Ivai piko ñandejapuʼimi?

“Natekotevẽi erepaite umi polisíape upe oikovaʼekue ha osẽ porãmbáta ndéve.”

“Ndejapuʼimírõ saʼive repagáta impuésto.”

“Rekopiakuaáramo nderejepillamoʼãi.”

“Maerã piko rejoguáta, repagaʼỹetére ikatúma rekonsegi.”

PÉICHA ojeʼe jepi ñandéve jajerure jave konsého ñande rapichakuérape. Ha añetehápe oĩ tapicha pyaʼe “osolusionáva” oimehaichagua provléma, taijapuʼimi jepe raʼe upearã. Péro oĩ porã piko jajapo upéva?

Oĩ opensáva ndaivairiha ijapu, oporombotavy ha imonda, ikatúta rupi oñakãrapuʼã ha iplatave. Oĩ avei ojapóva upéicha ani hag̃ua opaga múlta térã oho préso. Ha ivaiveha katu umi hénte iñimportánte ha noikotevẽiva jepe ojapo péicha. Pór ehémplo Európape peteĩ tetãme, áño 2005 guive 2006 peve hetaitereive oĩ ombotavýva hapichápe hoʼu hag̃ua pláta ahéno. Oĩ avei heta hénte michĩve omondáva ha heʼíva upéva ndaivairiha. Upévare ndajahecharamói upe tetãme oĩ hague polítiko ha empresário oiporúva título fálso okonsegi hag̃ua itravahorã.

Péro oĩramo jepe hetaiterei imondáva oĩ avei heta tapicha ojaposéva iporãva. Ha oiméne nde rehayhúgui Ñandejárape rejapose avei upéicha (1 Juan 5:3). Ikatu repensa apóstol Pablo heʼi haguéicha: ‘Rojerovia ningo ore pyʼapy ipotĩha roñehaʼãgui roiko hekopete opa mbaʼépe’ (Hebreos 13:18). Upévare koʼág̃a jahechamíta mbaʼéicha javépa iporãta ñañatende ‘jaiko hag̃ua hekópe opa mbaʼépe’ ha mbaʼe téystopa ikatu ñanepytyvõ upearã.

Mávapa opagavaʼerã?

Peteĩ árape, Lisa * oho iñamígo ha iprímo Jorge ndive ojepasea. Iprímo ogueraha ikóche ha omeʼẽ Lísape omaneha hag̃ua. Jorge opaga káda més peteĩ emprésa de segúrope ikóchere. Upéicha rupi, oikóramo peteĩ aksidénte pe segúro omyatyrõta chupe imbaʼyru. Péro upearã ijára omanehavaʼerã, ótro omaneha jave oikóramo pe aksidénte, noñemyengoviamoʼãi chupe mbaʼevete. Ha upeichaite oiko Jorge rehe, Lisa omaneha jave oho ochoka ambue kóchere. Avavépe ndojehúi mbaʼeve, péro umi kóche oñembyaipaite. Mbaʼépa ojapóta hikuái? Iñamígo omboliga Lísape heʼi hag̃ua umi polisíape Jorge omaneha hague, péicha haʼekuéra ndopagamoʼãi mbaʼevete, opytáta pe segúro kárgope. Haʼete ku ou porãitereítava chupekuéra upéva. Péro iporã piko ojapo upéicha?

Oĩ heta hénte ojapóva péicha ha opensa ndaivairiha. Péro ndahaʼéiramo ijára pe  omaneháva, umi emprésa de segúro natekotevẽi opaga mbaʼevetére. Upéicha rupi Lisa ha Jorge ojapóramo iñamígo heʼíva, omondatahína pe emprésa de segúrope ha avei ijapúta umi polisíape. Oĩ avei heta hénte ijapúva okovrave hag̃ua rehehápe, péro ivaietereíta ñande jajapóramo upe mbaʼe.

Heta oĩ ndaijapúiva oikuaágui ikatuha oñemulta chupe térã oho préso. Péro la iñimportantevéva hína Ñandejára Ñeʼẽ heʼíva, pór ehémplo pe diez mandamiénto apytépe peteĩva heʼi: “Ani remonda” (Éxodo 20:15). Ha apóstol Pablo heʼi jey upéva umi kristiáno Efesoyguápe: ‘Upe omondáva, anive omonda’ (Efesios 4:28). Jajapóramo koʼápe heʼíva ñaime porãta Ñandejára renondépe. Avei jahechaukáta jahayhu ha ñamombaʼeha Ñandejára léi ha ñande rapichakuérape (Salmo 119:97).

“Pemeʼẽ Césarpe, César mbaʼéva”

Pedro oreko peteĩ emprésa tuicháva ha peichagua emprésape pyʼỹi ojejogua mákina hepýva. Upévare ikontadór omboliga chupe ombotavy hag̃ua umi impuésto kovrahápe. Heʼi chupe omoĩ hag̃ua irresívo apytépe ojogua hague peteĩ komputadóra hepýva, péicha ijapuʼimírõ saʼive opagáta impuésto. Ha umi goviernopegua ndoumoʼãi okontrola añetehápepa ojoguáraʼe. Mbaʼépa ojapóta Pedro? Mbaʼépa oipytyvõta chupe odesidi porã hag̃ua?

Apóstol Pablo heʼivaʼekue umi kristianokuérape: ‘Opavave iñeʼẽrenduvaʼerã mburuvichakuérape, pemeʼẽke opavavépe upe oñemeʼẽvaʼerã. Tekotevẽramo impuésto, pepaga impuésto. Ha tekotevẽramo pepaga goviérnope, pepaga’ (Romanos 13:1, 7, NM). Jaipotáramo Ñandejára ñandeguerohory  japagavaʼerã impuestokuéra hekoitépe. Péro pe léi heʼíramo peteĩ tapicha térã emprésa ikatuha opaga saʼive pe impuésto tahaʼe haʼévare, péicha jave ndaivaimoʼãi jajapo upéva.

Koʼág̃a jahechami mbaʼépa oiko David rehe. Haʼe oreko peteĩ ferretería ha iñamigokuéra omboliga chupe oreko hag̃ua mokõi karpéta de rresívo, peteĩvape oanotapaite hag̃ua pe ovendevaʼekue ha ambuépe katu umi ovendevaʼekue voléta legál reheve. Péicha ojapóramo saʼive opagáta impuésto, pórke ohechaukáta pe karpéta orekóva voléta legál añónte ha pévape saʼive ofigura umi mbaʼe ovendevaʼekue. Heta oĩ opensáva upéva ou porãvetaha chupe. Péro David ojapose Ñandejára heʼíva, iporãtapa upéicharõ ojapo iñamigokuéra heʼíva?

Ndojepilláiramo jepe, umi ombaʼapóva péicha ndopagaihína iñimpuésto pe léi heʼiháicha. Jesús heʼivaʼekue: ‘Pemeʼẽ Césarpe, César mbaʼéva, ha Ñandejárape, Ñandejára mbaʼéva’ (Mateo 22:17-21, ÑÑB). Jesús omeʼẽvaʼekue ko konsého umi hénte ohechakuaa hag̃ua opagavaʼerãha impuésto. Ko téystope Jesús ohenói César opa mburuvichakuérape, ha koʼãva oreko derécho okovrávo impuésto. Upévare enterove ojeroviáva Jesús rehe ohechakuaa opagapaitevaʼerãha umi impuésto.

Mbaʼépa ojejapo jepi oñerrendi jave?

Marta ojepreparahína orrendi hag̃ua examen finál. Haʼe oikuaa okonsegiséramo peteĩ traváho iñimportánteva tekotevẽha inóta porã, ha upévare ostudia hetaiterei. Ikompañerokuéra katu ostudia rangue oñepyrũ ojapo kopiatín térã ogueraha iselulár okopia porã hag̃ua. Ojapovaʼerãpa Marta “opavave” ojapoháicha, inóta porã hag̃ua?

Opárupi ojeporu kopiatín oñerrendi jave, ha upévare heta oĩ opensáva ndaivairiha. Ojeʼe jepi: “Rekopiakuaáramo nderejepillamoʼãi”. Péro umi ojaposéva Ñandejára heʼíva nopensaiete upéicha. Pe mboʼehára ndopilláiramo jepe mávapa okopia, oĩ katuete peteĩ ohecháva. Upéva hína Ñandejára Jehová, haʼe ohecha opa mbaʼe jajapóva ha jajecháta hendive ñane rembiapokuére. Upévare apóstol Pablo heʼi: ‘Ndaipóri mbaʼeve okañýva Ñandejáragui, opa mbaʼe ohecha ha oikuaa, ha haʼe ñanembojovakéta ñane rembiapokuére’ (Hebreos 4:13). Jaikuaa ningo Jehová ojesarekoha ñanderehe oipotágui jajapo iporãva. Upéva ñanemomyivaʼerã ani hag̃ua ñandejapu térã jakopia ñane nóta porãségui.

Mbaʼépa nde rejapóta?

Jahecha Lisa, Jorge, Pedro, David ha Marta nopensaiha vyrorei hague umi mbaʼe ohasavaʼekue. Haʼekuéra odesidi ni michĩmi ndaijapumoʼãiha, péicha rupi opyta porã Ñandejára renondépe ha ohechauka hekopotĩha hikuái. Ha nde, mbaʼépa rejapóta péicha jave?

 Oiméne ne kompañéro de traváho, eskuelapegua térã ne vesinokuéra opensa ndaivairiha ñandejapu, ñaporombotavy térã ñamonda. Ikatu voi oñembohory nderehe ha nemboliga rejapo hag̃ua avei haʼekuéraicha. Upéicharõ, mbaʼépa nepytyvõta redesidi porã hag̃ua?

Ñanemanduʼákena iporãveha jajapo Ñandejára heʼíva. Péicha ñaime porãta henondépe, ñambovyʼáta chupe ha Haʼe katuete ñanderovasáta. Pe rréi David ohaivaʼekue: ‘Jehová, mávapa og̃uahẽta nderekohápe? Mávapa oikóta nde yvyty marangatúpe? Upe hembiapo porã ha hekojojáva, upe añeteguánte heʼíva ipyʼaite guive. Upe ojapóva koʼã mbaʼe ndoʼaichéne arakaʼeve’ (Salmo 15:1-5). Nañandejapúiramo ñane konsiénsia ipotĩta ha Ñandejára ñandeguerohorýta, ha ndaipóri mbaʼeve iporãvéva upévagui.

[Nóta]

[Komentário oĩva páhina 11-pe]

‘Upe omondáva, anive omonda.’

Ñamombaʼe ha jahayhúramo Ñandejára léi ha ñande rapichakuérape, nañandejapumoʼãi jajejopy jave

[Komentário oĩva páhina 11-pe]

‘Pemeʼẽke opavavépe upe oñemeʼẽvaʼerã. Tekotevẽramo impuésto, pepaga impuésto.’

Ñaime porã hag̃ua Ñandejára ndive japagapaitevaʼerã umi impuésto pe léi heʼiháicha

[Komentário oĩva páhina 12-pe]

‘Ñandejára opa mbaʼe ohecha ha oikuaa, ha haʼe ñanembojovakéta ñane rembiapokuére.’

Umi mboʼehára nañandepilláiramo jepe, ñande ñaime porãse Ñandejára ndive

[Taʼanga ha rrekuádro oĩva páhina 13-pe]

Ovalépa jajapo “kópia piráta”?

Epensami ne amígo ojoguaha ikomputadórape g̃uarã peteĩ prográma osẽ ramoitéva. Nde reipotaiterei avei upe prográma, ha ne amígo heʼi ojapotaha ndéve peteĩ kópia ani hag̃ua repaga hepy rei. Iporãtapa rejapo upéva?

Ñanemanduʼavaʼerã jajogua jave peteĩ prográma oñemeʼẽha ñandéve peteĩ contrato de licencia ha jarrespetavaʼerã upépe heʼíva. Ikatu pe licencia omeʼẽ ñandéve permíso ñamoĩ hag̃ua pe prográma peteĩ komputadórapente. Upéicharõ, jajapóvo peteĩ kópia ótrope g̃uarã ndajarrepestaiñaína pe kontráto heʼíva ha upéva noĩporãi (Romanos 13:4). Avei jajapórõ péicha ñamondañaína pe prográma ojapovaʼekuépe, haʼe ningo oreko derécho okovrávo hembiapokuére (Efesios 4:28).

Péro oĩ heʼíva: “Máva piko opilláta!”. Ikatu avave ndohechái pe jajapóva, péro ñanemanduʼáke Jesús heʼivaʼekuére: ‘Pejapo pende rapicháre peipotáva haʼekuéra ojapo penderehe’ (Mateo 7:12, NM). Ñande ningo jaipota ojepaga ñandéve ñane rembiapóre ha ojerrespeta ñande derécho. Upévare jarrespetavaʼerã avei ñande rapichakuéra ojapóva. Ha ndajajepillamoʼãiramo jepe, ndovaléi ñamonda jajapóvo kópia piráta * (Éxodo 22:7-9).

[Nóta]