Ehecha oĩva pype

Ehecha oĩva pype

ARTÍKULO OJESTUDIÁVA 31

¡Aníkena ñañentrega!

¡Aníkena ñañentrega!

“Upévare ñande nañañentregái” (2 COR. 4:16).

PURAHÉI 128 Ñaaguantákena ipahaite peve

MBAʼE REHEPA ÑAÑEʼẼTA *

1. ¿Mbaʼépa jajapo vaʼerã ñamohuʼã hag̃ua pe karréra ha jahupyty pe vída etérna?

ENTÉRO kristiáno jadipara hína peteĩ karréra jahupyty hag̃ua pe vída etérna. Oiméramo aréma jadipara hague térã ramoiténte, jasegi vaʼerã jadipara ñamohuʼã meve pe karréra. Pe konsého Pablo omeʼẽ vaʼekue umi kristiáno oĩvape Filípospe ikatu ñanemokyreʼỹ ñatermina hag̃ua pe karréra. Pe kongregasión orresivírõ guare pe kárta, ijapytepekuéra oĩma vaʼekue umi ermáno oservíva Jehovápe fiélmente heta áñore. Upéicharõ jepe, Pablo omomanduʼa chupekuéra osegi vaʼerãha odipara kaneʼõʼỹre pe karréra. Haʼe oipota kuri umi filipenses osegi iñehémplo ha oñehaʼãmbaite ohupyty pe prémio (Filip. 3:14).

2. ¿Mbaʼérepa ikatu jaʼe Pablo omeʼẽ hague itiempoitépe pe konsého umi filipénsespe?

Apóstol Pablo omeʼẽ vaʼekue itiempoitépe pe konsého umi filipénsespe. ¿Mbaʼérepa? Pórke umi hénte oĩva upe siudápe opersegi vaʼekue umi ermánope oñepyrũ guive upe kongregasión. Áño 50 rupi, Pablo ha Silas oñepyrũ vaʼekue opredika Filípospe Ñandejára ogiárõ guare chupekuéra ohasa hag̃ua Macedóniape (Hech. 16:9). Upépe otopa hikuái peteĩ kuña héravare Lidia. Haʼe “ojapysaka hína kuri [...], ha Jehová oavri chupe ikorasõ oguerovia hag̃ua” umi notísia porã (Hech. 16:14). Lidia pyaʼe voi ojevautisa ha avei enterove umi oikóva hógape. Péro Satanás ndahaʼéi opytánteva omaña la oikóvare. Umi kuimbaʼe oĩva upe siudápe ombotyryry Pablo ha Sílaspe, ha ogueraha chupekuéra umi mburuvichakuéra renondépe. Upépe oakusa chupekuéra ojapoha oikóvo sarambi upe siudápe. Upévare Pablo ha Sílaspe oñembyepoti, ojegueraha kárselpe ha upéi ojeʼe chupekuéra osẽ hag̃ua pe siudágui (Hech. 16:16-40). ¿Oñentregápa raʼe hikuái upe haguére? ¡Ni mbaʼevéicharõ! ¿Ha mbaʼépa ikatu jaʼe umi ermáno ha ermána oĩvare pe kongregasión pyahúpe? Haʼekuéra oheja peteĩ ehémplo iporãva, pórke oaguanta avei. Katuete omokyreʼỹetereíne raʼe chupekuéra Pablo ha Silas ehémplo.

3. ¿Mbaʼépa oikuaa vaʼekue Pablo, ha mbaʼe pregúnta ñambohováita?

Apóstol Pablo ojerresolve vaʼekue noñentregamoʼãiha (2 Cor. 4:16). Péro haʼe oikuaa vaʼekue tekotevẽha oñekonsentra pe prémiore omohuʼã hag̃ua pe karréra. ¿Mbaʼépa ikatu ñaaprende Pablo ehémplogui? ¿Oĩpa ñane tiémpope umi ermáno ifiélva ohechaukáva ikatuha ñaaguanta oĩramo jepe heta provléma? ¿Mbaʼéichapa ñane esperánsa ikatu ñanepytyvõ jajedesidi hag̃ua ani ñañentrega?

¿MBAʼÉICHAPA IKATU ÑANEPYTYVÕ PABLO EHÉMPLO?

4. ¿Mbaʼe mbaʼépa Pablo ojapo vaʼekue ndaikatúiramo jepe osẽ opredika?

Ñapensamína umi mbaʼe Pablo ohasa vaʼekuére oskrivírõ guare umi filipénsespe. Haʼe ningo ndaikatúi kuri osẽ opredika oreko rupi prisión domisiliária Rómape. Upéicharõ jepe, haʼe heta hembiapo pórke osegi opredika umi ohóvape hendápe, ha avei oskrivi kárta umi kongregasión oĩvape mombyry. Koʼág̃arupi avei heta ermáno ndaikatúi osẽ hógagui opredika hag̃ua, hasykatu térã ijedáma rupi, péro lomímonte oaprovecha entéro oportunida omombeʼu hag̃ua umi notísia porã umi ovisitávape chupekuéra. Haʼekuéra oskrivi avei kárta umi ogajára ndaikatúivape g̃uarã ojetopa hógape.

5. Heʼiháicha Filipenses 3:12-14, ¿mbaʼépa oipytyvõ raʼe Páblope osegi hag̃ua oñekonsentra pe prémiore?

Pablo ndohejái vaʼekue umi mbaʼe yma guare odeskonsentra chupe Jehová servísiogui, tahaʼe umi mbaʼe iporãva térã ivaíva. Haʼe heʼi voi kuri hesarái vaʼerãha ‘umi mbaʼe opyta vaʼekuégui hapykuépe’ ikatu hag̃uáicha ‘ohupyty umi mbaʼe oĩva henonderãme’, térã omohuʼã porã hag̃ua pe karréra (elee Filipenses 3:12-14). ¿Mbaʼe mbaʼépa ikatu kuri odeskonsentra Páblope? Primero, haʼe ohupyty vaʼekue heta mbaʼe porã pe judaísmope. Upéicharõ jepe, haʼe ohecha vaʼekue umíva “ytýramo” (Filip. 3:3-8). Segundo, Pablo ikatu kuri oñeñandu kulpávle ymave opersegi haguére umi kristianokuérape, péro haʼe ndohejái vaʼekue umi mbaʼe oñandúva ojoko chupe anive hag̃ua oservi Jehovápe. Ha tercero, haʼe nopensái ovalemaha umi mbaʼe ojapo vaʼekue Jehovápe g̃uarã. Pablo ningo ohupyty vaʼekue heta mbaʼe porã predikasiónpe, ombohováiramo jepe heta mbaʼe ijetuʼuetereíva, por ehémplo oho kárselpe, oñembyepoti, ojejapi itápe, oñehundi pe várko oviahaha, ndorekói hoʼu vaʼerã ha ndaijaói (2 Cor. 11:23-27). Péro tahaʼe haʼéva umi mbaʼe ohupyty vaʼekue térã umi sufrimiénto ohasáva, Pablo oikuaa vaʼekue osegi vaʼerãha oservi Jehovápe. Ha ñande upeichaite avei jajapo vaʼerã.

6. ¿Mbaʼe mbaʼépa hína umi mbaʼe opyta vaʼekue tapykuépe ha tekotevẽva ñanderesarái chugui?

6 ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi Pablo ehémplo ha ñanderesarái ‘umi mbaʼe opyta vaʼekuégui ñande rapykuépe’? Ñande apytépe ningo oĩ heta ermáno oñeñandúva kulpávle yma ojapo haguére mbaʼe vai, ha oñehaʼã anive hag̃ua oñeñandu upéicha. ¿Mbaʼépa ikatu oipytyvõ chupekuéra? Ikatu ostudia haʼeñoháme pe sakrifísio Jesús ojapo vaʼekue ñanderehehápe. Jastudia, jajepyʼamongeta ha ñañemboʼéramo upe téma ñanemokyreʼỹetévare, tuicha ñanepytyvõta anivéma hag̃ua ñañeñandueterei kulpávle. Upéicha jajapóramo, ndajasegimoʼãvéima jajekastiga umi mbaʼe vai jajapo vaʼekuére yma ha Jehová ñaneperdonáma vaʼekue. Jahechamína mbaʼépa avei ñanemboʼe Pablo ehémplo. Ikatu oĩ algúno oheja vaʼekue peteĩ traváho ogana porãháme ikatu hag̃uáicha ojapove Jehová servísiope. Oiméramo ñande jajapo raʼe upéva, ¿mbaʼépa ikatu ñanepytyvõ ñanderesarái hag̃ua umi mbaʼe opyta vaʼekuégui tapykuépe? Ndajaikovéima vaʼerã jaipotaiterei umi mbaʼe porã ñaimoʼãva ikatúta hague ñakonsegi (Núm. 11:4-6; Ecl. 7:10). ‘Umi mbaʼe opytáva tapykuépe’ apytépe oĩ avei umi mbaʼe porã yma jahupyty vaʼekue Jehová servísiope, térã umi pruéva jahasa vaʼekue. Jaikuaaháicha ningo tuichaiterei ñañemoag̃uive ñande Ru Jehováre ñapensáramo mbaʼéichapa heta tiémporema haʼe ñanepytyvõ ha ñanevendesi. Péro ni mbaʼevéicharõ nañapensái vaʼerã ovalemaha entéro mbaʼe jajapo vaʼekue Jehová servísiope (1 Cor. 15:58).

Ñande ñaime peteĩ karrérape jahupytységui pe vída etérna, upévare ndajahejái vaʼerã mbaʼeve ñandedistrae ha jasegi ñañekonsentra pe prémiore (Ehecha párrafo 7)

7. Heʼiháicha 1 Corintios 9:24-27, ¿mbaʼépa tekotevẽ jajapo ñagana hag̃ua pe karréra? Emoĩ peteĩ ehémplo.

Pablo ontende porãiterei Jesús heʼi vaʼekue: “Peñehaʼãmbaite vaʼerã” (Luc. 13:23, 24). Pablo ningo oikuaa vaʼekue osegi vaʼerãha oñehaʼã oikove aja entéro, Jesucristo ojapo haguéicha. Upévare haʼe okompara umi kristiáno rekove peteĩ karrérare (elee 1 Corintios 9:24-27). Peteĩ ohaʼãva karréra oñekonsentra omohuʼã hag̃ua upéva, ha ndojesarekói mbaʼeve ikatúvare odeskonsentra chupe. Por ehémplo, oiko jave peteĩ karréra siudaháre, umi odiparáva ohasa vaʼerã oĩhárupi umi negósio ha hetave mbaʼe ikatúva odistrae chupekuéra. ¿Ndépa ere peteĩ odiparáva hína pe karrérape opytataha ojesareko umi mbaʼe ojeofresévare umi negosioháre? ¡Ndojapomoʼãi asy upéva oganaséramo pe karréra! Ñande avei ñaime peteĩ karrérape jahupytységui pe vída etérna, upévare ndajahejái vaʼerã mbaʼeve ñandedistrae. Jajapo vaʼerã Pablo ojapo haguéicha: Ñañekonsentra ñane prémiore ha jaservi Jehovápe kyreʼỹme ha ñande pyʼaite guive. Upéicharõ añoite ñaganáta pe prémio.

MBAʼÉICHAPA IKATU JASEGI JASERVI JEHOVÁPE OĨRAMO JEPE HETA PROVLÉMA

8. ¿Mbaʼépa hína umi mbohapy mbaʼe ikatúva ñanemokangy?

Jahechamína koʼág̃a mbohapy mbaʼe ijetuʼúva ikatúva ñanemokangy. Umíva hína: 1) Ndoikói jave peteĩ mbaʼe ñahaʼarõva, 2) ñanderasykatu térã ñanekangy ñandeedáma rupi, ha 3) umi provléma ndopamoʼãiva voi. Oĩ heta ermáno oaguanta vaʼekue ohasáramo jepe koʼãichagua situasión, ha jahecháta mbaʼépa ikatu ñaaprende chuguikuéra (Filip. 3:17).

9. ¿Mbaʼéichapa ikatu ñandeafekta ndoikói jave peteĩ mbaʼe ñahaʼarõva?

Ndoikói jave peteĩ mbaʼe ñahaʼarõva. Ñande katuete jaipotaitereíma oñekumpli umi mbaʼe Jehová opromete vaʼekue, ha upéva ningo ndaivaíri. Por ehémplo, proféta Habacuc heʼírõ guare haʼe oipotaitereimaha opa umi mbaʼe vai oikóva Judápe, Jehová heʼi chupe ‘osegínte hag̃ua ohaʼarõ’ (Hab. 2:3). Péro sapyʼánte ikatu ñañandu otardaitereimaha oñekumpli hag̃ua umi mbaʼe ñahaʼarõva, ha upéva ikatu ñanemokangy. Añetehápe ikatu voi ñanemokorasõ rasy (Prov. 13:12). Upéva oiko vaʼekue unos kuánto ermánore áño 1914 rupi. Heta unhído ningo oipotaitereíma vaʼekue oñekumpli upe ohaʼarõva ha oho yvágape áño 1914-pe. ¿Mbaʼépa ojapo raʼe umi ermáno ifiélva ndoikóirõ guare upe ohaʼarõva?

Áño 1914-pe, noñekumplíri vaʼekue Royal ha Pearl Spatz ohaʼarõva, péro haʼekuéra osegi oservi Jehovápe fiélmente heta áñore (Ehecha párrafo 10)

10. ¿Mbaʼépa ojapo peteĩ matrimónio ndoikóirõ guare upe haʼekuéra ohaʼarõva?

10 Jahechamína mbaʼéichapa mokõi ermáno ifiélva ombohovái vaʼekue upeichagua situasión ijetuʼúva. Ermáno Royal Spatz ojevautisa vaʼekue 1908-pe, orekórõ guare 20 áño. Haʼe oĩ vaʼekue segúro ohotamaha yvágape ensegidaiténtema voi. Upéicha rupi, áño 1911-pe, omendasérõ guare peteĩ ermána héravare Pearl, haʼe heʼi chupe: “Ndéngo reikuaa voi mbaʼépa oikóta hína ág̃a 1914-pe. Upévare la ñamendátarõ, ñamendántema vaʼerã pyaʼe porã”. Péro og̃uahẽ áño 1914, ha ndohói hikuái la yvágape. ¿Omokangýpa raʼe upéva ko matrimóniope ha upéicha rupi ndosegivéi odipara pe karréra? ¡Nahaniriete voi! Chupekuéra g̃uarã iñimportanteve vaʼekue oservi Jehovápe ipyʼaite guive, ha ndahaʼéi ogana pe prémio. Haʼekuéra oĩ vaʼekue desidído osegitaha oaguanta ha odipara pe karréra, ha upeichaite ojapo hikuái. Royal ha Pearl osegi vaʼekue oservi fiélmente Jehovápe omohuʼã meve iservísio ko yvy ape ári, heta áño upe rire. Ñande ningo katuete jaipotaitereíma avei Jehová omopotĩ héra, ohechauka haʼe añoite ikatuha ñanegoverna porã ha okumpli kompletoite umi ipromesakuéra. Ha ikatu voi jajerovia umi mbaʼe oikotaha pe tiémpo Jehová oiporavo vaʼekuépe. Og̃uahẽ mboyve upe tiémpo, jasegi vaʼerã jajapo heta mbaʼe Jehová servísiope, ha ani ñanekangy ndoikói jave umi mbaʼe ñahaʼarõva.

Ijedáramo jepe, Arthur Secord lomímonte osegi ojapo ikatúva guive Jehovápe g̃uarã (Ehecha párrafo 11)

11, 12. ¿Mbaʼérepa ikatu jasegi jaservi fiélmente Jehovápe oiméramo jepe nañanembaretevéima yma guaréicha? Emoĩ peteĩ ehémplo.

11 Ñanderasykatu térã ñanekangy ñandeedáma rupi. Peteĩ ohaʼãva karréra tekotevẽ imbarete porã odipara hag̃ua. Péro natekotevẽi ñanembarete físikamente ñandejerovia mbareteve ha ñanekyreʼỹve hag̃ua Jehová servísiope. Oĩ voi hetaiterei ermáno naimbaretevéimava ijeda térã hasykatu rupi, ha lomímonte osegi ojapo ikatúva guive Jehovápe g̃uarã (2 Cor. 4:16). Por ehémplo, ermáno Arthur Secord * oservi vaʼekue Betélpe 55 áñore, ha orekórõ guare 88 áño haʼe ikangy ha hasykatuetéma kuri. Peteĩ díape, peteĩ enferméra oñemboja hupáre oñatende hag̃ua hese, ha mborayhúpe heʼi chupe: “Ermáno Secord, nde ningo hetaiterei mbaʼéma rejapo Jehová servísiope”. Péro ermáno Arthur nopensái vaʼekue ovalemaha umi mbaʼe ojapo vaʼekue Jehovápe g̃uarã. Upévare haʼe omaña pe enfermérare, opukavy ha heʼi chupe: “Si, siérto la eréva. Péro ndahaʼéi umi mbaʼe jajapo vaʼekue la iñimportánteva, síno iñimportanteve hína jasegi ñandefiél koʼág̃a”.

12 Ikatu oime ñande heta áñorema jaservi Jehovápe, péro koʼág̃a ñanderasýma ha ijetuʼúma ñandéve jajapo hag̃ua umi mbaʼe jajapo vaʼekue yma. Oiméramo upéicha, ani ñañedesanima. Ikatu ñaime segúro Jehová imanduʼaha ha omombaʼetereiha umi mbaʼe jajapo vaʼekue iservísiope (Heb. 6:10). Avei ñanemanduʼa vaʼerã ndahaʼeiha jajapo haguérente heta mbaʼe Jehová servísiope jahechaukáva jahayhuha chupe. Upéva rangue, ñande jahechauka jahayhuha Jehovápe ñandepositívo jave ha jajapo jave opa ikatúva iservísiope (Col. 3:23). Jehová ningo oikuaa mbaʼépa ikatu jajapo, ha ndojeruremoʼãi ñandéve álgo ikatuʼỹ vaʼerã jajapo (Mar. 12:43, 44).

Anatoly ha Lidiya Melnik oaguanta vaʼekue heta mbaʼe ijetuʼuetereíva, péro osegi ifiél Jehovápe (Ehecha párrafo 13)

13. ¿Mbaʼéichapa Anatoly ha Lidiya ehémplo ñanemokyreʼỹ jasegi hag̃ua jaservi Jehovápe, jarekóramo jepe heta provléma?

13 Umi provléma ndopamoʼãiva voi. Oĩ ermáno hetaiterei áñorema oaguantáva umi provléma ha ojepersegi chupekuéra heta tiémpore. Por ehémplo, ermáno Anatoly Melnik * oreko vaʼekue 12 áñonte itúape ojejagarrárõ guare ha ojegueraha kárselpe. Upéi oñemondo chupe Sibériape, opytáva mas de 7.000 kilómetro ifamíliagui, oĩva Moldáviape. Un áño haguépe, Anatoly, isy ha ijavuelokuérape oñemondo avei Sibériape. Upe rire, haʼekuéra ikatúma oho rreunionhápe ótro puevloʼípe, péro og̃uahẽ hag̃ua oguata vaʼerã hikuái 30 kilómetro pe niéverupi, ha roʼyeterei rasa vaʼekue. Tiémpo rire, ermáno Melnik oho kárselpe 3 áñore ha upévare mombyry oho opyta hembireko Lídiyagui ha itajyraʼi orekóvagui 1 áño. Ohasa asyetereíramo jepe heta áñore, Anatoly ha ifamília osegi oservi Jehovápe fiélmente. Koʼág̃a ko ermáno orekóma 82 áño ha oĩ pe Komite de Sukursálpe Asia Centrálpe. Jasegíkena Anatoly ha Lidiya ehémplo: Jajapo ikatúva entéro Jehová servísiope ha jasegi ñaaguanta jajapóma haguéicha voi ymave (Gál. 6:9).

ÑAÑEKONSENTRA ÑANE ESPERÁNSARE

14. ¿Mbaʼépa Pablo ohechakuaa ojapo vaʼerãha ohupyty hag̃ua pe prémio?

14 Pablo ojerovia vaʼekue omohuʼãtaha pe karréra ha ohupytytaha pe prémio. Haʼe ningo unhído vaʼekue, upévare ohaʼarõ ohupyty “pe prémio Ñandejára omeʼẽva, upéva hína pe jeikove yvágape”. Péro ohupyty hag̃ua, haʼe ohechakuaa vaʼekue osegi vaʼerãha oñehaʼã (Filip. 3:14). Pablo oipuru kuri peteĩ ehémplo iñinteresánteva oipytyvõ hag̃ua umi filipénsespe osegi hag̃ua oñekonsentra pe prémiore.

15. ¿Mbaʼéichapa Pablo oipuru pe ehémplo oñeʼẽva pe siudadaníare omokyreʼỹ hag̃ua umi filipénsespe?

15 Pablo omomanduʼa vaʼekue umi filipénsespe haʼekuéra orekoha pe siudadanía yvagapegua (Filip. 3:20). ¿Mbaʼérepa omomanduʼa chupekuéra upéva? Upe tiémpope, umi hénte oipotaiterei vaʼekue pe siudadanía rromána, pórke omeʼẽ chupekuéra heta venefísio. * Péro umi unhído oreko vaʼekue pe siudadanía peteĩ goviérno iporãitevévape, omeʼẽtava chupekuéra hetaitereive venefísio. Pe siudadanía rromána ningo ndahaʼéi vaʼekue mbaʼeve ñakomparátaramo ko siudadaníare. Upéicha rupi Pablo omokyreʼỹ vaʼekue umi filipénsespe ‘ohechauka hag̃ua osegiha oiko umi siudadánoicha ha omombaʼeha umi notísia porã oñeʼẽva Crístore’ (Filip. 1:27, primera nóta). Umi kristiáno unhído oikóva ñane tiémpope ningo omoĩ peteĩ ehémplo iporãva, pórke haʼekuéra oñehaʼãmbaite hína ohupyty pe prémio oñemeʼẽtava chupekuéra, haʼéva hína oikove yvágape pára siémpre.

16. Oimérõ ñande ñahaʼarõ hína jaiko yvágape térã ko yvy ape ári, ¿mbaʼépa jasegi vaʼerã jajapo heʼiháicha Filipenses 4:6, 7?

16 Oimérõ ñande ñahaʼarõ hína jaiko yvágape térã ko yvy ape ári, jasegi vaʼerã ñañehaʼã jahupyty hag̃ua pe prémio. Tahaʼe haʼéva ñane situasión, ndovaléi jajesareko umi mbaʼe opyta vaʼekuére tapykuépe, ha ani jaheja mbaʼeve ñandejoko jasegi hag̃ua jaservi Jehovápe (Filip. 3:16). Ikatu ningo ñaimoʼã otardaitereimaha oñekumpli hag̃ua umi mbaʼe ñahaʼarõva, térã ñanekangy ha ñanderasykatúma ñandeeda rupi. Ikatu avei heta áñorema jahasa umi mbaʼe ijetuʼúva ha jajepersegi. Tahaʼe haʼéva ñane situasión, ‘ani jajepyʼapyeterei mbaʼevére’. Upéva rangue, ñamombeʼúkena Ñandejárape umi mbaʼe jaipotáva ha jajerure asy chupe tañanepytyvõ, ha haʼe omeʼẽta ñandéve pe pyʼaguapy tuichavéva opa mbaʼe ikatúvagui ñañeimahina (elee Filipenses 4:6, 7).

17. ¿Mbaʼépa jahecháta pe artíkulo oúvape?

17 Peteĩ ohaʼãva karréra ningo oñehaʼãve amáske omohuʼã mbota pe karréra. Ha ñande avei ñamohuʼã mbotáma hína pe karréra, upévare jasegíkena ñañekonsentra umi mbaʼe porã oñeprometévare ñandéve. Ñande ningo jasegise jajapo upéva koʼág̃a, omeʼẽháicha entéro ñande fuérsa ha opermitiha peve ñandéve ñane situasión. ¿Mbaʼépa ikatu jajapo jasegi hag̃ua ñaaguanta ko karrérape? Pe artíkulo oúva ñanepytyvõta jaikuaa hag̃ua mbaʼépa ñamotenonde vaʼerã ha ‘jahechakuaa hag̃ua mbaʼépa pe iñimportantevéva’ (Filip. 1:9, 10).

PURAHÉI 79 Eipytyvõmína chupekuéra oprogresa hag̃ua

^ párr. 5 Oiméramo heta tiémporema jaservi Jehovápe térã ramoiténte, ñande jasegise japrogresa ha jaservi porãve chupe. Apóstol Pablo omokyreʼỹ vaʼekue iñermanokuérape osegi hag̃ua ojapo upéva. Pe kárta haʼe oskrivi vaʼekue umi filipénsespe ñanemokyreʼỹ jasegi hag̃ua ñaaguanta ñamohuʼã meve pe karréra jadiparáva hína. Ko artíkulo ohechaukáta ñandéve mbaʼéichapa ikatu jasegi umi konsého Pablo omeʼẽ vaʼekue umi filipénsespe.

^ párr. 11 Ehecha ermáno Secord rembiasakue, “Mi participación en adelantar la adoración correcta”, La Atalaya del 1 de noviembre de 1965.

^ párr. 13 Ehecha ermáno Melnik rembiasakue, “Me enseñaron desde niño a amar a Dios”, ¡Despertad! del 22 de octubre de 2004.

^ párr. 15 Umi hénte oikóva Filípospe oreko vaʼekue unos kuánto derécho orekóva umi siudadáno rrománo. Upévare umi ermáno oĩva ko siudápe ontende porãiterei vaʼekue pe ehémplo Pablo oipurúva.