1. Se’em n basɛ a be’em ni eŋɛ la bem?

 TO SAN tum be’em, la yele pakɛ mɛ ti to basɛ to be’em la. Baabule la yeti se’em n basɛ a be’em ni yaɛ be’em sebo ti a tum la mɛ. A ni ka le ita sɛla n basɛ ti a tum be’em la ge me ni lu a suure ti a kan le taɣesɛ dɛ.—Mt. 3:8; Tm. 3:19; 2 Pe. 3:9.

 2. Bem zuo ti la yele pakɛ ti to basɛ to be’em? (Nehemia 8:​9-11)

² To za’a nari ti to bɔkɛ nɛra n basɛ a be’em vuurɛ n de sɛla. Beni n sɔi? Se’ere n sɔi la, to tuni la be’em daarewoo. Ton de Adam la Hawa yaasi la zuo, to tuni la be’em ge me kiira. (Arom 3:23; 5:12) To se’em sa’am kan ta’an pĩɛ. Hali la yuun daɣɛ naana bɔ’ɔra sɛba sakerɛ n yuun kpe’em, maɣesɛ wuu tuntuna Paul. (Arom 7:​21-24) Bala pa’alɛ ti to suure sa’am to be’em la zuo? Aayi. Yehowa tari la nimbɔzore ge me bɔta ti to puurɛ pee. Geele Yudadoma n yuun boi Nehemia saŋa la yele bisɛ. (Kaalɛ Nehemia 8:​9-11.) Yehowa yuun ka boti ba suure ba’ɛ sa’am la be’em sebo ti ba yuun tum la ge a yuun boti la ba pu’usa en la pupeelum. Yehowa mi ti to san basɛ to be’em, to puurɛ ni pee mɛ. Bala n sɔi ti a basɛ ti to baŋɛ yeledena wa la. To tari suure lua ti to san basɛ to be’em, to nimbɔzore Sɔ la wan di sugeri bo to.

 3. To wan sɔsɛ la bem zaseŋɔ wa poan?

³ Basɛ ya ti to bisɛ ton wan eŋɛ se’em ta’an basɛ to be’em. Zaseŋɔ wa poan, to wan sɔsɛ yɛla atã. Yia, Yehowa n yuun pa’alɛ Israeldoma ti ba basɛ ba be’em se’em. N yi’i, Yehowa n iti se’em soŋera be’emdoma ti ba basera ba be’em. N tã’a, Yezu n yuun pa’alɛ a podɔleba la ban wan basɛ ba be’em se’em.

 YEHOWA N YUUN PA’ALƐ ISRAELDOMA TI BA BASƐ BA BE’EM SE’EM

 4. Yehowa yuun pa’alɛ Israeldoma la ban wan basɛ ba be’em se’em la wani?

⁴ Yehowa n yuun biŋe nɔɔrɛ la Israeldoma la, ba yuun sakɛ ti ba wan nana a nɔya la. Yehowa yuun yeti ba san nana a nɔya la, a wan te’ele ba ge kã bo ba. A yuun yeti: “Nananawa nɔse’ere te n bɔ’ɔra ya zina wa ka ba kpe’em bo ya bii zaan la ya te ya kan paɛ.” (Tɛɛ. 30:​11, 16) Ge ba san ka nana a nɔya la ge pu’usa yina ase’a, a yuun kan kã bo ba ti ba me wan namesɛ. Ge bala yuun ka pa’alɛ ti Naayinɛ wan zaɣesɛ ba. Ba yuun wan ta’an “ŋmɛregɛ lebe Na’ayenɛ [ba] Yenɛ la zen’an na nana en.” (Tɛɛ. 30:​1-3, 17-20) Bala pa’alɛ ti ba yuun ta’an basɛ ba be’em. Ba yuun san eŋɛ bala, Yehowa wan ana du’a du’a la ba ge kã bo ba.

 5. Yehowa yuun eŋɛ la bem pa’alɛ ti a ka gɛ̃ a nɛreba basɛ? (2 Nadoma 17:​13, 14)

⁵ Yehowa nɛreba yuun kɔ’ɔn tuna la be’em. Ba yuun kaaberi la baɣa ge me tuna tunfɛ̃’ɛsa. Bala zuo la, wuŋerɛ n yuun paɛ ba. Ge Yehowa yuun ka gɛ̃ ba basɛ. A yuun soŋɛ ba mɛ ti ba le pu’usa en. A yuun kɔ’ɔn tuna a nɔdɛ’ɛseba la ba zɛ’an ti ba basɛ ba be’em la ge le pu’usa en.—Kaalɛ 2 Nadoma 17:​13, 14.

 6. Sodeni poan ti Yehowa yuun doose a nɔdɛ’ɛseba poan pa’alɛ a nɛreba, la yele n pakɛ se’em ti ba basɛ ba be’em? (Bisɛ foote la.)

⁶ Yehowa nɛreba yuun san tum be’em, a ni tum la a nɔdɛ’ɛseba ti ba kaɣɛ ba yeti ba san ka tee yele wan paɛ ba. Makerɛ, Naayinɛ yuun doose la Yeremia poan yele Israeldoma la ti: “N kan le eta suunre la hɔ, mam dela ninbɔn’zɔta. . . . N kan eŋɛ suunre bala kɔ’ɔn yɛ’ɛha. Hom yeem baŋɛ [ti] ho tue mɛ, la hom n bire poore bahɛ, ho Na’ayenɛ ho Yenɛ la.” (Yer. 3:​12, 13) Yehowa yuun doose la Yoel poan yeti: “Ŋmɛregɛ ya la ya suunre zan’an.” (Yoe 2:​12, 13) A yuun tum Isaiah ti a yeti: “Pee ya mɛhe, yehe ya be’em la mam nɛŋan, ge bahɛ toonbe’ero.” (Isa. 1:​16-19) Yehowa yuun doose la Ezekiel  poan yeti: “Mam ka tare popeelom la potɔya kum. . . . Ge ba han ŋmɛregɛ ba mɛŋa yehe ba be’em la poan na vɔna, bala me dagana la popeelom bo mam? Mam ka tare popeelom la se’em [sa’am] kum, . . . tee ya, la ya vɔna.” (Eze. 18:​23, 32) Yehowa boti la nɛreba basɛ ba be’em ge ta’an ta vɔna daarewoo. Bala la, Yehowa ka yeen ze’a ti be’emdoma mea tee ge a ni soŋɛ ba mɛ, ba san basɛ ba be’em. To bisɛ yɛla ase’a n sirum pa’alɛ bala.

 7. Yehowa yuun dekɛ Hosea la a pɔɣa yele la, pa’alɛ a nɛreba la bem?

⁷ Geele Yehowa n yuun dekɛ nɔdɛ’ɛsa Hosea la a pɔɣa Gomer yele la pa’alɛ a nɛreba se’em. Gomer n yuun tum yalumtuuma la, a yuun basɛ Hosea mɛ ge ta naɛ la buraasi basɛba bɔna. Yehowa yuun eŋɛ la bem? Yehowa n mi sɛla n boi asaala suuren la yuun yele Hosea ti: “Doohe ho pɔga la poore, la kaŋa n pon dɔla bɔta boraahe tona yalomtooma la. Nɔŋɛ en wo Na’ayenɛ n sini ge nɔŋɛ Israeldoma se’em la, ba pon ŋmɛregɛ lebe ta dɔla yena la ge dita ba dia.” (Ho. 3:1; Mag. 16:2) Tɛ̃ra ti Hosea pɔɣa la yuun kelum tuna la be’em. Ge Yehowa yuun yele Hosea ti a di sugeri bo en ge le to’e en ti a dɛna a pɔɣa. a Bala mea nɔɔ ti Yehowa yuun ka gɛ̃ a nɛreba n yuun tuni tunfɛ̃’ɛsa la basɛ. La boi bim ti nɛreba la yuun kelum tuna la be’em kãra ge a yuun nɔŋɛ ba mɛ ge kelum tuna a nɔdɛ’ɛseba ba zɛ’an ti ba soŋɛ ba ti ba basɛ ba be’em. Yele wa pa’alɛ ti Yehowa ‘n viiseri asaala suuren’ la, wan soŋɛ se’em n kelum tuna be’em ti a basɛ a be’em la. (Mag. 17:3) Basɛ ya ti to bisɛ Yehowa n iti bala se’em.

YEHOWA N SOŊERI NƐREBA SE’EM TI BA BASERA BA BE’EM

 8. Yehowa yuun eŋɛ la bem ti a soŋɛ Kain ti a basɛ a be’em? (Pin’ileŋɔ 4:​3-7) (Bisɛ foote la.)

⁸ Kain n yuun de Adam la Hawa bikeema. Kain yuun dela be’emdaana wuu a dɔɣereba la. Leyɛ’ɛsa, Baabule la tɔɣɛ a yele ti: “Yelese’a te a daa tom la daa dagɛ ma’an.” (1 Yo. 3:12) Daanse’ere, bala n sɔi ti Yehowa yuun “ka to’e Kain bo’olom la.” Eŋa n wan tuɣum tee ni a halɛ la, ‘Kain sunsɔa nyie mɛ ti a zuŋe a nɛŋa.’ Yehowa yuun le eŋɛ la bem? A yuun tɔɣɛ bo Kain mɛ. (Kaalɛ Pin’ileŋɔ 4:​3-7.) Tɛ̃ra ti, Yehowa yuun tɔɣɛ la mama bo Kain. A yuun yele en ti a san eŋɛ sɛla n ani soŋa, a wan kã bo en. A me yuun kaɣɛ en ti a sunsɔa la ta’an basɛ ti a tum be’em. Susa’aŋɔ la dela, Kain yuun ka kelese. A yuun ka basɛ ti Yehowa soŋɛ en ti a basɛ a be’em la. La boi bim ti Kain yuun ka kelese ge Yehowa yuun ka kɔ’ɛ a puti’irɛ ti a kan makɛ le soŋɛ nɛra ti a basɛ a be’em.

 9. Yehowa yuun soŋɛ David la wani ti a basɛ a be’em la?

⁹ Yehowa yuun nɔŋɛ Naba David mɛ. A yuun yeti a dela buraa n iti sɛla ti a suure bɔta. (Tm. 13:22) Ge David yuun tum la be’em. A yuun tum la yalumtuuma ge me ku nɛra. Moses Lɔɔ la poan, la yuun nari ti ba ku David. (Mal. 20:10; Kan. 35:31) Ge Yehowa yuun soŋɛ en mɛ ti a basɛ a be’em la. b La boi bim ti David yuun nan ka eŋɛ pa’alɛ ti a basɛ a be’em la ge  Naayinɛ yuun tum la nɔdɛ’ɛsa Natan ti a keŋɛ a zɛ’an. Natan yuun dekɛ la makerɛ soŋɛ David ti a bɔkɛ ti a tum la be’em. David yuun bɔkɛ eŋa n tue se’em la mɛ ge basɛ a be’em la. (2 Sa. 12:​1-14) A yuun yese la a suuren gulesɛ yuunɛ n pa’alɛ eŋa n basɛ a be’em se’em. (Ym. 51 NWT, saazuo yelesum) Yuunɛ wa buɣelɛ nɛreba zo’e zo’e n tum be’em suure mɛ ge kpemese ba giila ti ba basɛ ba be’em. To puurɛ pee mɛ la Yehowa n yuun doose nɔŋerɛ sore poan soŋɛ a yameŋa David ti a basɛ a be’em la.

10. Yehowa n di’iseri suure ge dita sugeri bɔ’ɔra to se’em la basɛ ti la ana hon la wani?

¹⁰ Yehowa yaɛ be’em woo mɛ. (Ym. 5:​4, 5) Ge Yehowa nɔŋɛ to mɛ. To me san tum be’em a boti la a soŋɛ tɔ. Hali a boti la a soŋɛ sɛba n tuni tunfɛ̃’ɛsa ti ba basɛ ba be’em ge ana du’a du’a la en. To suure n sukɛ la ton mi wana wa la! To san ti’isa taɣesa Yehowa n diti sugeri ge di’isa suure se’em la, la wan basɛ ti to tara yelemɛŋɛrɛ bɔ’ɔra en ge eŋɛ kalam basɛ to be’em la. Basɛ ya ti to bisɛ Yezu n yuun pa’alɛ a podɔleba la ban wan basɛ ba be’em se’em.

YEZU N YUUN PA’ALƐ A PODƆLEBA LA BAN WAN BASERA BA BE’EM SE’EM

11-12. Bem makerɛ ti Yezu dekɛ pa’alɛ ti a Sɔ la kɔ’ɔn bɔta la a di sugeri bo to? (Bisɛ foote.)

¹¹ Mɛzaaya la yuun wa’an la yuun kɔbesɛka n deŋɛ nɛŋa Y.B. poan. Wuu ton zamesɛ sɛla zaseŋɔ seko n tole la, Yehowa yuun doose la Yon Ko’om Musegadaana la, la Yezu Krista poan pa’alɛ a nɛreba, la yele n pakɛ se’em ti ba basɛ ba be’em.—Mt. 3:​1, 2; 4:17.

¹² Yezu n yuun boi tingɔŋɔ wa zuo la, a yuun pa’alɛ ti a Sɔ kɔ’ɔn dita la sugeri. Yezu yuun dekɛ la biyaalega la makerɛ la tɔɣɛ pa’alɛ a Sɔ n diti sugeri se’em. Bia la yuun yese la yire ta tum tunse’a n ka ani soŋa. Pooren ti a yɛm lebena ti a nyaa lebe yire. A sɔ la yuun eŋɛ la wani? Yezu yuun yeti, sɔ la n nyɛ a dayua la n boi “sore zuo la, ninbɔn’ɔn nyɔkɛ en mɛ ti a [zɔ] to’ohɛ [en] bo en zaarɛ ge kɔkɛ en.” Dayua la yuun ka ti’isɛ ti a sɔ la wan di  sugeri bo. Ge sɔ la yuun kɔ’ɔn bɔta la a di sugeri bo en. A yuun yeti a dela eŋa dayua ge basɛ ti a bɔna. Sɔ la yuun yeti a Dayua la yuun “bɔregɛ mɛ ge le lebena.” (Lu. 15:​11-32) Yezu n yuun boi saazuo la, a yuun nyɛ a Sɔ n tari giile ge dita sugeri se’em bɔ’ɔra sɛba n basɛ ba be’em la. Yezu n pa’alɛ yele la se’em la buɣeli la suure. La me niɛ peelumi ti Yehowa dela Sɔ n tari nimbɔzore!

13-14. Tuntuna Peter yuun zamesɛ la bem la nɛra n nari ti a basɛ a be’em se’em ge a me yuun pa’alɛ nɛreba la wani? (Bisɛ foote la.)

¹³ Tuntuna Peter yuun zamesɛ Yezu zɛ’an baŋɛ Yehowa n diti sugeri se’em bɔ’ɔra sɛba n basɛ ba be’em. Peter yuun tue mɛ zo’e zo’e ti Yezu di sugeri bo en. Peter n yuun ki’isi a Daana la sugumnɔɔrɛ butã ti eŋa ka mi en la, a suure n yuun sa’am. (Mt. 26:​34, 35, 69-75) Ge Yezu n yuun isige kum poan la, a yuun keŋɛ la Peter zɛ’an ta tɔɣɛ bo en. (Lu. 24:​33, 34; 1 Ko. 15:​3-5) Nɔkpe’ene kai ti, Yezu yuun baŋɛ ti Peter tee mɛ ge me basɛ ti a baŋɛ ti a di sugeri bo en.—Kaalɛ Mark 16:7 NWT, la zamesegɔ yele la n de “and Peter.”

¹⁴ Peter yuun nyaa bɔkɛ lan ani se’em ti ho basɛ ho be’em ti ba di sugeri bo ho. Bala la, a yuun ta’an pa’alɛ nɛreba ti ba bɔkɛ yele wa soŋa. Pentekost de’eŋo la pooren, Peter yuun tɔɣɛ bo nɛrekuuŋɔ la n de Yudadoma la ti bamam n ku Mɛzaaya la. Ge a yuun doose la nɔŋerɛ sore poan kpemese ba giila ti: “Bala zuo, bahɛ ya toonbe’erotooma la ge la ya tare ya mɛhe paɛ Yenɛ. Se’ere n sɔe la Yenɛ wan duuhe ya yelebe’ero bo ya te ya wan nyɛ vo’ohogo Na’ayenɛ zen’an.” (Tm. 3:​14, 15, 17, 19) Peter yuun pa’alɛ ti be’emdaana ni basɛ a be’em la mɛ ge buri poore basɛ yele aŋa. Bala pa’alɛ ti a basɛ a putɛbe’ero  la, zaɣesɛ sɛla n de be’em ge ita sɛla n peeri Naayinɛ puurɛ. Tuntuna Peter le tɔɣɛ pa’alɛ ti Yehowa wan duuse bii saalum ba be’em la basɛ. Yuuma zo’e zo’e pooren, Peter yuun yele Kristakɔma la ti: “[Yehowa] . . . din’inhi la suunre la ya. Se’ere n sɔe la, a ka bote se’em sagom. Ge a bote la nɛra woo tee a potɛn’ɛrɛ a be’emtooma poan.” (2 Pe. 3:9) Bisɛ lan de yelesonɛ se’em ti to mina ti to san tum be’em ge basɛ to be’em la, Yehowa wan di sugeri bo to!

15-16. (a) Tuntuna Paul yuun zamesɛ sugeri dia yele la wani? (1 Timoti 1:​12-15) (b) To wan zamesɛ la bem zaseŋɔ seko n taɣelɛ la poan?

¹⁵ Saul n ze’ele Tarsus yuun tum la be’em zo’e zo’e ti la nara ti a basɛ a be’em la, ti Naayinɛ di sugeri bo en. A yuun kɔ’ɔn yaɛ Krista podɔleba la mɛ ge zabera la ba. Kristakɔma zo’e zo’e yuun ta’an ti’isa ti a kan malum tee. Ge Yezu yuun mi ti Saul wan ta’an tee ge basɛ a be’em la. Yezu la a Sɔ yuun baŋɛ ti Saul tari la halesoma. Yezu yuun yeti: ‘Mam n loe en.’ (Tm. 9:15) Yezu yuun doose la yelekirega poan soŋɛ Saul ti a basɛ a be’em la. (Tm. 7:58–8:3; 9:​1-9, 17-20) Saul n yuun ta dɛna Kristabia ti ba yi’ira en Paul la, a yuun eŋɛ pa’alɛ ti a puurɛ pee mɛ la Yehowa, la Yezu n eŋɛ som bo en ge zɔ a nimbu’ɔ la. (Kaalɛ 1 Timoti 1:​12-15.) Paul yuun yeti: “Yenɛ tare la som, zegera te a bahɛ te ya tee ya potɛn’ya ya yelebe’ero poan.”—Arom 2:4.

¹⁶ Paul n yuun ta wum ti buraa n tum yalumtuuma Korint tansugere la poan la, a yuun eŋɛ la wani? Eŋa n yele sɛla la basɛ ti to baŋɛ ti Yehowa tari la nɔŋerɛ bɔ’ɔra a yamesi sɛba ti a ni dɔlegɛ ba tuberɛ la ge me tara nimbɔzore bɔ’ɔra sɛba n ni basɛ ba be’em la. To wan zamesɛ yeledena wa nima nima zaseŋɔ seko n taɣelɛ la poan.