1. ¿Mbaʼépa opensa heta persóna umi heʼívare oadoraha Ñandejárape?

HETA persóna ohechakuaa umi rrelihión kristiána, ha umi ndahaʼéiva kristiána avei, ndojapoiha mbaʼeveguasu yvyporakuéra rehehápe. Oĩ avei heʼíva Ñandejára ndoguerohoryiha koʼã rrelihión omotĩgui chupe umi mbaʼe ojapóvare ha omboʼégui heta japu. Upéicharõ jepe, opensa hikuái entéro rrelihiónpe oĩha hénte ipyʼaporãva ha Ñandejára oaseptaha umívape. Koʼã persóna ndohechakuaái tekotevẽha oñesẽ pe rrelihión japúgui ha ojeike pe rrelihión verdadérape. Péro, ¿mbaʼépa opensa Ñandejára? Jaikuaa hag̃ua upéva, jahechami mbaʼépa heʼi la Biblia Ñandejára siervokuérare.

2. a) ¿Máva mávaguipa oiko Jehová puévlo? (Ehecha pe taʼanga oĩva iñepyrũme.) b) ¿Mbaʼérepa upe puévlo idiferénte umi ótrogui?

² Ojapo cuatro mil áñorupi Ñandejára oiporavo hague peteĩ grúpo de persónape ipuevlorã. Abrahán, haʼéva “opavave umi ojeroviáva túva”, omoakã vaʼekue peteĩ família  tuicháva ha oreko hetaiterei sirviénte (Rom. 4:11; Gén. 14:14). Umi governánte oĩva Canaánpe orrespetaiterei chupe ha heʼi voi hese haʼeha peteĩ “mburuvicha ipoderósova” (Gén. 21:22; 23:6, NM). Jehová ojapo peteĩ pákto térã kompromíso Abrahán ha idesendientekuéra ndive (Gén. 17:1, 2, 19). Ñandejára heʼi Abrahánpe: “Entéro kuimbaʼe oñesirkunsida vaʼerã. Kóva hína pe pákto ajapóva nendive ha ne desendientekuérandi. [...] Ha upéva haʼéta peteĩ señál ohechaukáva ajapo hague peteĩ pákto penendive” (Gén. 17:10, 11, NM). Upévare Abrahán ha entéro kuimbaʼe oúva ifamíliagui oñesirkunsida vaʼekue (Gén. 17:24-27). Pe sirkunsisión haʼe vaʼekue peteĩ señál ohechaukáva Abrahán desendientekuéra añoite haʼe hague pe puévlo Jehová oguerohorýva.

3. ¿Mbaʼéichapa Jacob desendientekuéra oforma peteĩ puévlo?

³ Abrahán niéto hérava Jacob, térã Israel, 12 itaʼýra vaʼekue (Gén. 35:10, 22b-26). Koʼã kuimbaʼe omoakã kuri umi 12 trívu oĩva Israélpe (Hech. 7:8). Oikórõ guare peteĩ ñembyahýi, Jacob ova Egíptope ifamiliakuéra reheve. Peteĩva itaʼýra hérava José oñenkarga vaʼekue umi hiʼupy oĩvare Egíptope, ha pe faraón ojeroviaiterei voi hese ha omoĩ ipoguýpe opa mbaʼe (Gén. 41:39-41; 42:6). Ohasávo pe tiémpo, Jacob desendientekuéra heta hetave ohóvo ha oforma hikuái peteĩ puévlo (Gén. 48:4; elee Hechos 7:17).

4. ¿Mbaʼéichapa oiko vaʼekue ñepyrũrã Jacob desendientekuéra umi ehípsio ndive?

⁴ Jacob desendientekuéra opyta 200 áño rasa Egíptope pe rrío Nilo ypýrupi peteĩ lugár héravape Gosén (Gén. 45:9, 10). Amalisia amo 100 áñorupi haʼekuéra oiko trankílo umi ehípsio ndive. Oiko hikuái umi puevloʼípe ha oñangareko ovecháre. Pe faraón ogovernáva upe tiémpope oikuaa ha oguerohory Josépe, ha orresivi porã ihentekuérape (Gén. 47:1-6). Upéicha rupi, umi ehípsio ndaijaʼéiramo jepe umi ovecharerekuáre, oaguantámante vaʼerã umi isrraelítape (Gén. 46:31-34).

5, 6. a) ¿Mbaʼéichapa okambia Jehová puévlo situasión Egíptope? b) ¿Mbaʼéichapa Moisés ou ojesalva? c) ¿Mbaʼépa Jehová ojapo ipuévlo rehehápe?

⁵ Upéi okambiaite Jehová puévlo situasión. “Tiémpo rire oñepyrũ ogoverna Egíptope peteĩ faraón pyahu ndoikuaáiva Josépe, ha heʼi hetãyguakuérape: ‘¡Pemañamína! Umi Israel raʼykuéra hetave ha imbaretevéma ñandehegui’.” Upévare umi ehípsio “oñepyrũ omombaʼapo pohyive umi isrraelítape, omaltrata ha oreko chupekuéra esklávoramo. Ojopyeterei hendivekuéra ha ojapouka chupekuéra ladríllo ha heta mbaʼe ñaiʼũgui, ha omombaʼapo jejopy chupekuéra kokuépe” (Éx. 1:8, 9, 13, 14, NM).

⁶ Pe faraón omanda ojejuka hag̃ua entéro mitãkuimbaʼe evréo onaséva guive (Éx. 1:15, 16). Moisés onase vaʼekue upe tiémpope. Péro, ¿mbaʼéicha rupípa ndojejukái chupe? Orekópe tres mése, isy Jokébed omokañy chupe pe rrío Nílope umi papíro apytépe ha upépe otopa Moiséspe faraón rajy. Upéi pe kuñataĩ oadopta Moiséspe, ha oikuaaʼỹre omeʼẽ isy teépe omongakuaa hag̃ua chupe tuichaʼi peve. Upéicha rupi Moisésgui oiko Jehová siérvo (Éx. 2:1-10; Heb. 11:23-25). Ñandejára “ohechávo” umi isrraelíta osufrietereiha, odesidi omosãso chupekuéra Moisés rupive (Éx. 2:24, 25; 3:9, 10). Upéicha Jehová oguenohẽ ipuévlope Egipto poguýgui (Éx. 15:13; elee Deuteronomio 15:15).

7, 8. ¿Mbaʼéichapa Jehová puévlogui oiko peteĩ tetã imarangatúva?

⁷ Upe tiémpope Ñandejára neʼĩra gueteri ojapo umi isrraelítagui peteĩ tetã, péro orekóma chupekuéra ipuévloramo. Upévare omondo Moisés ha Aarónpe heʼi hag̃ua faraónpe: “[Jehová], Israel Jára péicha heʼi: ‘Eheja che retã Israel toho desiértope chemombaʼeguasu hag̃ua’” (Éx. 5:1, ÑÑB).

⁸ Omosãso hag̃ua umi isrraelítape, Jehová ombou kuri Egíptope 10 plága, ha upéi ohundi faraón ha ijehérsitope pe mar Rójope (Éx. 15:1-4). Upéi, ohasa rire tres méserupi, Jehová ojapo peteĩ pákto umi isrraelíta ndive pe Mónte Sinaípe. Haʼe opromete chupekuéra: “Pejapóramo che haʼehaichaite ha perrespetáramo ko pákto, poiporavóta che retã teerã [...] ha oikóta pendehegui tetã imarangatúva” (Éx. 19:5, 6, NM).

9, 10. a) Ohechaukaháicha Deuteronomio 4:5-8, ¿mbaʼéichapa pe Léi oipytyvõ umi isrraelítape idiferénte hag̃ua umi ótro tetãgui? b) ¿Mbaʼéichapa umi isrraelíta ohechauka vaʼekue haʼeha Jehová puévlo ‘imarangatúva’?

⁹ Umi evréogui oiko mboyve esklávo Egíptope, káda família ojeagrupa vaʼekue por trívu, ha káda trívupe omoakã pe kuimbaʼe ijedavéva. Koʼã kuimbaʼe oservi kómo governánte, hués ha saserdóte ihentekuérape, ojapo haguéicha Jehová siervokuéra ymave guare (Gén. 8:20; 18:19; Job 1:4, 5). Péro oñemosãso rire chupekuéra Egíptogui, Jehová omeʼẽ ipuévlope Iléi Moisés rupive, ha upe Léi oipytyvõta chupekuéra idiferénte hag̃ua umi ótro tetãgui (elee Deuteronomio 4:5-8; Sal. 147:19, 20). Pe Léi omoñepyrũ peteĩ saserdósio oservíva apárte. “Umi ansiáno” katu oservi kómo hués, ha pe puévlo orrespeta chupekuéra iñarandu ha oikuaágui heta mbaʼe (Deut. 25:7, 8, NM). Péicha pe Léi heʼipaitéma pe tetã pyahúpe mbaʼéichapa oiko vaʼerã ha mbaʼéichapa oadora vaʼerã Jehovápe.

¹⁰ Umi isrraelíta oike mboyvemi pe Yvy Oñepromete vaʼekuépe, Jehová orrepeti jey chupekuéra Iléi. Upéi Moisés heʼi chupekuéra: “Ko árape Jehová ojapo peteĩ pákto penendive: peẽ haʼéta ipuévlo ha haʼe pendeguerekóta imbaʼéramo opromete haguéicha. Peẽ pekumplipa vaʼerã imandamiénto ha haʼe ojapóta pendehegui peteĩ tetã idiferénteva umi ótro tetãgui. Ha pehechauka aja entéro penemarangatuha pende Jára Jehová renondépe, haʼe penembotuicháta ha penemoherakuã porãta” (Deut. 26:18, 19, NM).

11-13. a) ¿Máva mávapa omoirũ vaʼekue avei Jehová puévlope? b) ¿Mbaʼépa tekotevẽ vaʼekue ojapo umi extranhéro oserviséva Jehovápe?

¹¹ Jehová orekóma kuri peteĩ tetã haʼe voi oiporavo vaʼekue, upéicharõ jepe ndoproivíri oiko ijapytepekuéra umi ótro tetãygua. Oheja kuri osẽ hendivekuéra Egíptogui ‘opaichagua tapicha’, tahaʼe ehípsio térã extranhéro (Éx. 12:38). Katuete ijapytepekuéra oĩne raʼe “umi faraón rembiguái” ojapo vaʼekue Jehová heʼíva ombou mboyve pe plága sieteha (Éx. 9:20).

¹² Umi isrraelíta ohasa mboyvemi rrío Jordán ha oike mboyve Canaánpe, Moisés heʼi chupekuéra: “Pehayhu vaʼerã tetã ambueguápe” (Deut. 10:17-19, ÑÑB). Haʼekuéra oasepta vaʼerã umi extranhérope, okumplíma guive umi Léi iñimportantevéva Moiséspe oñemeʼẽ vaʼekue, por ehémplo umi Diez Mandamiénto (Lev. 24:22). Umi extranhéro apytépe oĩ vaʼekue oadoráva Jehovápe ojapo haguéicha  Rut, pe moavíta. Haʼe heʼi vaʼekue Noemípe: “Ne retã che retãrã ha nde Jára che Jararã” (Rut 1:16, ÑÑB). Koʼã extranhérope oñehenói vaʼekue prosélito, ha oiméramo kuimbaʼe katu oñesirkunsida vaʼerã avei (Éx. 12:48, 49). Péicha Jehová mborayhúpe oasepta chupekuéra hetãyguakuéra apytépe (Núm. 15:14, 15).

¹³ Salomón oinaugurárõ guare pe témplo, ojekuaa porãiterei Jehová oaseptaha pe adorasión omeʼẽva chupe umi extranhéro. Upérõ Salomón oñemboʼe vaʼekue ha heʼi: “Peteĩ extranhéro, ndahaʼéiva Israelgua, oúrõ mombyrýgui ohendu rupi nde réra herakuã porãha, ha ohechakuaágui ndetuicha ha ndepoderosoha, ha oñemboʼérõ ko témplo gotyo, ehendúkena chupe amo yvágagui, upe nde reikoha guive. Emeʼẽmo chupe opa mbaʼe ojeruréva, ikatu hag̃uáicha opa tetãygua oĩva ko yvy ape ári oikuaa nde réra ha nderrespeta, ojapoháicha ne retã Israel. Ha tojekuaa nde réra oñembotuichaha ko témplope, che amopuʼã vaʼekue ndéve g̃uarã” (2 Crón. 6:32, 33, NM). Jesús tiémpope umi extranhéro ikatu avei oservi Jehovápe, péro oadora vaʼerã chupe ipuévlondi (Juan 12:20; Hech. 8:27).

14-16. a) ¿Mbaʼérepa ikatu jaʼe umi isrraelíta oservi hague Jehovápe itestígoramo? b) ¿Mbaʼépa ojapo vaʼerã Jehová puévlo koʼag̃agua?

¹⁴ Umi isrraelíta ningo oadora vaʼekue Ijára Jehovápe, ha umi ótro tetã oreko avei umi dios omombaʼeguasúva. Proféta Isaías tiémpope, Jehová ombojoja umi mbaʼe oikóva ko múndope peteĩ huísio ojejapóvare peteĩ trivunálpe. Ojeprova vaʼerã mávapa hína pe Dios Tuichavéva. Jehová oinvita umi tetãnguéra dióspe omoĩ hag̃ua testígo ohechaukáva haʼekuéra ndahaʼeiha dios fálso. Ñandejára heʼi: “Toñembyaty tetãnguéra peteĩ hendápe. ¿Máva piko idioskuéra apytégui ikatu omombeʼu koʼã mbaʼe? Térã, ¿ikatúpa haʼekuéra ohenduka ñandéve umi mbaʼe tenondeve g̃uarã? Togueru hikuái itestígo ohechauka hag̃ua hekojojaha, ha opavave tohendu jahecha ikatúpa heʼi: ‘Añete ningo la heʼíva’” (Is. 43:9, NM).

¹⁵ Umi dios oadoráva umi tetã  ambuegua ndaikatumoʼãi ohechauka haʼeha Ñandejára. Umíva ningo estátua ndaikatúiva oñeʼẽ ni okuʼe ijehegui reínte (Is. 46:5-7). Péro Jehová ndahaʼéi peichagua Dios. Haʼe heʼi voi ipuévlope: “Peẽ hína che testígo [...], che siérvo aiporavo vaʼekue ikatu hag̃uáicha pechekuaa ha pejerovia cherehe, ha pentende hag̃ua che nakambiaiha arakaʼeve. Che mboyve ndoexistíri vaʼekue ni peteĩ Dios, ha che rire ndaiporimoʼãi avei ótro. Che... che hína Jehová, ha ndaipóri ambue ikatúva oporosalva. [...] Peẽ ningo che testígo [...], ha che hína Dios” (Is. 43:10-12, NM).

¹⁶ Ojejapoháicha umi trivunálpe, pe puévlo Jehová oiporavo vaʼekue otestifika ifavórpe ha ohechauka haʼe añoiteha pe Dios verdadéro. Jehová heʼi ipuévlore: “Che aforma vaʼekue chembaʼerã, ikatu hag̃uáicha omombeʼu umi mbaʼe guasuete che ajapóva” (Isa. 43:21, NM). Umi isrraelíta orrepresenta vaʼekue Jehovápe ko yvy ape ári. Jaikuaaháicha, haʼe omosasõ kuri ipuévlope Egíptogui ha upévare haʼekuéra iñeʼẽrendu ha ombotuicha vaʼerã chupe umi ótro puévlo renondépe. Upéicha avei Jehová puévlo koʼag̃agua osegi vaʼerã Miqueas ehémplo. Haʼe heʼi vaʼekue: “Ambue tetãnguéra oservíta káda uno idióspe, ore katu roikóta Jehová rérape [...] opa árare” (Miq. 4:5, NM).

17. ¿Mbaʼéicha rupípa Israélgui oiko peteĩ parrál ndahiʼaporãvéiva?

¹⁷ Ñambyasýramo jepe, umi isrraelíta omboyke kuri Jehovápe. Ohaʼanga hikuái umi tetã ambuépe ha oñepyrũ oadora umi taʼanga ojejapóva yvyrágui ha itágui. Ojapo amo 2.800 áñorupi, proféta Oseas heʼi vaʼekue Israel haʼeha peteĩ parrál ndahiʼaporãvéiva, ndovaléiva mbaʼeverã. ¿Mbaʼéicha rupípa ou peichaite peve oñarruina? Pe proféta heʼi: “Haʼekuéra ou hovamokõi, ha koʼág̃a ojetopa chupekuéra kulpávle” (Os. 10:1, 2, NM). Amo 150 áñorupi upe rire, Jeremías rupive Jehová heʼi pe puévlo idesovedientetévape: “Che voi roñoty vaʼekue parrál pytã neporãvaicha, ha aipuru semílla iporãvéva. ¿Mbaʼéicha rupi piko tuichaite rekambia chendive ha ne rakãgui ou osẽ parrál ótra kláseva? ¿Mamo piko oĩ umi nde dios rejapo vaʼekue? Topuʼãna umíva jahecha ikatúpa ndesalva rejecha vai jave”. Upéi heʼi avei: “Che retã hesaráima chehegui” (Jer. 2:21, 28, 32, NM).

18, 19. a) ¿Mbaʼéichapa Jehová oprofetisa oformataha peteĩ puévlo pyahu orrepresentátava chupe? b) ¿Mbaʼépa jahecháta pe artíkulo oúvape?

¹⁸ Umi isrraelíta ikatu kuri ohechauka hiʼa porãha oadorávo Jehovápe añoite ha oikóvo itestígoramo. Péro haʼekuéra ou omombaʼeguasu umi dios fálsope, ha upéicha ohechauka hiʼa tujupaha hikuái. Upévare Jesús heʼi vaʼekue umi líder rrelihióso hovamokõietévape: “Ñandejára Rréino ojepeʼáta pendehegui ha oñemeʼẽta umi hénte ojapóvape hembipota” (Mat. 21:43). Umi persóna Jehová oiporavóva añoite ikatu oike pe tetã pyahúpe, pe Israel espirituálpe. Ñandejára opromete vaʼekue ojapotaha peteĩ “pákto pyahu” hendivekuéra. Haʼe heʼi: “Che aikóta chupekuéra g̃uarã Ijáraramo, ha haʼekuéra oikóta che retãramo” (Jer. 31:31-33, NM).

¹⁹ Umi isrraelíta oúrõ guare naiñeʼẽrenduvéi Jehovápe, haʼe oiporavo ipuevlorã síglo primérope pe Israel espirituál. Péro, ¿mávapa hína ipuévlo koʼã tiémpope? ¿Mbaʼéichapa umi hénte ipyʼaporãva ikatu ohechakuaa mávapa añetehápe oservi pe Dios verdadérope? Koʼã mbaʼe jahecháta pe artíkulo oúvape.