¿Ndépa reikuaase mbaʼépa neraʼarõ ndéve ha ne famíliape amo gotyove? ¿Repensápa ikatuneha ndepláta térã nemboriahu, remenda térã repyta neaño? ¿Reikovétapa heta áño, térãpa voi remanóta? Ymaite guive oĩ hénte oikuaaséva koʼã mbaʼe.

Oĩ heta expérto ostudiáva umi mbaʼe oikóva ko múndope, ha oipuru umíva heʼi hag̃ua mbaʼépa oikóta amo gotyove. Ha añetehápe heta mbaʼe heʼíva hikuái oiko, péro heta vése avei ojavy, ha sapyʼánte katu ni michĩmi ndojasertái. Por ehémplo 1912-pe peteĩ karai hérava Guglielmo Marconi oinventa vaʼekue peteĩ telégrafo inalámbriko, ha upéi heʼi: “Amo gotyove umi aparáto haʼepaitéta rupi inalámbriko ifasilvétama ñañekomunika oimehápe, ha upévare hasy léntoma oiko hag̃ua umi gérra”. Ha áño 1962-pe, peteĩ karai ombaʼapóva Decca Record Cómpanype ndoaseptái vaʼekue ograva pe grúpo los Béatlespe openságui entéro umi grúpo ombopúva mbaraka opa reitaha.

Heta oĩ oikuaaséva mbaʼépa oikóta chugui amo gotyove, ha upearã oporandu umi astrólogope. Avei umi diário ha rrevístape osẽ jepi pe oróskopo. Ótro katu oho umi adivíno rendápe, por ehémplo umi heʼíva oikuaaha ñane renonderã oipurúvo pe tarót, umi número, térã oleévo ñande po.

Oikuaa hag̃ua oikótava amo gotyove, heta persóna yma guare ohómi vaʼekue oporandu upéva umi proféta ha saserdótepe, haʼekuéra heʼi orrepresentaha peteĩ dios ikatúvape oikuaa ñane renonderã. Por ehémplo, ojeʼe pe rréi Lidiapegua hérava Creso orahaka hague heta rregálo hepýva peteĩ saserdóte oikóva Délfospe, haʼe heʼi hag̃ua chupe mbaʼépa oikóta chugui oñorairõramo Ciro kóntrape, haʼéva rréi Pérsiape. Pe saserdóte heʼi chupe ojapóramo upéva “ohunditaha peteĩ império tuicháva”. Creso oimoʼã oganataha oñorairõrõ guare Ciro kóntrape, péro añetehápe pe império oñehundi vaʼekue haʼe kuri pe imbaʼéva voi.

Pe profesía omeʼẽ vaʼekue pe saserdóte ndoservíri mbaʼeverã, pórke upéva ikatu kuri oñekumpli umi mokõi impériore. Creso operde opa mbaʼe orekóva oguerovia rupi pe profesía oñekumplitaha ifavórpe. ¿Ha mbaʼépa ikatu jaʼe umi método ojepurúvare ñane tiémpope ojekuaa hag̃ua ñane renonderã? ¿Oikópa koʼág̃a?