1. Beni n sɔi ti to puurɛ pee la Baabule la?

 BISƐ to puurɛ n pee se’em la Yehowa n bo to Baabule la! Yehowa bo’ori to la ka’aŋɔ Baabule la poan n di mi’a ti la soŋera tɔ ti to ta’an ŋmibera yelese’a n paari to la. A me le basɛ ti to tara la beere sa’am puti’irɛ. Sɛla n gaŋɛ bala dela, Yehowa dekɛ la Baabule la pa’alɛ to a hala la. To san ti’isa taɣesa Naayinɛ hala la, la wan kɛ̃ to suure ti to ana du’a du’a la en, dɛna a zɔ.​—Ym. 25:14.

2. Sarɔtuni poan ti Yehowa yuun ni doose tɔɣɛ bo nɛreba?

² Yehowa boti la nɛreba baŋɛ en soŋa. Diimi sa la, a yuun ni doose la zaaseŋɔ poan, liligere poan la malesi poan tɔɣɛ bo nɛreba. (Kan. 12:6; Tm. 10:3, 4) Ge to wan eŋɛ la wani ta’an tɛ̃ra zaaseŋɔ yɛla, liligere yɛla la malesi yɛla, ba yuun san ka gulesɛ ni a biŋe? Bala n sɔi ti Yehowa yuun basɛ ti buraasi ‘gulesɛ a biŋe’ ti to ta’an baŋɛ en. (Yer. 30:2) ‘Yelemɛŋɛrɛ Naayinɛ la sore di la mi’a.’ Bala zuo la, to mi ti eŋa n doli sose’ere tɔɣera bɔ’ɔra to la, ani soŋa mɛ ge tara nyuurɔ.​—Ym. 18:30.

3. Yehowa yuun eŋɛ la wani basɛ ti ba malum gulesɛ a Yelesum la? (Isaiah 40:8)

³ Kaalɛ Isaiah 40:8. Yuuma zo’e zo’e n wana ti Naayinɛ Yelesum la pa’ala nɛreba n tari sakerɛ. Ku eŋɛ la wani ta’an ita bala? Sokesonɛ n bala. Se’ere n sɔi la, ba yuun gulesɛ Baabule la eŋɛ la lɔɣeseto n ka yuuri ge sa’ana poan. Bala zuo la, ban yuun gulesɛ eŋɛ lɔɣeseto poan la  ka boi zina beere wa. Ge Yehowa yuun basɛ ti ba malum gulesɛ Baabule la mɛ biŋe. La boi bim ti sɛba n yuun malum gulesa Baabule la ka di mi’a ge ba yuun ma’ɛ la bamea gulesa nima nima. Gɔnmi’ila ayima tɔɣɛ Hebru Gulesegɔ la yele yeti: “Diimi gɔŋɔ ka boi ti ba malum gulesɛ ku nima nima wuu Baabule la.” Diimi sa la, ba yuun gulesɛ Baabule la, eŋɛ la lɔɣeseto n ka yuuri ge sa’ana poan. Sɛba me n yuun malum gulesa ku la ka di mi’a ge to tari puti’irɛ ti sɛla n boi Baabule la poan zina beere wa la, dela Yehowa puti’irɛ.

4. To wan sɔsɛ la bem zaseŋɔ wa poan?

⁴ Yehowa n bo’ori to ‘sɛla woo n ani soŋa.’ (Yam. 1:17) Baabule la dela bo’olum n di mi’a ti Yehowa dekɛ bo to. Nɛra san bo to bo’olum, la pa’alɛ ti a mi yelese’a n pakɛ to mɛ soŋa soŋa. Bala dela yelemɛŋɛrɛ la Mina n bo to Baabule la. To san zamesa Baabule la, to wan baŋɛ Yehowa yɛla zo’e zo’e. To me wan baŋɛ ti a mi yelese’a n pakɛ to mɛ soŋa soŋa. Zaseŋɔ wa poan, to wan sɔsɛ Baabule la n pa’alɛ Yehowa hala atã yele se’em: a yɛm, a tontɔɔ gãkerɛ, la a nɔŋerɛ la. Yia la, basɛ ya ti to sɔsɛ ya Baabule la n pa’alɛ Naayinɛ yɛm yele se’em.

5. Sodeni poan ti Baabule la pa’ala Naayinɛ yɛm?

⁵ Yehowa mi ti la nari ti a ka’ana tɔ. A bo’olum la me n de Baabule la, kɔ’ɔn tara la a yɛm la. Baabule ka’aŋɔ la soŋeri nɛreba mɛ. Baabule la teeri nɛreba vom mɛ. Moses n yuun gulesɛ Baabule gɔnseto n deŋɛ nɛŋa la, a yuun yele Israeldoma n de Naayinɛ nɛreba la ti: ‘Ba daɣɛ yɛla yoo ti n yeen tɔɣɛ bo ya. Ba dela ya vom.’ (Tɛɛ. 32:47) Sɛba n yuun nani Gulesegɔ la pa’alegɔ la yuun tari la pupeelum. (Ym. 1:2, 3) La boi bim ti Naayinɛ Yelesum la yue mɛ ge ku kelum soŋera nɛreba mɛ ti ba tara vom somɔ. Makerɛ, jw.org poan, ho wan nyɛ zaseŋɔ yɛla zo’e zo’e n de “Baabule La N Tee Nɛreba Vom Se’em,” ti nɛreba n gaŋɛ 50 n ta’an tee ba vom se’em la, pa’alɛ ti Baabule la ‘tuni mɛ la nɛresɛba n tari sakerɛ.’​—1 Tes. 2:13.

6. Beni n sɔi ti to wan ta’an yeti gɔŋɔ ka boi ana wuu Baabule la?

⁶ Gɔŋɔ ka boi ana wuu Naayinɛ Yelesum la. Bem zuo? Se’ere n sɔi la, Yehowa Naayinɛ n de Mina n sɔi gɔŋɔ wa la, dela gaŋɛ za’adaana n boi wuusa ti a yɛm me ka tara makerɛ. Nɛreba zo’e zo’e ki mɛ ge basɛ gɔnseto ti ba gulesɛ la. Ka’aŋɔ seto n boi gɔnɔ wa poan la, ka le tara vuurɛ. Ge Baabule naresum yɛla kɔ’ɔn tara la nyuurɔ saŋa woo. Ku soŋɛ nɛreba mɛ dɔɣepa’asɛ woo poan. To san kaala tuulum gɔŋɔ wa ge ti’isa ku poan taɣesa, Naayinɛ ni dekɛ la a zilam vo’osum la soŋɛ tɔ ti to ta’an dekɛ Baabule ka’aŋɔ la tum tuuma. (Ym. 119:27; Ma. 3:16; Heb. 4:12) Sira, Mina n sɔi Baabule la kɔ’ɔn bɔta ti a soŋɛ ho mɛ. Bisɛ bala n kpemese to giila se’em ti to kaala Baabule la daarewoo!

7. Baabule la yuun basɛ ti Naayinɛ nɛreba tara nɔyinɛ la wani diimi sa?

⁷ Sore deyima poan ti to baŋɛ ti Baabule la tari la Naayinɛ yɛm dela kun basɛ ti Naayinɛ nɛreba tara nɔyinɛ la. Israeldoma la n yuun ta kɛ̃ Pu’ulumbiŋe Tiŋa la, ba yuun boi la bɔberɛ bɔberɛ. Basɛba yuun dela zim lɔbereba ti basɛba ugera nii, ti basɛba me kɔɔra. Israeldoma la basɛba n yuun kɛ̃’ɛri tiŋa la  bɔberɛ dese’ere la, yuun ta’an ta tamɛ ba tadaandoma la n kɛ̃’ɛri bɔberɛ dese’ere la. Ge Yehowa yuun yele Israeldoma la ti ba laɣesa taaba saŋa la saŋa kɛlesa a Yelesum la. (Tɛɛ. 31:10-13; Ne. 8:2, 8, 18) Makɛ bisɛ la yuun wan ana Israel nɛra se’em, a san ta paɛ Yerusalem ge nyɛ nɛreba tustusa n ze’ele tiŋa la bɔberɛ woo poan na la! Yehowa doose la wana poan basɛ ti a nɛreba tara nɔyinɛ. Pooren ti Krista tansugere la yuun ta bɔna la, nɛreba n tɔɣeri yetɔɣum buuri buuri n yuun boi bim. Basɛba yuun dela nɛrezura ti basɛba dɛna tarendoma. Basɛba yuun dela buntateba, ti basɛba dɛna nasedoma. Ge ban yuun nɔŋɛ Gulesegɔ la zuo la, ba yuun tari la nɔŋerɛ pu’usa yelemɛŋɛrɛ Naayinɛ la. Naayinɛ yamesi yuun ni laɣesa taaba mɛ ge soŋera taaba, ta’an bɔkera a Yelesum la.​—Tm. 2:42; 8:30, 31.

8. Baabule la basɛ ti Yehowa nɛreba tara nɔyinɛ la wani zina beere wa?

⁸ To Naayinɛ la kelum tara la Baabule la pa’ala a nɛreba ti ba tara nɔyinɛ. Baabule la n pa’ali tɔ Yehowa yɛla za’a. To ni laɣesɛ taaba la tansugere zamesegɔ poan, laɣesebibisi la laɣesekãra poan kɛlesa Gulesegɔ la ti ba tɔɣera pa’ala tɔ. Bala la, Yehowa tari la Baabule la soŋera a nɛreba ti ba ‘naɛ taaba pu’usa en la nɔyinɛ.’​—Zep. 3:9.

9. La nari ti to tara la bem halɛ ta’an bɔkera Baabule la? (Luke 10:21)

 ⁹ Geele yele deyima n le pa’alɛ Yehowa n tari yɛm se’em. A yuun basɛ ti ba gulesɛ Baabule la mɛ, la wan eŋɛ se’em ti sɛba n siregeri bamea la ma’a ta’an bɔkɛ. (Kaalɛ Luke 10:21.) Nɛreba n boi zɛ’an woo kaali Baabule la mɛ. Gɔnmi’ila ayima yeti, “nɛreba zo’e zo’e ka yeen kaala Baabule la mɛ ge ba ni ma’ɛ la bamea kaala.” Ge sɛba n siregeri bamea la ma’a n bɔkeri Baabule la ge tara ku tuna tuuma.​—2 Ko. 3:15, 16.

10. Sodeni poan ti Baabule la le pa’alɛ Yehowa yɛm?

¹⁰ Sore deyima poan ti to le baŋɛ ti Baabule la tari la Yehowa yɛm dela, Yehowa ka yeen tara Baabule la pa’ala la to za’a ge a tari pa’ala la tomam ayima ayima ge buɣela to suure. Ton ni kaala Yehowa yelesum la, to ni baŋɛ ti to yele pakɛ en mɛ. (Isa. 30:21) Yele san ni paɛ hɔ ti ho kaalɛ Baabule la, la ni ka dɛna sɛla n kɛ̃ ho suure? Ge ba gulesɛ Baabule la bo la nɛra woo. La eŋɛ la wani ti Baabule la tara yelese’a n kɔ’ɔn makɛ la ho bɔŋa la? Sɛla n sɔi ti ku ana bala dela yɛm za’adaana la n basɛ ti ba gulesɛ Baabule la.​—2 Tim. 3:16, 17.

11. Naayinɛ yuun eŋɛ la wani pa’alɛ ti a ka gãseri, se’em ma’a ti ba yuun gulesa Baabule la?

¹¹ Tontɔɔ gãkerɛ dela Yehowa halɛ ayima. (Tɛɛ. 32:4) Nɛra n tari tontɔɔ gãkerɛ ka gãseri. Yehowa me ka gãseri. (Tm. 10:34, 35; Arom 2:11) Eŋa n yuun basɛ ti ba gulesɛ Baabule la yetɔɣeseto poan la pa’alɛ ti a ka gãseri. Ba yuun gulesɛ Baabule gɔnɔ 39 n deŋɛ nɛŋa la zo’e zo’e la Hebru yetɔɣum poan. Sankaŋa la, Naayinɛ nɛreba yuun tɔɣeri la yetɔɣebumɔ. Ge yuun kɔbesɛka n deŋɛ nɛŋa la poan, nɛreba zo’e zo’e yuun tɔɣeri la Greek, bala zuo ti ba yuun gulesɛ Baabule gɔnɔ 27 n gee la Greek yetɔɣum poan. Yehowa yuun ka basɛ ti ba gulesɛ a Yelesum la yetɔɣum buyima ma’a poan. Nɛreba n paɛ wuu tusetusa tusa anii n boi zina beere wa la tɔɣeri la yetɔɣum zo’e zo’e. Nɛreba n zo’e wana wa, wan eŋɛ la wani ta’an zamesɛ baŋɛ Yehowa?

12. Sodeni poan ti Daniel 12:4 tum tuuma ba’asegɔ dabesa wa poan?

¹² Doose nɔdɛ’ɛsa Daniel poan, Yehowa yuun pu’ulum biŋe ti ba’asegɔ dabesa la poan, ‘yelemɛŋɛrɛ mi’ilum’ n boi Baabule la poan la ‘wan ta zo’e.’ Nɛreba zo’e zo’e wan bɔkɛ yelemɛŋɛrɛ la. (Kaalɛ Daniel 12:4.) Sore deyima poan ti mi’ilum la zo’e dela, ban leregeri, maala ge tɔ̃ta Baabule, la Baabule gɔnɔ la. Baabule la dela gɔnseko ti ba lerege ku ge tɔ̃rɛ ku gana gɔnɔ woo n boi. Baabula toseto eŋɛ la ligeri. Yehowa nɛreba lerege Naayinɛ Yelesum la, ku za’a bii ku bɔba ase’a yetɔɣum n gaŋɛ 240 poan ti nɛra woo ta’an to’e ku zaŋa. Bala zuo ti tisi woo nɛreba kɛlesa ‘Na’am yelesoma la’ ge ti ba’asegɔ la nyaa paɛ. (Mt. 24:14) To Naayinɛ la n ka gãseri la bo nɛreba zo’e zo’e la yɔ’ɔ ti ba kaala Baabule la ta’an baŋɛ en, sɛla n sɔi la a nɔŋɛ nɛra woo mɛ.

13. Beni n sɔi ti to wan ta’an yeti Baabule la pa’alɛ la Yehowa nɔŋerɛ? (Yon 21:25)

¹³ Baabule la basɛ ti to baŋɛ ti Yehowa halɛ sɛka n gani za’a dela nɔŋerɛ. (1 Yo.  4:8) Geele yelese’a ti Yehowa basɛ ti la bɔna Baabule la poan la yelese’a n ka boi bim. A kɔ’ɔn pa’ala to la yelese’a n wan basɛ ti to tara bɔnsoŋa la en, tara vom somɔ nananawa ge me wan ta’an nyɛ daarewoo nyɔvore. Leyɛ’ɛsa, Yehowa n nɔŋɛ to la zuo, a yuun ka gulesɛ yɛla zo’e zo’e ti la zɔɛ to bɔkerɛ.​—Kaalɛ Yon 21:25.

14. Yelese’a n boi Baabule la poan le basɛ ti to baŋɛ Naayinɛ nɔŋerɛ la wani?

¹⁴ Yehowa n tɔɣeri bɔ’ɔra to se’em la pa’alɛ ti a nɔŋɛ to mɛ ge na’asera tɔ. Baabule la poan, a ka dekɛ kisa zo’e zo’e bo to ti la ana wuu a mɔbegeri to mɛ ge a tari la yelese’a n eŋɛ nɛreba vom poan, yetɔɣebiŋ’a la ka’aŋɔ soŋera tɔ ti to ni ta’an kɔ’ɔra to puti’irɛ tuna tuuma. Wana wa poan ti Naayinɛ Yelesum la basɛ ti to nɔŋɛ en ge me nana en la to suure za’a.

15. (a) Sodeni poan ti Baabule la pa’alɛ ti Yehowa fabeli to yele mɛ? (b) Foote la poan, Baabule nɛrebani ti to mabiisi la ti’isa ba yele? (Pin. 39:1, 10-12; 2 Na. 5:1-3; Lu. 2:25-38)

¹⁵ Baabule la pa’alɛ ti Yehowa fabeli to yele mɛ paa. Sodeni poan? A Yelesum la pa’alɛ la, la ani asaala se’em. To bɔkɛ la yuun ani Baabule nɛreba se’em mɛ, se’ere n sɔi la ba yuun dela ‘asaaleba wuu tomam la.’ (Yam. 5:17) Sɛla n gaŋɛ bala dela, to san bisɛ eŋa n yuun iti nɛreba se’em, to wan bɔkɛ ti ‘Yehowa tari la giile la nimbɔ̃zore.’​—Yam. 5:11.

16. To zamesɛ Yehowa yele la wani, ton ni kaalɛ Baabule la poan nyɛ nɛreba n tabelɛ tue en se’em la? (Isaiah 55:7)

¹⁶ Baabule la le pa’alɛ sore deyima  poan ti Yehowa nɔŋɛ tɔ. Baabule la basɛ ti to baŋɛ ti Naayinɛ kan tamɛ to yele, to san tue en. Israeldoma la yuun ni tum la be’em sugumnɔɔrɛ zo’e zo’e giisɛ Yehowa ge ba san ni basɛ ba be’em la, Yehowa ni di sugeri bo ba mɛ. (Kaalɛ Isaiah 55:7.) Yuun kɔbesɛka n deŋɛ nɛŋa Kristakɔma la yuun mi Naayinɛ n tari nɔŋerɛ se’em mɛ. Vo’osum la yuun basɛ ti tuuntuna Paul yele a mabiisi la ti ba ‘di sugeri ge buɣelɛ’ buraa ayima n yuun tum be’em ge nyaa ta basɛ a be’em la, suure. (2 Ko. 2:6, 7; 1 Ko. 5:1-5) Bisɛ lan de yelesonɛ se’em la Yehowa n yuun ka zaɣesɛ a yamesi ban tum be’em la zuo! Ge a doose la nɔŋerɛ sore poan ka’am ba ge tari ba lebe a zɛ’an na. Zina beere wa, a me iti la bala mea nɔɔ bɔ’ɔra sɛba n basɛ ba be’em la.​—Yam. 4:8-10.

17. Beni n sɔi ti Baabule la dɛna bo’olum n ka tari makerɛ?

¹⁷ Yehowa bo to la bo’olum n di mi’a. Beni n sɔi ti a Yelesum la ka tara makerɛ? Wuu ton zamesɛ se’em la, Baabule la pa’alɛ la Naayinɛ yɛm, a tontɔɔ gãkerɛ la a nɔŋerɛ la. Gɔŋɔ wa pa’alɛ ti Yehowa boti la to baŋɛ en. A boti la to dɛna a zɔdoma.

18. To wan eŋɛ la wani pa’alɛ ti to puurɛ pee ya la Yehowa ‘bo’olum’ n de Baabule la?

¹⁸ La ka nari ti to bisɛ Naayinɛ ‘bo’olum’ n de a Yelesum la yoo. (Yam. 1:17) Basɛ ya ti to kelum ita pa’ala ti to puurɛ pee mɛ la bo’olum wa. To san zusa ge ti’isa taɣesa a Yelesum wa, la pa’alɛ ti to puurɛ pee mɛ. To san ita bala, to mi ti Naayinɛ wan kã bo to la ton mɔɔri se’em ti to ta’an ‘nyɛ a mi’ilum la.’​—Mag. 2:5.