ua voi núnka jareko provléma, péro haʼe ñanemoarandu ha ñanemombaretéta ñaaguanta hag̃ua. Jehová ñanderayhueterei ha ñaĩkuaa segúro siémpre omeʼẽtaha ñandéve “pe podér umi ótra hénte ndorekóiva” (2 Cor. 4:7).
5. ¿Mbaʼépa ojapo raʼe Festo?
5 Ohasa rire unos kuánto día, Festo oĩ jeýma hína Cesaréape ha oho “oguapy pe trivunálpe”. b Henondépe oñemboʼy Pablo ha umi oakusáva chupe. Koʼãva oñepyrũ oñeʼẽ vaipaite Páblore péro ndaikatúi ohechauka hikuái siertoha la heʼíva. Upémarõ Pablo osẽ heʼi: “Ni umi judiokuéra léi, ni pe témplo, ni César kóntrape che ndajapói mbaʼeve ivaíva”. Pablo ningo ndojapói kuri mbaʼeve ivaíva ha ojepoíntema vaʼerã kuri chugui, péro ¿mbaʼépa ojapóta Festo? Haʼe opyta porãse kuri umi judíondi, upévare heʼi Páblope: “¿Nderehoséi piko Jerusalénpe rejehusga hag̃ua upépe koʼã mbaʼére che renondépe?” (Hech. 25:6-9). Upépe Pablo opensáne raʼe: “¿Mbaʼe?”. ¡Ndoikoiete kuri la Festo idéa! Pablo ohóramo Jerusalénpe umi ndochaʼéiva hese la ohusgátava chupe ha katuete ojukáta chupe hikuái. Upérõ guare Festo ojapónte kuri la okonvenivétava chupe ha nointeresái chupe oĩ porãpa upe odesidíva. Upéva mboyve pe governadór Poncio Pilato péicha léntoma voi ojapo avei, péro upérõ guare tuichaiterei iñimportanteve kuri pe kuimbaʼe orekóva préso (Juan 19:12-16). Koʼág̃arupi avei umi hués ikatúnte hína ohusga vai peteĩ káso ani hag̃ua ombopochy la héntepe. Upévare Ñandejára siervokuéra opresentapaitéramo jepe umi pruéva haʼekuéra ndojapói hague mbaʼeve ivaíva, nañanesorprendéi vaʼerã umi hués odesidíramo peteĩ mbaʼe noĩporãiva.
6, 7. ¿Mbaʼérepa Pablo ojerure César ohecha hag̃ua ikáso, ha mbaʼépa ikatu oaprende chugui kristianokuéra koʼag̃agua?
6 Festo opyta porãségui umi judíondi odesidi peteĩ mbaʼe oapeligráva Páblope. Upévare Pablo oaprovecha upérõ pe derécho orekóva haʼe haguére rrománo ha heʼi Féstope: “Che aime César trivunál renondépe, koʼápe ajehusga vaʼerã. Che ndajapói mbaʼeve ivaíva umi judíore, ha nde voi rehechakuaáma upéva. […] ¡Ajerure ohecha hag̃ua che káso César!”. Peteĩ persóna ojeruréramo upéva ndaikatuvéima vaʼekue oguevi jey. Upévare Festo heʼi: “Nde reipota ndehusga César, ha César ndehusgáta” (Hech. 25:10-12). Pablo ojerurérõ guare César ohecha hag̃ua ikáso, oheja kristianokuérape peteĩ ehémplo iporãitereíva, pórke ohechauka mbaʼépa ikatu jajapo jahasáramo peichagua situasión. Umi oñemoĩva ñanderehe ‘oplanea jave ivaíva ha oipuru pe léi’, ñande testígo de Jehová jaipuru avei umi léi ñadefende hag̃ua pe derécho jarekóva japredika hag̃ua umi notísia porã (Sal. 94:20). c
7 Pablo oĩma kuri préso mas de 2 áño ndojapóiramo jepe mbaʼeve ivaíva, péro koʼág̃a hasypeve ikatúta opresenta ikáso Rómape. Péro oho mboyve, oĩ kuri ótro governánte oñeʼẽséva hendive. ¿Mávapa upéva?
Pe hués odesidírõ ñane kóntrape, ñande jajerure ojehecha jey hag̃ua pe káso
“Che ajapo Jesús heʼi vaʼekue chéve” (Hechos 25:13–26:23)
8, 9. ¿Mbaʼérepa rréi Agripa oho raʼe Cesaréape?
8 Unos kuánto día Pablo heʼi rire ohoseha César rendápe, rréi Agripa ha iñermána Berenice ou “ovisita hag̃ua” pe governadór pyahúpe. d Umi rrománo tiémpope, umi autorida ojepokuaámi ovisita umi governadór pyahúpe. Agripa oho ofelisita hag̃ua Féstope oñenombra haguére chupe governadór, péro ndojapói upéva ikalida haguérente. Haʼe oikuaa oñamigáramo Féstore, ikatuha hína amo gotyove ideprovécho chupe upéva (Hech. 25:13).
9 Festo omombeʼu rréi Agrípape la oikóva hína Páblore, ha Agripa opyta ikurióso ha oñeʼẽse Páblondi. Al ótro día, umi governánte og̃uahẽ oúvo oñondive pe trivunálpe “ha ojechaukaségui ni nopyrũmbái voi hikuái”. Iformaleterei voi mbaʼeichaitépa la oike oúvo hikuái ha oiméne oñemañamba raʼe hesekuéra. Péro upéva ndahaʼéi jey kuri mbaʼeve, pórke ohendúvo hikuái umi mbaʼe Pablo heʼítava, pépe ae la opytáta kuri ijurujaipa umi hénte (Hech. 25:22-27).
10, 11. ¿Mbaʼéichapa Pablo ohechauka vaʼekue orrespetaha Agrípape, ha mbaʼe mbaʼépa omombeʼu chupe umi mbaʼe haʼe ojapo vaʼekuégui ymave?
10 Pablo ohechauka kuri orrespetaha Agrípape ha oagradeseterei voi ikatúta haguére oñeʼẽ henondépe oñedefende hag̃ua. Haʼe orrekonose avei Agripa oikuaa porãitereiha “entéro umi kostúmbre orekóva judiokuéra ha avei mbaʼérepa oiko vai jepi hikuái”. Upéi Pablo omombeʼu mbaʼéichapa vaʼekue haʼe oiko mboyve chugui kristiáno. Haʼe heʼi: ‘Che fariséo vaʼekue, ha reikuaaháicha umi fariséo iñexihenteve entéro umi ótro judíogui mbaʼéichapa oñekumpli vaʼerã pe léi’ (Hech. 26:5). Pablo haʼérõ guare fariséo oguerovia vaʼekue outaha pe Mesías. Péro koʼág̃a haʼe kristiánoma, ha pyʼaguasúpe heʼi Jesús haʼe hague pe Mesías oñepromete vaʼekue. Upéi Pablo heʼi Agrípape chupe ojepersegiha hína heʼi haguérente Ñandejára promesakuéra oñekumplimaha. Hiʼarive umi opersegíva chupe ojeroviánte avei kuri Ñandejára promesakuérare. Agripa ohendu rire upéva oikuaasevéntema mbaʼépa Pablo heʼíta upe rire. e
11 Pablo omombeʼu avei mbaʼéichapa haʼe ymave opersegi vaipaite kuri kristianokuérape, ha heʼi: “Che apensa vaʼekue ajapo vaʼerãha ikatúva guive añemoĩ hag̃ua Jesús pe Nazareno segidorkuérare. [...] Ha chepochyetereígui apersegi voi chupekuéra umi ótra siudápe” (Hech. 26:9-11). Pablo ndoexaherái hína kuri, ha heta hénte oikuaa vaʼekue mbaʼeichaitépa haʼe otrata vai vaʼekue umi kristiánope (Gál. 1:13, 23). Upépe Agripa oiméne opensa raʼe: “¿Mbaʼéichaiko upéicharõ ko kuimbaʼégui oiko kristiáno?”.
12, 13. a) ¿Mbaʼéichapa Pablo heʼi oiko hague chugui kristiáno? b) ¿Mbaʼérepa haʼete raʼe Pablo opyvoíva pe pikánare?
12 Upéi Pablo omombeʼu la Agripa oikuaase vaʼekue hína. Haʼe heʼi: “Aviaha hína kuri Damáscope, umi saserdóte prinsipál omeʼẽgui chéve autorida ha onkargágui chéve upéva. Upéi tapére pe asajepytérupi ahecha peteĩ lus tuichaitereíva oúva yvágagui ha omimbivéva kuarahýgui, ha cheahoʼi chéve ha umi ohóvape chendive. Ha ore roʼapávo pe yvýpe, ahendu peteĩ heʼíva chéve idióma hebréope: ‘Saulo, Saulo, ¿mbaʼére piko chepersegi hína? Ndénte reñelastima hína repyvoívo pikánare’. Che akontesta: ‘¿Máva piko nde che Ruvicha?’. Ha haʼe heʼi chéve: ‘Che hína Jesús, upe nde repersegíva hína reikóvo’” (Hech. 26:12-15). f
13 Pablo ohecha mboyve pe visión, haʼete voi kuri opyvoíva peteĩ pikánare. Peteĩ animál ijupénte oñelastimáta opyvoíramo pe pikánare, hiʼarive upéva pe ijára oipurúnte ogia hag̃ua chupe. Ha Pablo peichaite kuri, pórke haʼénte la ojeperhudikáva ha oñemomombyrýva hína kuri Jehovágui, oñemoĩvo oikóvo ivoluntáre. Jesús ojaparesévo Páblope Damasco rapére, oipytyvõ kuri chupe okambia hag̃ua. Pablo ningo ipyʼaporã kuri, péro ojavýnte hína kuri la ojapo vaʼerã ha okambia vaʼerã kuri opensa lája (Juan 16:1, 2).
14, 15. ¿Mbaʼépa Pablo omombeʼu raʼe umi mbaʼe haʼe okambia vaʼekuére hekovépe?
14 Pablo omombeʼu kuri mbaʼeichaitépa haʼe tuicha okambia. Upéi oñeʼẽ Agrípape ha heʼi chupe: “Che ajapo Jesús heʼi vaʼekue chéve upe visiónpe, aha apredika Damáscope raẽve, upéi Jerusalénpe, pe país de Judea tuichakuére ha umi ótro tetãme, ikatu hag̃uáicha umi hénte oñarrepenti, oñemoag̃ui Ñandejárare ha ohechauka umi mbaʼe ojapóva rupive oñarrepentiha” (Hech. 26:19, 20). Heta áñore Pablo osegi kuri ojapo la Jesús omanda vaʼekue chupe Damasco rapére. ¿Ha mbaʼépa ohupyty raʼe? Umi ohendu vaʼekue Páblope opredikávo umi notísia porã, ohejaite kuri umi mbaʼe vai ha oñepyrũma avei oservi Ñandejárape. Umichagua persóna, upéi ndojapovéima mbaʼeve ivaíva, ndokreavéima provléma pe goviérnope, oñehaʼãma oĩ hag̃ua pyʼaguapy ha orrespeta umi leikuéra.
15 Péro umi judío ndochaʼéivape Páblore ndoúi ni ndohói Pablo oipytyvõ haguére umi héntepe ipredikasión rupive. Pablo heʼi: “Upéicha rupi umi judío chejagarra pe témplope ha chejukasemoʼã. Upéicharamo jepe, Ñandejára chepytyvõ koestedía peve asegi hag̃ua apredika, tahaʼe umi michĩva térã tuichávape” (Hech. 26:21, 22).
16. ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi Pablo ehémplo ñañeʼẽvo umi governánte ha umi huéspe umi mbaʼe jagueroviávare?
16 Ñande kristiáno tee siémpre ñaĩ vaʼerã ‘preparádo ñadefende hag̃ua ñane esperánsa’ (1 Ped. 3:15). Ñande tekotevẽtarõ ñadefende umi mbaʼe jagueroviáva peteĩ hués térã peteĩ governánte renondépe, ikatúnte avei jajapo Pablo ojapo haguéicha oñeʼẽrõ guare Agripa ha Féstope. Jahechauka vaʼerã jarrespetaha umi autoridápe ha ñamombeʼu porãnte chupekuéra mbaʼéichapa pe añetegua oĩva la Bíbliape tuichaitereíma ñanepytyvõ ñandéve ha avei umi ñanerendúvape. Péva ikatu opoko hína umi governánte korasõre.
“Chekonvenséta oiko hag̃ua chehegui kristiáno” (Hechos 26:24-32)
17. ¿Mbaʼépa ojapo raʼe Festo ohendu rire Páblope, ha péichapa avei la hénte koʼág̃arupi?
17 Umi mokõi governánte ohendúvo mbaʼeichaitépa Pablo oñedefende, haʼekuéra ndaikatúi avei opyta kirirĩháme. ¿Ha mbaʼépa oiko upe rire? “Pablo heʼi aja koʼã mbaʼe oñedefende hag̃ua, Festo hatã heʼi: ‘¡Ndetavýmango nde Pablo! ¡Restudiaiterei hague ndetavyraíma!’” (Hech. 26:24). Péicha jahechakuaa mbaʼeichaitépa orreaksionami Festo, péro umi hénte koʼag̃agua peichaiténte jepi avei. Heta hénte opensa umi oikóvare oñeʼẽ la Bíbliare itavyraimaha térã ifanatikoha. Umi iñarandúva ko múndope g̃uarã, ndogueroviaiete voi umi omanóva ikatutaha oikove jey.
18. ¿Mbaʼépa heʼi raʼe Pablo Féstope, ha mbaʼépa heʼi Agripa ohendu rire upéva?
18 Péro Pablo osẽ heʼi pe governadórpe: “‘Ndachetavyraíri ningo governadór Festo, umi mbaʼe haʼéva ningo siérto ha apensa porã la haʼe hag̃ua. Añetehápe, pe rréi añeʼẽvandi hína oikuaa porã koʼã mbaʼe, upévarente añeʼẽ chupe kyhyjeʼỹre. Pe rréi ningo oikuaapa hína umi mbaʼe oiko vaʼekue [...]. ¿Nde piko rréi Agripa reguerovia umi Profetakuéra heʼíva? Che aikuaa nde regueroviaha’. Péro Agripa heʼi Páblope: ‘Nde ningo sapyʼaitépe chekonvenséta oiko hag̃ua chehegui kristiáno’” (Hech. 26:25-28). Oimérõ jepe Agripa heʼipa reínte raʼe oikotaha chugui kristiáno, ojekuaa omopensa hague chupe umi mbaʼe Pablo heʼíva.
19. ¿Mbaʼépa amo ipahápe opensa raʼe Agripa ha Festo Páblore?
19 Upéi Agripa ha Festo oñemboʼy, ha upéva heʼise kuri pepevéntema ohendutaha hikuái Páblope. Upéi osẽ oho hikuái, “péro ohokuévo, heʼi hikuái ojupe: ‘Ko kuimbaʼe ningo ndojapói mbaʼeve omerese hag̃ua ojejuka térã oĩ préso’. Ha Agripa heʼi Féstope: ‘Ko kuimbaʼégui ningo ojepoíma vaʼerãmoʼã ndojeruréirire ojehusga hag̃ua César renondépe’” (Hech. 26:31, 32). Haʼekuéra opilláma kuri pe kuimbaʼe oñeʼẽ vaʼekue hína chupekuéra ndojapói hague mbaʼeve ivaíva. Ikatu voi kóva rire opensa porãvéma ág̃a hikuái kristianokuérare.
20. ¿Ojehupytýpa raʼe álgo iporãva Pablo opredika rire koʼã governántepe?
20 Por lo vísto Festo ha Agrípagui ndoikói kuri kristiáno Pablo opredika rire chupekuéra. ¿Ha mbaʼépe piko ideprovécho upéicharõ la Pablo heʼi vaʼekue chupekuéra? Páblope ojegueraha kuri “umi rréi ha governadór renondépe”, ha péicha haʼe ikatu kuri opredika koʼã governánte rrománope. Posívlemente haʼe ndopredikáirire chupekuéra, haʼekuéra núnka nohendumoʼãi kuri umi notísia porã (Luc. 21:12, 13). Avei umi mbaʼe Pablo ohasa vaʼekue rupive, haʼe ohechauka kuri ifieletereiha Jehovápe ha upéva tuichaiterei omokyreʼỹ kuri umi ermáno ha ermanakuérape (Filip. 1:12-14).
21. ¿Mbaʼépa jahupytýta jasegíramo japredika ijetuʼúramo jepe?
21 Ko ñane tiémpope upeichaiténte avei. Ñande jasegíramo japredika ijetuʼúramo jepe ha oĩramo jepe ñandepersegíva, katuete ojehupytýta heta mbaʼe porã. Péicha jajapóramo, ikatu voi hína japredika umi autorida ndaikatumoʼãi vaʼekuépe ojepredika ótro ládo. Ñande jasegíramo ñandefiél ha ñaaguanta ijetuʼúramo jepe, tuichaiterei ñamokyreʼỹta ñane ermáno ha ermanakuérape osegi hag̃ua avei opredika porã umi notísia porã kyhyjeʼỹme.
a Ehecha pe rrekuádro “ Pe governadór rrománo Porcio Festo”.
b Festo ‘oguapy kuri pe trivunálpe’. Upépe oĩ vaʼekue peteĩ sílla oĩva peteĩ esenário joguahápe. Pe sílla oĩ rupi yvate, ohechauka vaʼekue la odesidíva pe hués ndaikatuveimaha oñekambia ha ojerrespeta vaʼerãha. Pilato oguapy vaʼekue avei peteĩ sílla peichaguápe ohusgátarõ guare Jesúspe.
c Ehecha pe rrekuádro “ Ñag̃uahẽ umi trivunálpe jaadora hag̃ua Jehovápe lívremente”.
d Ehecha pe rrekuádro “ Rréi Herodes Agripa Segundo”.
e Pablo haʼe vaʼekue kristiáno, upévare oguerovia vaʼekue Jesús haʼeha pe Mesías. Péro umi judío ndoroviái kuri upéva, upévare chupekuéra g̃uarã Pablo haʼe kuri peteĩ apóstata (Hech. 21:21, 27, 28).
f Pablo heʼi oviaha hague hína “asajepytérupi”. Peteĩ expérto oñeʼẽ upévare ha heʼi: “Yma umi oviaháva si o si opytuʼúmi asajekue pórke hakueterei. Sólamente osegi oviaha oimérõ ojapo vaʼerã álgo urhénte. Péicha jahechakuaa mbaʼeichaite pevépa Pablo og̃uahẽséma kuri Damáscope opersegi hag̃ua kristianokuérape”.
