Ndakyhyjevéima ñemanógui: ahaʼarõ aikove opa ára g̃uarã

Omombeʼu Piero Gatti

UMI avión hatã hatãve hyapu oúvo ha umi siréna ryapu oavisa enterovépe oho hag̃ua umi lugár oñemoʼã hag̃uáme. Upe rire oñepyrũma umi vombardéo ohundipa ha omongyhyjéva umi hénte oikóvape Milánpe.

Péicha ningo oikovaʼekue upe távape áño 1943 ha 1944-pe. Che ningo peteĩ soldádo añemondovaʼekue upépe ha upérõ chemitã gueteri. Pyʼỹinte chemondo hikuái umi lugár ojeity haguépe vómba ambyaty hag̃ua umi teʼõngue; térã jaʼe porãsérõ g̃uarã, umi omanovaʼekue rete pehẽngue opytáva umi eskómbro guýpe. Heta vése ajesalva, haimetemete amano ha upéicha jave apromete Ñandejárape añemeʼẽtaha chupe ajapo hag̃ua hembipota.

Ndakyhyjevéi amanórõ g̃uarã

Akakuaa Itáliape, peteĩ puévlope opytáva 10 kilómetro Cómogui, oĩva Suiza ypýpe. Chemitãrõ guare añepyrũvaʼekue akyhyje amanórõ g̃uarã, oiko rupi umi mbaʼe ambyasyetereíva. Omano mokõi che ermána grípe españólagui, ha che sy Luigia katu omano 1930-pe arekórõ guare 6 áño. Che ningo akakuaavaʼekue peteĩ família katólikope, upévare ajapo pe Iglésia heʼíva ha káda semána aha misahápe. Péro ndahaʼéi peteĩ tupaópe síno peteĩ varveríape, heta áño rire aju ndakyhyjevéi amanórõ g̃uarã.

Áño 1944-pe hetaiterei mbaʼe vai ojapo pe segúnda gérra mundiál. Hetaiterei soldádo Italiaygua roho Suiza-pe. Rog̃uahẽvo upépe oremondo hikuái umi kámpo de rrefuhiádope. Chéve chegueraha hikuái noréste gotyo, ag̃uiete Steinach-gui, upépe orepyʼaguapymie. Pe varvéro upe tavapegua heʼi chéve ambaʼapo hag̃ua hendive sapyʼami ha oheja apyta hógape. Ambaʼapóramo jepe un més añónte, aikuaa peteĩ tapicha okambiavaʼekuépe che rekove.

Pe karai ningo peteĩ kliénte hérava Adolfo Tellini oikóva Suízape, haʼe peteĩ testigo de Jehová Italiaygua. Che ni ndaikuaaivaʼekue mávapa umi Testigo, upérõ ningo ciento cincuenta rupínte voi oĩ Itáliape. Amombaʼeterei umi mbaʼe omyesakãva chéve Ñandejára Ñeʼẽgui, koʼýte pe promésa ohechaukáva jaikotaha pyʼaguapýpe ha opa ára g̃uarã (Juan 10:10; Rev. 21:3, 4). Avyʼaiterei aikuaávo opataha gérra ha ñemano. Aha jeývo pe kámpo de rrefuhiádope amombeʼu umi mbaʼe Giuseppe Tubini-pe, peteĩ mitãkariaʼy Italiaygua, haʼe omombaʼeterei avei pe amombeʼúva chupe.

Peteĩ árape Adolfo chegueraha Arbónpe, opytáva 10 kilómetro Steinach-gui, upépe peteĩ grúpo de Testigos ojapo irreunión italiánope.  Igustoiterei rupi una semána haguépe aha jey, péro yvýrupima aha. Tiempomi rire aha peteĩ asambleahápe Zurich-pe. Umi diapositívape ohechauka hikuái mbaʼéichapa hetaitereípe ojejuka ha upéva opokoiterei cherehe, umi fótope ojekuaa ojoʼaripa umi teʼõngue ha oñemombeʼu heta ermáno Alemaniaygua omano hague ijerovia rehehápe. Upe Salón de Asambléape aikuaa Maria Pizzato-pe, haʼe ningo peteĩ testigo de Jehová ha pe goviérno diktadór Italiapegua oguerahaukavaʼekue chupe préso opredika haguére.

Pe gérra opa rire, aha jey Itáliape ha añembyaty ñepyrũ pe kongregasiónpe oĩva Cómope. Ndastudiáiramo jepe la Biblia hekoitépe, aikuaa porãma mbaʼépa Ñandejára ohaʼarõ ñandehegui. Maria, oservíva upe kongregasiónpe, omombeʼu mbaʼérepa iñimportánte jajevautisa ha heʼi chéve avisita hag̃ua Marcello Martinelli-pe, ko ermáno oikovaʼekue Castione Andevenno-pe, opytáva Sondrio provínsiape. Ko ermáno unhídope pe goviérno oguerahaukavaʼekue préso once áño. Che ahavaʼekue 80 kilómetro visikléta ári ko ermáno rendápe.

Marcello ohechauka chéve la Biblia rupive mbaʼe mbaʼépa ajapovaʼerã ajevautisa hag̃ua, oñemboʼe chendive ha roho rrío Adda-pe ha upépe ajevautisa. Arakaʼeve ndacheresaraimoʼãi upe áragui, septiembre de 1946. Upérõ añemeʼẽ Jehovápe aservi hag̃ua chupe ha hasýpe areko esperánsa. Che avyʼaiterei ajúvo, upévare ag̃uahẽrõ guare che rógape upe pyharépe ni naimoʼãi apedalea hague 160 kilómetro upe árape.

Pe primera asambléa ojejapovaʼekue Itáliape, oiko Milánpe mayo 1947-pe opa rire pe gérra. Umi 700 oñembyatyvaʼekue apytépe oĩ umi tapicha pe goviérno opersegivaʼekue. Pe asambléa aja oiko peteĩ mbaʼe ahaʼarõʼỹva: Giuseppe Tubini, upe mitãkariaʼy apredika hague pe kámpo de rrefuhiádope, ojapo pe diskúrso de vautísmo... ha upéi ojevautisa!

Upépe aikuaavaʼekue ermáno Nathan Knorr-pe, oservíva Betel de Brooklyn-pe. Haʼe oremokyreʼỹ Giuseppe ha chéve roiporupaite hag̃ua ore tiémpo Jehová servísiope. Amoĩ chejupe un més de tiémpo amoñepyrũ hag̃ua. Aha jeýrõ guare che rógape ha amombeʼu che hentekuérape, oñehaʼãmbaite hikuái ani hag̃ua ajapo, péro ndahejái ipuʼaka cherehe. Un més haguépe aike Betélpe oĩva Milánpe. Upérõ oĩ koʼã misionéro: Angelina ha Giuseppe (Joseph) Romano; Costanza ha Carlo Benanti. Oikeramo avei Giuseppe Tubini ha chereheve roĩma upépe seis.

Un més haguépe añenombra superintendénte de sirkuíto, péicha oiko chehegui primer superintendénte onasevaʼekue Itáliape. Upérõ ermáno George Fredianelli oservimavaʼekue superintendénte de sirkuítoramo. Haʼe ningo pe primer misionéro ouvaʼekue Estados Unidos-gui áño 1946-pe. Ahasa hendive heta semána chemboʼe hag̃ua umi mbaʼe tekotevẽva ha upéi cheañóma avisita umi kongregasión. Chemanduʼa porãiterei pe primer kongregasión avisitavaʼekuére hérava Faenza. Epensamíntena, che ningo ndajapóiva ni peteĩ diskúrso! Upéicharamo jepe, añehaʼãmbaite amokyreʼỹ opavavépe oiporupaite hag̃ua itiémpo Jehová servísiope. Umi cherendúva apytépe oĩ heta mitãrusu, ha umívagui oĩ heta ohupytýva tuicha rresponsavilida pe tetãme.

Heta mbaʼe ahasa aservívo sirkuítope, umi mbaʼe oñehaʼarõʼỹva, ijetuʼúva ha heta kámbio, upéicharamo jepe chegustaiterei ikatúgui avyʼa umi ermáno cherayhúva ndive.

Gérra rire oiko heta mbaʼe ijetuʼúva

Itáliape opa rire pe gérra, heta mbaʼe ijetuʼúva oiko. Pór ehémplo Iglesia Católica  tuicha omanda ha oñeguenohẽramo jepe heta léi pyahu 1948-pe, pe goviérno oproivi gueteri orehegui ropredika ha upe léi osegi 1956 peve. Ha umi omoakãva pe rrelihión katólika ojapo avei opa ikatúva ojoko hag̃ua orehegui ore asambléa de sirkuíto. Péro sapyʼánte nosẽi chupekuéra upéva, oiko haguéicha 1948-pe Sulmona-pe, peteĩ lugár opytáva Italia mbytépe.

Upe domingo pyhareve, che amoakã pe prográma ha Giuseppe Romano katu ojapo pe diskúrso. Upérõ ni 500 maranduhára noroiméi gueteri Itáliape, upéicharamo jepe hetaiterei oreaty: 2.000 tapicha roime upe teátrope. Opávo upe diskúrso peteĩ mitãrusu oúva mokõi paʼi ndive, ojupi pe platafórmape ha oñepyrũ oporoguerosapukái, upepete che asẽ añeʼẽ joko chupe: “Oiméramo erese peteĩ mbaʼe, ealkila peteĩ teátro ha upépe ikatu ere ereséva”. Ohechakuaávo umi hénte nopenaiha hese ha oguerosapukaiha chupe hikuái, opo pe platafórmagui ha ogue tapére.

Upe tiémpope ijetuʼu javiaha hag̃ua peteĩ kongregasióngui ambue kongregasiónpe. Sapyʼánte aha yvýrupi, visikléta ári, trénpe térã umi kolektívo henyhẽte ha ivaikuepávape. Heta vése akemivaʼekue umi mymba okehápe térã peteĩ galpónpe. Opa rire pe gérra, hetaiterei Italiayguápe ijetuʼu ohupyty hoʼuvaʼerã ha ore mbovymi Testigo roiméva upéichante avei. Upéicharamo jepe rovyʼaiterei roservi haguére Jehovápe.

Aha Escuela de Galaádpe

Áño 1950-pe Giuseppe Tubini ha chéve roñeinvita roho hag̃ua Escuela de Galaad kláse 16-pe. Péro ahechakuaavaʼekue ijetuʼutaha chéve aaprende hag̃ua inglés. Añehaʼãmbaitéramo jepe, ndaikatúi voínte añeʼẽ porã upe idiómape. Ojeʼe rupi oréve roleepa hag̃ua la Biblia ingléspe, aaprovecha añensaja hag̃ua ha hatã porã alee, sapyʼánte ni ndakarúi upearã. Peteĩ árape otoka chéve ajapo hag̃ua peteĩ diskúrso pe klásepe. Chemanduʼa porã gueteri peteĩ profesór heʼivaʼekuére chéve: “Roguerohoryeterei kyreʼỹme rejapo haguére nde diskúrso ha remonguʼekuaa haguére nde po ha mbaʼe, péro... noñentendeiete la eréva!”. Upevére amohuʼã porã vaʼekue upe kúrso. Upémarõ chemondo jey hikuái Itáliape Giuseppe ndive. Umi mbaʼe roaprendevaʼekue orembokatupyry roipytyvõ porãve hag̃ua ermanokuérape.

Áño 1955-pe amenda Lidia rehe, upérõ ojapóma siete áño ajapo hague chupe diskúrso  de vautísmo. Itúva katu héra Domenico, chupe heta ombohasa asy vaʼekue pe goviérno ha oñemondo avei chupe tres áño hetãgui. Upéicharamo jepe, ko ermáno oipytyvõ umi siete ifamíliape oservi hag̃ua Jehovápe. Lidia ojepytaso mbaretevaʼekue avei Jehová ykére. Chupe ningo tres vése voi ojegueraha trivunálpe ojeproivi tiémpope predikasión. Seis áño romenda haguépe onase che raʼy ypykue Beniamino ha upéi áño 1972-pe onase Marco. Avyʼaiterei ikatu haguére amombeʼu haʼekuéra oserviha avei Jehovápe ifamiliakuérandi.

Ambaʼapo gueteri kyreʼỹme Jehovápe g̃uarã

Chemanduʼa ningo umi mbaʼe porãita ahasavaʼekuére aipytyvõvo che rapichakuérape. Pór ehémplo, 1980 rupi che suégro ohai peteĩ kárta presidénte de Itáliape hérava Sandro Pertini. Haʼekuéra ojokuaa diktadúra tiémpope, pe goviérno ogueraha rupi chupekuéra ísla Ventotene-pe, upépe pe goviérno ogueraha umi oimoʼãvape guive iñenemígo. Che suégro opredikaseterei chupe, upévare ojerure permíso oñemongeta hag̃ua hendive. Oñemeʼẽ chupe permíso ha che aha hendive. Pe presidénte Sandro Pertini orerresivi porãiterei ha oañuã voi che suégrope, ore ningo ndorojepokuaavéima rojetrata upéicha. Heta roñemongeta hendive umi mbaʼe rogueroviávare ha roheja chupe heta puvlikasión.

Áño 1991-pe, ndaservivéima superintendénte de sirkuítoramo 44 áño haguépe. Upéi ambaʼapo cuatro áño superintendénteramo Salón de Asambléape, ha nacheresãivéigui aju avei aheja. Péro koʼág̃a peve aiporupaite che tiémpo Jehová servísiope. Añehaʼãmbaite apredika ikatumiháicha ha heta che rapichápe amboʼe la Biblia. Oĩ gueteri ermáno heʼíva che diskursokuéra oporomokyreʼỹetereiha. Añetehápe aagradeseterei Jehovápe akóinte chekyreʼỹ haguére iservísiope chetujámaramo jepe.

Chemitãme akyhyjevaʼekue amanórõ g̃uarã. Péro aikuaa rupi la Biblia omboʼéva ndakyhyjevéima ha ahaʼarõ aikove opa ára g̃uarã, Jesús opromete haguéicha (Juan 10:10). Hiʼãiterei chéve ahupyty umi mbaʼe porã Jehová oprometéva ha aiko vyʼápe peteĩ múndo oĩtahápe pyʼaguapy ha kyhyjeʼỹ. Opa mbaʼére toñemombaʼeguasu ñande Apoharépe, ha javyʼákena jaiko haguére itestígoramo (Sal. 83:18).

[Mápa oĩva páhina 22-pe]

(Emaña pe kuatiañeʼẽre rehecha hag̃ua osẽ hagueichaite ko párte)

SUIZA

BERNA

Zurich

Arbon

Steinach

ITALIA

ROMA

Como

Milán

Rrío Adda

Castione Andevenno

Faenza

Sulmona

Ventotene

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 22]

Roho Galaádpe

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 22]

Giuseppe ndive Galaádpe

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 23]

Romendárõ guare

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 23]

Che rembirekóndi 55 áñoma romenda hague