1, 2. ¿Mbaʼéichapa umi túva ha taʼyrakuéra ojotrata, péro mbaʼépa ombohovái jepi hikuái?

“SAPYʼAREI reikuaáramo nde tuvakuéra omanotaha koʼẽrõ, ¿mbaʼépa ereséne chupekuéra koestedía?” Péicha oñeporandu hetaiterei mitãrusu ha mitãkuñáme Estados Unídospe. Amo 95% rupi ombohovái heʼitaha chupekuéra: “Pecheperdonamína”, ha “Pohayhueterei ningo”. Ndaiporiguasúi imanduʼáva peteĩ provléma orekóvare itúva ỹrõ isýndi, térã noñontendeiha hendivekuéra (lívro Solo para padres, ohai vaʼekue Shaunti Feldhahn ha Lisa Rice).

² Jepive, taʼyrakuéra ohayhu ituvakuérape ha umi túva ohayhu avei ifamíliape; ha upéva koʼýte ojekuaa oservíramo hikuái Jehovápe. Péro heta vése umi túva ha ifamiliakuéra oñehaʼãramo jepe oiko porã, hasy jepi oñemongeta hag̃ua. Ha ikatúrõ jepe omombeʼu ipyʼaite guive hemiandu, oĩ téma omboyketéva voi hikuái. ¿Mbaʼérepa heta vése hasy umi túva ha taʼyrakuérape oñemongeta hag̃ua hekoitépe? ¿Mbaʼéichapa ikatu ombohovái hikuái umi mbaʼe?

3. a) ¿Mbaʼérepa heta famíliape hasyeterei oñemongeta hag̃ua? b) ¿Mbaʼérepa ndahasýi vaʼekue umi isrraelítape ohasa hag̃ua tiémpo oñondive?

³ Heta família naitiempoguasúi oñemongeta hag̃ua hekoitépe. Péro yma ndaupéichai vaʼekue. Moisés heʼi umi isrraelítape omboʼe vaʼerãha ifamiliakuérape Ñandejára Léi: “[Emboʼe pe Léi] nde raʼykuérape, nemanduʼa hese manterei chupekuéra, nde rógape, tapére, reñenonguévo ha repuʼãnguévo” (Deut. 6:6, 7). Upe tiémpope, umi mitã oĩ isy ndive hógape pe ára pukukue, térã itúvandi kokuépe ỹrõ ambue lugár ombaʼapohápe. Enterovénte itiempove vaʼekue oñemongeta ha oĩ hag̃ua oñondive.Upévare tuvakuéra oikuaa porãve ifamília lája,  hemikotevẽ ha umi mbaʼe ogustáva chupekuéra. Ha taʼyrakuéra katu oikuaa porãve avei itúva ha isýpe.

4. ¿Mbaʼérepa heta famíliape hasy oñemongeta hag̃ua?

⁴ ¡Ajépa tuichaite okambia pe situasión! Heta tetãme umi mitã voieterei oho eskuélape, sapyʼánte orekópe dos áñonte. Heta sy ha túva osẽ ombaʼapo, ha oĩ jave hógape katu noñemongetái ifamiliakuérandi. Upéva rangue, entéronte ohechaseve téle, oiporu komputadóra térã ambue aparáto. Pyʼỹinte oiko hikuái extráñoicha ha káda uno ojapónte ojaposéva. Umichagua ogapýpe ndaipóri oñemongetáva hekoitépe.

5, 6. ¿Mbaʼépa ojapo heta túva ‘oiporu porãve hag̃ua itiémpo’ ifamília ndive?

⁵ ¿Ikatúpa ‘peiporu porãve pene tiémpo’ pehasa hag̃ua pene família ndive? (Elee Efesios 5:15, 16.) Heta ogapýpe oñemoĩ hikuái peteĩ ñeʼẽme ha odesidi saʼive oiporutaha itiémpo ohecha hag̃ua téle térã oiporu hag̃ua komputadóra. Ótro katu oñehaʼã okaru oñondivepa una ves al día jepe. Pe Aty Jastudia Hag̃ua Ñande Rogayguándi tuicha oipytyvõ umi túva ha taʼýrape ojokuaa porãve ha ohesaʼỹijo hag̃ua oñondive umi mbaʼe omoag̃uivétava chupekuéra Jehováre. Iporãiterei ningo ñamboyke ñane tiémpo upearã, péro jajepokuaa vaʼerã ñañeʼẽ ojupe káda día ikatu hag̃uáicha ñañemongeta hekoitépe. Mitãnguéra oho mboyve eskuélape, pemokyreʼỹ vaʼerã chupekuéra, pehesaʼỹijo pe téxto káda diagua térã peñemboʼe hendivekuéra. Koʼã mbaʼe ikatu oipytyvõ umi mitãme ohasa porã hag̃ua pe ára.

⁶ Oĩ sy ha túva okambiáva heta mbaʼe ikatu hag̃uáicha ohasave tiémpo ifamiliakuéra ndive. Por ehémplo, peteĩ sy hérava Laura * ha orekóva mokõi mitã, oheja peteĩ traváho hoʼupaitéva chugui itiémpo. Haʼe omombeʼu: “Pyharevekue, entéronte rojapura joámi. Che aha vaʼerã ambaʼapo ha haʼekuéra katu oho vaʼerã eskuélape. Ha ag̃uahẽrõ g̃uarã pyhare ógape, pe niñéra omongepáma che membykuérape. Upéi aheja che traváho ha saʼive orepláta, péro aikuaa mbaʼépa opensa  che membykuéra ha mbaʼe provlémapa oreko hikuái. Ahendu mbaʼépa heʼi hikuái oñemboʼe jave ha ikatu aipytyvõ, amokyreʼỹ ha amboʼe chupekuéra”.

7. ¿Mbaʼérehepa ojeplagea jepi umi túva ha taʼyrakuéra?

⁷ Umi ohai vaʼekue pe lívro Solo para padres, oñemongeta heta mitãrusu ha mitãkuñándi, ha omombeʼu avei mbaʼérepa umi túva ha taʼýrape hasy jepi oñemongeta hag̃ua. Pe lívro heʼi: “Haimete enterove umi mitãrusu heʼi: ‘Papa ha mama nacherendúi voi’”. Upéva heʼi umi mitãrusu ha mitãkuña. Péro pyʼỹinte umi túva heʼi avei ifamiliakuéra nohenduiha chupekuéra. Jahechaháicha, ñañemongeta hag̃ua hekoitépe, enterove jajapysaka porã vaʼerã oĩ jave oñeʼẽva (elee Santiago 1:19).

8. ¿Mbaʼéichapa tuvakuéra ikatu ojapysaka porã ifamiliakuérare?

⁸ Tuvakuéra, ¿pejapysaka porãpa pene famíliare? Heta vése upéva ijetuʼu penekaneʼõ rupi, térã haʼetégui peẽme vyroreiha upe heʼíva hikuái. Péro peẽme g̃uarã vyroreíva, ikatu iñimportanteterei chupekuéra. ‘Pendepyaʼe pehendukuaa hag̃ua’ heʼise pejapysaka vaʼerãha pene famíliare oñeʼẽ jave, ha peñatende mbaʼéichapa oñeʼẽ. Ihestokuérare ha oñeʼẽ lájare pehecháta mbaʼépa opensa ha oñandu hikuái. Penemanduʼákena avei pembaʼeporandu vaʼerãha chupekuéra peikuaa hag̃ua hemiandu. La Biblia heʼi voi: “Ñande pyʼapypeguáva ku y hypýicha hína, iñakãporãvamante oguenohẽkuaa” (Prov. 20:5). Penembaʼerechakuaárõ hendivekuéra ha peñehaʼãramo peikuaa oĩva pene família korasõme, pehecháta mbaʼépa opensa hikuái umi téma noñeʼẽséivare.

9. ¿Mbaʼérepa taʼyrakuéra ohendu vaʼerã ituvakuérape?

⁹ Mitãrusu ha mitãkuña, ¿peneñeʼẽrendúpa pende túva ha pende sýpe? La Biblia heʼi: “Ehendúke che raʼy nde ru ñeʼẽ, ha aníke rejahéi nde sy nemboʼévare” (Prov. 1:8). Penemanduʼáke pende tuvakuéra penderayhuha ha oipotaha iporãvante peẽme g̃uarã. Upévare, pejapysakákena hesekuéra ha peneñeʼẽrendu (Efes. 6:1). Añetehápe, ndahasymoʼãi peẽme peneñeʼẽrendu hag̃ua pehecháramo haʼekuéra penderayhuha ha pejepokuaáramo peñemongeta hekoitépe. Upéicharõ, pemombeʼúkena pende túva ha pende sýpe umi mbaʼe pepensáva, ikatu hag̃uáicha haʼekuéra penentende. Péro peẽ avei peñehaʼã vaʼerã pentende chupekuéra.

10. ¿Mbaʼépa ñanemboʼe Rehoboam ehémplo?

¹⁰ Peñatende vaʼerã oĩramo pende rapicha pende avegua oñemoñeʼẽva peẽme. Ikatu heʼi umi mbaʼe pendegustáva, péro napenepytyvõmoʼãiva mbaʼevépe, térã pendeperhudikátava voi. Imitã rupi, haʼekuéra naiñarandúi ha naiñakãguapýi gueteri, upévare ndohechái mbaʼépepa ikatu ogueraha chupekuéra hembiapokue. Penemanduʼákena mbaʼépa oiko vaʼekue Rehoboam rehe, Salomón raʼy. Ojupírõ guare rréiramo Israélpe, oñemoĩ ojapo heʼíva umi ikakuaa irũngue, osegi rangue umi konsého omeʼẽva chupe umi kuimbaʼe ijedavéva. Upévare hetaiterei hénte oĩva ipoguýpe oheja chupe (1 Rey. 12:1-17). Aníke pesegi peichagua ehémplo. Peñemongeta jave pende tuvakuérandi, ndovaléi pendejapu chupekuéra, peje vaʼerã pende pyʼaite guive umi mbaʼe peñandúva. Haʼekuéra ningo iñaranduve pendehegui, upévare pehendu vaʼerã umi konsého omeʼẽva ha peaprovecha umíva (Prov. 13:20).

11. ¿Mbaʼépa oikóta tuvakuéra noĩriramo ohendu hag̃uáicha ifamiliakuérape?

¹¹ Tuvakuéra, ndapeipotáiramo pene família ojerure konsého hapichakuéra imitãvape, pehechauka vaʼerã peimeha pehendu hag̃uáicha chupekuéra ha ikatuha oñemboja pene rendápe oimeha óra. Peteĩ mitãkuña omombeʼu: “Haʼénterõ jepe peteĩ mitãkariaʼy réra, mama ha papa ipochýma voi. Upépe che chenerviósama avei ha  nañeʼẽsevéima hendivekuéra”. Ambue ermána katu heʼi: “Añetehápe, heta mitãrusu ha mitãkuña oipota ituvakuéra oñemoñeʼẽ chupekuéra. Péro itúva ha isy nopenáiramo hesekuéra, ohómante ojerure konsého ótrope, jepe upe tapicha imitã ha ndoikuaái gueteri heta mbaʼe”. Tuvakuéra ohendu ha oñehaʼãramo ontende ifamíliape, tahaʼe haʼéva pe téma oñeʼẽséva hikuái, katuete haʼekuéra ndokyhyjemoʼãi oñeʼẽ hag̃ua ipyʼaite guive ha osegíta umi konsého oñemeʼẽva chupekuéra.

12. ¿Mbaʼérepa heta vése hasy jepi umi mitãrusúpe oñemongeta hag̃ua ituvakuéra ndive?

¹² Heta vése hasy avei umi mitãrusu ha mitãkuñáme oñemongeta hag̃ua, itúva ha isy ombovaipáramo haʼekuéra opensáva térã ipochy reírõ umi mbaʼe heʼívare hikuái. Koʼág̃a ningo jaiko “umi ára pahápe”, oĩháme oimehaichagua pelígro, umíva apytépe umi ikatúva ombyai kristianokuérape. Upévare umi túva oservíva Jehovápe oñangarekose ifamiliakuérare (2 Tim. 3:1-5, NM). Umi mitãrusu ha mitãkuña heta vése opensa ituvakuéra ojopyetereiha hendivekuéra, ha umi túva ikatúnte avei opensa oñangarekoha hesekuéra.

13. ¿Mbaʼérepa tuvakuéra ndojapurái vaʼerã heʼi hag̃ua opensáva?

¹³ Tuvakuéra ndeʼíri vaʼerã mbaʼépa opensa ohendupa mboyve pe oiko vaʼekue. Añetehápe ningo hasy jepi chupekuéra okirirĩnte hag̃ua ifamília omombeʼu jave peteĩ mbaʼe oipyʼapýva chupe, péro tekotevẽ ohendu porã ombohovái mboyve. Salomón, pe rréi iñaranduetéva ohai vaʼekue: “Upe ombohováiva ojapysaka porã mboyve, itavy voi ha katuete oñemotĩ vaʼerã” (Prov. 18:13, ÑÑB). Reñehaʼãramo rehendu pyʼaguapýpe, rentende porãvéta heʼíva ne família ha haʼe avei osegíta oñeʼẽ. Reipytyvõ hag̃ua chupe, tekotevẽ reikuaa porã raẽ umi mbaʼe oiko vaʼekue. Rehechakuaáramo ne família oñeʼẽha “pyʼatarovapópe”, ikatu oime ojepyʼapyeterei peteĩ mbaʼére (Job 6:1-3, ÑÑB). Umi túva oporohayhúva ohendu ha ontende ifamíliape ha heʼi umi mbaʼe oipytyvõtava chupekuéra.

14. ¿Mbaʼérepa mitãrusukuéra tekotevẽ “imbegue oñeʼẽ [...] hag̃ua”?

¹⁴ Mitãrusu ha mitãkuña, peẽ avei tekotevẽ ‘penembegue peñeʼẽ hag̃ua’, ha ndapejapurái vaʼerã pemboyke hag̃ua heʼíva pende tuvakuéra, oĩ rupi hikuái penerekomboʼe hag̃ua (Prov. 22:6). Ikatu oime haʼekuéra ohasáma heta mbaʼe nde rehasáva koʼág̃a. Hiʼarive oime vaʼerã ombyasy hikuái umi mbaʼe ojapo vai vaʼekue ha ndoipotái nde reʼa umívape. Upévare rehecha vaʼerã chupekuéra ne irũramo, ndahaʼéi ne kontrárioicha. Haʼekuéra ningo ndahaʼéi ne enemígo, síno ne pytyvõhára (elee Proverbios 1:5). “Emombaʼe nde ru ha nde sýpe” ha ehechauka rehayhuetereiha chupekuéra, haʼekuéra nderayhuháicha. Péicha ndahasymoʼãi chupekuéra ‘nemongakuaa ha ndekorrehi hag̃ua Jehová oipotaháicha’ (Efe. 6:2, 4, NM).

15. ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta ani hag̃ua ñandepochy rei ha akóinte ñanepasiénsia hag̃ua umi jahayhúvare?

¹⁵ Sapyʼánte nañanepasiénsiai umi jahayhúvare. Pablo ohai vaʼekue “entéro umi ermáno imarangatu ha ijeroviapývape oĩva Colósaspe” ha heʼi: “Peẽ menakuéra, pesegíkena pehayhu pene rembirekópe ha ani pendepochy ha pesapukái vaipa chupekuéra. Peẽ tuvakuéra, aníkena pejahéi pende raʼykuérare pembopochy hag̃uáicha chupekuéra, cháke ikatu oñeñandu vaieterei hikuái” (Col. 1:1, 2; 3:19, 21, NM). Avei oñemoñeʼẽ umi kristiáno Efesoguápe kóicha: “Aníkena pendepyʼaro, perrenega vaipa, pendepochy, pejoguerosapukái” (Efes. 4:31, NM). Ñañehaʼãramo jahechauka umi mbaʼe porã oúva Ñandejára espíritugui, umíva apytépe pasiénsia,  pochyʼỹ ha jejokokuaa, ikatúta ñambohovái opa mbaʼe pyʼaguapýpe porãnte, oĩramo jepe umi mbaʼe ñandejopýva (Gál. 5:22, 23).

16. ¿Mbaʼéichapa Jesús okorrehi hemimboʼekuérape, ha mbaʼérepa jahecharamoite upéva?

¹⁶ Jahechamína Jesús ehémplo. Ñapensamíntena mbaʼeichaitépa oiméne ojepyʼapy pe última ves osenárõ guare ijapostolkuéra ndive. Oikuaa porã oñemaltrata potaitemaha chupe ha omano asyetereitaha. Oikuaa avei iñeʼẽrendúramo ipahaite peve omopotĩtaha Itúva réra ha osalvataha yvyporakuérape. Péro pe séna aja hemimboʼekuéra “oñepyrũ avei ojodiskuti vaipa [...], jahecha mávapa hína pe tuichavéva ijapytepekuéra”. Jesús noñemoĩri ojaʼo térã osapukái chupekuéra, síno pyʼaguapýpe porãnte oñemoñeʼẽ umi apóstolpe. Omomanduʼa chupekuéra heta omoirũ hague chupe ijetuʼu jave. Ha oikuaáramo jepe Satanás oipyʼaraʼãtaha hemimboʼekuérape, haʼe ohechauka ojeroviaha hesekuéra heʼívo iñeʼẽrendutaha hikuái ha ojapo voi hendivekuéra peteĩ kompromíso (Luc. 22:24-32, NM).

17. ¿Mbaʼépa oipytyvõta taʼyrakuérape ipyʼaguapy hag̃ua?

¹⁷ Taʼyrakuéra, peẽ avei peñehaʼã vaʼerã pendepyʼaguapy. Rekakuaávo rehóvo, ikatu repensa nde tuvakuéra ndojeroviaiha nderehe ha upévare heʼiha ndéve mbaʼéichapa rejapo vaʼerã opa mbaʼe. Péro rehechakuaa vaʼerã haʼekuéra ojepyʼapyha nderehe nderayhu rupínte. Nepasiénsiarõ rehendu hag̃ua chupekuéra ha reñehaʼãramo rejapo ojeʼéva ndéve, ohechakuaáta rerrespetaha chupekuéra ha ikatuha ojerovia nderehe. Péicha avei nde tuvakuéra nemosãsomiétama. Iporãve rehechauka rejejokokuaaha. La Biblia heʼi: “Pe ivýrova ojorapaite ipochykue, ha pe iñarandúva katu oñehaʼã ombopyʼaguapy hag̃ua chupe” (Prov. 29:11, ÑÑB).

18. ¿Mbaʼéichapa pe mborayhu oipytyvõ opavavépe oñemongeta hag̃ua?

¹⁸ Upévare, peẽ tuvakuéra ha taʼyrakuéra, aníkena penekangy oiméramo ndaikatúi peñemongeta hekoitépe peipotaháicha. Peñehaʼãkena pehupyty peve upéva ha peiko pe añetegua rapére (3 Juan 4). Pe múndo pyahúpe opavave ñandeperféktota ha ikatútama ñañemongeta hekoitépe entérondi. Upépe ñaimembáta peteĩ ñeʼẽme ha ndaiporimoʼãi mbaʼeve ñanemoingo vaíva avavéndi. Koʼág̃a ikatu gueteri jajapo umi mbaʼe upéi ñambyasýva. Upévare jajerurékena perdón ñande rapichápe, ha ñande avei ñaperdona chupekuéra. Ñaime vaʼerã “oñondivepa mborayhúpe” (Col. 2:2, NM). Pe mborayhu ningo tuicha ipuʼaka. Ñandejára Ñeʼẽ heʼi: “Pe mborayhu ipasiénsia ha imbaʼeporã [...], ndaipochyreíri ha ndaipyʼarói. [...] Pe mborayhu ogueropuʼaka opa mbaʼe, oguerovia opa mbaʼe, ohaʼarõ opa mbaʼe ha oaguanta opa mbaʼe” (1 Cor. 13:4-7, NM). Peñehaʼãramo pejoayhuve koʼẽ koʼẽre, ndahasymoʼãi peẽme peñemongeta hag̃ua vyʼápe pende rogayguándi ha péicha pembotuicháta Jehovápe.