Mbaʼe mbaʼépa ñanemboʼe Abdías, Jonás ha Miqueas
Jehová Ñeʼẽ ningo oikove
Mbaʼe mbaʼépa ñanemboʼe Abdías, Jonás ha Miqueas
“MARANDU Ñandejára ohendukavaʼekue Abdíaspe.” (Abdías 1.) Péicha oñepyrũ lívro hérava Abdías, haʼe ohaivaʼekue 607-pe Jesús ou mboyve. Ko proféta omombeʼu hérante, ha upéi ndeʼíri mbaʼeve ijehe. Doscientos áño upe mboyve proféta Jonás omombeʼu mbaʼépa ohasa Jehová omondórõ guare chupe opredika hag̃ua peteĩ lugárpe. Upe tiémpo rupi avei Miquéasgui oiko proféta, ha ojapo upéva sesenta áñore (777 guive 717 peve). Miqueas omombeʼu haʼeha táva Moresetgua, ha Jehová omondohague chupe ‘oisãmbyhýramo guare Judápe mburuvicha guasukuéra Jotán, Acaz ha Ezequías’ (Miqueas 1:1). Umi ehémplo oiporúva ohechauka ko proféta oikuaa porã hague mbaʼéichapa ojeiko kampañaháre.
EDOM ‘OÑEHUNDIETÉTA VOI’
Abdías heʼi Edom rehe: “Reñemotĩ ha reñehundietéta voi, reinupã ha rejukahaguére nde ryvy Jacóbpe”. Ko proféta imanduʼa porã gueteri mbaʼéichapa umi Edomgua ojapo heta mbaʼe vai Jacob raʼykuéra rehe. Koʼãva hína umi Israelgua. Áño 607-pe umi Babiloniaygua ohundírõ guare Jerusalén, umi Edomgua ‘oñemboykevaʼekue’ ha noipytyvõi umi hudíope. Upéva rangue omoirũ hikuái umi ‘mombyryguápe’ ojagarra hag̃ua pe táva (Abdías 10, 11).
Jacob raʼykuéra rehe katu ojeʼe oĩ porã jeytaha hikuái. Abdías heʼi: ‘Yvyty Sión katu Ñandejárape oñemboykéta ha upépe oĩta okañýva ha oikovéva’ (Abdías 17).
Porandukuéra:
5-8. Mbaʼérepa oñeñeʼẽ ‘mondaháre’ ha ‘parrál poʼoha’ rehe, oñemombeʼúvo Edom oñehunditaha? Koʼápe ojehechauka mbaʼeichaitépa hoʼa vaíta Edómpe. Mondaha oúramo Edómpe pyharekue oraháta orahasévante. Ha umi parrál poʼoha jepe ohejáta parrál oipoʼoʼỹva. Péro Edom oñehundi vove oñemondapaitéta voi chupekuéra, oñemoperõta. Upéva ojapóta hesekuéra umi haʼekuéra ‘ojeroviaha’, umi Babiloniaygua (Jeremías 49: 9, 10).
10. Mbaʼéichapa Edom ‘oñehundiete voi’? Ojeʼehaguéicha pe profesíape, Edom oñehundi, ha ndopytái mamove hendápe. Babiloniaygua rréi hérava Nabonido ojagarra Edom áño 550 rupi Jesús ou mboyve. Doscientos áño upe rire táva Edómpe ojagarrapa umi nabateo, ha upévare umi Edomgua ohómante oiko Judéape, súr gotyo peteĩ lugár hérava Néguebpe (upéi ko lugár héra Idumea). Umi Romaygua ohundi rire Jerusalén áño 70-pe, Edom opyta oñehundiete voi.
Mbaʼépa ñanemboʼe:
3, 4. Umi Edomgua ningo ojejapoiterei ha ojerovia ijehe oikohaguére sérro paʼũme. Haʼekuéra oimoʼã upe haguére ndoikomoʼãiha hesekuéra mbaʼeve. Péro ivýro hikuái. Ndaipóri ningo avave ikatúva okañy Jehová kastígogui.
8, 9, 15. Yvypóra arandu ha ipuʼaka ndaikatumoʼãi osalva avavépe og̃uahẽvo “Ñandejára ára” (Jeremías 49:7, 22).
12-14. Umi Edomgua rehe oikovaʼekue ohechauka porã mbaʼépa oikóta umi ovyʼávare Ñandejára siervokuéra ohasa asy jave. Jehová ndohejareimoʼãi umi otrata vaíva ipuévlope.
17-20. Ko profesía heʼíva Jacob raʼykuéra oho jeytaha hetãme, oñekumpli umi Israelgua osẽvo Babilóniagui ha oho jey Jerusalénpe 537-pe. Jahecha Jehová ñeʼẽ oikoha katuete ha upévare ikatu jajerovia oprometévare.
“NÍNIVE OÑEHUNDÍTA”
Jehová omondo Jonáspe “upe táva guasuete Nínive héravape”, oikuaauka hag̃ua chupekuéra ojekastigataha hikuái. Péro Jonás osẽ oho ótro ladoite. Upémarõ Jehová omondo ‘peteĩ yvytu atã’ ha oiporu “peteĩ pira guasu” omondo jey hag̃ua Jonáspe Nínivepe (Jonás 1:2, 4; 2:1 [1:17, NM]; 3:1, 2).
Jonás oike Nínivepe ha omombeʼu mbaʼépa oikóta hesekuéra: “Ko ára guive 40 ára haguépe Nínive oñehundíta” (Jonás 3:4). Ohechávo mbaʼépa oiko upe rire, Jonás opyta “ipochy”. Jehová katu oiporu peteĩ plánta okakuaa pyaʼéva omboʼe hag̃ua chupe iporãha japoroporiahuvereko (Jonás 4:1, 6).
Porandukuéra:
3:3. Añete piko Nínivepe, ‘mbohapy árape ojeguatapa peteĩ ijapýgui ambuépe’? Nínive ningo tuichaiterei vaʼekue ha 3 díape ikatu ojekorrepa upépe. Ko téystope oiméne oñeñeʼẽ avei táva Jorsabad rehe, opytáva nórte gotyo ha Nimrud súr gotyo. Koʼãva ningo tuicha voi 100 kilómetro.
3:4. Tekotevẽparaʼe Jonás oaprende umi Asiriaygua idióma opredika hag̃ua Nínivepe? Oiméne Jonás oñeʼẽkuaa voi umi Asiriaygua idiómape, térã ojapo upéva peteĩ milágro rupive. Ikatu avei omeʼẽ imarandu evréo ñeʼẽme ha oĩ peteĩ otradusíva chupe. Oimérõ upéicha raʼe katuete umi hénte ohecharamo ha omombaʼeve pe marandu omeʼẽva Jonás.
Mbaʼépa ñanemboʼe:
1:1-3. Jajapóramo oimeraẽ mbaʼe ñasẽrangue japredika ha ñamboʼe ñande rapichakuérape, jajoguáta Jonáspe. Haʼete Jehová ñanemondóva peteĩ hendápe ha ñande katu ñasẽ jaha ótro ladoite.
1:1, 2; 3:10. Jehová ndoiporiahuverekói peteĩ tetã térã peteĩ rrásape añónte. Upéva rangue, “opavavépe haʼe ohechakuaa, ha ohecharamo opa hembiapokue” (Salmo 145:9).
1:17; 2:10. Jonás opyta mbohapy ára ha pyhare pe pira guasu retepýpe, upéva orrepresenta Jesús omano ha oñemoingove jeytaha (Mateo 12:39, 40; 16:21).
1:17; 2:10; 4:6. Jonás hoʼárõ guare már pochýpe, Jehová osalva chupe. Avei ‘Ñandejára omoheñói peteĩ plánta omoʼã hag̃ua Jonáspe kuarahýgui, oñeñandu porãve hag̃ua’. Koʼág̃a avei Ñandejára rembiguaikuéra ikatu jajerovia Haʼe oñangarekotaha ñanderehe mborayhúpe ha ñanenohẽtaha jejopy vaígui (Salmo 13:5; 40:11).
2:1, 2, 9, 10. Jehová ohendu isiervokuéra ñemboʼe ha ojapysaka hesekuéra ojerure asy jave (Salmo 120:1; 130:1, 2).
3:8, 10. Jehová okambia upe ojaposéva Nínive rehe ha “nohundíri chupekuéra” heʼihaguéicha ojapotaha. Mbaʼérepa? Haʼekuéra ningo ‘oheja heko vai’. Upéicha avei koʼág̃a, umi hembiapo vaíva oñembyasýramo ipyʼaite guive, Jehová ndokastigamoʼãi chupekuéra.
4:1-4. Ndaipóri yvypóra ikatúva ojoko Ñandejárape ani hag̃ua oporoporiahuvereko. Animoʼãkena jataky Jehováre oporoporiahuverekohaguére.
4:11. Jehová ningo ipasiénsia ha oheja ojepredika pe marandu porã opárupi ko Yvy ape ári. Ombyasyhaguéicha umi 120.000 tapicha Niniveyguápe, oiporiahuvereko umi héntepe “oikuaaʼỹva ivaíva iporãvagui”. Ñande avei jaiporiahuverekovaʼerã ñande rapichakuérape ha kyreʼỹme japredika chupekuéra pe marandu porã (2 Pedro 3:9).
‘PEÑEMOAKÃPERÕKE’
Miqueas omombeʼu Israel ha Judá rembiapo vaikue. Heʼi oñehunditaha itava guasukuéra ha opromete oñemopuʼã jeytaha. Samaria opytáta “tapere”. Oadorahaguére ñandejára guaʼúpe, Israel ha Judá ‘oñemoakãperõta’, péva heʼise oñemotĩtaha. Ojeguerahávo chupekuéra hetãgui iñakãperõvéta ohóvo ku ‘yryvúicha’ (koʼápe oiméne oñeʼẽ pe yryvu iñakã perõ léntovare). Péro Jehová opromete avei: “Ambyatypaitéta Jacob ñemoñarévape” (Miqueas 1:6, 16; 2:12). Jerusalénpe umi mburuvicha ha profetakuéra imonda ha ijapu, upévare ojeʼe upe távagui oikotaha “yty aty”. Péro Jehová heʼi ombyaty jeytaha chupekuéra. ‘Belén Efrátagui osẽta Israel ruvicharã.’ (Miqueas 3:12; 4:12; 5:1 [5:2, NM].)
Ipyʼahatãpa Jehová umi Israelguándi? Ijetuʼueterei piko ojeruréva chupekuéra? Nahániri. Jehová ningo oipotánte isiervokuéra ‘ojapo hekojojáva, oporoporiahuvereko, ha ojapo Hembipota ojejapoʼỹre’ (Miqueas 6:8). Umi hénte oikóva Miqueas tiémpope katu iñañaiterei. “Pe heko porãvéva ijapytepekuéra, ñuatĩ mátape ojogua; ha pe ijoheipyréva, javoráipe”, ombohasa asy hikuái oimeraẽ oñemoag̃uívape hesekuéra. Jehová katu ndaupeichaiete. Upévare Miqueas heʼi: ‘Ñandejára, ndeichagua ndaipóri’. Jehová oiporiahuvereko ipuévlope ha ‘hembiapo vaikue omombo yguasu ruguápe’ (Miqueas 7:4, 18, 19).
Porandukuéra:
2:12. Arakaʼépa oñekumpli pe profesía heʼíva ‘Israel rembyre oñemonoʼõtaha’? Oñekumpli ñepyrũ 537-pe umi hudío osẽrõ guare Babilóniagui oho jey hag̃ua hetãme. Koʼág̃a ko profesía oñekumpli ‘Israel Ñandejára mbaʼéva’ rehe (Gálatas 6:16, JMP). Áño 1919 guive umi kristiáno ohótava yvágape oñembyaty “ovecháicha ikorápe”. Omoirũ chupekuéra “peteĩ aty guasu” térã “ambue ovecha” 1935 guive. Haʼekuéra oñondivepa “tuicha ijayvúta” (Apocalipsis [Revelación] 7:9, BNP; Juan 10:16). Kyreʼỹme ombaʼapo hikuái Ñandejárape g̃uarã.
4:1-4. Mbaʼéichapa Jehová ‘ombohovakéta tetãnguérape ha omoĩ porãta joavy oĩva tetãnguéra rupi’, “umi ára pahápe”? Koʼápe noñeñeʼẽihína tetãnguéra térã polítikore. Heʼise guei tapichakuéra opa tetãmegua oadorataha Jehovápe. Haʼe ombohovakéta chupekuéra ha omoĩ porãta joavy oĩva ikatu hag̃uáicha oñemoag̃ui hese hikuái.
Mbaʼépa ñanemboʼe:
1:6, 9; 3:12; 5:2. Koʼã profesía oñekumplipaite ha upéva ohechauka Jehová ñeʼẽ oñekumpliha katuete. Umi Asiriaygua ohundi Samaria 740-pe Jesús ou mboyve, Miqueas oikove aja gueteri (2 Reyes 17:5, 6). Ezequías ogoverna aja umi Asiriaygua ou oñemoĩ Jerusalén rehe (2 Reyes 18:13). Ha umi Babiloniaygua ohundi Jerusalén 607-pe (2 Crónicas 36:19). Avei Jesús onase ‘Belén Efrátape’ (Mateo 2:3-6).
2:1, 2. Ivaietéta jaʼéramo jaserviha Ñandejárape, péro jaiko pláta rapykuéri jahekarangue ‘Ñandejára rréino ha pe teko marangatu haʼe oipotáva’ (Mateo 6:33, BNP; 1 Timoteo 6:9, 10).
3:1-3, 5. Jehová oipota umi omoakãva isiervokuérape tahekojoja.
3:4. Jaipotáramo Jehová ñanerendu ñañemboʼe jave, ndovaléi jajapo ivaíva ñemiháme.
3:8. Jehová ñanemombarete ijespíritu sánto rupive, ha upévare ikatu japredika pe marandu porã ha jaikuaauka umi kastígo Ñandejára oguerútava.
5:4 [5:5, NM]. Ko profesía ohechauka mbaʼépa oikóta opuʼã vove Ñandejára puévlore umi ndochaʼéiva hesekuéra. Heʼi Jehová omeʼẽtaha ‘7 mburuvicha’ (ko número heʼise oĩha hekopete), ha “8 karai guasu” omoakã hag̃ua isiervokuérape. Ko mbaʼe ohechauka oĩtaha heta kuimbaʼe katupyry omoakãva chupekuéra.
5:6, 7 [5:7, 8, NM]. Hetápe g̃uarã ningo umi kristiáno ohótava yvágape ojogua ‘ysapýpe omboúva Jehová’. Haʼekuéra ningo peteĩ vendisión omeʼẽva Ñandejára, opredika rupi pe marandu porã. ‘Ambue ovechakuéra’ omoirũ chupekuéra oipytyvõ hag̃ua hentekuérape oñemoag̃ui hag̃ua Jehováre (Juan 10:16). Ajépa javyʼaite ikatuhaguére ñamokyreʼỹ ñande rapichakuérape ko tembiapo rupive!
6:3, 4. Jehová ojapoháicha, ñandepyʼaporã ha jaiporiahuverekovaʼerã ñande rapichakuérape, jepe ijarhél hikuái térã ikangy ijerovia.
7:7. Ko ára pahápe ñambohovái jave provléma, ndajahejaivaʼerã umíva ñanemokangy. Upéva rangue, Miqueas ojapohaguéicha iporã ‘jajerovia Ñandejárare’.
7:18, 19. Ñañehaʼãkena jajapo Jehová ojapoháicha ha ñaperdona ñande rapichakuérape ojapo jave ivaíva ñanderehe.
Jaikókena ‘Ñandejára oipotaháicha’
Entéro oñemoĩva Ñandejárare ha ipuévlore ‘oñehundietéta voi’ (Abdías 10). Péro Jehová ikatu ipochy jera umi iñañáva ohendúramo chupe ha ‘ohejáramo heko vai’ (Jonás 3:10). “Umi ára pahápe”, upéva hína ko ñane tiémpope, heta tapicha iñeʼẽrendúva oñemoag̃uihína oadora hag̃ua Jehovápe. Jehová puévlo oĩ yvateve umi rrelihión japúgui (Miqueas 4:1; 2 Timoteo 3:1). Upévare enterove ñañehaʼãvaʼerã ‘jaiko Ñandejára oipotaháicha opa ára’ (Miqueas 4:5).
Hetaite mbaʼe porã ñanemboʼe Abdías, Jonás ha Miqueas! Jepe ojapóma 2500 áño rupi ojehaihague, umi marandu oikove gueteri koʼág̃a peve (Hebreos 4:12).
[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 21]
Miqueas ojapohaguéicha, ñande avei ‘jajeroviavaʼerã’ Jehováre
[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 22]
Abdías heʼivaʼekue Edom ‘oñehundietetaha’