1. Diimi sa la, boroboro yele yuun pakɛ la wani?

 DIIMI sa la, boroboro yuun dela disɛka ti nɛreba nɔŋɛ. (Pin. 14:18; Lu. 4:4) Boroboro yuun buge mɛ. Saŋa ase’a Baabule la san tɔɣera dia yele, la ni yeti “boroboro.” (Mt. 6:11) Yezu yelekiresi bayi la ti nɛreba zo’e zo’e mina la, a yuun dekɛ la boroboro tum yelekiresi la. (Mt. 16:​9, 10) Yon a zuo 6 tɔɣɛ yelekirega wa ayima yele mɛ. To wan sɔsɛ yelekirega wa yele ge bisɛ ton wan ta’an zamesɛ sɛla bim.

2. Beni n sɔi ti nɛrekuuŋɔ la yuun ɛɛra dia?

² Yezu tuntuneba la yuun keŋɛ la zɛ’an ta mɔɔlɛ. Ba yuun taregɛ mɛ. Bamam la Yezu yuun zom la ɔɔreŋɔ yakɛ Galilee Mɔɣerɛ la ti ba ta vo’ose. (Mr. 6:​7, 30-32; Lu. 9:10) Ba yuun paɛ la zɛsɛka n ani siim bɔna Betsaida. Ge nɛreba yuun baŋɛ ti Yezu boi la bilam, ti ba zo’e zo’e wa’an a zɛ’an na. Yezu yuun ka sa’ɛ ba. A yuun nyɛ saŋa mɛ pa’alɛ ba Naayinɛ Na’am la yɛla ge me tibɛ bã’adoma. Zaanɔɔrɛ n ma’ari la, a podɔleba la yuun ti’iseri la nɛreba la n wan nyɛ dia zɛ’an di. Nɛreba la basɛba yuun ta’an tara dia fii ge ba zo’e zo’e yuun nari ti ba keŋɛ ta ɛ dia di. (Mt. 14:15; Yon 6:​4, 5) Yezu wan eŋɛ la wani?

YEZU YUUN TUM LA YELEKIREGA BO BA DIA

3. Yezu yuun yele a podɔleba la ti ba eŋɛ la bem bo nɛrekuuŋɔ la? (Bisɛ foote.)

³ Yezu yuun yele a podɔleba la ti: “Mam kan yele ba te ba keŋɛ. Yamam bo ba sɛla te ba di.” (Mt. 14:16) Bala yuun daɣɛ naana, se’ere n sɔi la buraasi la ma’a yuun paɛ  wuu 5,000. To san kɛkɛ pɔɣesi la kɔma pa’asɛ, nɛreba la za’a yuun ta’an paɛ 15,000 ti la nara ti ba bo ba dia. (Mt. 14:21) Andrew yuun yeti: “Bia boe kalam tara boroboro banuu la zim iyi. Ge, bana dela bene wan ta’an diihe nɛrebana wa waabe?” (Yon 6:9) Barley boroboro yuun dela disɛka ti nɛreba zo’e zo’e yuun dita. Daanse’ere, zim bayi la yuun dela zim ti ba ɔ̃ɔlɛ. Ge bia la boroboro, la a zim wa daɣɛ sɛsɛla n wan seke nɛrekuuŋɔ la.

4. To wan zamesɛ la bem Yon 6:​11-13 poan? (Bisɛ fɔɔra la.)

⁴ Yezu yuun boti la a eŋɛ som bo nɛreba la. A yuun yele nɛrekuuŋɔ la ti ba pu bamea zi’ire muurɔ la zuo. (Mr. 6:​39, 40; kaalɛ Yon 6:​11-13.) Yezu yuun nyaa pu’usɛ la Naayinɛ la ban nyɛ boroboro, la zim la. La yuun nari mɛ, se’ere n sɔi la dia la yuun sirum ze’ele la Naayinɛ zɛ’an na. To boi la to ma’a bii to naɛ la nɛreba bɔna woo, la nari ti to tɔɣesa Yezu ge ni zusɛ se’em ma’a ti to yeti to di. Yezu yuun yele a podɔleba la ti ba tɔ̃rɛ dia la. Nɛreba la za’a yuun di tiɣɛ mɛ, hali ti dia la basɛba gee. Yezu yuun ka boti ba ka’ɛ dia la basɛ. A yuun basɛ ti ba laɣesɛ sɛla n gee la mɛ, ti ba ta’an le di pooren. Yezu yuun eŋɛ la makesonɛ ti la pa’alɛ ti la ka nari ti to sa’ana dia bii lɔɣɔrɔ. Ho san dɛna dɔɣera, dekɛ Yezu yele wa pa’alɛ ho kɔma ti ba baŋɛ ban wan ta’an dekɛ de tum tuuma se’em.

5. Yezu n yuun tum yelekirega la yuun basɛ ti nɛreba la bɔta ti ba eŋɛ la bem ge Yezu yuun eŋɛ la wani?

⁵ La yuun eŋɛ nɛreba la pakerɛ la Yezu n pa’ali soŋa ge tuna kiresi la. Ba yuun  tɛ̃ri ti Moses yeti, Naayinɛ wan tum nɔdɛ’ɛsa n boi a to’ore na. Bala la, ban nyɛ Yezu la ba yuun ta’an ti’isa ti eŋa n bala. (Tɛɛ. 18:​15-18) Ba me yuun ta’an ti’isa ti Yezu wan dɛna bisegadaana n tari paŋa ge bo Israeldoma dia. Bala la, nɛreba la yuun boti la ba “pɛnregɛ bahɛ . . . te [Yezu] de’a naba.” (Yon 6:​14, 15) Yezu yuun san bo yɔ’ɔ ti bala eŋɛ, a wan dekɛ amea pa’asɛ nalɛɣerɛ yɛla poan. Ge a yuun ka eŋɛ bala. A yuun eŋɛ la bem? Baabule la yeti, a yuun ‘zom la zoore la zuo ta bɔna a ma’a.’ La ka pakɛ la nɛreba la n yuun pɛ̃regeri en la, a yuun ka dekɛ amea pa’asɛ nalɛɣerɛ yɛla poan. Yele wa pa’alɛ to la ninmu’urɛ yele!

6. To wan eŋɛ la wani ta’an tɔɣesa Yezu? (Bisɛ foote la.)

⁶ Yelemɛŋɛrɛ, nɛra kan yele to ti to tum yelekirega basɛ ti dia zo’e, bii to tibɛ bã’adoma, bii to dɛna gɔmena kpɛ’ɛma. Ge ba ta’an yele to ti to di’e nu’o bo nɛresɛba ti bamam ti’isa ti ba wan bisa to soŋa. Yezu n yuun eŋɛ sɛla la kɔ’ɔn niɛ peelumi mɛ. A yuun ka dekɛ amea pa’asɛ nalɛɣerɛ yɛla poan. A yuun yeti: “Mam sɔ’ɔlom la dagɛ teŋa wa zuo denɛ.” (Yon 17:14; 18:36) Kristakɔma nari ti ba me tɔɣesa Yezu. To kɔ’ɔn pa la Naayinɛ Na’am la poore. To mɔɔli la Na’am la yɛla ge me zusera ti la wa’ana. (Mt. 6:10) To wan ta’an zamesɛ yɛla zo’e  zo’e la Yezu n yuun tum yelekirega bo nɛreba dia la.

“BOROBORO LA YELE LA VƆNRƐ”

7. Yezu yuun eŋɛ la bem ge bala yuun basɛ ti tuntuneba la me eŋɛ la bem?

⁷ Yezu n yuun diise nɛrekuuŋɔ la ba’asɛ la, a yuun basɛ ti a tuntuneba la doose la ɔɔreŋɔ lebe Kapernaum tiŋa. Ge amea yuun zom la zoore zuo, ti nɛreba la kan nyɛ en bobe en na’am. (Kaalɛ Yon 6:​16-20.) Tuntuneba la n yuun boi ɔɔreŋɔ la zuo la, kusebekãtɛ n yuun loberi ti komi’isi la ŋmɛ̃’ɛra. Yezu yuun keni la ko’om la zuo paara ba zɛ’an. A yuun yele Peter ti a me eŋɛ bala. (Mt. 14:​22-31) Se’em ma’a ti Yezu yuun paɛ ɔɔreŋɔ la poan la, bilam bilam ti kusebego la go’e. La yuun eŋɛ a podɔleba la pakerɛ ti ba yeti: “Ho seren dela Na’ayenɛ Dayɔa.” a (Mt. 14:33) La dela yelepakerɛ la tuntuneba la n yele bala sankana wa ge daɣɛ sansɛka ti Yezu yuun tum yelekirega bo nɛrekuuŋɔ la dia la. Mark me yuun gulesɛ yele wa ti: “La le eŋɛ [tuntuneba la] pakerɛ, ban daa kelen ka baŋɛ boroboro la yele la vɔnrɛ la zuo. Ba ka ta’an bɔkɛ a.” (Mr. 6:​50-52) Tuntuneba la yuun ka bɔkɛ ti Yehowa n yuun bo Yezu paŋa ti a ta’an tuna yelekiresi kãra gana eŋa n yuun basɛ ti dia la zo’e la. La yuun ka yue ti Yezu le tɔɣɛ boroboro yelekirega la yele ge me pa’alɛ ton wan ta’an zamesɛ sɛla bim.

8-9. Beni n sɔi ti nɛrekuuŋɔ la yuun ɛɛra Yezu? (Yon 6:​26, 27)

⁸ Nɛrekuuŋɔ la ti Yezu yuun bo ba dia la yuun eŋɛ pa’alɛ ti ba puti’irɛ kɔ’ɔn bɔna la dia ma’a poan. Sore kani poan? Beere n yilegɛ la, ba yuun nyɛ ti Yezu la a tuntuneba la keŋɛ mɛ. Ɔɔrenɔ basɛba n yuun ze’ele Tiberias wa’ana, bala zuo la nɛrekuuŋɔ la yuun zom mɛ ye’a Kapernaum ti ba ta ɛ Yezu. (Yon 6:​22-24) Ban yuun boti ba wum Na’am la yɛla la n sɔi ti ba ɛɛra Yezu? Aayi. Ba yuun kɔ’ɔn ti’isa la dia yele. To eŋɛ la wani baŋɛ bala?

⁹ Bisɛ sɛla n yuun eŋɛ, se’em ma’a ti nɛrekuuŋɔ la yuun nyɛ Yezu Kapernaum bɔba la. Yezu yuun kɔ’ɔn yele ba mɛ vɛki ti, ‘la dela dia zuo ti ya ɛɛra mam.’ La boi bim ti ba yuun “di dia la ge nyɛ sɛla woo te [ba] bɔta” ge Yezu yuun yele ba ti disɛka ti ba di la dela ‘dia n sa’ani.’ A yuun yele ba ti ba tuɣum ɛɛra disɛka n bo’ori “vom sebo n ka tare ba’ahegɔ.” (Kaalɛ Yon 6:​26, 27.) Nɛreba la n yuun wum ti dia boi n wan ta’an bo ba daarewoo vom la, la yuun eŋɛ ba la pakerɛ! Bem dia n wan ta’an bo nɛra daarewoo vom? Ge ba wan eŋɛ la wani nyɛ dikaŋa?

10. Nɛreba la yuun nari ti ba eŋɛ la bem ta’an nyɛ “vom n ka tare ba’ahegɔ”?

¹⁰ Yudadoma la yuun boti la ba baŋɛ ban wan eŋɛ se’em ta’an nyɛ dikaŋa. Ba yuun ta’an ti’isa la yelese’a ti Moses Lɔɔ la yuun yeti ba ita. Ge Yezu yuun yele ba ti: “Na’ayenɛ n bote ya eta se’em dela ya sakɛ bo mam se’em te a tom na la.” (Yon 6:​28, 29) Ba yuun nari ti ba tara sakerɛ Yezu poan ta’an nyɛ “vom n ka tare ba’ahegɔ.” Yezu me yuun puɣum tɔɣɛ yele wa mɛ. (Yon 3:​16-18, 36) Pooren, a me yuun pa’alɛ tɔ ton wan eŋɛ se’em ta’an ta vɔna daarewoo.—Yon 17:3.

11. Yudadoma la yuun eŋɛ la bem ti la pa’alɛ ti ba kɔ’ɔn ti’isa la dia ma’a yele? (Yooma 78:​24, 25)

¹¹ Yudadoma la yuun ka tari sakerɛ bɔ’ɔra Yezu. Ba yuun soke en yeti:  “Yelenyalema toon dene te ho wan eŋɛ te to nyɛ ge sakɛ te Na’ayenɛ n tom ho na?” (Yon 6:30) Ba yuun yeti Moses saŋa la, nɛreba la yuun ni nyɛ la yelekirega dia n de manna. Manna wa n yuun de ba dia. (Ne. 9:15; kaalɛ Yooma 78:​24, 25.) La niɛ peelumi ti nɛreba wa puti’irɛ yuun kɔ’ɔn bɔna la dia ma’a poan. Yezu yuun nyaa pa’alɛ ba la “yelemɛŋɛrɛ disɛka n ze’ele saazuo ha la” yele. Dikaŋa wan basɛ ti ba ta vɔna daarewoo, de ka ani wuu manna. Hali la Yezu n yuun yele ba sɛla la, ba yuun ka soke ti ba bɔkɛ a yetɔɣum la vuurɛ. (Yon 6:32) Ba yuun ka kelese Yezu n yuun pa’ali ba sɛla n nari ti ba eŋɛ ta’an ta vɔna daarewoo la. To wan ta’an zamesɛ la bem yele wa poan?

BEM N NARI TI LA PAKƐ TƆ?

12. Yezu yuun eŋɛ la bem pa’alɛ sɛla yele n pakɛ?

¹² To bisɛ ya ninmu’urɛ yelese’ere n boi Yon a zuo 6. Sɛla n pakɛ to paa dela to nana Naayinɛ ge tara bɔnsoŋa la en. Yezu yuun basɛ ti yele wa niɛ peelumi mɛ se’em ma’a ti Sitaana yuun bɔta ti a pã’asɛ en la. Yezu yuun yele en ti: “Asaala ka vɔe la boom ma’an, ge a vɔe mɛ la yelese’ere woo n ze’ete Na’ayenɛ nɔɔrɛn na.” (Mt. 4:​3, 4) Yezu Zoore Zuo Yetɔɣum la poan, a yuun pa’alɛ la yele n pakɛ se’em ti to tara bɔnsoŋa la Naayinɛ. (Mt. 5:3) La nari ti to soke tomea yeti, ‘Mam n vɔi n vom se’em la pa’alɛ ti mam ti’iseri mam la Yehowa bɔnsoŋa la yele gana mam mea n boti sɛla?’

13. (a) Beni n sɔi ti la daɣɛ be’em ti to dita? (b) La nari ti to bisɛ tomea soŋa la bem poan? (1 Korint 10:​6, 7, 11)

¹³ La daɣɛ be’em ti to zusɛ Yehowa ti a bo to yelese’a n pakɛ tɔ ge wan basɛ ti to tara pupeelum. (Lu. 11:3) Nɛra nari ti a “di, ge nyu, ge te a nini tegɛ la a mɛŋa tooma,” se’ere n sɔi la, la ze’ele la “Yenɛ zen’an na.” (Pa. 2:24; 8:15; Yam. 1:17) Ge la nari ti to bisɛ tomea soŋa ti innaanɛ lɔɣɔrɔ da ba’ɛ pakɛ tɔ. Tuntuna Paul n yuun gulesɛ sɛla bo Kristakɔma la basɛ ti to bɔkɛ yele wa soŋa. A yuun tɔɣɛ pa’alɛ Israeldoma la n eŋɛ sɛla pɔɣetia la poan, la se’em ma’a ti ba yuun lɛm Sinai Zoore la zuo la. A yuun ka’am Kristakɔma ti ba “da kɔ’ɔn bɔta yelese’a n de be’em [ba] sunya poan wo [Israeldoma la] n eŋɛ se’em la.” (Kaalɛ 1 Korint 10:​6, 7, 11.) Yehowa yuun tum la yelekirega bo Israeldoma la dia. Ge bamam n yuun ba’ɛ ti’isa dia ma’a yele la zuo, la yuun basɛ ti ba ‘tum la be’em.’ (Kan. 11:​4-6, 31-34) Israeldoma la n yuun kaabɛ salema naɣebila la, ba yuun eŋɛ pa’alɛ ti ba nɔŋɛ la dia, daam nyua la nyɛɛma gana bamam n wan tara bɔnsoŋa la Yehowa. (Yɛh. 32:​4-6) Paul yuun tɔɣɛ yele ana wa mɛ ti a ka’am Kristakɔma sɛba n yuun vɔi sankaŋa, se’em ma’a ti Yerusalem, la ka pu’usegɔ yire la yuun pɔ̃ra sa’aŋɔ yuun 70 Y.B. la. Tomam me kɔ’ɔn bɔna la tingɔŋɔ wa ba’asegɔ saŋa. Bala zuo la, la nari ti to dekɛ Paul ka’aŋɔ la ninmu’urɛ.

14. Baabule la tɔɣɛ dia yele la wani tinpaalega la poan?

¹⁴ Yezu yuun pa’alɛ tɔ ti to zusɛ Naayinɛ ti a bo “to zina dabaherɛ dia.” A yuun kelum pa’alɛ tɔ ti to zusɛ ti Naayinɛ puti’irɛ tum “teŋa wa zuo wo lan ane se’em saazuo ha la.” (Mt. 6:​9-11) Hon ti’isɛ ti tingɔŋɔ wa wan ta ana la wani sankaŋa? Baabule la pa’alɛ ti la dela Naayinɛ puti’irɛ ti dinɔ’ɔma bɔna tingɔŋɔ wa zuo. Isaiah 25:​6-8 yeti dinɔ’ɔma wan ta buge ti nɛreba dita la pupeelum. Yooma 72:16  me yeti: “Bahɛ te dia buge teŋa la poan. [Basɛ] te dia la wom velegɛ, te zɔya la zuto zan’an maalɛ la dia.” Hon kɔ’ɔn ana la lɛɛ gura ti ho ta duɣɛ disɛka ti ho nɔŋɛ bii ho ta duɣɛ disɛka ti ho nan ka duɣɛ kurum? Ho me ta’an ti’isa se’em ma’a ti ho wan ta burɛ homea daam tiisi ge nyuura ku daam. (Isa. 65:​21, 22) Nɛra woo wan ta tara yele ana wa ti a puurɛ pee.

15. Sɛba n wan ta isige kum poan la wan zamesɛ la bem? (Yon 6:35)

¹⁵ Kaalɛ Yon 6:35. Le ti’isɛ bisɛ nɛresɛba n yuun obe boroboro, la zim la ti Yezu yuun bo ba la. Ho ta’an ta nyɛ basɛba kum isigere la poan. Hali ba yuun san puɣum ka sakɛ bo Yezu, Naayinɛ ta’an isige ba lebe na. (Yon 5:​28, 29) Nɛrebana wa wan nara ti ba bɔkɛ Yezu n yuun yele sɛla la vuurɛ. Yezu yuun yeti: “Mam ana wo dia. Se’ere n sɔe la, se’em woo n wa’an mam zen’en na, kom kan le tara en.” Ba nari ti ba sakɛ ti Yezu yuun ki ti a faaɛ ba mɛ. Sankaŋa la, sɛba woo n wan ta isige kum poan la, la kɔnsɛba ti ba wan ta dɔɣɛ la wan zamesɛ baŋɛ Yehowa, la a puti’irɛ n de sɛla. To puurɛ wan pee ti to ta soŋɛ ba ti ba bɔkɛ yelesoma wa! Ho san ta mɔɔla yelesoma la bɔ’ɔra nɛrebana wa, la wan basɛ ti ho tara pupeelum gana hon diti dinɔ’ɔma. Vo’osom poan yɛla n wan dɛna sɛla n de ninmu’urɛ.

16. To wan zamesɛ la bem zaseŋɔ seko n taɣelɛ la poan?

¹⁶ To zamesɛ la Yon a zuo 6 bɔba ase’a ge Yezu yuun pa’alɛ to la “vom sebo n ka tare ba’ahegɔ” yɛla zo’e zo’e. Yudadoma la yuun nari ti ba kelese sɛla ti Yezu yele ba la. Tomam me nari ti to kelese. Zaseŋɔ seko n taɣelɛ la poan, to wan zamesɛ Yon a zuo 6 yɛla pa’asɛ.