Ehecha oĩva pype

Ehecha oĩva pype

KAPÍTULO 27

Opredika porã umi notísia porã

Opredika porã umi notísia porã

Oĩramo jepe préso Rómape, Pablo osegi opredika

Ñaanalisáta Hechos 28:11-31

1. ¿Mbaʼérepa Pablo ha iñirũnguéra ndokyhyjéi kuri?

 PETEĨ várko oho hína pe mar rehe ha pe ifrentetépe oreko “Zeus Raʼykuéra” raʼanga. Ko várko posívlemente henyhẽte ohóvo trígogui ha osẽ kuri Máltagui oho hag̃uáicha Itáliape. Upérõ áño 59 rupi ha pe várkope oviaha hína Pablo, pe soldádo oñatendéva hese ha avei umi ermáno Lucas ha Aristarco (Hech. 27:2). Koʼã kuimbaʼe idiferentete voi umi ótro ohóvagui hína pe várkope, pórke umi ótro oguerovia Zeus raʼykuéra Cástor ha Pólux oprotehetaha chupekuéra. a Péro Pablo ha iñirũnguéra oservi kuri Jehovápe, ha haʼe voi oikuaauka kuri Páblope ohotaha oñeʼẽ pe añeteguáre Rómape, César renondépe (Hech. 23:11; 27:24).

2, 3. ¿Mbaʼe tapérupipa oho raʼe pe várko oviahaha Pablo, ha mávapa oipytyvõ raʼe chupe oñepyrũ guive oviaha?

2 Upéi opyta hikuái 3 díare Siracúsape, upe siuda oĩ kuri Sicíliape ha iporãiterei voi, haimete voi iporã Atenas ha Rómaicha. Upéi pe várko osẽ jey oho hag̃uáicha Régiope, péva opyta kuri sur gotyo Itáliape. Osẽvo hikuái Régiogui, oipeju hína kuri peteĩ viénto sur ha péva oipytyvõ chupekuéra oho hag̃ua pyaʼeterei, upévare 2 díapente oviaháma hikuái 320 kilómetro ha og̃uahẽma Puteólipe, ag̃uiete upégui koʼág̃a opyta Nápoles (Hech. 28:12, 13).

3 Koʼág̃a Pablo og̃uahẽ potaitéma ohóvo Rómape ha pépe oñepresentáta hína pe emperadór Nerón renondépe. Oñepyrũ guive Pablo oviaha ha og̃uahẽ meve, pe “Dios omeʼẽva konsuélo” oĩ kuri hendive (2 Cor. 1:3). Jahechataháicha hína, Jehová ndohejái kuri Páblope, ha Pablo katu osegi ikyreʼỹeterei opredika hag̃ua.

Pablo “oagradese Ñandejárape ha ikyreʼỹ jey” (Hechos 28:14, 15)

4, 5. a) ¿Mbaʼépa oiko Pablo ha iñirũnguéra og̃uahẽre Puteólipe, ha mbaʼére Páblope oñemeʼẽ permíso oho hag̃ua ermanokuérandi? b) ¿Mbaʼéichapa ou porã kristianokuérape oñekomporta porãramo kárselpe jepe?

4 Og̃uahẽvo Puteólipe, Pablo ha iñirũnguéra ojotopa umi ermánondi ha koʼãva ojerure chupekuéra opyta hag̃ua “hendivekuéra 7 día” (Hech. 28:14). ¡Ajépa imbaʼeporãite koʼã ermáno! Katuete haʼekuéra orresivíne raʼe heta vendisión imbaʼeporã haguére, pórke Pablo ha iñirũnguéra omokyreʼỹne raʼe chupekuéra opytávo hendivekuéra. Upérõ ningo Pablo oĩ hína kuri préso ha peteĩ guárdia oiko hapykuéri, ¿mbaʼére upéicharõ peichaite peve oñemeʼẽ chupe permíso oho hag̃ua iñermanokuérandi? Posívlemente pórke Pablo oñekomporta porã vaʼekue, ha umi guárdia rrománo okonfiáma hese.

5 Koʼág̃arupi upéicha jepi avei. Jehová siervokuéra oñekomporta rupi kristiáno teéicha oĩ jave kárselpe térã umi kámpo de konsentrasiónpe, oñemeʼẽve jepi chupekuéra permíso umi ótrogui. Rumániape, por ehémplo, peteĩ karai okumpli hína kuri ikondéna de 75 áño imonda haguére, péro upéi oñepyrũ ostudia la Biblia ha tuichaiterei okambia. Umi enkargádo pe karselpegua ohechakuaa upéva, upévare ojokuáimi chupe hikuái oho hag̃ua ombaʼejogua pe siudápe, hiʼarive ni peteĩ guárdia ndohói hendive. Péicha jahecha umi mbaʼe ñande jajapóva ikatuha omombaʼeguasu Jehová réra (1 Ped. 2:12).

6, 7. ¿Mbaʼéichapa umi ermáno Romagua ohechauka oporohayhuetereiha?

6 Pablo ha iñirũnguéra osẽ Puteóligui ha posívlemente oguata hikuái 50 kilómetrorupi og̃uahẽ meve Cápuape. Upéi osegi hikuái pe tape héravare Apia ha upéva oraha chupekuéra Rómape. Pe tape haʼekuéra ojagarráva iporã vaʼekue, haʼete voi peteĩ veréda ojejapóva umi vlóke de ita tuichaichávagui. Upe tapére ikatu vaʼekue ojehecha umi kámpo oĩva Itáliape ha algúna pártepe katu ojehecha vaʼekue voi pe Mar Mediterráneo. Pe tape ohasa vaʼekue avei peteĩ sóna oĩhárupi heta estéro hérava Lagunas Pontinas (péva opyta vaʼekue 60 kilómetrorupi Rómagui), ha upépe oĩ vaʼekue pe Mercado de Apio. Upéi Lucas omombeʼu mbaʼépa oiko: “Umi ermáno Romapegua ohendúvo rohoha hína, ou orerug̃uaitĩ pe Plaza del Mercado de Ápiope”. Unos kuánto ermáno ou kuri pe merkádo peve ha ótro grúpo ohaʼarõ chupekuéra Tres Tabérnaspe, opytahápe jepi opytuʼu umi oviaháva. Upe lugár opyta 50 kilómetrorupi Rómagui. ¡Ajépa ohayhuete Páblope koʼã ermáno (Hech. 28:15).

7 Pe Mercado de Ápiope umi oviaháva ndaikatúi vaʼekue opytuʼu porã. Pe poéta rrománo Horacio heʼi vaʼekue voi pe Mercado de Apio siémpre henyhẽha héntegui pórke atyraite opyta upépe umi marinéro ha umi posáda jára katu ijay ha naheʼẽi. Horacio heʼi avei la y upépe ikyʼaitereiha ha upévare haʼe ndopytaséi voi upépe ni osena. Péro ndahaʼéiramo jepe la igustopáva ñaĩ upépe, umi ermáno naiprovlémai ha vyʼápe ohaʼarõ hína kuri upépe Pablo ha iñirũnguérape ikatu hag̃uáicha ohopa hikuái oñondive Rómape.

8. ¿Mbaʼérepa Pablo oagradese raʼe Ñandejárape ohechávo iñermanokuérape?

8 Pe rreláto heʼi ‘Pablo ohechávo chupekuéra, oagradese hague Ñandejárape ha ikyreʼỹ jey’ (Hech. 28:15). Pablo ohecha haguérente voi umi ermánope ikyreʼỹma, imbaretéma ha oñeñandu porã jeýma. Algúno koʼã ermánope Pablo oiméne oikuaáma voi raʼe. ¿Péro mbaʼére haʼe oagradese Ñandejárape? Koʼã ermáno ohechauka kuri ohayhuha chupe ha nopensaiha ijehénte, ha haʼe oikuaa peichagua mborayhu ouha Jehová espíritu sántogui (Gál. 5:22). Ko ñane tiémpope avei pe espíritu sánto omomýi jepi umi ermánope omotenonde hag̃ua umi ótrope opensa rangue ijehénte, ha avei okonsola hag̃ua umi oikotevẽvape (1 Tes. 5:11, 14).

9. ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi umi ermáno Romagua ehémplo?

9 Por ehémplo pe espíritu sánto omomýi jepi umi ermáno imbaʼeporãvape ikatu hag̃uáicha oipytyvõ umi superintendénte de sirkuítope ha umi ótro ermáno oservívape de tiémpo kompléto. Umi ermáno oservíva péicha ojapo jepi heta sakrifísio oservi porãve hag̃ua Jehovápe. Eñeporandumína: “¿Ndaikatuichénepa ahechauka chembaʼeporãha ou jave pe superintendénte ha ainvita chupe ha hembirekópe okaru térã opyta hag̃ua che rógape? ¿Ikatúnepa avei che asẽ apredika hendivekuéra?”. Péicha ejapóramo katuete rehupytýta heta mbaʼe porã. Epensamíntena mbaʼeichaitépa oiméne ikyreʼỹ raʼe umi ermáno ohendúvo la omombeʼúva chupekuéra Pablo ha iñirũnguéra (Hech. 15:3, 4).

“Roikuaa oparupiete oñeñeʼẽ vaiha ko séktare” (Hechos 28:16-22)

10. ¿Mbaʼe situasiónpe oĩ kuri Pablo Rómape, ha mbaʼépa haʼe ojapo raʼe og̃uahẽ riremi upépe?

10 Og̃uahẽmba rire hikuái Rómape, “Páblope oñepermiti opyta haʼeño peteĩ ógape ha pe soldádo oñangarekóva hese opyta hendive” (Hech. 28:16). Yma umi opytáva préso peteĩ ógape, oñeekandenámi chupekuéra pe guárdia oñatendévare hese ani hag̃ua okañy. Upéicharõ jepe Pablo osegi kuri opredika, pórke umi kadéna nomokirirĩmoʼãi chupe. Upévare haʼe og̃uahẽ rire pe viáhegui, opytuʼu 3 díare ha upéi ohenoikáma umi judío iñimportántevape, ikatu hag̃uáicha oñepresenta chupekuéra ha upéi opredika hag̃ua chupekuéra.

11, 12. ¿Mbaʼépa Pablo heʼi umi judío Romaguápe ani hag̃ua opensa vai hese hikuái?

11 Pablo heʼi chupekuéra: “Che ermanokuéra, che ningo ndajapói kuri mbaʼeve umi ñane retãygua kóntrape ni umi ñande tuakuéra ypykue kostúmbre kóntrape. Upéicharamo jepe, ajegueraha préso Jerusalénpe ha chentrega hikuái umi rrománope. Haʼekuéra oporandu rire chéve heta mbaʼe, opoisemoʼã chehegui pórke ndajapói kuri mbaʼeve ivaíva chejuka hag̃ua. Umi judíope katu ndogustaiete upéva, upémarõ ajerurémante ajehusga hag̃ua César renondépe, péro che ndajapói upéva aju hag̃ua añeʼẽ vai che retãre” (Hech. 28:17-19).

12 Pablo oñepyrũvo oñeʼẽ umi judíope heʼi chupekuéra: “Che ermanokuéra”. Péicha Pablo ohechaukase kuri chupekuéra haʼe hesekueraguanteha avei ha péicha umi judío nopensavaimoʼãi hese (1 Cor. 9:20). Pablo oexplika porã chupekuéra maʼerãpa haʼe oho upépe. Haʼe heʼi ohoha upépe oñepresenta hag̃ua César renondépe ha ndahaʼéi oho hag̃ua oñeʼẽ vai umi judíore. Péro umi judío ndoikuaaiete kuri Pablo ojerure hague César ohecha hag̃ua ikáso (Hech. 28:21). ¿Mbaʼére umi judío oĩva Judéape ndoavisái raʼe mbaʼeve umi judío Romaguápe? Peteĩ lívro heʼi: “Posívlemente pe várko oviaha hague Pablo, haʼe kuri pe primer várko og̃uahẽva Itáliape pe inviérno rire, upévare Rómape neʼĩra og̃uahẽ kuri ni peteĩ judío Jerusalengua ni peteĩ kárta oñeʼẽva Pablo kásore”.

13, 14. ¿Mbaʼéichapa Pablo oñepyrũ raʼe oñeʼẽ pe Rréinore ha mbaʼéichapa ikatu jasegi iñehémplo?

13 Upéi Pablo oñeʼẽ mboyve chupekuéra pe Rréinore, heʼi peteĩ mbaʼe ombokuriósotava chupekuéra. Haʼe heʼi: “Upévare che pohenoika kuri, pohecha ha añeʼẽmi hag̃ua penendive, pórke che añeñapytĩ kadénape pe Israel orekóvare esperánsa káusare” (Hech. 28:20). Umi kristiáno ningo oñeʼẽmi vaʼerã pe esperánsa orekóvare, ha haʼekuéra oreko kuri esperánsa pe Mesías ha pe Rréinore. Péro umi judío osẽ heʼi Páblope: “Oréve g̃uarã oĩ porã rohendu ndeheguiete voi mbaʼépa la repensáva, pórke roikuaa oparupiete oñeñeʼẽ vaiha ko séktare” (Hech. 28:22).

14 Oñepresenta jave ñandéve pe oportunida ñañeʼẽ hag̃ua umi notísia porãre, ñande ikatu avei jajapo Pábloicha ha ñapensa porã la jaʼétavare umi héntepe. Jaʼe vaʼerã umi mbaʼe ombokuriósotava chupekuéra térã ñaporandu chupekuéra álgo, péicha ñanerenduséta hikuái. Ikatu retopa heta mbaʼe nepytyvõtava koʼã puvlikasiónpe: Razonamiento a partir de las Escrituras, Eñembokatupyrýke Eskuéla Jaiporukuaa Hag̃ua la Biblia Rupive, ha Jalee ha ñamboʼe porãve hag̃ua. ¿Ndépa reaprovechapaite hína koʼã erramiénta jarekóva?

Pablo oheja ehémplo porã opredika porãvo umi notísia porã (Hechos 28:23-29)

15. ¿Mbaʼépa umi 4 mbaʼe iñimportantetéva ojapo vaʼekue Pablo?

15 Ótro día Pablo ohecha jey kuri umi judío ou hag̃ua hendápe “ha hetaitereivéma ou hikuái upe haʼe opytahápe”. Pablo oñeʼẽ hendivekuéra pyharevete guive kaʼaruete peve, “péicha opredika porã chupekuéra, ha oñehaʼã okonvense chupekuéra ojerovia hag̃ua Jesús rehe, ha upearã oipuru Moisés léi ha umi Proféta oskrivi vaʼekue” (Hech. 28:23). Pablo opredikárõ guare ojapo kuri 4 mbaʼe iñimportánteva. Primero, haʼe oñeʼẽ meme Ñandejára Rréinore. Segundo, haʼe oñeʼẽ okonvense hag̃uáicha umi ohendúvape chupe. Tercero, haʼe oipuru meme Ñandejára Ñeʼẽ ohechauka hag̃ua siertoha la heʼíva. Ha cuarto, haʼe naiprovlémai ojesakrifika hag̃ua umi ótro rehehápe, upévare opredika chupekuéra “pyhareve guive kaʼaruete peve”. ¡Ajépa iporãite la iñehémplo! ¿Mbaʼépa ohupyty raʼe Pablo opredika porã haguére? “Ijapytepekuéra oĩ vaʼekue umi ogueroviáva”, péro oĩ vaʼekue avei ndogueroviáiva. Lucas omombeʼu upéi umi hénte ojoavypa hague oñondive ha upévare “oñepyrũ ohopa” (Hech. 28:24, 25a).

16-18. ¿Mbaʼérepa Pablo noñesorprendéi kuri unos kuánto judío ndoaseptái haguére umi notísia porã, ha mbaʼéichapa ñañeñandu vaʼerã oĩramo nañanerenduséiva?

16 La ojapóva umi hénte nosorprendéi Páblope, pórke ótra vuéltape oikóma voi kuri péicha ha avei umi profesía voi heʼíma la hénte peichataha (Hech. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9). Umi hénte ndogueroviái vaʼekue la haʼe heʼíva, upévare Pablo heʼi: “Ndareíri espíritu sánto heʼi pende tuakuéra ypykuépe proféta Isaías rupive: ‘Tereho che puévlo rendápe ha ere chupekuéra: “Peẽ pehendúramo jepe, ni mbaʼevéicharõ napentendemoʼãi mbaʼeve. Pemañáramo jepe, ni mbaʼevéicharõ ndapehechamoʼãi mbaʼeve. Ko puévlo osegi oñemohatã”’” (Hech. 28:25b-27). Pe idióma ojeskrivi haguépe ko téxto, pe palávra “oñemohatã” heʼise umi hénte korasõ ikyra vaipaha térã iñanambusupaha kyrágui, upévare umi hénte korasõre ndoikéi umi notísia porã (Hech. 28:27). ¡Ñambyasyetépa koʼã hénte ndoaseptái haguére umi notísia porã!

17 Upéi Pablo heʼi koʼã judío ndojeroviáivape, umi ótro tetãygua ‘katuete ohendutaha’ (Hech. 28:28; Sal. 67:2; Is. 11:10). Pablo oikuaáma voi kuri upéva upeichaha pórke haʼe voi ohecháma kuri mbaʼéichapa heta ndahaʼéiva judío oasepta umi notísia oñeʼẽva Ñandejára Rréinore (Hech. 13:48; 14:27).

18 Oĩramo nañanerenduséiva, Pábloicha nañamboguapýinte vaʼerã ñandejehe upéva. Amo ipahápe, ñande jaikuaa voi la majoría umi hénte ndohosemoʼãiha pe tape oporoguerahávare jeikovépe (Mat. 7:13, 14). Péro jatopa jave umi ipyʼaporãvare ha oñepyrũmava avei oservi Jehovápe ñanendive, javyʼákena ha jarresivi porã chupekuéra (Luc. 15:7).

“Opredika chupekuéra Ñandejára Rréino” (Hechos 28:30, 31)

19. ¿Mbaʼéichapa Pablo oaprovecha vaʼekue pe tiémpo oĩrõ guare préso?

19 Umi mbaʼe Lucas omombeʼúva opakuetévo lívro de Hechos ñanemokyreʼỹeterei ha opokoiterei ñanderehe. Upépe heʼi: “Pablo opyta 2 áño pukukue upe óga oalkila vaʼekuépe, ha torypápe orresivi enterove ohóvape ovisita chupe, ha kyhyjeʼỹme opredika chupekuéra Ñandejára Rréino ha omboʼe chupekuéra umi mbaʼe oñeʼẽva ñande Ruvicha Jesucristo rehe, ha mbaʼeve ndojokói chupe” (Hech. 28:30, 31). Péicha jahechakuaa mbaʼeichaitépa Pablo imbaʼeporã, ojerovia mbarete, ikyreʼỹ ha iguápo vaʼekue.

20, 21. ¿Mbaʼe iporãvapa ohupyty Pablo opredika rupi Rómape?

20 Peteĩva umi kuimbaʼe Pablo orresivi porã vaʼekue haʼe kuri Onésimo. Ko kuimbaʼe haʼe kuri esklávo ha okañy kuri Colósasgui. Pablo oipytyvõ chupe oiko hag̃ua chugui kristiáno ha upéi heʼíma voi hese haʼeha peteĩ “ermáno ifiél ha jahayhuetéva”. Haʼe ohayhueterei voi Onésimope, ha heʼi voi haʼeha itaʼýra teéicha (Col. 4:9; Filem. 10-12). ¡Mbaʼeichaitépa oiméne Onésimo omokyreʼỹ raʼe Páblope! b

21 Pablo ehémplo oipytyvõ avei kuri hetave ermánope. Haʼe heʼi umi Filiposguápe: “Aipota peikuaa che ermanokuéra umi mbaʼe ahasa vaʼekue rupive, añetehápe omeʼẽ hague chéve peteĩ oportunida amombeʼu hag̃ua umi notísia porã, pórke pe rréi de Roma guardiakuéra ha enterove umi ótro oikuaa che aĩha préso aservi rupi Crístope. Che aime rupi préso, heta hetave ermáno oservíva ñande Ruvichápe ikyreʼỹve ha ipyʼaguasuve omombeʼu hag̃ua Ñandejára ñeʼẽ kyhyjeʼỹme” (Filip. 1:12-14).

22. ¿Mbaʼéichapa Pablo oaprovecha raʼe pe tiémpo orekóva oĩ aja préso?

22 Pablo oĩrõ guare préso peteĩ ógape, oaprovecha kuri pe tiémpo orekóva ha oskrivi umi kárta koʼág̃a jatopáva umi Escrituras Griegas Cristiánaspe. c Umíva tuicha oipytyvõ vaʼekue umi kristiáno yma guarépe. Ñandéve avei ñanepytyvõiterei umi kárta haʼe oskrivi vaʼekue. Umi mbaʼe haʼe oskrivi vaʼekue espíritu sánto rupive ideprovécho koʼág̃a, ideprovécho haguéicha avei pe haʼe oskrivírõ guare (2 Tim. 3:16, 17).

23, 24. ¿Mbaʼéichapa umi kristiáno koʼag̃agua osegi Pablo ehémplo ohóramo jepe préso ojerovia haguérente Ñandejárare?

23 Upéi Páblogui ojepoi jey kuri, péro upéva noñemombeʼúi lívro de Héchospe. Pablo oĩ kuri préso 4 añokuérare: 2 áño Cesaréape ha 2 áño Rómape peteĩ ógape (Hech. 23:35; 24:27). d Upéicharõ jepe haʼe lomímonte ovyʼa kuri ha osegi opredika, haʼe ojapopaite opa ikatúva Jehová servísiope. Umi Jehová siérvo koʼag̃agua upeichaite avei, haʼekuéra ohóramo jepe kárselpe ojerovia haguére Ñandejárare, lomímonte ovyʼa ha osegi opredika. Epensamíntena Adólfore. Espáñape, haʼe oho kuri kárselpe ndojaposéi haguére pe servísio militár. Peteĩ ofisiál heʼi chupe: “Rohecharamoiterei umi mbaʼe ejapóva. Ore ningo rojapo opa ikatúva rombosufri hag̃ua ko kárselpe, péro amáske oreñañave nendive, nde pépe ae la epukavy ha neamávle orendive”.

24 Ohasávo pe tiémpo umi guárdia ojeroviaitereíma Adólfore, upévare ni nombotyvéima pe isélda rokẽ. Umi soldádo oĩva upépe oho jepi voi hendápe oñeʼẽ hag̃ua hendive la Bíbliare. Peteĩva umi guárdia katu oho voi Adolfo séldape olee hag̃ua la Biblia, ha Adolfo upe aja opyta oñatende pe sélda rokẽme ani hag̃ua avave ohecha pe guárdiape. ¡Pe oĩva préso la oñatendéva pe guárdiare! Koʼãichagua ehémplo ñanemokyreʼỹ ñandepyʼaguasuve hag̃ua ikatu hag̃uáicha ñamombeʼu “Ñandejára ñeʼẽ kyhyjeʼỹme”, ijetuʼúramo jepe la situasión.

25, 26. ¿Ohechápa raʼe Pablo oñekumpliha la Jesús oprofetisa vaʼekue, ha péichapa avei koʼág̃arupi?

25 Lívro de Hechos omombeʼu hetaiterei mbaʼe ñanemokyreʼỹva. Por ehémplo jahecha kuri mbaʼeichaitépa umi kristiáno yma guare oñehaʼãmbaite opredika hag̃ua ha heta mbaʼe ohasa hikuái. Ha koʼág̃a opakuévo lívro de Hechos, jahecha Pablo oĩha préso peteĩ ógape, upéicharõ jepe haʼe osegi opredika umi notísia porã oñeʼẽva Ñandejára Rréinore. ¡Ajépa opa porãite lívro de Hechos! Pe primer kapítulope jahecha kuri Jesús heʼi hague isegidorkuérape: “Oñemeʼẽta peẽme podér pe espíritu sánto ou vove pende ári, ha oikóta pendehegui che testígo Jerusalénpe, oparupiete Judéape, Samáriape ha umi lugár mombyryvehápe jepe ko yvy ape ári” (Hech. 1:8). Pablo oĩrõ guare préso neʼĩra ni ohasa 30 áño Jesús heʼi hague upéva, péro umi notísia porã ‘ojepredikáma ko múndo tuichakuére’ (Col. 1:23). e ¡Ojekuaa mbaʼeichaitépa ipoderóso pe espíritu sánto! (Zac. 4:6).

26 Ko ñane tiémpope, pe espíritu sánto oipytyvõnte avei umi Cristo ermanokuéra hembývape ha avei umi ótro ovechakuérape, osegi hag̃ua opredika porã umi notísia oñeʼẽva Ñandejára Rréinore. ¡Hiʼarive ojepredikáma 240 paíspe voi! (Juan 10:16; Hech. 28:23). ¿Ndépa eñemeʼẽmbaite hína avei upe tembiapópe?

a Ehecha pe nóta de estúdio oĩva españólpe Hechos 28:11-pe g̃uarã, nwtsty-S.

b Pablo oipota kuri Onésimo opyta hendive, péro upéva oĩ vaíta kuri según pe léi rromána. Pablo ndorekói kuri derécho ohejávo chupe hendive pórke Onésimo orekóma voi ipatrón haʼéva ótro kristiáno hérava Filemón. Onésimogui oiko rire kristiáno haʼe oho jey ipatrón rendápe, ha Pablo omeʼẽ chupe peteĩ kárta oraha hag̃ua Filemónpe. Upe kártape Pablo omokyreʼỹ chupe orresivi porã hag̃ua Onésimope, pórke koʼág̃a haʼe kristiánoma avei (Filem. 13-19).