Ehecha oĩva pype

Ehecha oĩva pype

ARTÍKULO OJESTUDIÁVA 19

Mbaʼeve nomoñepysangái umi ohayhúvape Ñandejára léi

Mbaʼeve nomoñepysangái umi ohayhúvape Ñandejára léi

“Ñandejára, umi ohayhúva nde léi oiko pyʼaguapýpe, ha mbaʼeve nomoñepysangái chupekuéra, siémpre osegi nde rapére” (SAL. 119:165).

PURAHÉI 122 ¡Jajepytaso Jehová ykére!

¿MBAʼE REHEPA ÑAÑEʼẼTA? *

1, 2. a) ¿Mbaʼépa heʼi vaʼekue peteĩ eskritór? b) ¿Mbaʼe mbaʼépa jahecháta ko artíkulope?

KOʼÁG̃ARUPI hetaiterei hénte heʼi ojeroviaha Jesúsre, péro ndojapói hikuái umi mbaʼe haʼe omboʼe vaʼekue (2 Tim. 4:3, 4). Peteĩ eskritór heʼi vaʼekue voi: “Ñañeimahinamína ko tiémpope oĩha peteĩ kuimbaʼe ojoguáva Jesúspe ha heʼíva umi mbaʼe Jesús heʼi hagueichaite [...]. ¿Ñandépa jarrechasáta ko kuimbaʼépe umi hénte orrechasa haguéicha Jesúspe 2.000 áño atrás? [...] La rrespuésta hína si, jarrechasáne avei chupe”.

Jesús tiémpope, heta hénte ohendu vaʼekue umi mbaʼe haʼe omboʼéva ha ohecha umi milágro ojapóva. Péro haʼekuéra ndojeroviaséi hese ha orrechasa chupe. ¿Mbaʼérepa? Pe artíkulo ohasa vaʼekuépe jahecha kuri 4 mbaʼe ojokóva umi héntepe ani hag̃ua ojerovia hese, ha ko artíkulope jahechavéta 4 mbaʼe. Ñaanalisáta avei mbaʼérepa koʼág̃arupi umi hénte orrechasa Jesús segidorkuérape, ha mbaʼépa ñande ikatu jajapo ani hag̃ua ñañepysanga.

1) JESÚS OTRATA VAʼEKUE ENTEROVÉPE PETEĨCHANTE

Heta oĩ vaʼekue orrechasáva Jesúspe ohechávo mávarepa haʼe ojeheʼa. ¿Mbaʼéichapa upéva ikatu avei omoñepysanga koʼág̃arupi umi héntepe ha upévare orrechasa hikuái Jesús segidorkuérape? (Ehecha párrafo 3) *

3. ¿Mbaʼérepa umi hénte oñepysanga ha orrechasa vaʼekue Jesúspe?

Oĩrõ guare ko yvy ape ári, Jesús ojeheʼa vaʼekue opaichagua persónare. Haʼe okaru vaʼekue umi ipláta hetávandi ha umi ipoderósovandi, péro avei ohasa vaʼekue heta tiémpo umi imboriahúvandi ha umi ohasa asývandi. Haʼe oiporiahuvereko vaʼekue avei umi hénte ojeʼévare hese haʼeha pekadór. Heta hénte ijorgullósova oñepysanga ha orrechasa vaʼekue Jesúspe upe ojapóvare. Haʼekuéra oporandu Jesús disipulokuérape: “¿Mbaʼére piko pekaru ha peʼu vevída umi okovrávandi impuésto ha umi pekadór ndive?”. Péro Jesús heʼi chupekuéra: “Umi hesãiva noikotevẽi doktór, péro umi hasýva si oikotevẽ. Che ndajúi ajerure umi ihústovape oñarrepenti hag̃ua, síno aju ajerure umi pekadórpe toñarrepenti” (Luc. 5:29-32).

4. Ohechaukaháicha pe profesía de Isaías, ¿mbaʼépa nosorprendéi vaʼerã kuri umi judíope?

4 ¿Mbaʼépa heʼi Ñandejára Ñeʼẽ? Heta tiémpo pe Mesías ou mboyve, proféta Isaías heʼíma vaʼekue voi ko múndo orrechasataha chupe. Upe profesía heʼi: “Umi hénte odespresia ha omboyke chupe. [...] Haʼete voi hova oñemoʼãva ñandehegui, ojedespresia chupe ha ñapensa haʼe ndovaleiha mbaʼeverã” (Is. 53:3). Ko profesía ohechauka porã “umi hénte” odespresiáta hague pe Mesíaspe. Upévare umi judío upe tiempopegua noñesorprendéi vaʼerã kuri la Jesúspe ojerrechasa haguére.

5. ¿Mbaʼépa opensa heta hénte Jesús segidorkuérare?

5 ¿Oikópa avei upéva ñane tiémpope? Si. Heta líder rrelihióso pyaʼe voi oasepta irrelihiónpe umi hénte iñimportántevape, ipláta hetáva ha iñarandúvape ko múndope g̃uarã. Haʼekuéra oasepta koʼãichagua persónape ojapóramo jepe hikuái umi mbaʼe ombojeguarúva Jehovápe. Péro koʼã líder rrelihióso oapoʼi Jehová siervokuérape kyreʼỹme oservíva chupe ha hekopotĩva, pórke ko múndope g̃uarã haʼekuéra naiñimportántei. Pablo heʼi haguéicha, Ñandejára oiporavo vaʼekue umi ‘ojedespresiávape’ (1 Cor. 1:26-29). Péro Jehovápe g̃uarã enterove isiervokuéra ifiélva ivaliosoiterei.

6. ¿Mbaʼépa heʼi vaʼekue Jesús Mateo 11:25, 26-pe, ha mbaʼéichapa ikatu jasegi iñehémplo?

6 ¿Mbaʼépa ikatu jajapo ani hag̃ua ñañepysanga? (Elee Mateo 11:25, 26). Ndajahejái vaʼerã ñandeafekta ko múndo opensa lája Ñandejára siervokuérare. Jaasepta vaʼerã Jehová ojevaleha umi iñumíldevare añoite okumpli hag̃ua ivolunta (Sal. 138:6). Avei jajepyʼamongeta vaʼerã entéro umi mbaʼe Jehová ohupytýmavare ojevalévo umi persóna ko múndope g̃uarã ndaikatupyrýiva ni naiñarandúivare.

2) JESÚS OKONDENA VAʼEKUE UMI ENSEÑÁNSA JAPU

7. ¿Mbaʼérepa Jesús heʼi umi fariséore hovamokõiha, ha mbaʼéichapa orreaksiona hikuái?

Jesús pyʼaguasúpe okondena vaʼekue umi líder rrelihióso oiko vaʼekuépe itiémpope, pórke haʼekuéra nomboʼéi umi héntepe oadora hag̃ua Jehovápe haʼe oipotaháicha. Por ehémplo, Jesús ohechauka vaʼekue umi fariséo hovamokõiha, chupekuéra iñimportanteve rupi mbaʼéichapa ojepohéi vaʼerã ke la mbaʼéichapa oñangareko ituakuérare (Mat. 15:1-11). Amalisia Jesús disipulokuérape osorprende vaʼekue umi mbaʼe haʼe heʼíva. Upéicha rupi, oporandu hikuái: “¿Repilla piko umi fariséo ipochy hague pe ere vaʼekuére?”. Péro Jesús heʼi chupekuéra: “Che Ru oĩva yvágape omboykéta chupekuéra, umi hénte omboykeháicha umi plánta ohapoʼo vaʼekue. Anína pepena hesekuéra. Haʼekuéra ndohechái mbaʼeve, péro ohechauka haperã ótrope. Peteĩ siégo ogiáramo ótro siégope, mokõivéva hoʼáta peteĩ yvykuápe” (Mat. 15:12-14). Umi líder rrelihióso ipochýramo jepe Jesúsndi umi mbaʼe haʼe heʼi vaʼekuére, Jesús lomímonte osegi vaʼekue heʼi la verda.

8. ¿Mbaʼéichapa Jesús ohechauka vaʼekue Ñandejára ndoguerohoryiha entéro umi mbaʼe oñemboʼéva umi rrelihiónpe?

Jesús ohechauka vaʼekue avei japuha heta mbaʼe omboʼéva umi rrelihióso. Haʼe ndeʼíri vaʼekue Ñandejára oaseptaha entéro umi mbaʼe oñemboʼéva umi rrelihiónpe. Upéva rangue, haʼe heʼi vaʼekue oĩtaha heta ohóva pe tape guasu oporoguerahávare ñehundípe, ha saʼimínte oĩtaha umi ohóva pe tape poʼi oporoguerahávare jeikove opaveʼỹvape (Mat. 7:13, 14). Haʼe omyesakã porã vaʼekue oĩtaha umi oadora guaʼúnteva Ñandejárape, péro añetehápe ndojapomoʼãiva upéva. Haʼe oavisa vaʼekue voi: “Peñangarekóke pendejehe, cháke oĩta proféta japu oúva pene rendápe ovecharamoguáicha, péro añetehápe haʼekuéra lóvo vareʼa hína. Hembiapokuére pepilláta chupekuéra” (Mat. 7:15-20).

Heta oĩ vaʼekue orrechasáva Jesúspe, haʼe okondena rupi umi enseñánsa japu ha umi mbaʼe noĩporãiva ojapóva hikuái. ¿Mbaʼéichapa upéva ikatu avei omoñepysanga koʼág̃arupi umi héntepe ha upévare orrechasa hikuái Jesús segidorkuérape? (Ehecha párrafo 9) *

9. ¿Mbaʼeichagua enseñánsapa Jesús ohechauka vaʼekue japuha?

9 ¿Mbaʼépa heʼi Ñandejára Ñeʼẽ? La Biblia oprofetisa vaʼekue pe Mesías ohayhuetereitaha Jehová róga, ha upéva okarutaha hese peteĩ tatarendýicha (Sal. 69:9; Juan 2:14-17). Upéva omomýi vaʼekue Jesúspe ohechauka hag̃ua japuha umi mbaʼe omboʼéva umi líder rrelihióso, ha noĩporãiha heta mbaʼe ojapóva hikuái. Por ehémplo, umi fariséo oguerovia vaʼekue ñane álma nomanoiha, péro Jesús omboʼe vaʼekue umi omanóva okeha hína (Juan 11:11). Umi saduséo ndojeroviái vaʼekue pe rresurreksiónre, péro Jesús omoingove jey iñamígo Lázarope (Juan 11:43, 44; Hech. 23:8). Umi fariséo heʼi vaʼekue entéro mbaʼe oikoha Ñandejára ha pe destíno káusare, péro Jesús omboʼe ñande ikatuha jadesidi jaservítapa Ñandejárape térãpa nahániri (Mat. 11:28).

10. ¿Mbaʼéicha rupípa umi mbaʼe ñamboʼéva omoñepysanga hetápe?

10 ¿Oikópa avei upéva ñane tiémpope? Si. Heta hénte oñepysanga ha ñanderrechasa, pórke ñande jaipuru la Biblia jahechauka hag̃ua japuha heta mbaʼe oñemboʼéva umi rrelihiónpe. Por ehémplo, umi líder rrelihióso omboʼe umi héntepe Ñandejára okastigaha umi iñañávape infiérnope. Haʼekuéra oipuru pe enseñánsa japu omongyhyje hag̃ua umi héntepe ha oreko chupekuéra ipoguýpe. Péro Ñandejára ningo mborayhu, ha ñande jaservíva chupe jahechauka japuha upe enseñánsa. Umi rrelihión omboʼe avei ñane álma nomanoiha, péro ñande jahechauka ko enseñánsa noĩriha la Bíbliape, pórke oimérire upéva siérto nañaikotevẽmoʼãi kuri pe rresurreksión. Ha heta rrelihión omboʼéramo jepe entéro mbaʼe oikoha pe destíno káusare, ñande ñamboʼe enterove jarekoha liverta ha ikatuha jadesidi jaservítapa Ñandejárape. ¿Mbaʼéichapa orreaksiona jepi umi líder rrelihióso jahechauka jave japuha umi mbaʼe omboʼéva hikuái? Haʼekuéra pyʼỹinte orrenegaiterei.

11. Ohechaukaháicha umi mbaʼe Jesús heʼi vaʼekue Juan 8:45-47-pe, ¿mbaʼépa Ñandejára oipota isiervokuéra ojapo?

11 ¿Mbaʼépa ikatu jajapo ani hag̃ua ñañepysanga? Jahayhúramo la verda, jaasepta ha jajapo vaʼerã umi mbaʼe Ñandejára heʼíva (elee Juan 8:45-47). Ñande ndajajoguaséi Satanáspe, ha upévare arakaʼeve nañamboykemoʼãi pe añetegua. Ñande ningo núnka ndajajapomoʼãi peteĩ mbaʼe oñemoĩva umi mbaʼe jagueroviávare (Juan 8:44). Ñandejára oipota isiervokuéra osegi Jesús ehémplo. Upévare heʼi ñandéve: “Ndapechaʼéi vaʼerã umi mbaʼe vaíre, ha pehayhu vaʼerã iporãva” (Rom. 12:9; Heb. 1:9).

3) JESÚSPE OJEPERSEGI VAʼEKUE

Heta oĩ vaʼekue orrechasáva Jesúspe ojejuka rupi chupe peteĩ yvyráre. ¿Mbaʼéichapa upéva ikatu avei omoñepysanga koʼág̃arupi umi héntepe ha upévare orrechasa hikuái Jesús segidorkuérape? (Ehecha párrafo 12) *

12. ¿Mbaʼérepa Jesúspe ojejuka lája omoñepysanga vaʼekue heta judíope?

12 ¿Mbaʼérepa avei umi judío Jesús tiémpope guare oñepysanga ha orrechasa vaʼekue Jesúspe? Pablo heʼi vaʼekue: “Ñande katu japredika Crístope ojejuka hague peteĩ yvyráre, upéva omoñepysanga umi judíope” (1 Cor. 1:23, nóta). ¿Mbaʼérepa Jesúspe ojejuka lája omoñepysanga vaʼekue heta judíope? Pórke Jesúspe ojejuka vaʼekue peteĩ yvyráre, ha upévare chupekuéra g̃uarã Jesús haʼe vaʼekue peteĩ kriminál ha pekadór, ndahaʼéi pe Mesías (Deut. 21:22, 23).

13. ¿Mbaʼépa ndoaseptaséi vaʼekue umi judío oñepysanga ha orrechasa vaʼekue Jesúspe?

13 Umi judío oñepysanga ha orrechasáva Jesúspe ndoaseptaséi vaʼekue haʼe iñinosenteha, ojeakusa rei hague chupe, ha ojejapo hague hese heta inhustísia. Umi hués okondena vaʼekue Jesúspe ndojapoiete voi hustísia. Pe Trivunál Suprémo Judío pyaʼe pyaʼéntema oñembyaty ohusga hag̃ua Jesúspe, ha ndosegiriete voi umi léi heʼíva mbaʼéichapa ojehusga vaʼerã peteĩ persónape (Luc. 22:54; Juan 18:24). Umi hués ningo ofavoreseʼỹre avavépe, ohendúnte vaʼerã kuri umi mbaʼe ojeʼéva Jesúsre ha umi pruéva oĩva ikóntrape. Péro upéva rangue, haʼekuéra voi oñemoĩ “oheka testígo fálso oakusa hag̃ua Jesúspe ikatu hag̃uáicha ojejuka chupe”. Ha upéva nosẽporãirõ guare chupekuéra, pe súmo saserdóte oñehaʼã heʼika Jesúspe peteĩ mbaʼe vai, ikatu hag̃uáicha ojeakusa chupe ha ojeʼe hese kulpavleha. Ha pe léipe oĩháicha, koʼã mbaʼe ndojejapoiete vaʼerã kuri (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64). Ha Jesús orresusita rire jepe, umi hués osegi ojapo inhustísia. Haʼekuéra opaga “heta porã pláta” umi soldádo rrománo oñangareko vaʼekuépe Jesús sepultúrare, ikatu hag̃uáicha ijapu ha heʼi opárupi Jesús disipulokuéra omonda hague hetekue (Mat. 28:11-15).

14. ¿Mbaʼépa oprofetisa vaʼekue Ñandejára Ñeʼẽ pe Mesíasre?

14 ¿Mbaʼépa heʼi Ñandejára Ñeʼẽ? Heta judío Jesús tiémpope guare noĩmoʼãi vaʼekue pe Mesías omanotaha, péro añetehápe Ñandejára Ñeʼẽ heʼíma vaʼekue voi: “Haʼe ningo omeʼẽ hekove ha omano, ha ojeʼe hese pekadorha. Haʼe ogueraha ijapére umi hénte pekádo, ha oipytyvõ umi hembiapo vaívape” (Is. 53:12). Upévare umi judío noñesorprendéi ni ndorrechasái vaʼerã kuri Jesúspe ojeʼe haguére hese pekadorha ha ojejuka haguére chupe.

15. ¿Mbaʼe akusasión ojeʼéva umi testígo de Jehovárepa omoñepysanga algúnope?

15 ¿Oikópa avei upéva ñane tiémpope? Si, ojekuaa porãiterei oikoha avei. Jesúspe ojeakusa reiete vaʼekue, ha ojeʼe hese haʼeha kulpávle, ha koʼág̃a upeichaite avei oiko hína umi testígo de Jehováre. Jahechamína unos kuánto ehémplo. Áño 1930 guive 1950 peve, Estados Unídospe ñane ermanokuéra oho vaʼekue umi trivunálpe heta vése odefende hag̃ua pe liverta jarekóva jaadora hag̃ua Jehovápe. Heta hués ningo notĩriete ohechauka hag̃ua ndochaʼeiha ñanderehe. Avei Quebécpe, oĩva Canadápe, pe Iglésia Katólika ha pe goviérno ombaʼapo vaʼekue oñondive oñemoĩ hag̃ua ñane kóntrape. Heta puvlikadórpe ojegueraha préso oñeʼẽ haguérente ótrope Ñandejára Rréinore. Alemániape katu pe goviérno nazi ojuka vaʼekue heta mitãrusu ifiélvape Ñandejárape. Ha ramoiténte umi áño ohasa vaʼekuépe, heta ermáno oikóvape Rúsiape oñekondena ha ojegueraha préso oñeʼẽ haguére la Bíbliare, pórke umi autoridakuérape g̃uarã upéva haʼe peteĩ “aktivida extremísta”. Ha pe Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras oĩva rúsope jepe ojeproivi, ha heʼi hikuái haʼeha peteĩ “informasión extremísta” oreko rupi Jehová réra.

16. Ohechaukaháicha 1 Juan 4:1, ¿mbaʼérepa ndajahejái vaʼerã ñanembotavy umi japu ojeʼéva Jehová siervokuérare?

16 ¿Mbaʼépa ikatu jajapo ani hag̃ua ñañepysanga? Jaikuaa vaʼerã siértopa umi mbaʼe ojeʼéva. Pe Sermón del Móntepe Jesús oavisa vaʼekue oĩtaha umi ‘oikóva ijapu ha heʼíva opaichagua mbaʼe vai’ idisipulokuérare (Mat. 5:11). Entéro koʼã japu ou Satanásgui. Haʼe omomýi ñane enemigokuérape omosarambi hag̃ua heta japu oheja vai hag̃ua umi ohayhúvape la verda (Apoc. 12:9, 10). Ñande nañahenduiete vaʼerã umi japu heʼíva ñane enemigokuéra. Aníkena núnka umichagua japu káusare jakyhyje jaservi hag̃ua Ñandejárape, ha ani avei jaheja umíva omokangy ñande jerovia (elee 1 Juan 4:1).

4) JESÚSPE OÑETRAISIONA HA OJEHEJA REI VAʼEKUE

Heta oĩ vaʼekue orrechasáva Jesúspe Judas otraisiona rupi chupe. ¿Mbaʼéichapa upéva ikatu avei omoñepysanga koʼág̃arupi umi héntepe ha upévare orrechasa hikuái Jesús segidorkuérape? (Ehecha párrafo 17 ha 18) *

17. ¿Mbaʼérepa oiméne omoñepysanga raʼe algúnope umi mbaʼe oiko vaʼekue Jesús omano mboyve?

17 Jesús omano mboyvemi, peteĩva umi 12 apóstol apytégui otraisiona chupe. Ótro ijapóstol katu 3 vése onega oikuaaha chupe, ha enterovéva ijapóstol oheja rei chupe pe pyhare omano mboyve (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75). Péro Jesúspe nosorprendéi vaʼekue koʼã mbaʼe, pórke haʼe heʼíma vaʼekue oikotaha upéva (Juan 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32). Ohechávo koʼã mbaʼe oĩne raʼe umi oñepysangáva ha opensa: “Oiméramo péicha la Jesús apostolkuéra, naimeseiete voi ijapytepekuéra”.

18. ¿Mbaʼe mbaʼe profesíapa oñekumpli vaʼekue Jesús omano mboyvemi?

18 ¿Mbaʼépa heʼi Ñandejára Ñeʼẽ? Heta áño Jesús ou mboyve ko yvy ape ári, Jehová oikuaaukáma vaʼekue Iñeʼẽme pe Mesíaspe oñetraisionataha 30 monéda de plátare (Zac. 11:12, 13). Upe otraisionátava chupe haʼéta kuri peteĩva umi iñamigoite (Sal. 41:9). Proféta Zacarías avei oskrivi vaʼekue: “Aatakáta pe pastórpe, ha umi ovecha isarambipáta” (Zac. 13:7). Umi isinsérova ndorrechasamoʼãi kuri Jesúspe oiko haguére koʼã mbaʼe, upéva rangue ijerovia mbaretevéta ohechávo oñekumpliha Jesúsre koʼã profesía.

19. ¿Mbaʼépa ohechakuaa umi persóna isinsérova?

19 ¿Oikópa avei upéva ñane tiémpope? Si. Ñane tiémpope oĩma vaʼekue unos kuánto testígo de Jehová ikonosídova ndoservivéiva Jehovápe ha oiko chuguikuéra apóstata. Haʼekuéra oñehaʼã avei ombotavy ótrope ha oguenohẽ chupekuéra tape porãgui, ha upearã oipuru pe Internet, diário, rrádio ha téle omosarambi hag̃ua japu ñane kóntrape, umi informasión oheja vaíva Testigokuérape térã umi informasión ndasiertopáiva. Péro umi persóna isinsérova ndohejái koʼã mbaʼe ombotavy chupekuéra. Upéva rangue, haʼekuéra ohechakuaa la Biblia heʼíma hague voi oikotaha koʼã mbaʼe (Mat. 24:24; 2 Ped. 2:18-22).

20. ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta ani hag̃ua ñanembotavy umi apóstata oheja vaʼekue la verda? (2 Timoteo 4:4, 5).

20 ¿Mbaʼépa ikatu jajapo ani hag̃ua ñañepysanga? Tekotevẽ ñamombarete meme ñande jerovia. Upearã pyʼỹi jastudia vaʼerã la Biblia, ñañemboʼe kontinuadoite, ha siémpre ñanerembiapo heta jajapóvo pe traváho Jehová onkarga vaʼekue ñandéve (elee 2 Timoteo 4:4, 5). Ñande jerovia imbaretéramo, ndajakyhyjemoʼãi ni nañañekevrantamoʼãi ñahendu jave ojeʼeha mbaʼe vai testígo de Jehováre (Is. 28:16). Jahayhúramo Jehovápe, Iñeʼẽ ha ñane ermanokuérape, upéva ñanepytyvõta ani hag̃ua ñanembotavy umi apóstata oheja vaʼekue la verda.

21. La majoría umi hénte orrechasáramo jepe pe mensáhe jagueraháva, ¿mbaʼe rehepa ikatu ñaime segúro?

21 Jesús tiémpope oĩ vaʼekue heta oñepysangáva ha orrechasáva Jesúspe. Péro oĩ vaʼekue heta oaseptáva chupe, umíva apytépe peteĩva jepe umi oĩva pe Sanedrín judíope, ha oĩ avei kuri “hetaiterei saserdóte” (Hech. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43). Koʼág̃arupi avei oĩ millones de persóna noñepysangáiva ha odesidíva osegitaha Jesúspe. ¿Mbaʼérepa? Pórke haʼekuéra oikuaa ha ohayhu umi mbaʼe omboʼéva la Biblia. Ñandejára Ñeʼẽ heʼi voi: “Ñandejára, umi ohayhúva nde léi oiko pyʼaguapýpe, ha mbaʼeve nomoñepysangái chupekuéra, siémpre osegi nde rapére” (Sal. 119:165).

PURAHÉI 124 Ñandefiélkena siémpre

^ párr. 5 Pe artíkulo ohasa vaʼekuépe jahecha kuri 4 mbaʼe ojoko vaʼekue yma umi héntepe ani hag̃ua ojerovia Jesúsre, ha jahecha avei mbaʼéichapa koʼã mbaʼe káusare umi hénte orrechasa Jesús segidorkuérape koʼág̃arupi. Ko artíkulope jahechavéta 4 mbaʼe, ha ñaanalisáta avei mbaʼérepa umi ohayhúva Jehovápe ndohejái mbaʼeve omoñepysanga chupekuéra. Umi mbaʼe ñaanalisátava koʼápe ideprovéchota umi ojeheʼávape g̃uarã testígo de Jehováre, péro ndojedesidíriva oikotaha avei chugui Testígo.

^ párr. 60 JAHECHÁVA PE TAʼANGÁPE: Jesús okaru Matéondi ha unos kuánto okovrávandi impuésto.

^ párr. 62 JAHECHÁVA PE TAʼANGÁPE: Jesús omosẽ pe témplogui umi vendedórpe.

^ párr. 64 JAHECHÁVA PE TAʼANGÁPE: Jesúspe ojeovliga ogueraha hag̃ua pe yvyra ojeklavatahápe chupe.

^ párr. 66 JAHECHÁVA PE TAʼANGÁPE: Judas ohetũ Jesúspe ha otraisiona chupe.