1, 2. a) ¿Mávape raẽpa ojapo vaʼekue Ñandejára? b) ¿Mbaʼe mbaʼépa ojapo kuri Ñandejára Raʼy? c) ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa umi ánhel oñeorganisa porãha?

JEHOVÁ ningo ko univérso Apohare, ha haʼe ndojapói mbaʼeve sarambikuépe. Ñepyrũrã okrea vaʼekue Itaʼýra peteĩetépe haʼéva peteĩ espíritu. Ñandejára ojevale hese oikuaauka hag̃ua iñeʼẽ, upévare oñehenói chupe “pe Ñeʼẽ”. Pe Ñeʼẽ oservi Jehovápe hetaiterei tiémpore ha upéicha rupi la Biblia heʼi hese: “Iñepyrũmbýpe, pe Ñeʼẽ oĩma vaʼekue voi, ha pe Ñeʼẽ oĩ vaʼekue Ñandejára ndive”. Avei heʼi: “Opaite mbaʼe ojejapo haʼe rupive ha heseʼỹ ndojejapói ni peteĩ mbaʼe”. Ojapo amo dos mil áño rasa Ñandejára ombou hague pe Ñeʼẽme ko yvy ape ári. Koʼápe oiko chugui peteĩ kuimbaʼe perfékto hérava Jesucristo ha okumplipaite vaʼekue Itúva rembipota (Juan 1:1-3, 14).

² Ou mboyve ko yvy ape ári, Ñandejára Raʼy haʼe vaʼekue pe ‘pytyvõhára katupyry’ iñeʼẽrendúva (Prov. 8:30). Haʼe rupive Ñandejára ojapo hetaiterei ánhel oiko hag̃ua yvágape (Col. 1:16). La Biblia heʼi koʼã ánhel rehe: “Hetaiterei umi ojapóva haʼe oipotáva, ha hetaitereive umi henondépe  oñemboʼýva” (Dan. 7:10). Entéro koʼã espíritu oñeorganisa porã ha oñehenói chupekuéra Jehová “ehérsito” (Sal. 103:21, NM).

3. a) ¿Mboýpa ojekalkula oĩha umi estrélla ha planéta? b) ¿Mbaʼéichapa oñeorganisa umi estrélla?

³ ¿Mbaʼépa ikatu jaʼe pe univérsore? Jehová ojapo vaʼekue hetaiterei rasa estrélla ha planéta. Peteĩ diário Mexicogua hérava El Universal heʼi: “Peteĩ estúdio ojejapo ramóva ohechauka ko univérsope oĩha hetaitereive estrélla umi sientífiko opensa vaʼekuégui. Koʼág̃a haʼekuéra okalkula oĩha [...] 300 mil trillónrupi, tres vése voi hetave pe oñepensa vaʼekuégui”. Umi estrélla ningo oĩ organisádo umi galáxiape, ha káda galáxiape oĩ millones térã miles de millones de estrélla ha hetaiterei planéta. Upéi umi galáxia oñembyaty heta grúpo tuichávape hérava kúmulo, ha umi kúmulo oĩ jey umi grúpo tuichaitevévape oñehenóiva superkúmulo.

4. ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa ñande Apohare oorganisaha avei hembiguaikuérape ko yvy ape ári?

⁴ Tahaʼe umi ánhel yvagapegua, térã umi estrélla ha planetakuéra oĩva ko univérso tuichakue, ohechauka Ñandejára ojapoha opaite mbaʼe hendaitépe (Is. 40:26). Upévare ikatu jaʼe ñande Apohare oorganisaha avei hembiguaikuérape ko yvy ape ári. Haʼe omeʼẽ chupekuéra peteĩ tembiapo tuicháva ha iñimportantetereíva ha upévare ndoipotái ojapo hikuái mbaʼeve sarambikuépe, síno hendápe porã ha hekoitépe. Jehová ningo ymaite guive oorganisa ipuévlope, ha isiervokuéra yma guare ha koʼag̃agua avei iñeʼẽrendu chupe ipyʼaite guive. Jahechamína umi ehémplo ohechaukáva haʼe oĩha hendivekuéra ha ‘Ñandejára ndojapoiha mbaʼeve sarambikuépe, síno omoĩha pyʼaguapy’ (elee 1 Corintios 14:33, 40).

5. ¿Mbaʼérepa noñekumplipái kuri Jehová rembipota yvyporakuérape g̃uarã?

⁵ Jehová ojapórõ guare ñande tuvakuéra ypykuépe, heʼi chupekuéra: “Peñemoña ha peñemboheta, pemyenyhẽ ko yvy ha pemoĩ pende poguýpe. Peisãmbyhy umi pira marpegua ha umi guyra ovevéva yvágare ha opaichagua mymba oikóva guive yvy apére” (Gén. 1:28, NM). Yvyporakuéra oñemboheta hetavéta kuri mbeguekatúpe omyenyhẽ meve ko yvy tuichakue ha ojapo chugui peteĩ hardín neporãva. Péro Adán ha Eva ou naiñeʼẽrendúi ha upéicha rupi Jehová rembipota noñekumplipái gueteri (Gén. 3:1-6). Ohasávo pe tiémpo, Jehová ohecha “mbaʼeichaite pevépa opa yvypóra iñaña ha oheka ivaívante voi”. Upéicha rupi umi hénte opyta vai Ñandejára resa renondépe ha ko yvy “henyhẽ ñaña ha pochýgui”. Upévare Jehová odesidi ogueru pe Ama Guasu ko yvy tuichakue ohundi hag̃ua entéro hénte hembiapo vaíva (Gén. 6:5, 11-13, 17).

6, 7. a) ¿Mbaʼérepa Ñandejára “ipyʼaporã” vaʼekue Noé ndive? (Ehecha pe taʼanga oĩva iñepyrũme.) b) ¿Mbaʼépa ojehu vaʼekue umi hénte aña oiko vaʼekuépe Noé tiémpope?

⁶ Ñandejára “ipyʼaporã” Noé ndive. Haʼe ningo peteĩ “kuimbaʼe imarangatúva” ha “oikove aja pukukue hembiapo porãva opa mbaʼépe”. Noé akóinte “ojapóva [Ñandejára] rembipota”, upéicha rupi Jehová omanda chupe ojapo hag̃ua peteĩ árka tuicháva (Gén. 6:8, 9, 14-16). Pe árka ojeprepara oike hag̃uáicha pype mymba ha yvypóra, ha ani hag̃ua omano hikuái pe Ama Guasúpe. Noé iñeʼẽrendu ha “ojapo opa mbaʼe [Jehová] heʼi haguéicha chupe”. Haʼe omohuʼã upe tembiapo oñeorganisa porã rupi ha ifamília oipytyvõgui chupe. Upéi haʼekuéra omoingepa umi mymba pe árkape ha oikepa rire Noé ha ifamiliakuéra  “Ñandejára omboty” pe okẽ (Gén. 7:5, 16).

⁷ Áño 2370-pe a.C. Ñandejára ogueru pe Ama Guasu ha “ohundi opa tekove oĩva yvy apére”, péro Noé ha ifamília ojesalva oĩgui pe árkape (Gén. 7:23). Opavave yvypóra koʼág̃a jaikovéva jaju Noé ha itaʼyrakuéragui. Umi hénte aña oiko vaʼekue Noé tiémpope oñehundipaite nohenduséi rupi Noépe, “peteĩ kuimbaʼe opredikáva umi mbaʼe hekopeguáva” (2 Ped. 2:5).

8. ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa Ñandejára oorganisa porã hague ipuévlope oike hag̃ua pe Yvy Oñepromete vaʼekuépe?

⁸ Ochocientos áño rasa pe Ama Guasu rire, Jehová oorganisa umi isrraelítape ha ojapo chuguikuéra peteĩ tetã. Haʼe heʼi chupekuéra mbaʼéichapa oiko vaʼerã ha mbaʼeichaitépa omombaʼeguasu vaʼerã chupe. Por ehémplo, omoĩ chupekuéra saserdóte ha levíta, ha avei “kuñanguéra oservíva hekoitépe pe tavernákulo rokẽme” (Éx. 38:8, NM). Péro Jehová omandárõ guare ipuévlope oike hag̃ua Canaánpe, heta oĩ okyhyjéva ha ou naiñeʼẽrendúi. Upévare Ñandejára heʼi koʼã isrraelíta ndojeroviáivape: “Peẽ ndapeikemoʼãi pe yvy che ahura vaʼekuépe peikotaha. Péro Caleb, Jefuné raʼy, ha Josué, Nun raʼy katu oikéta pype”. Jaikuaaháicha, haʼekuéra añoite omeʼẽ peteĩ notísia iporãva ovichea rire pe Yvy Oñepromete vaʼekue (Núm. 14:30, 37, 38, NM). Tiémpo riremi, Jehová oiporavo Josuépe omoakã hag̃ua ipuévlo (Núm. 27:18-23). Péro Josué omoinge mboyvemi umi isrraelítape Canaánpe, Jehová heʼi chupe: “Aníkena rekyhyje térã ndepyʼamirĩtei. Nembarete ha ndepyʼaguasúke. Che, Jehová nde Jára, aĩta nendive mamo rehohápe” (Jos. 1:9, NM).

9. ¿Mbaʼépa Rahab opensa Jehová ha ipuévlore?

⁹ Jehová ningo arakaʼeve ndohejái Josuépe. Ñapensamíntena pe oiko vaʼekuére áño 1473-pe a.C. Umi isrraelíta opyta aja Jericó ypýpe, Josué omondo mokõi kuimbaʼe ovichea hag̃ua upe siuda kananéa. Upépe oikuaa hikuái peteĩ kuña rekovaípe hérava Rahab, ha haʼe omokañy koʼã kuimbaʼépe hóga téchope pe rréi ojagarrakasérõ guare chupekuéra.  ¿Mbaʼérepa Rahab ojapo upéva? Haʼe heʼi umi mokõi kuimbaʼépe: “Aikuaa Ñandejára omeʼẽha peẽme ko yvy [...]. Rohendu mbaʼéichapa [Jehová] ombohypa mar Rojo pene renonderã [...]. Rohendu avei mbaʼéichapa pejuka Sehón ha Ógpe”. Rahab heʼi avei Jehová haʼeha Ñandejára “yvága ha yvypegua” (Jos. 2:9-11). Haʼe oñemoĩ Jehová ha iñorganisasión poguýpe, upéicha rupi Ñandejára osalva chupe ha ifamíliape umi isrraelíta ojagarrárõ guare Jericó (Jos. 6:25). Rahab ohechauka ojeroviaha Jehováre ha orrespetaha ipuévlo.

10. ¿Mbaʼépa heʼi Jesús umi omoakãvape hudiokuéra rrelihión, ha mbaʼérepa?

¹⁰ Josué oñepyrũ guive omoakã Israel, haʼekuéra ojagarra Canaánpe heta hetave siuda ha oiko hikuái upépe. Péro, ¿mbaʼépa oiko ohasávo pe tiémpo? Upe rire, 1.500 áño pukukuérupi, umi isrraelíta heta vése naiñeʼẽrendúi. Ha Ñandejára omboúrõ g̃uarã Itaʼýrape ko yvy ape ári, koʼytevéntema naiñeʼẽrendúi hikuái Jehovápe ni iprofetakuérape. Upévare Jesús heʼi Jerusalén ‘ojukaha umi profétape’ (elee Mateo 23:37, 38). Jehová omboyke vaʼekue umi omoakãvape hudiokuéra rrelihión ndorrespetái haguére chupe. Upéicha rupi Jesús heʼi chupekuéra: “Ñandejára Rréino ojepeʼáta pendehegui ha oñemeʼẽta umi hénte ojapóvape hembipota” (Mat. 21:43).

11, 12. a) ¿Mbaʼépa ohechauka Jehová oaseptaha pe organisasión pyahu síglo primérope? b) ¿Máva mávapa oike pe organisasión pyahúpe?

¹¹ Síglo primérope Jehová omboyketéma Israélpe naiñeʼẽrendúi haguére. ¿Heʼisépa upéva Ñandejára ndorekoveimaha peteĩ organisasión ko yvy ape ári oservíva chupe? Nahániri, upéi haʼe oaprova peteĩ organisasión pyahu omopyendáva Jesús ha umi mbaʼe haʼe omboʼe vaʼekue. Ko organisasión pyahu oñepyrũ Pentekostés áño 33-pe. Upérõ 120 disípulorupi oñembyaty peteĩ lugárpe Jerusalénpe ha “upeichaháguinte oiko peteĩ tyapu guasu yvágagui, ku yvytu atã oipejurõguáicha ha ojagarrapa pe óga oguapyhápe hikuái. Ha ojehecha peteĩ mbaʼe ojoguáva tatarendýpe oúva oguejy káda uno akã ári. Upévo opavave henyhẽ espíritu sántogui, ha oñepyrũ oñeʼẽ hikuái diferénte idiómape, pe espíritu sánto ombokatupyryháicha chupekuéra oñeʼẽ hag̃ua” (Hech. 2:1-4). Upéva ohechauka porãiterei vaʼekue Jehová oaseptaha ko organisasión pyahu oĩháme Jesucristo segidorkuéra.

¹² “Upe árape omoirũ chupekuéra tres mil tapichárupi.” La Biblia heʼi: “Koʼẽ koʼẽre Jehová osalva hetavépe omoirũ hag̃ua chupekuéra” (Hech. 2:41, 47). Jesús segidorkuéra opredika meme rupi, “Ñandejára Ñeʼẽ ojekuaauka hetave hendárupi, ha umi disípulo heta hetave Jerusalénpe”. Hiʼarive “heta saserdóte oñepyrũ ojerovia” (Hech. 6:7). Jahechaháicha, heta persóna ipyʼaporãva oasepta umi mbaʼe omboʼéva ko organisasión pyahu. Upe rire Jehová ohechauka jey oguerohoryha ko organisasión pyahu omoingérõ guare “umi tetã ambuegua” pe kongregasión kristiánape (elee Hechos 10:44, 45).

13. ¿Mbaʼe tembiapópa Ñandejára onkarga pe organisasión pyahúpe?

¹³ Jesús ojevautisa riremi oñepyrũ opredika “pe Rréino yvagapegua”, ha péicha ohechauka isegidorkuérape mbaʼeichagua tembiapópa Ñandejára oipota ojejapo (Mat. 4:17). Haʼe omboʼe hemimboʼekuérape mbaʼéichapa ojapo vaʼerã upéva. Jesús heʼi vaʼekue: “Peikuaaukáta che réra Jerusalénpe, oparupiete Judéape, Samáriape ha mombyryvehápe ko yvy tuichakuére”  (Hech. 1:8). Umi kristiáno ypykue ontende porã mbaʼépa ojapo vaʼerã. Por ehémplo, peteĩ jey Pablo ha Bernabé oĩrõ guare Antioquía de Pisídiape, heʼi hikuái umi hudío oñemoĩvape hesekuéra: “Tekotevẽ kuri Ñandejára Ñeʼẽ ojekuaauka peẽme raẽve. Péro peẽ napehenduséi ha upéicha pehechauka napemereseiha jeikove opaveʼỹva, upévare ¡péina!, rohóta umi tetã ambueguápe. Jehová omandágui oréve heʼívo: ‘Romoĩ rehesape hag̃ua tetãnguérape, reikuaauka hag̃ua yvy paha peve mbaʼéichapa asalváta yvyporakuérape’” (Hech. 13:14, 45-47). Síglo primero guive Ñandejára organisasión, pe párte oĩva ko yvy ape ári, omombeʼu meme oikóvo Jehová ojapo vaʼekue osalva hag̃ua yvyporakuérape.

14. ¿Mbaʼépa oiko Jerusalén rehe síglo primérope, ha máva mávapa ojesalva?

¹⁴ Opavave lénto umi hudío ndoaseptái pe marandu porã ha ndojapói Jesús heʼi vaʼekue. Haʼe oavisa vaʼekue idisipulokuérape: “Ág̃a pehecha vove umi ehérsito omongora Jerusalén, peikuaáta oñehundipotaitemaha. Upévo umi oĩva Judéape odipara vaʼerã okañy umi sérrore; umi oĩva Jerusalénpe osẽ vaʼerã upégui, ha umi oĩva okáre animoʼãke oike upépe” (Luc. 21:20, 21). Upe profesía oñekumpli pe ehérsito rrománo omoakãva Cestio Galo omongorárõ guare Jerusalén áño 66-pe, umi hudío opuʼã rupi pe goviérnore. Péro oñeimoʼãʼỹve jave umi soldádo ojerretira jey. Upéva omeʼẽ Jesús segidorkuérape peteĩ oportunida osẽ hag̃ua Jerusalén ha Judéagui. Pe istoriadór Eusebio omombeʼu oĩ hague heta ohasa vaʼekue rrío Jordán ha ohóva Pélape, peteĩ siuda oĩva Peréape. Péro áño 70-pe, henerál Tito ou ijehérsito reheve ha ohundi Jerusalén. Heta kristiáno ojesalva iñeʼẽrendu rupi Jesúspe.

15. ¿Mbaʼépa oipytyvõ pe kongregasiónpe osegi hag̃ua oñakãrapuʼã?

¹⁵ Umi kristiáno síglo primero guare ohasa heta provléma ijetuʼúva ha ojepersegi chupekuéra, upéicharõ jepe pe kongregasión okakuaave ohóvo (Hech. 11:19-21; 19:1, 19, 20). Péro, ¿mbaʼépa oipytyvõ pe kongregasiónpe osegi hag̃ua oñakãrapuʼã? Jehová ovendesi chupekuéra (Prov. 10:22).

16. ¿Mbaʼépa tekotevẽ vaʼekue ojapo káda kristiáno imbareteve hag̃ua ijerovia?

¹⁶ Tekotevẽ vaʼekue káda kristiáno oñehaʼãmbaite ikatu hag̃uáicha imbareteve ijerovia. Por ehémplo, ostudia porã vaʼerã Ñandejára Ñeʼẽ, oho meme vaʼerã rreunionhápe ha kyreʼỹme opredika vaʼerã pe marandu porã. Koʼã mbaʼe oipytyvõ chupekuéra ojerovia mbarete hag̃ua ha oiko hag̃ua hikuái peteĩ ñeʼẽme kongregasiónpe. Upe tiémpope umi kongregasión oñeorganisa porãma vaʼekue. Umi ansiáno ha siérvo ministeriál ombaʼapóva kyreʼỹme tuicha oipytyvõ umi ermánope (Filip. 1:1; 1 Ped. 5:1-4). Avei omokyreʼỹ umi kongregasiónpe umi visíta ojapóva umi superintendénte viahánte, por ehémplo Pablo (Hech. 15:36, 40, 41). Jehová organisasión ñane tiempopegua ojoguaiterei pe organisasión primer síglope guarépe. ¡Jaagradesete ningo Jehová akóinte oorganisa haguére isiervokuérape! *

17. ¿Mbaʼépa jahecháta pe artíkulo oúvape?

¹⁷ Ñaiméma ningo umi ára pahápe ha oñehundi potaitéma Satanás múndo aña. Péro Jehová organisasión, pe párte oĩva ko yvy ape ári, pyaʼe oho hese tenonde gotyo. ¿Jahápa ñande avei Jehová organisasión ohoha gotyo? Pe artíkulo oúvape jahecháta mbaʼéichapa ikatu jajapo upéva.