Ehecha oĩva pype

Ehecha oĩva pype

ARTÍKULO OJESTUDIÁVA 15

Eñatendékena siémpre la eñeʼẽ lájare ikatu hag̃uáicha emoĩ ehémplo porã

Eñatendékena siémpre la eñeʼẽ lájare ikatu hag̃uáicha emoĩ ehémplo porã

‘Remoĩ vaʼerã ehémplo iporãva umi ifiélvape, umi mbaʼe erévape’ (1 TIM. 4:12).

PURAHÉI 90 ¡Ñañehaʼãkena ñañomokyreʼỹ!

¿MBAʼE REHEPA ÑAÑEʼẼTA? a

1. ¿Mávapa omeʼẽ vaʼekue ñandéve pe kapasida ñañeʼẽ hag̃ua?

 ÑANDE ningo jareko la kapasida ñañeʼẽ hag̃ua, ha upéva haʼe peteĩ rregálo iporãitereíva Jehová omeʼẽ vaʼekue ñandéve. Okreárõ guare Adánpe, haʼe omeʼẽ vaʼekue chupe upe avilida oñekomunika hag̃ua hendive. Ha Adán oreko vaʼekue avei la kapasida oinventávo heta palávra pyahu, por ehémplo ojapo vaʼekue upéva ombohérarõ guare umi animalkuéra (Gén. 2:19). Ha Jehová okreárõ guare Évape katu Adán ovyʼaitereíne raʼe por fin ikatu haguére oñeʼẽ ótra persónandi (Gén. 2:22, 23).

2. ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa ymaite guive ojepuru vai hague pe kapasida jarekóva ñañeʼẽ hag̃ua?

2 Péro upe kapasida pyaʼe voi oñepyrũ vaʼekue ojepuru vai. Por ehémplo, Satanás ijapu vaʼekue Évape ha upéicha rupi koʼág̃a ñande japeka ha ñamano (Gén. 3:1-4). Upéi Adán oipuru vai vaʼekue upe avilida okulpa rupi Évape ha Jehovápe jepe la mbaʼe vai haʼe ojapo vaʼekuére (Gén. 3:12). Caín avei ijapu vaʼekue Jehovápe ojuka rire iñermáno Abélpe (Gén. 4:9). Ha tiémpo rire peteĩ Caín familiare hérava Lamec ojapo vaʼekue peteĩ poesía heʼihápe iviolentoiterei hague la hénte itiémpope (Gén. 4:23, 24). ¿Ha mbaʼetekópa ko ñane tiémpope? Amás día ningo ivaive rei. Por ehémplo pyʼỹinte ñahendu mbaʼéichapa umi polítiko ijuruguasu ha oñeʼẽ vai ótrore. Umi pelíkulape katu kási siémpre osẽ umi persóna ijurutieʼỹva. Ha jahecha avei mbaʼéichapa umi huventu ha umi mitã jepe iformaleterei ha itieʼỹeterei, ha umi kakuaa upéichante avei. ¿Mbaʼérepa koʼág̃arupi péicha ivaiete la situasión? Pórke ko múndope amás día desastreve umi hénte.

3. ¿Mbaʼépa ñañatende vaʼerã ñande kristianokuéra, ha mbaʼépa jahecháta ko artíkulope?

3 Jahechaháicha, ko múndope ñahendu mbaʼéichapa opárupi la hénte iformaleterei ha ijuruguasu. Ha ikatu voi jajepokuaaitereíma ñahendu umichagua mbaʼe, ha upéicha rupi jajedeskuida ha ñañepyrũma avei ñañeʼẽ haʼekuéraicha. Péro ñande kristianokuéra ñambovyʼase Jehovápe, upévare ndajaikói vaʼerã ñandejurutieʼỹ. Ñande ningo jaipuruse ko kapasida jarekóva ñamombaʼeguasu hag̃ua Jehovápe. Upévare ko artíkulope jahecháta mbaʼéichapa ikatu jajapo upéva 1) predikasiónpe, 2) rreunionhápe, ha 3) ñañemongeta jave ñande rapichakuérandi. Péro ñepyrũrã ñaanalisáta mbaʼérepa Jehovápe g̃uarã iñimportanteterei umi mbaʼe jaʼéva.

UMI MBAʼE JAʼÉVA IÑIMPORTÁNTE HÍNA JEHOVÁPE G̃UARÃ

Umi mbaʼe jaʼéva ohechauka mbaʼépa oĩ ñane korasõme (Ehecha párrafo 4 ha 5) d

4. Ohechaukaháicha Malaquías 3:16, ¿mbaʼérepa Jehovápe g̃uarã iñimportantete umi mbaʼe jaʼéva?

4 (Elee Malaquías 3:16). Ko téxto ohechauka Jehová orekoha “peteĩ lívro” oanotahápe umi hénte réra. ¿Péro mbaʼeichagua persónapepa Jehová oanota ko lívrope? Umi oñemongetáva oñondive Jehováre ha ojepyʼamongetáva hérare. ¿Péro mbaʼérepa Jehovápe g̃uarã iñimportantete umi mbaʼe jaʼéva? Pórke umíva ohechauka mbaʼépa oĩ ñane korasõme. Jesús voi heʼi vaʼekue: “Umi mbaʼe omyenyhẽva ñane korasõ osẽ ñande jurúrupi” (Mat. 12:34). Umi mbaʼe jaʼéva ningo ohechauka avei ñandépa jahayhu hína Jehovápe, ha haʼe oipota umi ohayhúva chupe oiko pára siémpre pe múndo pyahúpe.

5. a) ¿Mbaʼérepa avei iñimportantete umi mbaʼe jaʼéva? b) Según pe fóto, ¿mbaʼérepa ñañatende vaʼerã umi mbaʼe jaʼévare?

5 ¿Mbaʼérepa iñimportantete avei umi mbaʼe jaʼéva? Pórke upévare odepende Jehovápa oaseptáta la ñane adorasión térãpa nahániri (Sant. 1:26). Umi hénte oĩva ko múndope iñeʼẽ arhél, ojahéi hapicháre, ha ijejapo (2 Tim. 3:1-5). Péro ñande ndajajoguaseiete chupekuéra, ñande jaipota Jehová oguerohory umi mbaʼe jaʼéva. ¿Ha mbaʼépa Jehová opensáta ñanderehe ñande ñanevuenoite guaʼúrõ rreunionhápe ha predikasiónpe, péro ñamaltrata ñane hentekuérape ñande rógape? (1 Ped. 3:7).

6. ¿Mbaʼépa ohupyty vaʼekue Kimberly siémpre okuida rupi umi mbaʼe heʼíva?

6 Ñande jaipuru porãramo ko rregálo Jehová omeʼẽ vaʼekue ñandéve, jahechauka hína avei haʼeha isiérvo. Ha ñaipytyvõ umi héntepe ohechakuaa hag̃ua tuichaitereiha la diferénsia éntre “peteĩ oadoráva Ñandejárape ha peteĩ ndoadoráiva chupe” (Mal. 3:18). Jahechamína mbaʼépa oiko vaʼekue peteĩ ermána héravare Kimberly. b Chupe ningo ikoléhiope oñemeʼẽ vaʼekue peteĩ traváho práktiko ha ojeʼe chupe ojapo vaʼerãha upéva peteĩ ikompañérandi. Ojapo aja hikuái pe projékto, ko kuñataĩ ohechakuaa Kimberly tuichaiterei idiferenteha. Haʼe noñeʼẽvaíri ótrore ha naitieʼỹi, síno siémpre oñeʼẽ porã hapichakuérare. Upéva ombokuriósa ko ikompañérape, ha upévare tiémpo rire oñepyrũ ostudia la Biblia. Oiménengo Jehová ovyʼaite ohechávo ñande jaipuru porãha pe rregálo haʼe omeʼẽ vaʼekue ñandéve, ha péicha ñaipytyvõ la héntepe oñemoag̃ui hag̃ua avei hese.

7. ¿Mbaʼéichapa nde reipuruse pe rregálo porãite Jehová omeʼẽ vaʼekue ndéve?

7 Ñande ningo siémpre jaʼese umi mbaʼe omombaʼeguasútava Jehovápe, ha ñanepytyvõtava jajogueraha porã hag̃ua ñane ermanokuérandi. Upévare koʼág̃a jasegíta jahecha mbaʼe mbaʼépa ikatu jajapo ikatu hag̃uáicha siémpre ñamoĩ ehémplo porã ñañeʼẽ lájape.

ÑAMOĨ EHÉMPLO PORÃ PREDIKASIÓNPE

Jehová ovyʼaitereíta ñandereheve ñande ñañeʼẽramo trankílo porãnte predikasiónpe (Ehecha párrafo 8 ha 9)

8. ¿Mbaʼépa Jesús ojapo vaʼekue oĩrõ guare oñeʼẽ vaíva hese, ha mbaʼéichapa ñande ikatu jasegi iñehémplo predikasiónpe?

8 Ñañeʼẽkena trankílo porãnte oĩ jave ñandetrata vaíva. Oĩrõ guare ko yvy ape ári, Jesúsre ojeʼe vaʼekue hetaiterei mbaʼe ivaíva. Por ehémplo ojeʼe hese ikaʼuha, okaruhárente voi oikoha, nokumpliriha pe sábado, ha oñeʼẽ vaiha Ñandejárare (Mat. 11:19; 26:65; Luc. 11:15; Juan 9:16). Péro Jesús noñemoĩri vaʼekue ojaʼo umi héntepe heʼi haguére hese koʼã mbaʼe. Upévare oiméramo predikasiónpe oĩ ñandetrata vaíva, ñande ñañehaʼã vaʼerã jasegi Jesús ehémplo (1 Ped. 2:21-23). Péro sapyʼánte jajejokopaitémante vaʼerã, ha upéva ikatu hína ijetuʼu (Sant. 3:2). ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta upéicha jave?

9. ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta jajejokokuaa hag̃ua predikasiónpe?

9 Oĩ jave ijarhélva ñandéve, nañapenáinte vaʼerã la heʼívare. Upéva rangue, jajapo vaʼerã la ojapóva peteĩ ermáno hérava Sam. Haʼe heʼi: “Che añemoĩ jepi apensa mbaʼeichaitépa pe persóna oikotevẽ hína ohendu umi notísia porã, ha añehaʼã avei apensa haʼe ikatuha okambia”. Sapyʼánte ningo umi ogajára ikatu ñandetrata vai ikoʼẽ vai rupínte, térã oreko rupi peteĩ provléma okevrantaitereíva chupe. Upévare, oiméramo algúno ñandetrata upéicha, ñañehaʼã vaʼerã jajapo la ojapóva peteĩ ermána hérava Lucía. Haʼe upepete oñemboʼe ha ojerure Jehovápe oipytyvõmi hag̃ua chupe osegi hag̃ua trankíla, ha ani hag̃ua heʼi álgo omoñeñandu vaítava pe persónape.

10. Según 1 Timoteo 4:13, ¿mbaʼépa enterovéva ñañehaʼã vaʼerã jajapo?

10 Ñañehaʼãkena ñamboʼe porãve umi héntepe. Timoteo ningo ivaleterei ha oporomboʼekuaaiterei vaʼekue, péro haʼe jepe osegi vaʼerã kuri omehora heta mbaʼépe (elee 1 Timoteo 4:13). ¿Mbaʼépa ñandéve ikatu ñanepytyvõ ikatu hag̃uáicha amás día ñamboʼe porãve? Upearã iñimportanteterei jajeprepara porã, ha Jehová organisasión omeʼẽ ñandéve avei hetaiterei erramiénta iporãitereíva, por ehémplo pe folléto Jalee ha ñamboʼe porãve hag̃ua, ha avei pe párte hérava Ñamboʼe porãve hag̃ua, jarekóva ñane rreunión éntre semanaguápe. ¿Ñandépa jaaprovecha porã hína koʼã mbaʼe Jehová omeʼẽva ñandéve? Jajapóramo upéicha menove ñanenerviósota predikasiónpe, ha ñandepyʼaguasuvéta ñamboʼe hag̃ua umi héntepe.

11. ¿Mbaʼépa oipytyvõma heta ermáno ha ermánape ivaleve hag̃ua omboʼe jave la héntepe?

11 Ñande avei ikatu ñamboʼe porãve jahávo la héntepe, jahecháramo mbaʼéichapa umi ermáno ha ermána oĩva kongregasiónpe ojapo upéva, ha jasegi iñehemplokuéra. Por ehémplo, Sam heʼi haʼe siémpre oñehaʼãha opilla mbaʼépa oipytyvõ umi ermánope ivale hag̃ua omboʼe jave ótrope. Upearã haʼe ojapysaka porã hesekuéra ha oñehaʼã okopia umi téknika oipurúva hikuái. Peteĩ ermána hérava Talía katu heʼi ojapysaka porãha mbaʼéichapa umi ermáno iñexperiénsiava ojapo idiskúrso, ha péicha oaprende mbaʼéichapa ikatu oipytyvõ la héntepe orrasona hag̃ua.

ÑAMOĨ EHÉMPLO PORÃ RREUNIONHÁPE

Japurahéiramo ñande pyʼaite guive rreunionhápe, ñamombaʼeguasu hína Jehovápe (Ehecha párrafo 12 ha 13)

12. ¿Mbaʼépa ijetuʼu jepi algúno ñane ermáno ha ermanakuérape?

12 Enterovéva ningo ikatu japartisipa ñane rreunionkuérape japurahéivo oñondive, ha avei ñameʼẽvo umi komentário japrepara porã vaʼekue (Sal. 22:22). Péro algúnope g̃uarã ijetuʼu lénto hína opurahéi hag̃ua oĩ jave ohendúva chupekuéra, térã okomenta hag̃ua rreunionhápe. ¿Ndévepa ijetuʼu avei? Oiméramo upéicha, ndegustaitereíta mbaʼe mbaʼépa ojapo hína ñane ermanokuéra oñeñandúva avei upéicha osupera hag̃ua koʼã mbaʼe.

13. ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta japurahéi hag̃ua ñande pyʼaite guive umi rreunionhápe?

13 Japurahéi ñande pyʼaite guive. ¿Mbaʼérepa ñande japurahéi umi kántiko? Ñande ningo jajapo upéva ñamombaʼeguasu hag̃ua Jehovápe. Peteĩ ermána hérava Sara heʼi haʼe ndopuraheikuaaiha, péro upéicharõ jepe haʼe omombaʼeguasuse Jehovápe opurahéivo chupe. ¿Ha mbaʼépa ombopyʼaguasu Sárape opurahéi hag̃ua? Haʼe heʼi hógape voi ojepreparaha opurahéi hag̃ua umi kántiko, ojepreparaháicha entéro umi ótra párte orekóva pe rreunión, ha opraktika opurahéi hag̃ua umíva. Ha oñehaʼãmbaite avei ontende mbaʼéichapa la létra orekóva umi kántiko ojogueraha pe téma oñeanalisátavare upe rreuniónpe. Haʼe heʼi: “Entéro koʼã mbaʼe chepytyvõ ikatu hag̃uáicha añekonsentrave pe kántikore, ha ndahaʼéi la chepu lájare”.

14. ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta ñakomenta hag̃ua rreunionhápe oiméramo jepe ñaneotĩ?

14 Ñakomentákena pyʼỹi rreunionhápe. Péva ningo haʼe álgo sinséramente oforsaitereíva anga heta ermáno ha ermánape. Por ehémplo, Talía heʼi: “Aime jave hénte atýpe, la majoría cherecháta ku aimerõguáicha trankíla ha ndachepyʼapýi mbaʼeve. Péro en rrealida chesuperaite upéva. Upéicha rupi ijetuʼueterei chéve akomenta hag̃ua rreunionhápe”. ¿Mbaʼépa oipytyvõ Talíape ani hag̃ua upéva ojoko chupe pono okomenta? Haʼe heʼi mbaʼépa oreko jepi enkuénta ojeprepara jave umi rreunionrã. Por ehémplo imanduʼa pe primer komentário oñemeʼẽva siémpre mbykymi vaʼerãha ha hesakuaitépe. Upévare Talía heʼi: “Péva chepytyvõ antende hag̃ua la che komentário isensíllo ha mbykymínteramo jepe oĩ porãitereimaha, pórke upévante voi hína la konduktór ohaʼarõva oñerresponde chupe”.

15. ¿Mbaʼe rehepa ñanemanduʼa vaʼerã oiméramo ijetuʼu ñandéve ñakomenta rreunionhápe?

15 Oĩ avei umi ermáno ndahaʼéiva la hiʼotĩva, péro lomímonte ijetuʼu chupekuéra okomenta hag̃ua rreunionhápe. ¿Mbaʼérepa? Peteĩ ermána hérava Juliet heʼi: “Sapyʼánte che nañanimái jepi akomenta rreunionhápe, pórke apensa umi ótro ermáno ha ermána komentário iporãiteveha la chembaʼévagui, ha upévare mehorveha che nakomentáinte”. Péro ñanemanduʼa vaʼerã Jehová oipotaha ñakomenta rreunionhápe. c Haʼe ontende sapyʼánte ikatuha nañañanimái ñakomenta, péro omombaʼeterei ohechávo jadesidiha ñamombaʼeguasutaha chupe upéicha rreunionhápe.

ÑAMOĨ EHÉMPLO PORÃ ÑAÑEMONGETA JAVE ÓTRONDI

16. ¿Mbaʼe mbaʼépa naiporãmoʼãi avei peteĩ kristiáno ojapo?

16 Aníkena ni mbaʼevéicharõ ‘ñañeʼẽ vai ojuehe’ (Efes. 4:31). Jahecháma haguéicha, ñande kristiáno ndovaléi ni mbaʼevéicharõ ñanetieʼỹ térã ñandejurukyʼa. Péro oĩ avei ótra kósa tekotevẽva ñañatendeterei. Por ehémplo, naiporãmoʼãi jaiko ñañeʼẽ vai umi héntere haʼe rupi ótro paisgua, térã oreko rupi ótra kostúmbre. Avei naiporãmoʼãi peteĩ kristiáno oiko otalla térã oñembohory hapicháre. Epensamína la heʼívare peteĩ ermáno: “Sapyʼánte che atalla jepi ótrore ambopuka hag̃ua che rapichakuérape. Ha apensa la haʼéva ndahaʼeiha mbaʼeve, ha ndoperhudikaiha avavépe. Péro avía sído omoñeñandu vai raʼe chupekuéra. Che rembireko ningo tuichaitereíma chepytyvõ amehora hag̃ua, pórke upéi oreañoháme haʼe heʼi jepi chéve naiporãi hague la haʼe vaʼekue, ha omoñeñandu vai hague chupe voi térã ótrope”.

17. Ohechaukaháicha Efesios 4:29, ¿mbaʼépa ikatu jajapo ñamokyreʼỹ hag̃ua ñande rapichakuérape?

17 Jaʼékena umi mbaʼe omokyreʼỹtava ñande rapichakuérape. Jaiko rangue jakritika o ñañeʼẽ vai ótrore, iporãvéta jafelisitáramo chupekuéra (elee Efesios 4:29). Ñapensamíntena umi israelítare. Chupekuéra ningo Jehová omeʼẽ vaʼekue hetaiterei mbaʼe porã, péro haʼekuéra lomímonte noñekontentái. Ha unos kuántonte oñemoĩrõ guare ojeplagea, upéva upéi ovapaitéma el rréstore. Por ehémplo, 10 espíante la oñeʼẽ vai vaʼekue pe Tiérra Prometídare, péro upe haguére “enterovete umi israelita oñepyrũ ojeplagea Moisés ha Aarón kóntrape” (Núm. 13:31–14:4). Péro ñapensakuaa avei Jefté rajýre. ¡Mbaʼeichaitéiko oiméne omokyreʼỹ raʼe chupe la iñamigakuéra ohóva ojapo hesehápe! Koʼã iñamíga oikuaárõ guare la asignasión haʼe orresivíva, oho omokyreʼỹ ha ofelisita chupe. Ha upéva katuete ombovyʼaitereíne raʼe Jefté rajýpe (Juec. 11:40). Sara, pe ermána ajeʼi ñañeʼẽ hague, heʼi: “Jafelisita jave ñane ermanokuérape, haʼekuéra oñandu mbaʼeichaitépa Jehová ohayhu chupekuéra, ha avei iñimportanteha hikuái kongregasiónpe”. Upévare, jahekákena la oportunida jafelisita hag̃ua ñane ermanokuérape.

18. Ohechaukaháicha Salmo 15:1, 2, ¿mbaʼérepa ñande ndajaikói vaʼerã ñandejapu ñande rapichápe, ha mbaʼépa avei ndovaléi jajapo?

18 Jaʼékena la siertoguávante. Jehová ningo ndochaʼéi umi hénte ijapúvare, upévare haʼe ni mbaʼevéicharõ nañandeguerohorymoʼãi ñande jaikóramo jajapo upéva (Prov. 6:16, 17). Koʼág̃arupi la héntepe g̃uarã normál la ombotavy hapichápe, péro ñande ñapensase Jehová opensaháicha (elee Salmo 15:1, 2). Ñande ningo ndahaʼéi nañandejapúinteva ñande rapichápe, ndovaléi avei jaʼe algúna kósa ontendekátava chupe peteĩ mbaʼe ndasiértoiva.

Jehová ovyʼaitereíta ñande ñañepyrũramo ñañeʼẽ álgo iporãvare, oĩ jave oñeʼẽ vaíva ñandéve peteĩ persónare (Ehecha párrafo 19)

19. ¿Mbaʼépa ñañatende vaʼerã avei ani hag̃ua jajapo?

19 Aníkena jaiko ñamombeʼu umi chísme (Prov. 25:23; 2 Tes. 3:11). Juliet, pe ermána ajeʼi ñañeʼẽ hague, omombeʼu mbaʼeichaitépa oafekta chupe umi chísme. Haʼe heʼi: “Chévengo chemokangypaite oñemombeʼu jave chéve peteĩ chísme, ha apyta voi ndajeroviavéi pe persóna heʼívare umi mbaʼe. Pórke la oimérõ ojapo upéva peteĩ persónare, ¿moõiko che aikuaáta ndojapomoʼãiha avei cherehe la mísma kósa?”. Upévare, oimérõ ñande ñañemongeta hína peteĩ persónandi, péro upéi oñepyrũ oñeʼẽ vai ñandéve ótrore, ¿mbaʼépa jajapo vaʼerã? Ñañehaʼã vaʼerã ñakambia pe téma de konversasión, ha ñañepyrũ ñañeʼẽ álgo iporãvare (Col. 4:6).

20. ¿Mbaʼépa ñañehaʼãmbaite vaʼerã jajapo?

20 Ko múndope amás día la hénte desastreve la oñeʼẽ lája, péro ñande jaipota Jehová oguerohory umi mbaʼe jaʼéva. Pe kapasida ñande jarekóva ñañeʼẽ hag̃ua ningo haʼe peteĩ rregálo Jehová omeʼẽ vaʼekue ñandéve, ha haʼe oipota ñande jaipuru porã upéva. Haʼe ningo katuete ñanevendesíta ñande ñañehaʼãramo ñañatende umi mbaʼe jaʼévare, tahaʼe predikasiónpe, rreunionhápe, ha avei ñañemongeta jave ñande rapichakuérandi. Ág̃a Jehová ohundi vove ko múndo aña, ifasilvétama ñandéve jaipuru porã hag̃ua ko rregálo porãite Jehová omeʼẽ vaʼekue ñandéve (Jud. 15). Péro og̃uahẽ meve upe tiémpo, ñañehaʼãmbaite vaʼerã jakuida umi mbaʼe jaʼéva ikatu hag̃uáicha Jehová ovyʼa ñandereheve (Sal. 19:14).

PURAHÉI 121 Ñañehaʼãkena jajejokokuaa

a Ñande ningo jareko la kapasida ñañeʼẽ hag̃ua, ha upéva ningo peteĩ rregálo iporãitereíva Jehová omeʼẽ vaʼekue ñandéve. Péro koʼág̃arupi ko múndope hetaiterei persóna ndoipuruporãi upe rregálo. ¿Mbaʼépa ñande jajapo vaʼerã ikatu hag̃uáicha Jehová oguerohory pe ñañeʼẽ lája? Ko artíkulope jahecháta mbaʼérepa iñimportánte ñañatende umi mbaʼe jaʼévare, tahaʼe predikasiónpe, rreunionhápe, ha avei ñañemongeta jave ótrondi.

b Oñekambia unos kuánto téra.

c Ehecha hag̃ua hetave mbaʼe ikatúva nepytyvõ ekomenta hag̃ua rreunionhápe, ehecha pe artíkulo hérava “Ñamombaʼeguasu Jehovápe ñane komentário rupive”, Ñemañaha enero de 2019.

d JAHECHÁVA UMI TAʼANGÁPE: 1) Peteĩ ogajára ijarhél peteĩ ermánope, ha pe ermáno ojere otrata vai avei chupe. 2) Peteĩ ermáno ndopuraheiséi hína rreunionhápe. 3) Peteĩ ermánape oñeñeʼẽ vai hína ótrore.