Umi omendáva opensa porã vaʼerã odesidi mboyve ojapoukátapa pe fecundación in vitro. Káda matrimónio ojecháta Jehová ndive umi mbaʼe odesidívare, upévare tekotevẽ ontende porã mbaʼéichapa ojejapo pe fecundación in vitro.

Peteĩ kuñakarai Inglaterraygua ndaikatúi hyeguasu noĩporãi rupi itrómpa de Falopio. Upémarõ umi doktór oguenohẽ chugui peteĩ óvulo peteĩ lavoratóriope ha omoĩ hikuái iména espérma ndive peteĩ mbaʼyruʼi de vídriope. Pe óvulo ojoajúvo pe espérma ndive oiko peteĩ embrión, ha pe embrión pyahúpe oñemoĩ avei umi mbaʼe oikotevẽtava oikove ha okakuaa hag̃ua, ha upéi oñemoĩ pe kuñakarai úterope. Péicha, áño 1978-pe onase pe primer mitã oñemoñepyrũvaʼekue peteĩ lavoratóriope. Koichagua tratamiéntope oñehenói fecundación in vitro (térã vídriope).

Ko tratamiénto ojejapo heta tetãme ha sapyʼánte idiferenteʼimi jepi ojejapo lája, upéicharõ jepe ojesegi koʼã prosedimiénto: ñepyrũrã, pe kuñáme oñemeʼẽ pohã imbaretéva heta semánare, ikatu hag̃uáicha orekove óvulo. Upéi ojejerure iménape omeʼẽ hag̃ua isémen, oñekonsegíva masturvasión rupive. Pe lavoratóriope oñemoĩ pe espérma umi óvulo ndive. Koʼãva ikatu ojoaju ha oiko chugui heta embrión. Pe ótro díape ojehecha porã peteĩteĩ ha ojeporavo umi oĩ porãva ha ikatútava opyta pe kuña úterope. Ohasa rire tres día rupi, oñemoĩ mokõi térã mbohapy embrión oĩ porãvéva pe kuña retepýpe. Upéicha ikatu peteĩ térã hetave embrión oprende pe úterore, ha pe kuña opyta hyeguasu. Upéi, oñehaʼarõ nueve mése pe mitã onase hag̃ua.

Péro, ¿mbaʼépa ojejapo umi embrión hembývagui, pór ehémplo umi ideféktova térã noĩporãmbaivaʼekue? Umíva ndaikatúi rupi oiko haʼeño rei, oñekonhela nitróheno líkidope. Upéicha,  sapyʼa rei ndoikóiramo umi embrión oñemoĩvaʼekue pe kuña úterope, ikatu ojeporu umi hembýva, ha ojepaga saʼivéta avei. Péro peichagua tratamiénto hetápe ndogustái. ¿Mbaʼérepa? Oĩ ndoikuaáiva mbaʼépa ojapovaʼerã umi embrión oñekonhelavaʼekuégui, oiko haguéicha pe matrimónio ojapovaʼekuére pe porandu oĩva iñepyrũmbýpe. Avei oĩ ndorekosevéimava mitã, ótro katu ijedáma térã isogue, ha oĩ avei okyhyjéva imembýrõ g̃uarã mellíso térã trillíso. a Koʼýte ijetuʼu omanóramo pe ména térã tembireko, ỹrõ peteĩva omenda jeýramo ambuére. Oĩ ningo hetaiterei mbaʼe ojehechavaʼerã, ha hiʼarive heta omendáva opagáma heta áñore oñemantene hag̃ua umi embrión oñeñongatúva.

Áño 2008-pe, peteĩ doktór ikatupyrýva koʼã mbaʼépe, heʼi diário The New York Tímespe hetaiterei matrimónio ndoikuaaiha mbaʼépa ojapóta umi embrión hembývagui. Pe doktór heʼi: “Oĩ 400.000 embrión rupi oñekonhelavaʼekue heta ospitálpe ko tetãme, ha ohasávo pe tiémpo heta hetave oñeñongatuka [...]. Ha koʼãva oñemantene porãramo, ikatu gueteri ojeporu diez áño rire jepe. Péro oñedeskonhela vove koʼã embrión, ndojekuaái oikovétapa enterovéva”. Ko informasión oipytyvõ heta kristiánope odesidi hag̃ua. Jahechamína mbaʼérepa jaʼe upéva.

Umi kristiáno omendáva ombohováiva koʼã mbaʼe, iporã opensa ótra situasión ikatúvare oiko. Pór ehémplo, ikatu peteĩ ermáno oreko peteĩ ihénte hasyetéva, péro odependéva peteĩ mákinare oikove hag̃ua. Entéro kristiáno omombaʼe hekove, heʼiháicha Éxodo 20:13 ha Salmo 36:9, upévare oheka pe tratamiénto iporãvéva ani hag̃ua omano. Pe rrevísta ¡Despertad! 8 de agosto de 1974 heʼivaʼekue: “Kristianokuéra omombaʼe pe tekove Ñandejára omombaʼeháicha, avei opena  ikonsiénsia rehe ha orrespeta umi léi omoĩva goviernokuéra. Upévare entéro oikoséva la Biblia heʼiháicha, arakaʼeve ndojukamoʼãi peteĩ hasyetévape ndoipotavéi rupi osufri”. Upéva ojapóva, oporoasesina hína. Péro heta vése pe hasýva odepende pe mákinarente oikove hag̃ua, ha umícha jave ihentekuéra odesidivaʼerã ohejátapa oikove upéicha, térãpa odeskonekta chupe pe mákinagui.

Péro ko situasión idiferénte peteĩ matrimónio ojapoukávagui fecundación in vitro ha oñongatukáva heta embrión. Ikatu umi doktór heʼi chupekuéra oguenohẽ hag̃ua pe nitróheno líkidogui ha oheja oñedeskonhela. Upépe umi embrión oñembyaíta ha ndoikomoʼãvéima. Pe matrimónio odesidivaʼerã ohejátapa ojejapo upéva (Gál. 6:7).

Umi omendáva ojapoukavaʼekue fecundación in vitro ikatu hag̃uáicha ifamília, odesidikuaa opaga oñemantene hag̃ua umi embrión oñekonhelavaʼekue, térã oiporu tenonde gotyove oreko jey hag̃ua mitã. Upéicharõ jepe, ikatu odesidi ohundi umi embrión openságui umíva oikoveha oñekonhela rupínte. Umi kristiáno oñehaʼãvaʼerã osegi la Biblia heʼíva odesidi mboyve koʼã mbaʼe, ha imanduʼavaʼerã ojechataha Jehovándi umi mbaʼe ojapóvare. Nahiʼãi chupekuéra opyta ikonsiénsia kyʼa ni ostorva avavépe upe ojapóva (1 Tim. 1:19).

Peteĩ doktór heʼi: “Heta paréha ojapoukáva ko tratamiénto ojepyʼapyeterei ha ndoikuaái mbaʼépa ojapóta umi embrión oñekonhelávagui”. Ha upéi heʼi oĩha paréha ndoikuaáiva iporãvénepa ohejánte konheládo umi embrión térãpa ikuentave odeskonhela.

Upéicha jahecha enterove kristiáno opensa mboyve jepe osegi ko tratamiénto, tekotevẽha oikuaa porã mbaʼéichapa ojejapo pe fecundación in vitro ontende hag̃ua ndahaʼeiha vyrorei. La Biblia heʼi: “Oikokuaáva ohecha yvykua ha ojere chugui, hekotarováva katu ohónte ha hoʼa pype” (Prov. 22:3, ÑÑB).

Ikatu oĩ opensáva ko dokuménto osolusionataha iprovléma, péro la Biblia ohechauka ndaupeichaiha. Ñantende porã hag̃ua, jahecha raẽta mbaʼépa hína pe Declaración de Promesa de Fidelidad, maʼerãpa oñemoĩ, mbaʼéichapa ojejapo ha moõpa ikatu ojeporu.

Pe Declaración de Promesa de Fidelidad haʼe peteĩ dokuménto oiporukuaáva umi ndaikatúiva omenda sivílpe. Ko dokuménto oñefirmavaʼerã testígo rovake ha oñekompromete akóinte oĩtaha oñondive. Avei opromete olegalisataha hikuái imatrimónio. Pe paréha ofirma rire, umi ermáno oikuaáma oñekomprometeha Ñandejára ha yvypóra renondépe, ha ohecha chupekuéra omendarõguáicha.

¿Mbaʼérepa ha mbaʼéicha javépa ikatu ojeporu pe Declaración de Promesa de Fidelidad? Jehová omoñepyrũvaʼekue pe matrimónio ha omombaʼeterei pe kompromíso. Itaʼýra Jesús heʼivaʼekue: “Avave ndoipeʼaivaʼerã ojuehegui Ñandejára  omoĩvaʼekue oñondive peteĩ júgo guýpe” (Mat. 19:5, 6, NM; Gén. 2:22-24). Ha upéi heʼi avei: “Oimeraẽ ojedivorsiáva hembirekógui, ndahaʼéiramo hekovai haguére ha upéi omenda jey ambuére, upéva oporomoakãratĩhína” (Mat. 19:9, NM). La Biblia heʼi umi omendáva ikatuha opoi ojuehegui ‘hekovaíramo añoite’. Pór ehémplo, peteĩ omendáva oñenóramo peteĩ ndahaʼéivandi iména térã hembireko, iparéha ikatu ojedivorsia chugui ha omenda jey.

La Biblia heʼi porãramo jepe umi omendáva ikatuha ojedivorsia, heta tetãme noñepermitíri upéva, koʼýte ymave. ¿Mbaʼérepa? Heta vése pe rrelihión ipuʼaka goviérnore, ha upévare noñemoĩri umi léi opermitíva pe divórsio. Haʼekuéra heʼi umi omendáva ni mbaʼeveichavérõ ndojopoirivaʼerãha, jepe Jesús heʼi mbaʼéicha javépa ikatu ojejapo upéva. Ótro tetãrupi katu oñepermiti pe divórsio, péro hasypeterei osẽ, heta áño rire voi. Haʼete pe rrelihión térã goviérno ‘ostorváva’ térã ojokoséva peteĩ mbaʼe Ñandejára opermitíva (Hech. 11:17, NM).

Kongregasiónpe ikatu oñepytyvõ umi estudiánte térã ermánope oikóva koʼãichagua lugárpe. Ikatu peteĩ tetãme ndojejapói divórsio, térã ijetuʼueterei oñekonsegi hag̃ua, ha osẽ heta áño rire ae. Upéicha jave umi oñehaʼãmbaitéva okonsegi pe divórsio ha oĩ porãva Ñandejára renondépe omenda hag̃ua, ofirmakuaa peteĩ Declaración de Promesa de Fidelidad. Péro ani ñanderesarái oĩnteha tetã nopermitíriva pe divórsio térã hasypeterei omeʼẽva. Umi omendaséva ndoikóiramo koʼãichagua lugárpe, oñehaʼãmbaitevaʼerã okonsegi pe divórsio, hepy térã otrahina hetátaramo jepe.

Heta ermáno térã estudiánte oikóva umi lugár oñepermitihápe divórsio, sapyʼánte nontendeporãi maʼerãpa ojejapo pe Declaración de Promesa de Fidelidad ha oikuaase ikatúpa ofirma pe dokuménto ani hag̃ua oiko otrahina.

Pe porandu oĩva iñepyrũme heʼi peteĩ kuimbaʼe ha peteĩ kuña oikoha oñondive omendaʼỹre, péro omendaseha hikuái. La Biblia ohechauka umi oĩva koʼãichagua situasiónpe ikatuha omenda, mokõivéva ndahaʼéi rupi omendáva. Péro ko kuimbaʼe ndorekói dokuménto upe tetãme, ha pe goviérno upepegua nopermitíri umichagua omenda. (Heta tetãme oñepermiti omenda mokõi tapicha naidokuméntoiva.) Pe tetã oikohápe ko paréha oñepermiti pe divórsio, ha upéicha rupi upépe ndaikatúi oñefirma pe Declaración de Promesa de Fidelidad. Haʼekuéra ningo ikatu omenda. Péro ko kuimbaʼe ndorekói dokuménto, upévare ikatu oho ótro lugár noikotevẽihápe dokuménto omenda hag̃ua, térã oñehaʼãmbaite okonsegi raẽ idokumentorã upe tetãme omenda hag̃ua pe léi ojerureháicha.

Jahechaháicha, ko paréha ikatu okumpli Ñandejára léi ha pe goviérno ojeruréva (Mar. 12:17; Rom. 13:1). Hiʼãite ningo okumplipaite hikuái umi mbaʼe ojejeruréva ikatu hag̃uáicha ojevautisa (Heb. 13:4).