1, 2. ¿Mbaʼérepa Pablo oho jey Jerusalénpe, ha mbaʼe provlémapa oñepresentáta chupe upépe?

 ¡HASYPEVE Pablo oĩ jeýma Jerusalénpe! Haʼe oguata ohóvo umi kállere henyhẽtéva héntegui. Ndaipóri vaʼekue voi ótro siuda iñimportantevéva Jerusaléngui, pórke hetaiterei mbaʼéma ohasa upe siudápe Jehová siervokuéra. Umi hénte upepegua ijorgullóso vaʼekue voi umi mbaʼe oiko vaʼekuére upépe ymave. Upévare umi kristiáno Jerusalengua koʼã mbaʼéntema oreko iñakãme ha noñehaʼãi oprogresa. Ndohechakuaái hikuái Jehová okambiamaha mbaʼéichapa oipota ojeadora chupe. Oĩrõ guare Éfesope, Pablo ohose jey kuri Jerusalénpe, pórke oipytyvõse umi ermáno oikotevẽvape provísta imboriahueterei rupi. Péro ndahaʼéi voi upévante, ohechakuaa avei tekotevẽha oñepytyvõ umi judíope ontende hag̃ua natekotevẽveimaha oñekumpli Moisés léi (Hech. 19:21). Pablo oikuaa kuri ojapeligraha hína ohóvo upépe, upéicharõ jepe haʼe lomímonte oho.

² ¿Mbaʼépa oñepresentáta koʼág̃a Páblope Jerusalénpe? Primeroite voi, unos kuánto Cristo segidór oñemoĩta kuri hese pórke oĩ oñeʼẽ vaíva chupekuéra Páblore. Péro umi ndochaʼéiva Crístore la oñemoĩ mbaretevétava kuri hese. Koʼãva heʼi Páblore heta japu, oinupã chupe ha oamenasa voi ojukataha chupe. Entéro koʼã situasión omeʼẽ kuri Páblope la oportunida odefende hag̃ua pe añetegua. Upérõ haʼe ohechauka iñumildeha, ipyʼaguasuha ha ojeroviaitereiha, ha péicha oheja kristianokuérape peteĩ ehémplo iporãitereíva ojecháramo avei peichagua situasiónpe. ¿Mbaʼéichapa ombohovái raʼe Pablo koʼã situasión? ¡Jahechamína!

3-5. a) ¿Máva mávandipa oñembyaty raʼe Pablo Jerusalénpe, ha mbaʼe témarepa oñeʼẽ raʼe hikuái? b) ¿Mbaʼépa ñaaprendekuaa upe rreunióngui?

³ Ohasa rire un día og̃uahẽ hague Jerusalénpe, Pablo ha umi omoirũva chupe ojotopaséma kuri umi ansiánondi, upémarõ oho hendapekuéra.  Upérõ noñeñeʼẽvéima umi apóstolre, pórke posívlemente haʼekuéra noĩvéima Jerusalénpe, síno ohóma opredika hikuái ótro lugárpe. Péro Jesús ermáno, Santiago, oĩ kuri upépe (Gál. 2:9). Posívlemente Santiago omoakã kuri pe rreunión oñembyatyhápe Pablo ha “enterove umi ansiáno” (Hech. 21:18).

⁴ Pablo osaluda rire umi ansiánope, “oñepyrũ omombeʼupaite umi mbaʼe Ñandejára ojapo vaʼekue ipredikasión rupive umi tetãnguéra apytépe” (Hech. 21:19). ¡Mbaʼeichaitépa oiméne ikyreʼỹ raʼe umi ohendúva chupe! Ñande avei javyʼaiterei jepi jaikuaa jave oĩha hína heta hetave ohendúva umi notísia porã umi ótro lugárupi (Prov. 25:25).

⁵ Upéi Pablo omombeʼúne raʼe chupekuéra umi ermáno Europapegua oguerukaha chupekuéra ikontrivusión. Ha umi ohendúva chupe oiméne ni ndoroviaséi raʼe mbaʼeichaitépa umi ermáno oĩva mombyry ojepyʼapy hesekuéra. Upévare koʼã ermáno ohendu rire Páblope, oñepyrũ “omombaʼeguasu Ñandejárape” (Hech. 21:20a). Upeichaite avei koʼág̃arupi kristianokuéra apytépe. Oĩ jave ermáno hasyetéva térã ohasáva peteĩ situasión ijetuʼúva, haʼekuéra ovyʼaiterei voi umi ermáno oipytyvõ ha omokyreʼỹ haguére chupekuéra pe oikotevẽve jave.

6. ¿Mbaʼépa oñemombeʼu Páblope?

⁶ Umi ansiáno omombeʼu Páblope oĩha hína peteĩ provléma Judéape pórke oĩ oñeʼẽ vaíva hese. Haʼekuéra heʼi chupe: “Ermáno, nde ningo reikuaa umi judiokuéra apytépe oĩha hetaiterei ojeroviáva, ha enterovénte omombaʼetereiha pe léi. Péro ojeʼe chupekuéra reikoha remboʼe umi judío oikóvape ótro tetãme oheja vaʼerãha Moisés léi, erévo chupekuéra natekotevẽiha osirkunsida itaʼyrakuérape ni osegi umi kostúmbre jarekóva ymaite guive” (Hech. 21:20b, 21). a

7, 8. a) ¿Mbaʼépepa ojavy raʼe umi kristiáno Judeagua? b) ¿Ojavy haguére hikuái piko jaʼétama voi hesekuéra ndahaʼeiha kristiáno ifiélva? Emyesakã.

⁷ ¿Mbaʼéreiko hetaite kristiáno oñemohatãiti raʼe oñekumpli hag̃ua pe léi, ohasámarõ jepe mas de 20 áño ojepeʼa hague upéva? (Col. 2:14). Áño 49-pe umi apóstol ha ansiáno oñembyaty kuri Jerusalénpe, ha upéi haʼekuéra omondo kuri peteĩ kárta entéro kongregasiónpe. Upe kártape ojeʼéma vaʼekue umi kristiáno ndahaʼéiva judío natekotevẽiha oñesirkunsida ni okumpli Moisés léi (Hech. 15:23-29). Upéicharõ jepe, upe kártape noñeñeʼẽi kuri umi kristiáno judíore, ha heta ijapytepekuéra opensa kuri haʼekuéra osegi vaʼerãha okumpli pe léi.

 ⁸ Koʼã judío ojavy kuri opensa lájape. Upéicharõ, ¿ikatúpa jaʼe haʼekuéra ndahaʼeiha kristiáno ifiélva? Ndahaʼéi upéicha. Sapyʼánteko oĩ umi ymave oadora vaʼekue umi dios raʼanga ha ndaikatúi rupi oheja umi kostúmbre, osegi ojapo umi mbaʼe vai. Péro umi judío káso ndahaʼéi kuri upéicha. Pe léi ningo iñimportanteterei vaʼekue umi kristiáno judíope g̃uarã, ha Jehová voi omeʼẽ kuri upe léi. Upévare pe léi ndorekói kuri mbaʼeve ivaíva ni oúva umi demóniogui. Péro upe léi oñemeʼẽ kuri ojejapórõ guare Jehovándi ótro kompromíso, ha koʼág̃a kristianokuéra oĩma kuri pe kompromíso pyahu poguýpe. Upévare Jehová oguerohory hag̃ua chupekuéra, ndojerurevéima chupekuéra okumpli hag̃ua Moisés léi. Umi kristiáno judío osegíva oñemohatã pe léire, ndojeroviái kuri umi mbaʼe koʼág̃a Jehová ojerurévare ojeadora hag̃ua chupe. Jehová omombeʼúma kuri ohóvo isiervokuérape mbaʼépa haʼe koʼág̃a ojerure oguerohory hag̃ua chupekuéra, ha haʼekuéra oasepta vaʼerã kuri umíva (Jer. 31:31-34; Luc. 22:20). b

9. ¿Mbaʼépa Pablo heʼi vaʼekue pe léire?

⁹ Páblore ojeʼe kuri oikoha omboʼe umi judíope ‘natekotevẽiha osirkunsida itaʼyrakuérape ni osegi umi kostúmbre ojerekóva ymaite guive’.  ¿Mbaʼérepa ojeʼe raʼe upéva? Páblope ningo ojeelehi vaʼekue voi oservi hag̃ua apóstolramo umi ndahaʼéivape judío, upévare haʼe oexplika porã kuri chupekuéra natekotevẽiha ojapo pe léi heʼíva. Haʼe ontendeka porã avei tuichaiterei ojavyha umi oikóva ojopy umi ndahaʼéivape judío oñesirkunsida ha ojapo hag̃ua pe léi heʼíva (Gál. 5:1-7). Péro Pablo opredika avei kuri umi judíope umi siuda haʼe oho haguépe. Haʼe oiméne oexplika raʼe umi judío ohendu porãvape chupe pe léi natekotevẽveimaha oñekumpli Jesús omano rire. Heʼíne raʼe avei chupekuéra mbaʼépa Jehová oreko koʼág̃a enkuénta heʼi hag̃ua hesekuéra ihustoha: haʼekuéra ohechaukántema vaʼerã ojeroviaha ha ndahaʼéi tekotevẽva okumpli Moisés léi (Rom. 2:28, 29; 3:21-26).

10. ¿Mbaʼépa la Pablo ndojapói vaʼekue oñeʼẽvo pe léire ha pe sirkunsisiónre?

¹⁰ Upéicharõ jepe, Pablo ndokritikái kuri umi osegisévape okumpli unos kuánto kostúmbre orekóva umi judío. Por ehémplo oĩ kuri nombaʼapóiva sabadokue térã ndoʼúiva opaichagua tembiʼu (Rom. 14:1-6). Ha oñeʼẽvo pe sirkunsisión rehe, haʼe ndoikói vaʼekue heʼi mbaʼépa ojejapo vaʼerã káda kásope. Jaikuaaháicha, Pablo ojerure voi katu Timotéope oñesirkunsida hag̃ua, ani ág̃a umi judío ndorresiviséi chupe oikuaágui itúa haʼeha griego (Hech. 16:3). Káda uno odesidi vaʼerã kuri oñesirkunsidátapa térã nahániri. Pablo heʼi umi Galaciaguápe: “Cristo Jesús disípulope g̃uarã ndovaléi mbaʼeverã oñesirkunsida térã noñesirkunsidáiramo, la ovaléva hína haʼe ohechaukáramo ojeroviaha oporohayhúvo” (Gál. 5:6). Upéicharõ jepe, umi oñesirkunsidáva ndojapovéima vaʼerã kuri upéva okumpliségui Moisés léi, térã openságui péicha añoite Jehová oguerohorytaha chupe. Péicha opensárõ ohechaukáta hína kuri ndojeroviaiha.

11. ¿Mbaʼépa ojerure Páblope umi ansiáno, péro mbaʼépa jaikuaa porã Pablo ndojapomoʼãi hague? (Ehecha avei pe nóta).

 ¹¹ Ndasiértoiramo jepe umi mbaʼe ojeʼéva Páblore, lomímonte umi kristiáno judío naitrankíloiti kuri. Upévare umi ansiáno ojerure Páblope ojapo hag̃ua peteĩ mbaʼe. Haʼekuéra heʼi chupe: “Oĩ orendive 4 kuimbaʼe ojapo vaʼekue peteĩ promésa Ñandejárape. Egueraha nendive koʼã kuimbaʼe, peñemopotĩ pe léi heʼiháicha, ha epaga igastokuérare ikatu hag̃uáicha oñemoakã perõ hikuái. Péicha enterove oikuaáta oñeñeʼẽ reínte hague nderehe, ha reikoha pe léi heʼiháicha ha rekumpliha avei pe léi” (Hech. 21:23, 24). c

12. ¿Mbaʼéichapa Pablo ohechauka kuri naiprovlemaiha ojapónte hag̃ua la heʼíva umi ansiáno?

¹² Pablo ikatu kuri heʼi: “La provléma ningo oñepyrũ oĩ rupi oñemohatãva ha okumpliséva pe léi, ndahaʼéi oĩ haguérente oñeʼẽva cherehe”. Péro haʼe ndeʼíri  upéicha, haʼe naiprovlémai ha ojapónte la ojeruréva chupe umi ansiáno, pórke ndaivaíri kuri la ojejeruréva chupe ha nombopochymoʼãi avei Jehovápe. Upéva oiko mboyve haʼe heʼíma vaʼekue voi: “Aimérõ guare umi okumplívandi pe léi, akumpli pe léi, jepe che naiméi léi poguýpe, ajapo péicha aipytyvõ hag̃ua umi oĩvape léi poguýpe” (1 Cor. 9:20). Upérõ guare haʼe ojapónte la heʼíva umi ansiáno Jerusalengua ha okumplínte pe léi. Péicha oheja ñandéve peteĩ ehémplo iporãitereíva. Ñaaprende chugui iporãveha jajapónte la heʼíva umi ansiáno, jaiko rangue jajapose umi mbaʼe ñandéve ñandegustaháichante térã ñañemohatã chuguikuéra (Heb. 13:17).

13. a) ¿Mbaʼérepa umi judío omoñepyrũ raʼe la provléma pe témplope? b) ¿Mbaʼéichapa Pablo ojesalva raʼe?

¹³ Naiporãiete la situasión pe témplope. Og̃uahẽrõ guare pe tiémpo umi 4 kuimbaʼe opagapa hag̃ua la ikompromíso pe témplope, unos kuánto judío Asiagua ohecha Páblope. Haʼekuéra oñepyrũ oakusa reiete chupe ha heʼi hese omoinge hague pe témplope unos kuánto kuimbaʼe ndahaʼéiva judío. Upévare umi hénte oñepyrũ ipochypa ha sarambi ojapo. Pe komandánte rrománo ndoúirire ohecha la oikóva, haʼekuéra oinupãta voi kuri Páblope ojuka peve chupe. Péro upépe ndopái la provléma, pórke pe komandánte omanda ojejagarra hag̃ua Páblope. Ha upe día guive, haʼe tekotevẽta kuri ohaʼarõ mas de 4 áño ojepoi jey hag̃ua chugui. Pablo oĩrõ jepe préso lomímonte ojeapeligráiti hína kuri. Pe komandánte oporandu umi héntepe mbaʼérepa oinupã Páblope, ha haʼekuéra oñepyrũ osapukaipa oakusa hag̃ua chupe. Oĩ osapukáiva peteĩ mbaʼe ha ótro katu ótra kósa, upévare pe komandánte nontendéi jey la oikopáva. Upéi la situasión ivaive ha umi soldádo orahámante vaʼerã Páblope upégui. Haʼe ha umi soldádo og̃uahẽvo ohóvo pe kuartélpe, heʼi pe komandántepe: “Ajerure asy ndéve epermitimi hag̃ua chéve añeʼẽ koʼã héntepe” (Hech. 21:39). Pe komandánte omeʼẽ chupe la permíso ha haʼe oñepyrũ odefende ijerovia pyʼaguasúpe.

14, 15. a) ¿Mbaʼépa Pablo oexplika umi judíope? b) ¿Mbaʼe mbaʼépa ojapo pe komandánte oikuaa hag̃ua mbaʼépa la oiko vaʼekue?

¹⁴ Pablo oñepyrũ oñeʼẽ ha heʼi umi hénte oĩvape upépe: “Pecherendumína” (Hech. 22:1). Pablo oñeʼẽ umi héntepe idióma hebréope, upévare haʼekuéra oñetrankilisa ha ohendu chupe. Haʼe oexplika porã mbaʼérepa koʼág̃a oiko chugui Cristo segidór, ha omombeʼu avei unas kuánta kósa umi judío ikatútava kuri oinvestigave, oikuaaséramo hikuái siértopa la haʼe heʼíva. Pablo heʼi ombostudia hague chupe  pe mboʼehára ifamosoitéva hérava Gamaliel ha ymave opersegi hague Cristo segidorkuérape, ha upéva umi hénte oikuaámane voi raʼe. Péro upéi haʼe heʼi ohokuévo Damáscope, peteĩ visiónpe ohecha hague Jesúspe oikove jey rire, ha Jesús oñeʼẽ hague chupe. Upérõ umi oĩva Páblondi ohecha avei kuri la omimbipáva ha ohendu oĩha la oñeʼẽva, péro nontendéi hikuái mbaʼépa la ojeʼéva (Hech. 9:7; 22:9). d Upéi, Páblope ogiámante kuri iñirũnguéra Damasco peve pórke haʼe opyta isiégo. Upépe Ananías oipytyvõ Páblope ohecha jey hag̃ua. Umi judío oikóva upérupi oiméne oikuaa raʼe Ananíaspe.

¹⁵ Upéi Pablo omombeʼu oho jey hague Jerusalénpe, ha upépe Jesús ojaparese jey hague chupe pe témplope. Péro heʼipamírente upéva umi judío orrenegaiterei ha osapukái: “¡Maʼerãiko peheja oikove koʼãichagua kuimbaʼe, pejuka chupe!” (Hech. 22:22). Osalva hag̃ua chupe, pe komandánte omanda ojegueraha hag̃ua Páblope pe kuartélpe. Péro pe komandánte opyta oikuaase mbaʼérepa la ipochyete umi judío, upévare omanda toñembyepoti Páblope omombeʼu porã peve mbaʼépa la oikopáva. Pablo oipoʼóta javete, omombeʼu haʼeha rrománo ha oporandu chupekuéra oĩ porãpa hína la ojapótava hikuái. Jehová siervokuéra koʼag̃agua oipuru jepi avei umi léi ikatu hag̃uáicha  oñedefende ha osegi oñeʼẽ umi mbaʼe ogueroviávare. e Oikuaávo haʼeha rrománo, pe komandánte opensa vaʼerã kuri ótra fórma oaverigua hag̃ua la oiko vaʼekue. Upévare al ótro día, pe komandánte ojerure pe Sanedrínpe oñembyaty hag̃ua, péicha haʼekuéra oaveriguáta mbaʼépa la ojeʼéva Páblore.

16, 17. a) ¿Mbaʼépa oiko raʼe Pablo oñepyrũrõ guare oñeʼẽ pe Sanedrínpe? b) ¿Mbaʼéichapa Pablo ohechauka raʼe iñumildeha?

¹⁶ Oñepyrũvo oñeʼẽ pe Sanedrínpe, Pablo heʼi: “Che ermanokuéra, che ikatu haʼe Ñandejára renondépe chekonsiénsia potĩha ha ndajapói hague mbaʼeve ivaíva koʼag̃aite peve” (Hech. 23:1). Ha pepevénte oñeʼẽ, pórke upéi “pe súmo saserdóte Ananías heʼi umi oĩvape ijypýpe oinupã hag̃ua chupe ijurúrupi” (Hech. 23:2). ¡Ajépa iñañaite ko kuimbaʼe! Ojekuaa pe súmo saserdóte opensa vaipáma hague Páblore, pórke ohendu mboyve jepe chupe haʼe opensáma ijapuha. Ndareíri voi Pablo osẽ heʼi chupe: “Ñandejára ndekastigáta nde tekove rovamokõi. Nde ningo reguapy chehusga hag̃ua pe léi heʼiháicha, péro nde voi nerekumplíri pe léi chenupãkávo” (Hech. 23:3).

¹⁷ Umi oĩva upépe ohechávo la oikóva opyta ijurujaipa, péro ndahaʼéi Pablo oipoʼo haguére, síno la haʼe heʼi vaʼekuére pe súmo saserdótepe. Upévare heʼi hikuái Páblope: “¿Mbaʼéicha piko péicha ndejuruguasúta Ñandejára súmo saserdótepe?”. Upepete Pablo osẽ jey heʼi chupekuéra: “Che ermanokuéra, chéngo ndaikuaái kuri haʼeha súmo saserdóte, pórke Ñandejára Ñeʼẽme heʼi voi: ‘Nereñeʼẽvaíri vaʼerã peteĩ omoakãvare nde puévlope’” (Hech. 23:4, 5; Éx. 22:28). f Péicha Pablo ohechauka  kuri iñumildeha ha omombaʼeha Moisés léi. Upéi Pablo oñehaʼã oike chupekuéra ótro ládoguio. Haʼe oreko kuri enkuénta pe Sanedrínpe oĩha umi fariséo ha saduséo, upévare heʼi: “Che ermanokuéra, che ningo fariséo ha che tuakuéra fariséo avei, ha koʼág̃a ajehusga hína aguerovia rupi umi omanóva oñemoingove jeytaha” (Hech. 23:6).

18. ¿Mbaʼérepa Pablo heʼi vaʼekue ijehe haʼeha fariséo, ha mbaʼéichapa ñande avei ikatúta ñañemongeta porãnte umi héntendi haʼe ojapo haguéicha?

¹⁸ ¿Mbaʼérepa Pablo heʼi raʼe ijehe haʼeha fariséo? Pórke ituakuéra haʼe vaʼekue fariséo. Upéva heʼise haʼekuéra oĩ hague umi fariséo séktape. Upévare oĩtante voi kuri heta opensáva Pablo haʼeha avei fariséo. g Pablo heʼi rire haʼeha peteĩ fariséo, heʼi avei ogueroviaha pe rresurreksión. ¿Péro mbaʼéichaiko Pablo heʼíta upéva, si haʼekuéra idiferentete la ogueroviáva pe rresurreksiónre? Umi fariséo ningo oguerovia vaʼekue peteĩ persóna omano rire hiʼálma osegiha oikove, ha oimérire upe persóna ivuéno raʼe, hiʼálma ikatuha oike jey ótro  kuérpope. Pablo ningo ndogueroviái vaʼekue koʼã enseñánsa japu, síno haʼe oguerovia kuri oikotaha pe rresurreksión Jesús oñeʼẽ hague (Juan 5:25-29). Upéicharõ jepe, Pablo ha umi fariséo oñontendéta kuri peteĩ mbaʼépe: mokõivévante oguerovia oĩha peteĩ esperánsa umi omano vaʼekuépe g̃uarã. Umi saduséo la ndogueroviaiete vaʼekue voi oĩtaha oikove jeýva. Ñande ikatúnte avei péicha ñañeʼẽ umi katóliko térã protestántendi. Ñande ikatu jaʼe chupekuéra haʼekuéraicha avei ñande jagueroviaha Ñandejára oexistiha. Jaikuaángo añete haʼekuéra ogueroviaha oĩha pe trinida, ha ñande katu jajerovia Ñandejárare añoite, péro ikatúta ñañontende hendivekuéra peteĩ mbaʼépe: mokõivévante jaguerovia Ñandejára oexistiha.

19. ¿Mbaʼérepa oiko raʼe sarambi pe Sanedrínpe?

¹⁹ Umi mbaʼe Pablo heʼi vaʼekue omoingo vaipa umi oĩvape pe Sanedrínpe. ¿Mbaʼére jaʼe upéva? Pórke la Biblia heʼi: “Haʼekuéra osapukái vaipa, ha umi mboʼehára leipegua oapojáva fariseokuérape opuʼã ha oñepyrũ ojeplagea vaipa ha heʼi: ‘Ore ndorotopái ko kuimbaʼe ojapo hague mbaʼeve ivaíva, pórke ikatu oime peteĩ espíritu térã ánhel oñeʼẽ raʼe chupe’” (Hech. 23:9). Umi saduséo ohendúvo oñeñeʼẽha peteĩ ánhelre, okairo ha orrenegaiterei voi, pórke haʼekuéra ndogueroviái vaʼekue umi ánhel oexistiha. h Sarambi sorokue oiko upérõ guare ha ojoguerosapukaipáma hikuái, upévare ou jeýmante pe komandánte rrománo ogueraha Páblope upégui (Hech. 23:10). Ojeguerahárõ jepe Páblope upégui, ivaivéta hína kuri la isituasión. ¿Mbaʼépa oikóta raʼe? Upéva jahecháta pe ótro kapítulope.