Ba yuun dɔɣɛ mam la tinbila n lɛm Chicago n boi Illinois, U.S.A tiŋa, yuun 1927. Mam dɔɣereba yuun tari la kɔma banuu, Jetha, Don, mam, Karl la Joy. To za’a yuun kɔ’ɛ la to puti’irɛ ti to wan pu’usa Yehowa to vom za’a. Mam tã Jetha yuun keŋɛ la Gilead sukuu, kilaasi sɛka n pa’asɛ buyi la, yuun 1943. Don yuun keŋɛ ta tuna la Brooklyn Betel n boi New York yuun 1944, ti Karl keŋɛ bim yuun 1947, ti Joy me keŋɛ bim yuun 1951. Mam suurɔ, la mam dɔɣereba makesonɛ la n yuun soŋɛ mam ti mam bɔta ti n tum zo’e zo’e bo Yehowa.

Tomam dɔɣereba yuun nɔŋɛ Naayinɛ mɛ ge me nɔŋɛ ba kaala Baabule la. Ba me yuun pa’alɛ tomam ti to nɔŋɛ Naayinɛ. Ge mam sɔ n tum soogɛa tuuma Europe tiŋa Tingɔŋɔ Wa Za’a Zaberɛ 1 la poan la zuo, a yuun ka le nɔŋɛ pu’usegɔ yɛla. Mam ma puurɛ yuun pee mɛ la mam sɔ n nyaŋɛ ze’ele zaberɛ la poan kule la, ti a yele mam sɔ yeti: “Karl, basɛ ti to le kena church wuu ton yuun keni se’em la.” Mam sɔ yuun yele en yeti: “Mam wan kɔlegɛ ho paɛ ge mam kan kɛ̃ bim.” Ti mam ma soke en yeti: “Beni n sɔi?” Ti a yeti: “Zaberɛ la poan la, pu’usegɔ nɛŋadoma n yuun boi pu’usegɔ yiŋɔ poan ge ze’ele tisi to’ore to’ore yuun zuseri bɔ’ɔra ba soogɛpa mɛ ti ba zabera la taaba! Naayinɛ yuun kelese ba za’a zusega me yoi?”

Se’em ma’a ti mam ma keŋɛ church la, Yehowa Sɛɛradoma bayi n yuun wa’an to yire na. Ba yuun dekɛ la gɔnɔ bayi zuo n de Light bo mam sɔ. Gɔnɔ wa yuun pa’ali la Liligere gɔŋɔ la yele. Mam sɔ puurɛ yuun pee mɛ ti a to’e gɔnɔ la. Mam ma n nyɛ gɔnɔ wa la, a yuun kɔ’ɔn pɔsɛ kaala ba mɛ. Daarɛ deyima ti mam ma yuun nyɛ mɔɔlegɔ n boi lasebaarɛ gɔŋɔ poan n beeni nɛreba ti ba wa’ana zamesɛ Light gɔnɔ la. A yuun kɔ’ɛ a puti’irɛ ti a wan keŋɛ. Eŋa n yuun paɛ zɛ’an la poan la, pɔɣenya’aŋa ayima n yuun yu’ɛ kuleŋa la bo en. Mam ma yuun dekɛ gɔŋɔ la pa’alɛ en ge soke en yeti, “Ya zameseri gɔŋɔ wa la kalam?” Ti pɔɣenya’aŋa la lebese yeti, “Ɛɛ, n bia kɛ̃ na.” Bakwai sɛka n taɣelɛ la, mam ma yuun tari tomam za’a keŋɛ mɛ. Bala pooren to yuun kɔ’ɔn kena mɛ bakwai woo.

Zamesegɔ kuyima poan ti se’em n biseri zamesegɔ la yuun yele mam yeti n kaalɛ Yooma 144:15. Bilam pa’alɛ ti sɛba n pu’useri Yehowa la wan tara pupeelum. Kaalegɔ zɛ’an wa, la kaalegɔ zɛ’ɛsi siyi n yuun kɛ̃ mam suure. Ayima dela  1 Timoti 1:11 n yeti Yehowa dela “Yenɛ n tare popeelom,” ti ayima me dɛna Epesus 5:​1, n yeti to ‘ana wuu Naayinɛ.’ Mam yuun bɔkɛ ti la nari ti n puurɛ pee la mam n pu’useri Naayinɛ la ge me pɛ̃ɣɛ en la eŋa n bo mam yɔ’ɔ ti n ta’an pu’usa en la. Mam kɔ’ɔn tiregera mɛ ti n ita yele ana ayi wa n vom poan.

Tansugere sɛka n yuun lɛm tɔ boi la Chicago tiŋa. La zaaɛ paɛ wuu miila 20. Ge la bala za’a la, to yuun kɔ’ɔn kena zamesegɔ mɛ. Bala n yuun basɛ ti mam mina Baabule yɛla pa’asɛ. Mam tɛ̃ri ti saŋa kayima, mina n biseri zamesegɔ la yuun yi la Jetha ti a bo lebesego. Mam n yuun kelese a lebesego la, mam yuun yele n mea ti: ‘Mam mi lebesego la mɛ. N me ta’an zɛ̃kɛ ni n nu’o bo lebesego.’ Mam yuun pɔsɛ maasena mɛ ge me ni bo lebesego. Sɛla n gani za’a dela, mam la mam suurɔ la yuun nyɛ la nɛŋa tɔlega vo’osum poan. Mam muse ko’om la yuun 1941.

Mam kɔ’ɔn tɛ̃ra yuun 1942 laɣesekãtɛ ti to eŋɛ Cleveland n boi Ohio tiŋa la. Tomam deodoma, la mabiisi basɛba la ba deodoma yuun kɛ̃’ɛri la tɛnti deto poan n ka zaaɛ la laɣesegɔ la n boi zɛ’an la. Mabiisi n boi zɛ’ɛsi n gaŋɛ 50 United States tiŋa poan me yuun doose la fon poan kelese laɣesegɔ la. Sankaŋa ti ba yuun zabera Tingɔŋɔ Wa Za’a Zaberɛ II. Ba me yuun mɛleseri Yehowa Sɛɛradoma mɛ paa. Zaanɔɔrɛ saŋa la, mabiisi basɛba yuun ni pakɛ ba lɔa mɛ ti ba lɔa la poore tɔ tɛnti deto la ge ti ba ni laŋɛ ba lɔa la bugum. Mabiisi la yuun sakɛ ti, la nari ti ba loe mabiisi ti ba zɛ’a loore woo zɛ’an bisera tɔ yu’uŋɔ la za’a. Nɛreyooro yuun san ye’a na ti ba daam tɔ, mabiisi la wan laŋɛ loore la bugum la tɔ nɛreba la nini ti ba kan nyɛta soŋa ge nyaa ni pɛɛbera lɔa la ti la vɔɔla. Mabiisi basɛba san wum voole la, ba wan zɔ wa’ana soŋɛ. Mam yuun ti’isɛ ti, ‘Yehowa nɛreba ni kɔ’ɔn maasum mɛ gura sɛla woo!’ Daaŋɔ yuun ka paɛ tɔ. Dabeem me n yuun ka tari mam la zuo, mam ni gisa mɛ soŋa.

Yuuma zo’e zo’e pooren, mam yuun tiɛ sɛla n eŋɛ laɣesegɔ wa poan la yele mɛ. Mam ma yuun ka eŋɛ sɛla pa’alɛ ti a fabeli mɛ bii dabeem n tari en. A yuun kɔ’ɔn tara la sakerɛ Yehowa tigere la poan. Mam kan makɛ tamɛ a makesonɛ la.

Lan yuun ta pɔ̃ra ti to keŋɛ laɣesegɔ wa la, mam ma yuun pɔsɛ tuna la sore ŋmɛ’a tuuma la. Bala zuo la, a yuun ni kɔ’ɔn ana la kɛli kɛlesa yetɔɣesebo n tɔɣeri tɛm woo na’am tuuma yele la. Se’em ma’a ti to ze’ele laɣesegɔ la kula la, a yuun yeti, “Mam kelum bɔta ti n tuna sore ŋmɛ’a tuuma la mɛ. Ge mam kan ta’an tuna sore ŋmɛ’a tuuma la ge kelum bisera to yire la soŋa soŋa.” A yuun soke to nyaa, to wan bɔta ti to soŋɛ en? Ti to yuun yeti ɛɛ. Ti a yuun pu nɛra woo deo bii deto bayi ti to ni piisɛ bulika ge nyaa di. To san ni tole sukuu, mam ma ni maalɛ yire la mɛ ti la ana fɛpi ge nyaa keŋɛ na’am mɔɔlegɔ. Mam ma yuun tuni mɛ paa ge a yuun ka tameni a kɔma yele. Saŋa ase’a to san ze’ele sukuu wa’ana, to ni doose en mɛ keŋɛ na’am mɔɔlegɔ. To yuun bɔkɛ sore ŋmɛ’a tuuma n ani se’em.

Mam yuun dela yuun 16 ge pɔsɛ tuna sore ŋmɛ’a tuuma. La boi bim ti mam sɔ yuun nan daɣɛ Yehowa Sɛɛradaana ge a puurɛ yuun pee mɛ la mam n tiregeri mɔɔla na’am yelesoma la se’em la. Daarɛ deyima zaanɔɔrɛ, ti mam yele mam sɔ yeti, mam kɔ’ɔn tiregera mɛ ge mam ka nyɛ nɛra n boti a zamesɛ Baabule la. Mam yuun  su’use mɛ ge soke en yeti, “N sɔ, hon wan sakɛ ti to zamesɛ Baabule la?” A yuun sakɛ mɛ. Bala la, mam yia Baabule zamesegɔdaana yuun dela mam sɔ. La yuun dela yɔ’ɔ kãtɛ bo mam!

To yuun zamesɛ la “The Truth Shall Make You Free” gɔŋɔ la. La yuun ka yue ti mam bɔkɛ ti mam sɔ soŋeri mam mɛ ti n ta’an zamesa Baabule la soŋa. A me yuun le soŋɛ mam mɛ ti n ta’an pa’ala soŋa soŋa. Makerɛ, daarɛ deyima zaanɔɔrɛ ti to yuun kaalɛ kaalegɔ zɛ’an deyima ba’asɛ ti mam sɔ yele mam yeti: “Mam nyɛ gɔŋɔ la n yele sɛla. Ge hon eŋɛ la wani baŋɛ ti gɔŋɔ la n yele sɛla la dela yelemɛŋɛrɛ?” Mam yuun ka ta’an lebese. Bala zuo la, mam yuun yele en yeti, “Mam kan ta’an pa’alɛ hɔ nananawa ge to san le yeti to zamesɛ daarɛ n wan yele ho.” Mam me yuun sirum eŋɛ la bala. Mam yuun nyɛ la kaalegɔ zɛ’ɛsi ase’a n basɛ ti la niɛ peelumi ti ton daa sɔseri sɛla la dela yelemɛŋɛrɛ. Bala pooren la, mam yuun ni viisɛ la soŋa, maasum ge ti to nyaa zamesɛ. Bala yuun soŋɛ mam sɔ mɛ ge me soŋɛ mam ti n ta’an zamesa Baabule la soŋa. Mam sɔ yuun tari sɛla ti a zamesa la tuna tuuma mɛ ge nyaa muse ko’om yuun 1952.

Mam n de yuun 17 la ti mam basɛ yire. Jetha a yuun dela satiŋa na’am yetɔɣum yalegerɛdaana, ti Don me yuun bɔna Betel. Ba nɔŋɛ ba tuuma la mɛ. Bala me n yuun kpemese mam giila. Mam yuun gulesɛ la gɔŋɔ tisɛ ti mam boti n tuna la Betel bii n keŋɛ Gilead Sukuu ge yuun basɛ sɛla woo bo Yehowa. Yuun 1946 poan ti ba beem mam ti n wa’ana tuna Betel.

Yuuma zo’e zo’e n tole la, mam tum la tuuma to’ore to’ore Betel poan. Bala soŋɛ mam mɛ ti n ta’an zamesɛ yɛla zo’e zo’e. Mam boi Betel paɛ yuun 75. Mam zamesɛ la ban printeri gɔnɔ se’em ge me tum wele sɛka n biseri Betel ligeri yɛla. Mam yuun zamesɛ mam wan eŋɛ se’em ta’an da lɔɣɔrɔ bo Betel ge me ta’an dekɛ lɔɣɔrɔ soolum ɔɔreŋɔ poan bo tisi ase’a. Sɛla n gani bala dela mam puurɛ pee mɛ la vo’osum poan pa’alegɔ ti to nyɛta Betel poan maɣesɛ wuu bulika pu’usegɔ, la Baabule yetɔɣum la ti ba ni bɔ’ɔra la.

Mam le zamesɛ la yɛla n yibega Karl zɛ’an. A keŋɛ Betel la yuun 1947. A yuun ta’an pa’ala la soŋa. Mam tabelɛ yele en ti a soŋɛ mam ti n ta’an maasum n yetɔɣum. Mam yuun yele Karl yeti mam viisɛ nyɛ yɛla zo’e zo’e mɛ ge mam ka mi mam wan bo n yetɔɣum la se’em. A yuun soke mam yeti, “Joel, hon yetɔɣum la zuo dela bem?” Mam yuun bɔkɛ eŋa n boti a yele sɛla la mɛ. La dela n tɔɣɛ n yetɔɣum la zuo n tɔɣeri yelese’a la ge basɛ yelese’a n ka pakɛ la.

Tomam sɛba woo n boi Betel la ni tuna na’am mɔɔlegɔ tuuma la mɛ la to paŋa za’a. Bala ni  basɛ ti to nyɛta la zi’irego poan yɛla n kpemeseri to giila. Yele deyima ti mam tɛ̃ra dela daarɛ deyima zaanɔɔrɛ, ti tomam keŋɛ na’am mɔɔlegɔ Bronx n boi New York City. To yuun keŋɛ la pɔka ayima zɛ’an. Pɔka wa tabelɛ to’e The Watchtower la Awake! gɔnɔ la mɛ. Tomam n paɛ pɔka la zɛ’an la, tomam yuun yele en yeti, “Zaanɔɔrɛ wa, tomam sɔseri la giilekpeŋere yɛla n boi Baabule la poan.” Ti pɔka la yeti, “Ya san sɔsa la Baabule sɔsega ya ta’an kɛ̃ na.” To yuun kaalɛ la Baabule kaalegɔ zɛ’ɛsi zo’e zo’e n tɔɣeri Naayinɛ Na’am, la tinpaalega la yele. Yele la yuun kɛ̃ pɔka la suure mɛ, se’ere n sɔi la bakwai sɛka n taɣelɛ la a yuun yele la a zɔdoma ti ba wa’ana laɣum kelese to sɔsega la. Pooren, pɔka wa la a sira yuun nyaa pu’useri la Yehowa.

Mam yuun kɔ’ɛ n puti’irɛ ti n di la pɔɣa. Yuun pia pooren ti mam nyɛ mabipɔka sɛka ti mam bɔta. Bem n yuun soŋɛ mam ti n nyɛ pɔɣesonkɔ? Mam yuun zusɛ la Yehowa ge ti’isɛ bisɛ mam n boti n eŋɛ sɛla, n san di n pɔɣa ba’asɛ.

Se’em ma’a ti to eŋɛ yuun 1953 laɣesegɔ Yankee Stadium ba’asɛ la, mam yuun seke la mabipɔka ayima yu’urɛ n de Mary Aniol. Eŋa la Jetha yuun laɣum keŋɛ la Gilead sukuu kilaasi sɛka n pa’asɛ buyi la. Mary me la mam tã wa yuun laɣum dɛna la satiŋa na’am yetɔɣum yalegerɛdoma bɔna zɛyiŋa. Mary puurɛ yuun ni pee mɛ se’em ti a tɔɣera pa’ala eŋa n tuni satiŋa na’am yetɔɣum yalegerɛ tuuma la se’em Caribbean tiŋa poan la. A yuun le tɔɣɛ pa’alɛ mam eŋa la nɛreba n zameseri Baabule la se’em. Mam la Mary n yuun sɔseri baŋera taaba la, to yuun bɔkɛ ti to za’a boti la to tuna tɛm woo na’am tuuma la. To yuun nɔŋɛ taaba mɛ paa ge eŋɛ to pɔɣedire April 1955. Yɛla zo’e zo’e poan, la yuun niɛ peelumi bo mam ti Mary dela bo’olum ti Yehowa dekɛ bo mam. A me yuun tari la halesoma ti mam tɔɣesa. Tunse’ere woo ti ba yuun ni dekɛ bo en, a ni tuna mɛ la pupeelum. A yuun tuni me paa ge me ti’isa nɛreba yele. A me yuun basɛ ti Yehowa la a Na’am la yɛla dɛna la ninmɔ’ɔrɛ bɔ’ɔra en. (Mt. 6:33) To yuun tum kaarɛ tuuma la yuuma atã. Yuun 1958 poan ti ba beem to ti to wa’ana tuna Betel.

Mam yuun zamesɛ la yɛla zo’e zo’e mam pɔɣa Mary zɛ’an. Makerɛ, ton kɔ’ɔn ba’asɛ to pɔɣedire la, to yuun kɔ’ɛ to puti’irɛ ti to wan laɣum kaala Baabule la. To yuun ni kaalɛ la kaalegɔ zɛ’ɛsi 15 saŋa woo. To yuun ni pu mɛ kaalɛ. Ayima san kaalɛ a zɛ’an ba’asɛ, a ni sɔsɛ la ton wan ta’an dekɛ kaalegɔ zɛ’ɛsi la tum tuuma se’em. Mary yuun ni yele mam la yelese’a ti a zamesɛ Gilead bii a satiŋa na’am yetɔɣum yalegerɛ tuuma la poan. Mam n zamesɛ yelese’a a zɛ’an la soŋɛ mam mɛ ti n ta’an bɔ’ɔra yetɔɣum soŋa soŋa ge me kpɛmesa mabipɔɣesi giila.—Mag. 25:11.

Mam suure bunɔ Mary ki la yuun 2013. Mam kɔ’ɔn ana la lɛɛ gura ti n ta nyɛ en tinpaalega la poan! Mam kɔ’ɔn lu la n suure ti n kelum zamesa ge dekɛ n mea delum Yehowa. (Mag. 3:​5, 6) Mam san ti’isa Yehowa nɛreba n wan ta ita sɛla tinpaalega la poan, la ni basɛ ti mam puurɛ pee mɛ ti la ana mam buɣa buɣa. Bala pa’alɛ ti to zamesa to Pa’alekãtɛ Daana N Gaŋɛ Za’a la yɛla ge me tɔɣesa en! Mam ka mi mam n wan pɛ̃ɣɛ Yehowa se’em la eŋa n pa’alɛ mam yelese’a ge me zu’usɛ mam se’em la.