Ehecha oĩva pype

Ehecha oĩva pype

Jaikuaave hag̃ua

Jaikuaave hag̃ua

¿Oexistípa rakaʼe Mardoqueo?

LÍVRO de Estérpe ningo oñeñeʼẽ meme Mardoquéore. Haʼe ningo haʼe vaʼekue peteĩ judío, ha ombaʼapo vaʼekue pe palásio pérsape pe áño 500 rupi a.C., rréi “Asuero ogovernaha tiémpope” (koʼág̃arupi heta oĩ heʼíva ko rréi haʼe hague Jerjes Primero). Mardoqueo oipytyvõ vaʼekue ojepilla hag̃ua umi ojukase vaʼekue pe rréipe. Pe rréi ovyʼaiterei upe haguére ha heʼi voi oñemombaʼe vaʼerãha Mardoquéope umi hénte renondépe. Upe rire, Hamán omano rire, haʼéva hína Mardoqueo ha umi judío enemigokuéra, pe rréi omoĩ Mardoquéope kómo primer minístro. Upéicha rupi Mardoqueo ikatu kuri onohẽ peteĩ léi oipytyvõva umi judío oĩva Persia poguýpe ani hag̃ua ojejukapa chupekuéra (Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16).

Oĩ umi istoriadór heʼi vaʼekue pe lívro de Ester haʼe hague peteĩ kuénto reínte, ha Mardoqueo núnka ndoexistíri hague. Péro pe áño 1941-pe umi arkeólogo otopa peteĩ mbaʼe ikatúva ohechauka siertoha umi mbaʼe la Biblia heʼíva Mardoquéore. ¿Mbaʼépa hína upe otopa vaʼekue hikuái?

Haʼekuéra otopa vaʼekue Pérsiape peteĩ dokuménto ojejapóva ñaiʼũgui, ha upépe oñeñeʼẽ peteĩ kuimbaʼe héravare Marduka (haʼéva hína Mardoqueo guaraníme). Ojeʼe hese haʼe hague administradór Súsape, térã ikatu voi kuri haʼe peteĩ kontadór. Ojetopárõ guare upéva, Arthur Ungnad, haʼéva peteĩ istoriadór upe lugarpegua, heʼi vaʼekue upe tiémpope upéva haʼe hague “el úniko dokuménto oñeñeʼẽhápe Mardoquéore apárte de la Biblia”.

Arthur Ungnad heʼi rire ko mbaʼe ojetradusíma hetaiterei dokuménto ojejapóva ñaiʼũgui. Umíva apytépe oĩ hína avei umi tavlílla de Persépolis. Umíva ojetopa vaʼekue pe lugár oĩ haguépe pe tesorería, oĩva ag̃uiete pe siuda murállagui. Koʼã tavlílla oĩ idióma elamítape ha ojeskrivi vaʼekue Jerjes Primero ogovernaha tiémpope, ha pype ojetopa unos kuánto téra jatopáva pe lívro de Estérpe. a

Pe téra Mardoqueo (Marduka) oĩ peteĩ dokuménto pérsape ojejapóva ñaiʼũgui

Unos kuánto tavlílla de Persépolis oñeʼẽ peteĩ kuimbaʼe héravare Marduka, haʼe vaʼekue peteĩ eskríva Súsape ogovernárõ guare Jerjes Primero. Peteĩva koʼã tavlílla heʼi Marduka haʼe hague traduktór. Ko mbaʼe ojogueraha la Biblia heʼívandi Mardoquéore. Haʼe ombaʼapo vaʼekue pe rréi Asuérope g̃uarã (Jerjes Primero), haʼe por lo méno oñeʼẽ vaʼekue 2 idióma ha ojepokuaámi vaʼekue oguapy pe rréi palásio rokẽme Súsape (Est. 2:19, 21; 3:3). Ha pe okẽme ojepokuaámi vaʼekue oguapy umi ombaʼapóva pe rréipe g̃uarã.

Jahecha haguéicha, heta mbaʼépe ojojogua pe Marduka ojetopáva umi tavlíllape ha Mardoqueo oĩva la Bíbliape. Haʼekuéra ningo oiko vaʼekue la mísma épokape, pe mísmo lugárpe ha mokõivéva ombaʼapo vaʼekue pe rréipe g̃uarã. Entéro koʼã mbaʼe ohechauka ñandéve posívlemente Marduka ha Mardoqueo haʼeha la mísma persóna.

a Pe áño 1992-pe pe profesór Edwin Yamauchi oskrivi peteĩ artíkulo, ha upévape omoĩ 10 téra oĩva pe tavlílla de Persépolispe ha jatopáva avei pe lívro de Estérpe.