Omombeʼu porãpa la Biblia Jesús rekovekue?

Omano piko Jesús Gólgotape, heʼiháicha la Biblia, térãpa nomanoirakaʼe? Omendáparaʼe María Magdalena rehe ha ifamília hikuái? Ndogustáipa chupe mbaʼeveichagua vyʼarã? Omboʼéneparaʼe hetave mbaʼe ndajatopáiva la Bíbliape?

RAMOITE guive koʼã mbaʼe isarambive opárupi ojehechave rupi umi novéla ha pelíkulape. Moõguipa oguenohẽ hikuái umi mbaʼe heʼivaʼerã? Oĩ ningo heta lívro ha rrevísta oñeʼẽva umi kuatiañeʼẽ ojejapovaʼekuére síglo segundo ha tercérope, oĩva heta Bíbliape péro ndoúiva Ñandejáragui *. Koʼãva ñandeko omombeʼu heta mbaʼe Jesús ojapovaʼekue péro noĩriva Mateo, Marcos, Lucas ni Juan kuatiañeʼẽme. Ikatúpa jajerovia umívare? Mbaʼérepa ikatu jaguerovia la Biblia omombeʼu porãha ñandéve Jesús rembiasakue?

Ñambohovái hag̃ua koʼã porandu ñahesaʼỹijóta mbohapy mbaʼe. Primero, mávapa umi kuimbaʼe ohaivaʼekue Jesús rembiasakue, ha arakaʼépa ojapo hikuái upéva. Segundo, mávapa  odesidi mbaʼe lívropa ou Ñandejáragui, ha mbaʼéichapa ojejapo upéva. * Ha tercero, mbaʼeichaguápa umi lívro oĩva ambue Bíbliape péro ndoúiva Ñandejáragui, ha mbaʼérepa idiferénte umi ótrogui.

Arakaʼépa ojehai Nuevo Testamento?

Oĩ heta kuatiañeʼẽ ohechaukáva Mateo ojehai hague áño 41-pe, ocho áño Cristo omano rire. Péro ambue ostudiáva koʼã mbaʼe heʼi ojehai hague upe rireve. Upéicharamo jepe opavave ohechakuaa Nuevo Testamento ojehaipa hague opakuévo síglo primero.

Upérõ guare oĩ gueteri heta hénte ohechavaʼekue Jesúspe, mbaʼéichapa omano ha oñemoingove jey chupe. Upévare, oimérire japu reínte umi mbaʼe oĩva Mateo, Marcos, Lucas ha Juan kuatiañeʼẽme, umi hénte ni mbaʼeveichavérõ ndoguerokirirĩvaʼerãmoʼã upéva. Peteĩ karai ontendéva koʼã mbaʼe hérava Frederick F. Bruce heʼi: “Umi apóstol opredikárõ guare síglo primérope umi hénte oikuaavaʼekue añeteha umi mbaʼe heʼíva hikuái. Upévare umi apóstol heʼi umi héntepe, ‘Ore rohechavaʼekue koʼã mbaʼe’, péro avei ombojoapy, ‘peẽ peikuaaháicha avei’ (Hch 2:22)”.

Máva mávapa ohairakaʼe Nuevo Testamento? Heta umi doce apóstol apytégui ha avei ambue Jesús remimboʼe. La Biblia omombeʼu Santiago, Judas ha amalisia avei Marcos oĩ hague umi apóstol ndive Pentecostés aretépe áño 33-pe, oñepyrũrõ guare kongregasión kristiána. Apóstol Pablo ohaivaʼekue avei heta kuatiañeʼẽ oĩva Nuevo Testaméntope. Enterovévante koʼã kuimbaʼe ombaʼapo kyreʼỹ vaʼekue umi apóstol ha ansiáno Jerusalengua poguýpe. Koʼãvape oñehenói Cuerpo Gobernante ha oñangareko pe kongregasión oñepyrũvaʼekuére síglo primérope (Hechos 15:2, 6, 12-14, 22; Gálatas 2:7-10).

Jesús oñepyrũvaʼekue opredika ha omboʼe umi héntepe, upe rire oheja ko tembiapo umi omoirũvape chupe (Mateo 28:19, 20). Hiʼarive heʼi chupekuéra: ‘Peẽme penerendúva, chéve avei cherendu’ (Lucas 10:16, NM). Avei opromete Ñandejára pytu marangatu, térã ipuʼaka, oipytyvõtaha chupekuéra ojapo hag̃ua ko tembiapo. Umi apóstol ha ambue ombaʼapo kyreʼỹva hendivekuéra ohechauka hembiapóre Ñandejára ohovasaha chupekuéra ipytu marangatu rupive, upévare umi kristiáno oguerovia haʼekuéra ohaíva ouha Ñandejáragui.

Oĩ avei ambue mbaʼe ohechaukáva Ñandejára pytu marangatu oĩha hendivekuéra. Pór ehémplo apóstol Pedro imanduʼa Pablo ohaivaʼekuére ha ombojoja upéva ‘ambue kuatiañeʼẽre’ oĩva la Bíbliape (2 Pedro 3:15, 16, ÑÑB). Avei apóstol Pablo heʼi Ñandejára oisãmbyhy hague umi apóstol ha profetakuérape ohai hag̃ua Iñeʼẽ (Efesios 3:5). Koʼã mbaʼe ohechauka umi kuimbaʼe ohaivaʼekue la Biblia ohechakuaa hague mávapepa Ñandejára oiporu ojapo hag̃ua ko tembiapo.

Koʼã mbaʼe ñahesaʼỹijovañaína ohechauka Mateo, Marcos, Lucas ha Juan kuatiañeʼẽ ouha Ñandejáragui ha ikatuha jajerovia hesekuéra. Koʼãva ningo ndahaʼéi kuénto reínte térã istória oñemoĩnteva ojekuaaporãʼỹre. Umi kuimbaʼe ohaíva la Biblia ohecha ha ohendu umi mbaʼe oikovaʼekue, térã oñemombeʼu porã chupekuéra. Ha avei Ñandejára pytu marangatu oipytyvõ chupekuéra.

Mávapa odesidi mbaʼe lívropa ou Ñandejáragui?

Oĩ eskritór heʼíva peteĩ tupao oĩva emperadór Constantino poguýpe odesidi hague mbaʼeichagua kuatiañeʼẽpa ou Ñandejáragui ha oñemoĩvaʼerã Nuevo Testaméntope. Ha upéva oiko heta tiémpo ojehai rire umi mbaʼe oĩva ipype. Péro ndahaʼeiete upéicha la oikovaʼekue.

Peteĩ karai omboʼéva Historia Eclesiástica hérava Oskar Skarsaune heʼi: “Ndahaʼéi ku ijatýva paʼikuéra térã peteĩ tapichánte odesidíva mbaʼeichagua kuatiañeʼẽpa oñemoĩta Nuevo Testaméntope térã mbaʼeichaguápa  noñemoĩmoʼãi. [...] Umi hénte síglo primeropegua ojeroviavaʼekue koʼã kuatiañeʼẽre, ohechakuaágui añeteha umi mbaʼe ohaíva apostolkuéra ha ambue oipytyvõva chupekuéra. Péro ótro kuatiañeʼẽ ojehaíva upe rire ndoikevéima koʼãva apytépe. [...] Heta tiémpo Constantino ha itupao oĩ mboyve, ojedesidipa léntoma mbaʼe mbaʼépa oñemoĩta Nuevo Testaméntope. Umi omanovaʼekue Jesucristo rehehápe oheja ñandéve koʼã kuatiañeʼẽ marangatu, ndahaʼéi pe tupao oĩvaʼekue Constantino poguýpe”.

Ambue mboʼehára hérava Ken Berding, ikatupyrýva Nuevo Testaméntope, omombeʼu mbaʼéichapa ojedesidi mbaʼe kuatiañeʼẽpa oĩta Nuevo Testaméntope: “Ndahaʼéi tupaópe ojedesidíva upéva, haʼekuéra orrekonoséntema umi kuatiañeʼẽ ouha Ñandejáragui, umi kristiáno oiporúma rupi oikóvo yma guive koʼã kuatiañeʼẽ”.

Ikatúpa jaʼe upéicharõ umi kristiáno hekomirĩva síglo primeropegua odesidi hague mbaʼe kuatiañeʼẽpa ou Ñandejáragui? La Biblia heʼi oĩha peteĩ mbaʼe tuichave ha imbaretevéva ohechaukáva upéva.

Ipype oñemombeʼu Ñandejára pytu marangatu ombokatupyry hague heta kristiánope, oñepyrũrõ guare kongregasión síglo primérope, opilla hag̃ua mbaʼeichagua ñeʼẽpa ou Ñandejáragui (1 Corintios 12:4, 10). Ko milágro rupive koʼã kristiáno ohechakuaavaʼekue añetehápepa umi kuatiañeʼẽ ou Ñandejáragui térãpa nahániri. Upévare koʼã tiémpope ñande jajeroviakuaa umi kuatiañeʼẽre oĩva la Bíbliape, péro jaikuaa ambue lívro oñehenóiva apócrifo ndouiha Ñandejáragui.

Ñantende porã upéicharõ Ñandejára pytu marangatu rupive síglo priméropema ojedesidi hague mbaʼeichagua kuatiañeʼẽpa ou Ñandejáragui. Oñemohuʼãvo síglo segundo heta eskritór oiporu koʼã kuatiañeʼẽ, péro upéva ndeʼiséi haʼekuéra odesidi hague ouha Ñandejáragui. Haʼekuéra ningo oiporúntema koʼã kuatiañeʼẽ umi kuimbaʼe ohaivaʼekue Ñandejára pytu marangatu rupive.

Síglo primérope, Jesucristo rire, umi hénte oiporuvaʼekue umi kuatiañeʼẽ ohaíva umi apóstol ha ambue kuimbaʼe ojeroviágui koʼãva ouha Ñandejáragui. Upéicha rupi ojejapo chugui heta kópia ha isarambi opárupi, pór ehémplo oĩ cinco mil ári koʼãichagua, ijapytepekuéra síglo segundo ha tercero guare. Koʼã kópia ohechauka umi 27 kuatiañeʼẽ añoite oĩva Nuevo Testaméntope ouha Ñandejáragui.

Ñahesaʼỹijóma heta mbaʼe ohechaukáva mbaʼeichagua kuatiañeʼẽpa ou Ñandejáragui, péro iñimportanteve jey koʼãvagui umi mbaʼe  ojehaíva ipype. Umi “mboʼepy marangatu” ohechauka porã mbaʼe kuatiañeʼẽpa ou Ñandejáragui ha ndojoavýi ojuehegui (2 Timoteo 1:13, JMP). Koʼãva ñanemokyreʼỹ jahayhu ha ñamombaʼeguasu hag̃ua Jehovápe, heʼi porã ñandéve ivaiha heta mbaʼe umi hénte ogueroviáva, ivaiha espiritísmo ha heʼi ñamombaʼeguasuvaʼerãha Jehovápe añoite. Ipype oñemombeʼu umi mbaʼe oiko hagueichaite ha umi profesía oñekumplíva katuete. Avei ñanemokyreʼỹ jahayhu hag̃ua ñande rapichápe. Oñeʼẽpa koʼã mbaʼe rehe avei umi lívro apócrifo?

Mbaʼépepa ojoavy umi kuatiañeʼẽ ndoúiva Ñandejáragui?

Ñepyrũrã ojehai heta áño umi kuatiañeʼẽ oĩva Nuevo Testaméntope ojehai rire, ojekalkula ojejapo ypy hague amo síglo segundo mbyte rupi. Ha omboʼe heta mbaʼe Jesús ha umi kristiánogui Ñandejára Ñeʼẽ nomboʼéiva.

Pór ehémplo Tomás kuatiañeʼẽme ojehai heta mbaʼe Jesús ndeʼirivaʼekue, omombeʼu Jesús heʼi hague ojapotaha Maríagui kuimbaʼe ikatu hag̃uáicha oike pe Rréino yvagapeguápe. Ambue kuatiañeʼẽ hérava Narración sobre la infancia del Señor (térã Evangelio del Pseudo Tomás), oñeʼẽ Jesúsre haʼerõguáicha peteĩ mitã lajavai ha omombeʼu ojuka hague peteĩ mitãʼípe ojukaségui reínte. Umi lívro Hechos de Pablo ha Hechos de Pedro heʼi ani hag̃ua kuimbaʼe ha kuña oñeno oñondive. Heʼi avei umi apóstol omokyreʼỹha kuñanguérape oheja hag̃ua iménape. Ha Judas kuatiañeʼẽme katu omombeʼu Jesús opuka hague hemimboʼekuérare oñemboʼérõ guare hikuái okaru mboyve. Koʼã mbaʼe ningo ni mbaʼevéicharõ ndajatopamoʼãi umi kuatiañeʼẽme apostolkuéra ha ambue kuimbaʼe ohaivaʼekuépe ha oĩva Nuevo Testaméntope (Marcos 14:22; 1 Corintios 7:3-5; Gálatas 3:28; Hebreos 7:26).

Hiʼarive heta koʼã kuatiañeʼẽme ojekuaa umi ohaivaʼekue ogueroviaha umi japu heta hénte yma guare ogueroviavaʼekue. Pór ehémplo ñande Apohare Jehová ndaipyʼaporãiha, pe ñemoingove jey heʼiseha ótra kósa, opa mbaʼe jahecháva ha oĩva ñande jerére iñañaha ha Satanás omoñepyrũ hague ñemenda ha oipytyvõ hague yvypórape ifamília hag̃ua.

Oĩ heʼíva la Bíbliape oñeñeʼẽha umi kuimbaʼe ohaivaʼekuére koʼã kuatiañeʼẽ. Mbaʼégui piko upéicharõ noñemoĩri ipype? Ndojeipotái reínte piko oĩ la Bíbliape? Peteĩ karai ontendéva koʼã mbaʼe hérava Montague R. James heʼi: “Avave ningo noguenohẽi koʼã lívro Nuevo Testaméntogui, haʼekuéra voi oñemomombyry nomombeʼuporãigui umi mbaʼe oiko haguéicha”.

Umi ohaíva la Biblia heʼivaʼekue voi oĩtaha ijapúva

Umi kuatiañeʼẽ marangatu Ñandejára oguerohorýva omombeʼu porã oĩvaʼerãha ijapúva ha ombyaíva kongregasión. Síglo primérope oñepyrũmavaʼekue upéva, upéicharamo jepe umi apóstol ndohejái oho puku hikuái (Hechos 20:30; 2 Tesalonicenses 2:3, 6, 7; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Pedro 2:1; 1 Juan 2:18, 19; 4:1-3). Péro haʼekuéra omano rire oñepyrũ iñasãi heta mbaʼe Jesús nomboʼeivaʼekue.

Heta ostudiáva koʼã mbaʼe ha istoriadorkuérape ideprovécho koʼã kuatiañeʼẽ, ojehaíma rupi areterei. Péro ñapensamína ko ehémplore: ñamoĩ chupe heta ontendéva koʼã mbaʼe oñepyrũha ombyaty informasión ndojekuaaporãiva oiko hague; oguenohẽ hikuái rrevísta de chísme ha propagánda ojapóva rrelihionkuéragui, ha oñongatu peteĩ hendápe. Ovalevétapa koʼã informasión ohasa rire heta tiémpo? Ikatúmapa jajerovia hese upe rire? Ni oñeguenohẽramo mil seteciento áño haguépe umi japu ha vyrorei oĩva ipype nokambiamoʼãi, upeichaite jeýnte oñeguenohẽta.

Upéicha avei oiko umi informasión japúre ojeʼéva Jesús rehe, aipo omenda hague María Magdalénare ha umichagua vyrorei oĩva umi kuatiañeʼẽ apócrifo-pe. Maʼerã piko jaikóta jaguerovia umi japu ha ambue mbaʼe ni ndojekuaáiva oiko hague, jaguerekohápe la Biblia? Opa mbaʼe Ñandejára oipotáva jaikuaa Itaʼýragui oĩ Iñeʼẽme, ha ndaipóri ambue kuatiañeʼẽ iporãvéva upévagui.

[Nóta]

[Taʼanga ha informasión oĩva páhina 26-pe]

(Emaña pe kuatiañeʼẽre rehecha hag̃ua osẽ hagueichaite ko párte)

JESÚS OJEHAI NUEVO OJEHAI UMI

REKOVEKUE TESTAMENTO KUATIAÑEʼẼ NDOÚIVA

ÑANDEJÁRAGUI

2 33 41 98 130 300

Jesucristo Jesucristo

mboyve rire

[Roagradese]

Kenneth Garrett/​National Geographic Image Collection

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 28]

Apóstol Pablo ojapovaʼekue heta milágro ha avei omoingove jey peteĩ tapichápe; koʼã mbaʼe ohechauka Ñandejára oĩha hendive ha Ipytu marangatu oipytyvõha chupe ohai hag̃ua umi kuatiañeʼẽ