KAPÍTULO 17
“Oipytyvõ chupekuéra ontende hag̃ua Ñandejára Ñeʼẽ”
Jahecháta mbaʼéichapa ikatu ñaporomboʼe porãve ha pe ehémplo porãite oheja vaʼekue umi Bereagua
Ñaanalisáta Hechos 17:1-15
1, 2. ¿Máva mávapa oviaha hína Filíposgui Tesalónicape, ha mbaʼe rehepa oiméne opensa ohóvo hikuái?
IJYVATEVATE umi serrokuéra ko sonapegua, haʼetépe umírupi oĩ tape empedrádo porã umi rrománo vale ojapo vaʼekue. Umi hénte ou ha ohóva opáguio ládo oñeʼẽmba joa ohóvo oguata aja ko tapére, tahaʼe umi soldádo, komersiánte ha artesáno. Ha sapyʼapyʼa, oñehendu umi vúrro rasẽ ha umi karréta rruéda hyapúva ohóvo pe itáre. Pablo, Silas ha Timoteo oviaháma hína mas de 130 kilómetro ko tapére, Filipos guive Tesalónica peve. Ko viáhe ndahaʼéi vaʼekue la ifasilpáva, koʼýte Pablo ha Sílaspe g̃uarã. Mokõivévante oñandupaitéiti la ijeridakuéra, pórke ramoiténte Filípospe oipoʼo vaipaite kuri hikuái garrótepe (Hech. 16:22, 23).
2 ¿Mbaʼépa oiméne oipytyvõ raʼe chupekuéra ani hag̃ua oñandueterei pe viáhe? Katuete oiméne iñeʼẽngatu raʼe hikuái pe tapére. Oiméne osegi imanduʼa hikuái la oiko vaʼekuére Filípospe, pe guardiakársel ha ihentekuéra oñepyrũrõ guare ojerovia ha ojevautisapaite voi hikuái. Upe oiko vaʼekue omokyreʼỹve rei chupekuéra osegi hag̃ua opredika Ñandejára Ñeʼẽ. Upéicharõ jepe, amáske og̃uahẽmbota ohóvo hikuái Tesalónicape, oiméne oikuaase avei mbaʼéichapa otratáta chupekuéra umi judío upepegua. ¿Oĩtapa avei upépe oñemoĩva hesekuéra ha ogarrotea vaipáva chupekuéra oiko haguéicha Filípospe?
3. ¿Mbaʼéichapa apóstol Pablo ehémplo ñanepytyvõkuaa ñande avei ñandepyʼaguasu hag̃ua?
3 Tiémpo rire, Pablo oskrivírõ guare ikárta umi Tesalonicaguápe, haʼe omombeʼu kuri chupekuéra mbaʼéichapa oñeñandu ohótarõ guare upépe. Haʼe heʼi: “Peẽ peikuaaháicha primerorã heta rohasa asy Filípospe ha rojetrata vai. Ha upe rire Ñandejára orembopyʼaguasu romombeʼu hag̃ua peẽme umi notísia porã, rombohováiramo jepe heta mbaʼe ijetuʼúva” (1 Tes. 2:2). Jahechakuaa la heʼívare, posívlemente Pablo okyhyjeʼíne hague oho hag̃ua Tesalónicape, koʼýte ijetuʼu rire hendivekuéra Filípospe. ¿Ndépa reñeñandúne avei haʼéicha? ¿Ndévepa ijetuʼúma rakaʼe remombeʼu hag̃ua umi notísia porã? Pablo oikuaa vaʼekue Jehová omombareteha chupe, ha upéva oipytyvõ vaʼekue chupe ipyʼaguasu hag̃ua. Ñandepyʼaguasuséramo Pábloicha, iporãta jastudiáramo iñehémplo (1 Cor. 4:16).
“Oipytyvõ chupekuéra ontende hag̃ua Ñandejára Ñeʼẽ” (Hechos 17:1-3)
4. ¿Mbaʼérepa ikatu jaʼe posívlemente Pablo opyta hague Tesalónicape mas de 3 semána?
4 La Biblia omombeʼu ñandéve Pablo opredika hague pe sinagógape 3 sábadore. ¿Heʼisépa upéva haʼe opyta hague Tesalónicape 3 semánante? Nahániri. Ñande ndajaikuaái mboy tiémpo haguépepa haʼe oñepyrũ kuri opredika og̃uahẽ rire upépe. Umi kárta haʼe omondo vaʼekuépe umi Tesalonicaguápe, Pablo heʼi haʼe ha iñirũnguéra tekotevẽ hague ombaʼapo oñemantene hag̃ua (1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Hiʼarive, oĩrõ guare Tesalónicape, umi ermáno Filipospegua 2 vése voi tekotevẽ kuri omeʼẽ chupe provísta (Filip. 4:16). Jarekóvo koʼã mbaʼe enkuénta, hasy lénto jaʼe hag̃ua Pablo opyta hague upépe 3 semánante.
5. ¿Mbaʼépa Pablo oñehaʼã kuri ojapo opredikárõ guare umi Tesalonicaguápe?
5 Jehová ombopyʼaguasu rire chupe, Pablo opredika umi oĩvape pe sinagógape. Ojepokuaaháicha jepi voi, haʼe oipytyvõ umi hénte oĩvape upépe “ontende hag̃ua Ñandejára Ñeʼẽ. Omyesakã ha ohechauka chupekuéra Ñandejára Ñeʼẽ rupive mbaʼérepa tekotevẽ raʼe Cristo ohasa asy, omano ha opuʼã jey umi omano vaʼekue apytégui. Haʼe heʼi: ‘Jesús haʼe hína pe Cristo, hese che añeʼẽ hína peẽme’” (Hech. 17:2, 3). Ohechaukaháicha koʼã téxto, Pablo heʼi umi mbaʼe omopensátava umi héntepe, ndahaʼéi oñehaʼãnteva toñeemosionamba hikuái la heʼívare. Haʼe oikuaa vaʼekue umi oĩva pe sinagógape oikuaamaha la oĩva Ñandejára Ñeʼẽme ha orrespetaha la heʼíva pype. ¿Mbaʼépa upéicharõ la ofalta vaʼekue chupekuéra? Haʼekuéra nontendepái vaʼekue la oleéva, upévare Pablo omyesakã chupekuéra Ñandejára Ñeʼẽ, ha oipytyvõ chupekuéra ohechakuaa hag̃ua Jesús Nazaretgua haʼeha pe Mesías oñepromete vaʼekue.
6. ¿Mbaʼéichapa Jesús oipuru vaʼekue Ñandejára Ñeʼẽ, ha mbaʼépa ohupyty vaʼekue upévare?
6 Pablo oñehaʼãmbaite vaʼekue oipuru Ñandejára Ñeʼẽ oporomboʼe hag̃ua Jesús voi ojapo haguéicha. Oĩ aja ko yvy ape ári, Jesús oexplika vaʼekue isegidorkuérape umi profesía oĩva Ñandejára Ñeʼẽme, ha heʼi chupekuéra pe Mesías tekotevẽtaha osufri, omano ha upe rire oikove jeytaha (Mat. 16:21). Upéi Jesús orresusita rire, haʼe ojaparese vaʼekue heta vése idisipulokuérape. Upéva ningo ovalétama kuri idisipulokuéra oguerovia hag̃ua la haʼe heʼi vaʼekue, péro Jesús noñekontentái upévarente. Upévare la Biblia heʼi: “Oexplika chupekuéra entéro mbaʼe ojeskrivíva hese Ñandejára Ñeʼẽme. Oñepyrũ oexplika chupekuéra Moisés ha umi Proféta oskrivi vaʼekuégui”. Upéva opokoiterei idisipulokuérare, upémarõ osẽ heʼi hikuái: “Ajeve voi ningo umi mbaʼe heʼíva opoko ñane korasõre oñemongetávo ñanendive pe tapére, ha oexplikávo ñandéve entéro mbaʼe oĩva Ñandejára Ñeʼẽme” (Luc. 24:13, 27, 32).
7. ¿Mbaʼérepa iñimportantete jaipuru Ñandejára Ñeʼẽ japredika jave?
7 Ñandejára Ñeʼẽ heʼíva ningo oreko podér (Heb. 4:12). Upévare umi kristianokuéra koʼag̃agua oipuru avei la Biblia oporomboʼe jave, ojapo haguéicha Jesús, Pablo ha umi apostolkuéra. Koʼág̃arupi, ñande avei jaipuru la Biblia japredika jave umi ogahárupi, ha ñañehaʼã ñamopensa umi héntepe ñamyesakãvo chupekuéra la jaleéva hína. Upéicha haʼekuéra ohechakuaáta ñande ndajaikoiha jaʼe jaʼesévante, síno ñamombeʼuha chupekuéra mbaʼépa Ñandejára voi heʼi. Ha ñandéve voi avei ñanepytyvõ upéva, pórke ñaguenohẽramo la Bíbliagui umi mbaʼe ñamboʼéva, jaikuaa porã ndajajavymoʼãiha ha siertogua memeténte jaʼeha hína. Ñapensávo entéro koʼã mbaʼére, katuete ñandepyʼaguasúta japredika hag̃ua avei Pábloicha. ¿Ajépa upéicha?
“Oĩ oñepyrũva ojerovia” (Hechos 17:4-9)
8-10. a) ¿Mbaʼéichapa orreaksiona umi hénte oĩva Tesalónicape ojepredikárõ guare chupekuéra? b) ¿Mbaʼérepa ojepicha vaʼekue unos kuánto judío? c) ¿Mbaʼépa ojapo umi judío Pablo ha iñirũnguéra kóntrape?
8 Jesús ningo heʼi vaʼekue: “Peteĩ esklávo ndaikatúi iñimportanteve ipatróngui. Chéve chepersegíramo hikuái, peẽme avei pendepersegíta, haʼekuéra ojapóramo che haʼéva, ojapóta avei peẽ pejéva” (Juan 15:20). Pablo ohechakuaa vaʼekue siertoiteha la Jesús heʼíva, pórke Tesalónicape oĩ vaʼekue umi ohendu porãva chupe, péro avei umi nahanirietéva voi. Oñeʼẽvo umi ohendu porã vaʼekuére, Lucas heʼi: “Ijapyteguikuéra oĩ oñepyrũva ojerovia ha omoirũ Pablo ha Sílaspe. Péicha avei ojapo heta griego oadoráva Ñandejárape ha heta kuña iñimportánteva” (Hech. 17:4). Katuete ningo ovyʼaitereíne raʼe koʼã disípulo pyahu, pórke hasypeve ontendéma hikuái la oĩva Ñandejára Ñeʼẽme.
9 Oĩramo jepe Tesalónicape unos kuánto ohendu porãva Páblope, oĩ vaʼekue avei la ipochýva ha omarkaitéva chupe. ¿Mbaʼérepa? Oĩ vaʼekue heta judío ojepicháva pórke ohecha mbaʼéichapa hetaiterei griego oñepyrũ ojerovia la Pablo omboʼévare. Koʼã judío oime vaʼerã hetáma oñehaʼã raʼe umi griégore oike hag̃ua irrelihionkuérape, ha oiméne hetáma omboʼe chupekuéra la oĩva Ñandejára Ñeʼẽme. Upévare umi judío opensáma voi umi griego haʼeha isegidorkuéra. Péro koʼág̃a ou Pablo ha peteĩ sapyʼaitépe oipeʼapaite chuguikuéra la idisipulokuéra. ¡Hiʼarive pe sinagogaitépe omboʼe chupekuéra! Umi judiokuéra opyta okairo chugui.
Haʼekuéra oheka “Pablo ha Sílaspe ikatu hag̃uáicha ontrega umi henteitápe” (Hechos 17:5).
10 Lucas omombeʼu ñandéve mbaʼépa oiko upe rire: “Umi judío ojepicha, upévare ombyaty unos kuánto kuimbaʼe iñañáva ha hekoreíva oikóvo pe merkádope, ha péicha ombyaty hikuái heta héntepe ha ojapo tuicha guyryry upe siudápe. Upémarõ, mbaretépe oike hikuái Jasón rógape oheka hag̃ua Pablo ha Sílaspe ikatu hag̃uáicha ontrega umi henteitápe. Ndotopáimarõ hesekuéra upépe, tyryryhápe ogueraha Jasón ha ótro ermanokuérape umi governánte upe siudapegua renondépe, ha osapukái hikuái: ‘Umi kuimbaʼe okreáva provléma oparupiete oĩma avei koʼápe. Ha Jasón orresivi chupekuéra hógape. Enterove koʼã kuimbaʼe oñemoĩ César dekretokuéra kóntrape heʼívo oĩha ótro rréi, aipo Jesús’” (Hech. 17:5-7). ¿Mbaʼéichapa ikatu raʼe operhudika Pablo ha iñirũnguérape la ojapóva koʼã henteita?
11. a) ¿Mbaʼépa heʼi umi judío Pablo ha Sílasre? b) ¿Mbaʼe léipa oiméne oreko raʼe enkuénta hikuái oakusa hag̃ua Pablo ha Sílaspe? (Ehecha pe nóta).
11 Koʼãichagua hénte aña oñembyatypa jave sarambímante ojapo ha ojatropella oimeraẽ mbaʼe, haʼete voi umi rrío ojupíva ohóvo kresída jave. Umi judío ojevale koʼã héntere ojapo hag̃ua “tuicha guyryry upe siudápe”, ikatu hag̃uáicha upéi operhudika Pablo ha Sílaspe. Umi judío ombojase Pablo ha Sílasre la oikóva upépe, upévare heʼi umi autoridápe Pablo umíva ‘okreaha provléma oparupiete’, oikuaáramo jepe haʼekuéra ndojapói hague mbaʼeve ivaíva Tesalónicape. Ha la upéi heʼi vaʼekue katu ivaivéntema. Haʼekuéra heʼi Pablo ha Silas oñeʼẽha hína chupekuéra ótro rréire, hérava Jesús. Ha según pe léi rromána, upéva proividoite kuri. a
12. ¿Mbaʼéichapa jaikuaa pe ojeʼe vaʼekue Pablo ha iñirũnguéra kóntrape ikatu hague operhudika vaieterei chupekuéra?
12 Ñanemanduʼa vaʼerã Jesúspe ojeakusa hague avei péicha lénto. Umi rrelihióso ningo heʼi vaʼekue Pilátope: “Ko kuimbaʼe oiko omboliga umi héntepe opuʼã hag̃ua pe goviérnore. […] Ha oiko avei heʼi ijehe haʼeha pe Cristo, peteĩ rréi” (Luc. 23:2). Ikatu oime Pilato okyhyje raʼe pe emperadór oikuaárõ g̃uarã ko notísia ha opensa hese otraisionaha hína chupe, upémarõ haʼe omanda ojejuka hag̃ua Jesúspe. Upéva ñanepytyvõ ñantende hag̃ua mbaʼérepa ivaiete kuri la ojapóva koʼã hénte Tesalonicagua. Peteĩ lívro heʼi: “Ndahasyiete jaʼe hag̃ua ko oiko vaʼekue ikatu hague opa vaieterei, pórke upe tiémpope ojeʼe haguérente peteĩvare otraisionaha pe emperadórpe, pyʼỹinte oñemandáma ojejuka hag̃ua chupe”. ¿Osẽtapa raʼe la ijidéape koʼã hénte iñañaitéva?
13, 14. a) ¿Mbaʼérepa nosẽi raʼe ijidéape umi hénte opersegíva Pablo ha Sílaspe? b) ¿Mbaʼéichapa Pablo osegi kuri Jesús konsého, ha mbaʼéichapa ñande ikatu jasegi la iñehémplo?
13 Koʼã hénte aña ndojokói pe predikasión ojejapóva hína kuri Tesalónicape. ¿Mbaʼérepa? Primeroite voi, pórke ndotopái hikuái Pablo ha Sílasre. Ha upéva ári jey, por lo vísto umi governadór ndogueroviapái la ojeʼéva Pablo umívare. Upévare opoi jey hikuái Jasón umívagui ojepaga rire hesekuéra peteĩ fiánsa (Hech. 17:8, 9). Jesús ningo heʼi vaʼekue voi isegidorkuérape tekotevẽtaha ‘oñatende porã umi mbóicha, péro imánso umi palómaicha’. Ha upevaite la Pablo ojapo vaʼekue, haʼe okañýnte upégui pono ojejapo hese mbaʼeve, ikatu hag̃uáicha osegínte opredika ótro ládope upe aja (Mat. 10:16). Jahechaháicha, Pablo ipyʼaguasu vaʼekue, péro upéva ndeʼiséi oiko hague ojapeligrapa rei. ¿Mbaʼéichapa umi kristianokuéra ikatu osegi iñehémplo?
14 Koʼág̃arupi avei, heta kristiáno guaʼu omboliga jepi umi hénte añáme operhudika hag̃ua umi testígo de Jehovápe. Haʼekuéra heʼi jepi ñapuʼãha pe goviérnore ha ñatraisionaha ñane retãme, pórke oipota umi governánte oñemoĩ avei ñanderehe. ¿Mbaʼérepa ojapo jepi péicha umi rrelihióso? Oiko haguéicha Pablo tiémpope, haʼekuéra ojepicha ohecha jave heta hetave oĩha la oikóva chugui testígo de Jehová. Péro tahaʼe haʼeháicha, ñande kristianokuéra ndajaikói jajapeligra rei ni ñañorairõ hendivekuéra. Upéva rangue jahánte upégui, ha ág̃a oñetrankilisa rire la hénte jaha jey upépe.
Haʼekuéra “ikyreʼỹve vaʼekue oaprende hag̃ua” (Hechos 17:10-15)
15. ¿Mbaʼépa ojapo umi Bereagua ojepredikárõ guare chupekuéra?
15 Ani hag̃ua umi hénte iñañáva ojapo mbaʼeve Pablo ha Sílasre, umi ermáno omondo chupekuéra Beréape, peteĩ siuda opytáva 65 kilómetrorupi upégui. Og̃uahẽre voi Beréape Pablo oho pe sinagógape ha oñepyrũ opredika umi oĩvape upépe, ha haʼekuéra ohendu porãiterei chupe. Lucas heʼi voi hesekuéra ikyreʼỹve hague “oaprende hag̃ua umi Tesalonicaguágui, pórke haʼekuéra oasepta Ñandejára ñeʼẽ ipyʼaite guive, ha káda día ohesaʼỹijo porã Ñandejára Ñeʼẽ ohecha hag̃ua siértopa umi mbaʼe ojeʼéva chupekuéra” (Hech. 17:10, 11). ¿Lucas piko oñeʼẽ vai hína raʼe koʼápe umi Tesalonicaguáre? ¡Nahániri! Tiémpo rire, Pablo heʼi vaʼekue umi Tesalonicaguápe: “Ore siémpre roagradese Ñandejárape, pórke peẽ pehendúrõ guare orehegui Ñandejára ñeʼẽ, peguerovia upéva añetehápe haʼeha Ñandejára ñeʼẽ ha ndahaʼéi kuimbaʼekuéra ñeʼẽnte. Ha upe ñeʼẽ penepytyvõ hína” (1 Tes. 2:13). ¿Mbaʼérepa upéicharõ ojeʼe raʼe umi Bereagua ikyreʼỹve hague?
16. ¿Mbaʼérepa ojeʼe umi Bereaguáre ikyreʼỹeterei hague?
16 Umi Bereagua ningo primera ves ohendu hína kuri umi notísia porã. Upéicharõ jepe ndodudái Páblogui ni ndokritikái hese, péro ndahaʼéi avei pyaʼe ogueroviáva la ojeʼéva chupekuéra. Pablo oñeʼẽrõ guare, haʼekuéra primerorã ojapysaka porã hese ha upéi ohecha Ñandejára Ñeʼẽme siértopa umi mbaʼe ohendúva hína. Ha ndahaʼéi upévante, ojeʼe avei hesekuéra ostudia hague Ñandejára Ñeʼẽ káda día, ndahaʼéi sabadokuénte. Ha upéva ojapo vaʼekue hikuái ipyʼaite guive, oñehaʼã voi ontende mbaʼéichapa umi mbaʼe oaprende pyahúva ojogueraha la Biblia heʼívare. Umi Bereagua iñumílde vaʼekue ha ojapo umi kámbio tekotevẽva, upévare “ijapytepekuéra heta oĩ oñepyrũva ojerovia” (Hech. 17:12). ¡Ndareíri Lucas heʼi raʼe hesekuéra ikyreʼỹeterei hague “oaprende hag̃ua”!
17. ¿Mbaʼérepa iporãite la ojapo vaʼekue umi Bereagua, ha mbaʼéichapa ikatu jasegi iñehemplokuéra oiko riréma ñandehegui Jesús disípulo?
17 Oime vaʼerã umi Bereagua ni noñeimahinái raʼe la Bíbliape opytataha iñehemplokuéra, ha koʼag̃aite peve ideprovechotaha ñandéve jaikuaa hag̃ua mbaʼépa ojapo peteĩ kristiáno ikyreʼỹva oaprende hag̃ua. Haʼekuéra ojapo la Jehová ha Pablo ohaʼarõ vaʼekue chuguikuéra. Ha ñande ningo upévante avei la jaipotáva ojapo umi hénte. Ñandéve hiʼãiterei haʼekuéra oanalisa porã Ñandejára Ñeʼẽ, upégui oguenohẽ hag̃ua la oguerovia vaʼerã. ¿Ha ñandépa arakaʼe peve jasegi vaʼerã ñanekyreʼỹ jastudia hag̃ua la Biblia? Oiko rire ñandehegui Jesús disípulo, koʼýte tekotevẽ ñanekyreʼỹ jastudia hag̃ua la Biblia, péicha jaikuaa porãvéta Jehovápe ha jaikóta haʼe oipotaháicha. Péichamante Jehová ikatúta ombaʼapo ñanderehe ñakumpli hag̃ua ivolunta (Is. 64:8). Upéva ñanepytyvõta ñandedeprovechove hag̃ua Jehovápe ha siémpre ñandeguerohory hag̃ua.
18, 19. a) ¿Mbaʼérepa Pablo oho raʼe Beréagui, ha mbaʼéichapa ikatu jasegi iñehémplo? b) ¿Moõpa upéi oho Pablo opredika hag̃ua, ha mávapepa opredika upépe?
18 Pablo ndahiʼaréi vaʼekue Beréape. La Biblia heʼi: “Umi judío oĩva Tesalónicape oikuaárõ guare Pablo opredikaha avei Ñandejára ñeʼẽ Beréape, oho avei hikuái upépe omboliga hag̃ua umi héntepe opuʼã hag̃ua ikontrapekuéra. Upémarõ umi ermáno pyaʼeterei omondo Páblope mar gotyo, péro Silas ha Timoteo opytánte upépe. Péro umi oho vaʼekue Pablo ndive ogueraha chupe Atenas peve. Ha Pablo ojevale hesekuéra heʼi hag̃ua Silas ha Timotéope pyaʼe ou hag̃ua hendápe. Upéi haʼekuéra osẽ oho” (Hech. 17:13-15). ¡Ajépango hovaʼatãite umi judío Tesalonicagua! Haʼekuéra opersegíma voi kuri Páblope upépe ha ombodipara chupe, péro noñekontentái ha oho Berea peve ojapo hag̃ua avei sarambi. Hiʼarive reiete ojapo hikuái péicha, pórke Pablo ohónte ótro lugárpe osegi hag̃ua opredika. Pablo ndohejái vaʼekue avave ojoko chupe opredika hag̃ua. ¡Jajapókena ñande avei upéicha!
19 Opredika rire umi judío oĩva Tesalónicape ha Beréape, Pablo ohechakuaáne raʼe iñimportantetereiha ipyʼaguasu ha oipuru porã Ñandejára Ñeʼẽ, ha ñande upeichaite vaʼerã avei ñamboʼe jave la héntepe. Koʼág̃a Pablo osẽ oho Aténaspe opredika hag̃ua, péro upépe la hénte idiferentete vaʼekue umi ótrogui pórke haʼekuéra ndahaʼéi judío. ¿Mbaʼe mbaʼépa otopáta raʼe Pablo upépe? Pe ótro kapítulope jahecháta upéva.
a Según peteĩ estudióso, upe tiémpope pe emperadór rrománo onohẽ vaʼekue peteĩ léi oproivíva ojeʼe oĩtaha “peteĩ rréi pyahu, ha koʼýte ivaive ojeʼéramo upe rréi opytataha pe emperadór rendaguépe térã ohusgataha chupe”. Umi judiokuéra posívlemente oreko kuri enkuénta koʼã mbaʼe oakusa hag̃ua Páblope, péicha haʼetéta Pablo ndorrespetáiva ko léi opredika jave (ehecha pe rrekuádro “ Koʼã emperadór rehe oñeñeʼẽ lívro de Héchospe”).
