Ehecha oĩva pype

Ehecha oĩva pype

KO RREVÍSTAPE OÑEANALISA | ¿MBAʼÉREPA ÑANEONRRÁDO VAʼERÃ?

¿Iñimportántepa ñaneonrrádo ko tiémpope?

¿Iñimportántepa ñaneonrrádo ko tiémpope?

Hitoshi ombaʼapo vaʼekue kómo kontadór peteĩ emprésa oĩvape Japónpe. Peteĩ vuéltape, ipatrón ojerure chupe ofalsifika hag̃ua pe infórme ojapótava orrevisa rire hikuái peteĩ dokuménto. Péro Hitoshi heʼi chupe ikonsiénsia nopermitiriha chupe ojapo upéva. Upémarõ ipatrón oamenasa chupe ha heʼi oñemosẽtaha, ha amo ipahápe upéva la oikóva.

Heta mésere Hitoshi oheka itravahorã, ha ou ndovyʼavéi pórke ijetuʼu chupe otopa hag̃ua peteĩ traváho natekotevẽmoʼãihápe ijapu. Por ehémplo, oñemongetárõ guare peteĩ karaíndi ombaʼapo hag̃ua hendive, haʼe heʼi ndaikatumoʼãiha ijapu ni ofalsifika umi infórme. Pe karai heʼi chupe: “¡Eʼa! ¡Iñextrañoite la repensa lája!”. Ifamília ha iñamigokuéra omokyreʼỹ chupe ani hag̃ua oñentrega, péro haʼe oduda léntoma ikatúne hag̃ua otopa peteĩ traváho natekotevẽihápe ijapu. Hitoshi ningo odesidíma iñonrradotaha, ha omombeʼu voi upéva ohekávo itravahorã. Péro upéi heʼi: “Añepyrũma aduda okonvenípa chéve asegi ajapo upéva”.

Ñambyasýramo jepe, umi mbaʼe Hitoshi ohasa vaʼekue ohechauka porã naentéroi omombaʼeha umi hénte iñonrrádovape. Oĩ voi katu opensáva ñasẽtaha japerde ñaneonrrádoramo jajapo jave negósio. Peteĩ kuñakarai Sudafricagua heʼi: “Che traváhope oĩ hetaiterei hénte naiñonrrádoiva. Upévare ijetuʼueterei chéve ani hag̃ua ajapo haʼekuéraicha”.

Hetaiterei hénte ijapu jepi ha péicha ohechauka naiñonrradoiha. Peteĩ sikólogo hérava Robert Feldman, oĩva Universidad de Massachúsettspe, ojapo vaʼekue peteĩ investigasión ha ohechakuaa 60 de káda 100 persóna ijapuha unave jepe 10 minúto oñemongeta haguépente. Haʼe heʼi: “Tuicha oresorprende ko rresultádo. Noropensái kuri peichaite peve ijapuha la hénte”. Ha ñapensa porãtarõ iñextráño voínte, pórke avavépe ndogustái la hénte ijapúramo chupe, upéicharõ jepe lomímonte hetaiterei oĩ ijapúva.

¿Mbaʼérepa koʼág̃arupi oĩ hetaite hénte ijapúva, imondáva ha naiñonrrádoiva? ¿Mbaʼe konsekuénsiapa ogueru upéva? ¿Mbaʼépa ikatu jajapo jasegi hag̃ua ñaneonrrádo?