“KO KUIMBAʼÉPE che aiporavóma oikuaauka hag̃ua che réra umi tetãnguérape, umi mburuvicha guasúpe” (Hech. 9:15). Péicha Jesús heʼi peteĩ kuimbaʼe judíore, upéi oiko vaʼekue chugui kristiáno. Ko kuimbaʼépe ojekuaa apóstol Pábloramo.

Pablo oikuaauka vaʼekue Jesús réra peteĩva umi mburuvicha guasu renondépe, pe emperadór romano hérava Nerón. ¿Mbaʼéichapa reñeñandu vaʼerãmoʼã reimérire peichagua mburuvicha renondépe redefende hag̃ua umi mbaʼe regueroviáva? La Biblia ñanemokyreʼỹ jasegi hag̃ua Pablo ehémplo (1 Cor. 11:1). ¿Mbaʼéichapa ikatu jajapo upéva? Jahechamína mbaʼéichapa haʼe odefende vaʼekue ijerovia umi goviérno itiempopegua renondépe.

Pe Léi Mosáika ojesegi vaʼekue tetã Israélpe. Umi judío iñeʼẽrendúva okumpli vaʼekue umi Léi toĩ oĩháme. Pentekostés áño 33 rire, umi kristiáno verdadéro natekotevẽi kuri okumpli pe Léi Mosáika (Hech. 15:28, 29; Gál. 4:9-11). Upéicharõ jepe, apóstol Pablo ha ambue kristiáno orrespeta upe Léi, ha umi judío nomoprovlémai chupekuéra opredika hag̃ua (1 Cor. 9:20). Añetehápe, Pablo oho heta vése umi sinagogahárupi, ha opredika umi hénte ojeroviávape Abrahán Diósre. Pablo oipuru Ñandejára Ñeʼẽ oipytyvõ hag̃ua chupekuéra ojepyʼamongeta hag̃ua hese (Hech. 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2).

Umi apóstol odesidi Jerusalén guive ojedirihitaha pe predikasión. Haʼekuéra akóinte omboʼe pe témplope (Hech. 1:4; 2:46; 5:20). Peteĩ vuéltape Pablo oviaha Jerusalénpe, ha upépe ojejagarra chupe ha ojegueraha préso. Péicha oñepyrũ peteĩ huísio ikóntrape, ha upe rire ojegueraha chupe Rómape.

¿Mbaʼéichapa umi mburuvicha Romagua ohecha Pablo predikasión? Jaikuaa hag̃ua upéva, iporãta jahecháramo mbaʼépa umi románo opensa entéro rrelihión rehe. Haʼekuéra ndoovligái umi puévlo oĩvape Roma poguýpe oheja hag̃ua irrelihión, sólamente ojapo upéva ohechárõ hikuái oapeligrataha pe goviérnope, térã oñemoĩramo umi romano kostúmbrere.

 Umi judío oikóva Roma poguýpe oñevenefisia vaʼekue umi léi románagui. Pe lívro hérava Backgrounds of Early Christianity (Umi kristiáno yma guare rembiasakue) heʼi: “Umi judío ovyʼa oreko rupi heta derécho Rómape. [...] Ndojeproivíri chuguikuéra irrelihión, ha ndojeexihíri chupekuéra oadora hag̃ua umi dios ojeadoráva Rómape. Umi judíope oñepermiti osegi ileikuéra, umi lugár haʼekuéra oikohárupi”. Chupekuéra ningo ndojeovligái avei ojapo hag̃ua pe servísio militár. * Pablo upe rire oipuru umi léi romana oprotehéva umi judíope, ikatu hag̃uáicha odefende umi autorida renondépe umi mbaʼe haʼe ogueroviáva.

Pablo enemigokuéra oñehaʼã opáicha rei omoĩ ikóntrape umi héntepe ha umi autoridápe (Hech. 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13). Peteĩ jey, umi ansiáno Jerusalengua ohendu ojeʼeha Páblore, oikoha omboʼe “umi judío oikóva ótro tetãme oheja vaʼerãha Moisés Léi”. Koʼã japu ikatu omboduda umi kristiáno judío ipyahúvape, ha opensa hikuái Pablo ndorrespetaiha Ñandejára omandáva. Hiʼarive, pe sanedrín ikatu odeklara entéro umi kristiáno opuʼãha pe rrelihión judíare. Oikóramo upéva, umi judío ojeheʼáva umi kristiánore ikatu ojekastiga. Ikatu voi umi hénte omboykete chupekuéra ha ojeproivi chuguikuéra opredika pe témplope ha umi sinagógape. Upévare, umi ansiáno Jerusalengua oñenterávo la oikóva, ojerure Páblope ohechauka hag̃ua japuha umi mbaʼe ojeʼéva hese. Heʼi chupe oho hag̃ua pe témplope ha ojapo hag̃ua peteĩ mbaʼe Ñandejára ndoexihíriva kristianokuéragui, péro ndaivaíriva avei (Hech. 21:18-27).

Pablo ojapo umi ansiáno heʼíva chupe, ha upéicha rupi haʼe ikatu odefende umi marandu porã oipurúvo pe léi (Filip. 1:7). Pe témplope, umi judío oñembyaty ikóntrape ha ojerure ojejuka hag̃ua chupe. Upémarõ, peteĩ komandánte militár romano oraha Páblope préso, ha umi soldádo ombyepotítarõ guare chupe, haʼe omombeʼu haʼeha siudadáno romano. Upe rire ojegueraha chupe Cesaréape. Umi romano ogoverna Judea upe lugár guive. Upépe haʼe orekóta peteĩ oportunida ijojahaʼỹva oñeʼẽ hag̃ua umi autorida renondépe. Upéicha, heta hénte ndoikuaáiva kristianokuérape, koʼág̃a orekóta upe oportunida.

Hechos kapítulo 24 omombeʼu ojehusga hague Páblope Félix renondépe, haʼéva pe governadór romano oĩva Judéape. Ko governadór ohendúma vaʼekue umi mbaʼe ogueroviáva kristianokuéra. Umi judío oakusa Páblope nokumplíri hague pe léi romana mbohapy hendáicha. Primero, haʼekuéra heʼi Pablo omboliga hague umi judíope opuʼã hag̃ua Rómare. Segundo, heʼi hikuái omoakãha peteĩ sékta ipeligrósova. Ha tercero, umi judío heʼi Pablo ndorrespetaiha pe témplo, oĩva kuri upérõ Roma kárgope (Hech. 24:5, 6). Koʼã akusasión ojechaukárõ siertoha, Páblope ikatu oñesentensia a muérte.

Iñimportanteterei ningo kristianokuéra koʼag̃agua oñatende porã mbaʼéichapa Pablo ombohovái kuri umi akusasión ojejapóva ikóntrape. Haʼe itrankílo porãnte kuri ha tódo el tiémpo ohechauka rrespéto. Pablo oñeʼẽ pe Léi ha umi Profétare, ha orreklama haʼe orekoha derécho oservívo umi irukuéra ypykue Járape. Péva haʼe vaʼekue peteĩ derécho pe Léi romana omeʼẽva umi judíope (Hech. 24:14). Tiémpo rire, Páblope oñepresenta jey ótra oportunida odefende hag̃ua ikreénsia ótro governadór renondépe, hérava Porcio Festo, ha avei pe rréi Herodes Agripa renondépe.

Amo ipahápe, ikatu hag̃uáicha Pablo ojasegura ojehusgataha chupe hekoitépe, osẽ heʼi: “¡Ajerure ajehusga hag̃ua César renondépe!” (Hech. 25:11). Upe tiémpope, oñehenói vaʼekue César umi mburuvicha omanda guasuvévape.

Upe rire, peteĩ ánhel heʼi Páblope: “Nde ningo reñemboʼy vaʼerã César renondépe” (Hech. 27:24). Pe emperadór romano Nerón oñepyrũrõ guare ogoverna, heʼi vaʼekue haʼeñónte ndohusgamoʼãiha entéro umi káso oñepresentáva chupe. Ocho áño pukukue, Nerón ombohasa meme umi káso ótrope. Pe lívro The Life and Epistles of Saint Paul (San Pablo rembiasakue ha ikuatiañeʼẽ), omombeʼu Nerón oasepta jave peteĩ káso ohusga hag̃ua, ohendu upéva  ipalásiope. Upépe oreko peteĩ grúpo de persóna ikatupyrýva ha iñexperiénsiava oipytyvõva chupe.

La Biblia ndeʼíri oimépa Nerón voi ohendu raʼe Pablo káso, térã onkargánte hague ótrope ha upe rire oñemombeʼu hag̃ua chupe. Péro tahaʼe haʼeháicha, Pablo posívlemente oexplika haʼe omombaʼeguasuha pe Dios oadoráva umi judío, ha omokyreʼỹha umi héntepe orrespeta hag̃ua umi goviérnope (Rom. 13:1-7; Tito 3:1, 2). Amalisia Pablo osẽ porã odefendérõ guare ikreénsia umi mburuvicha guasu renondépe, pórke pe César trivunál opoi chugui (Filip. 2:24; Filem. 22).

Jesús heʼi vaʼekue idisipulokuérape: “Pejegueraháta umi governadór ha rréi renondépe, ikatu hag̃uáicha pepredika chupekuéra ha umi tetã ambueguápe” (Mat. 10:18). Koʼág̃a avei javyʼaiterei ikatu haguére ñarrepresenta Jesúspe. Ñañehaʼãrõ ñadefende umi marandu porã, ikatu avei ñagana umi káso legál. Péro ani ñahaʼarõ yvyporakuéra imperfékto orrekonosetaha katuete jarekoha derécho japredika hag̃ua. Ñandejára Rréino añoite oguerúta hustísia ha ñanemosãsóta umi mbaʼe ñandereko asývagui (Ecl. 8:9; Jer. 10:23).

Ñane tiémpope avei, kristianokuéra odefende jave ife, ombotuicha hína Jehová réra. Pablo ojapo haguéicha, haʼekuéra ndaijapúi vaʼerã, itrankílo, ha ohechauka vaʼerã oĩha segúro umi mbaʼe ogueroviávare. Jesús heʼi idisipulokuérape: “Natekotevẽi pekalkula raẽ mbaʼéichapa peñedefendéta. Che ameʼẽta peẽme arandu ha poipytyvõta peñeʼẽkuaa hag̃ua, ha pene enemigokuéra ndaikatumoʼãi heʼi mbaʼeve penembohovái hag̃ua” (Luc. 21:14, 15; 2 Tim. 3:12; 1 Ped. 3:15).

Kristianokuéra ningo sapyʼánte odefende ijerovia umi rréi, governánte térã oimeraẽ ótro autorida renondépe. Péicha jave, haʼekuéra ikatu oikuaauka umi marandu porã umi hénte ndaikatúivape gueteri ohendu pe mensáhe. Umi autorida osẽ jave ñande favórpe, umi léi oñemehora, ha ojerrespeta pe liverta orekóva umi hénte heʼi hag̃ua la opensáva ha oelehi hag̃ua irrelihión. Péro ñagana térã japerdéramo jepe umi káso ñapresentáva umi autorida renondépe, jahechauka hína ñandepyʼaguasuha ha upéva ombovyʼaiterei Jehovápe.