Mam yuun la mɛ. Mam yuun ka ti’isɛ ti mam zɔ la mi pu’usegɔ yɛla. Mam yuun soke en yeti, “Hon mi Baabule la me yoi?” A yuun nan sini mɛ ge nyaa ta yeti eŋa ma dela Yehowa Sɛɛradaana. A ma la n pa’alɛ en yɛla ase’a. Ti mam ana lɛɛ ge yele en ti a pa’alɛ mam yɛla pa’asɛ.

To yuun sɔsɛ ta kɛ̃ la yu’uŋɔ. Mam zɔ la yuun basɛ ti mam baŋɛ ti Baabule la yeti Sitaana n de tingɔŋɔ wa bisegadaana. (Yon 14:30) Daanse’ere ho mi yele ana wa mɛ ge yele wa yuun dela yelesaanɛ bɔ’ɔra mam ge dɛna pakerɛ. Mam yuun ni wum ti nɛreba yeti Naayinɛ n biseri tingɔŋɔ wa. Ge mam n nyɛ yelese’a n vom poan la zuo, yɛm ka boi bim la ban yele sɛla la. La boi bim ti mam yuun dela yuun 26 ge yɛla zo’e zo’e n yuun daani mam.

Mam sɔ yuun dela pilot United States Air Force la poan. Bala la, mam n yuun de bia la, mam yuun mi ti zaberɛ ta’an kɔ; soogɛpa la yuun kɔ’ɔn ana la lɛɛ ti ba zabɛ. Mam n yuun keni college California tiŋa poan la ti Vietnam zaberɛ la yuun pɔsɛ. Mam yuun naɛ mɛ la sukuu kɔma basɛba ita kpenkpasi. Pulisi n yuun ni zãla ba dɔya digera tɔ. Ba yuun ni dekɛ la tear gas puuse tɔ ti to ka ta’an vɔ’ɔsa soŋa ge me ka nyɛta soŋa. La yuun dela gbiri gbiri saŋa. Ba yuun ku la nalɛɣɛrɛ nɛŋadoma ti nɛreba yuun isige ita kpenkpasi ge gbita. Nɛra woo yuun kɔ’ɔn tɔɣera la eŋa n mi sɛla. Sɛla woo yuun ani la wana bura.

Yuun 1970 poan ti mam yuun nyɛ tuuma Alaska tiŋa saazuo bɔba ge nyɛ ligeri zo’e zo’e. Mam yuun keŋɛ la London ta da motor, nyaa bã’ara yɛ’ɛsa tiŋanɔɔrɛ bɔba ge ka mina mam ye zɛ’an. Ŋmaresi fii pooren ti mam yuun paɛ Africa. Mam n yuun boi sore zuo la, mam yuun seke la nɛreba n me yuun boti ba yese bamea yelese’a n yuun iti la poan.

Mam n yuun nyɛ ge wum yelese’a la yuun basɛ ti mam baŋɛ ti yɛm boi bim mɛ la Baabule la n yeti bunbɛ’a ayima n biseri tingɔŋɔ wa la. Ge Naayinɛ me iti la bem? Mam yuun boti la n baŋɛ.

 Ŋmaresi sise’esi pooren ti mam yuun nyɛ lebesego la. Pooren, mam yuun ta seke la buraasi la pɔɣesi zo’e zo’e n tari yelemɛŋɛrɛ bɔ’ɔra yelemɛŋɛrɛ Naayinɛ la bɔŋa woo poan.

Mam n yuun lebe London la, mam yuun ta nyɛ la n zɔ la ma ti a bo mam Baabule. Pooren, mam yuun keŋɛ la Amsterdam n boi Netherlands tiŋa. Bilam ti Sɛɛradaana ayima yuun nyɛ mam n kaali Baabule la yiŋa ti a yuun soŋɛ mam ti mam zamesɛ yɛla pa’asɛ. Pooren mam yuun keŋɛ la Dublin, Ireland tiŋa nyaa ta nyɛ Yehowa Sɛɛradoma tigere yile la. Mam yuun ŋmɛ la kuleŋa la. Bilam ti mam yuun seke mabia ayima n kumesɛ ti a yu’urɛ dɛna Arthur Matthews. Mam yuun yele en yeti mam boti n zamesɛ Baabule la mɛ, ti a me yuun sakɛ ti a pa’alɛ mam Baabule la.

Mam yuun kɔ’ɔn mɔ’ɛ nini mɛ la zamesegɔ la ge kaala Yehowa Sɛɛradoma gɔnɔ, la ba magazinedoma. Mam yuun kaali Baabule la mɛ. La yuun kɛ̃’ɛri la suure! Tansugere zamesegɔ poan, mam yuun ni nyɛ ti, hali kɔma mi yelese’a ti gɔnmi’ileba ti’isɛ a yele yuuma zo’e zo’e poan. Yelese’a n de wuu: ‘Beni n sɔi ti be’em bɔna? Ani n de Naayinɛ? To ni ki ana la wani?’ Mam zɔdoma yuun dela Yehowa Sɛɛradoma ma’a. Bala yuun dela naana bɔ’ɔra mam, sɛla n sɔi la mam yuun ka mi nɛnɛra tiŋa la poan. Ba yuun soŋɛ mam mɛ ti mam tara nɔŋerɛ bɔ’ɔra Yehowa ge me ita eŋa n boti sɛla.

Yuun 1972 poan ti mam muse ko’om. Yuunɛ pooren ti mam pɔsɛ sore ŋmɛ’a tuuma ge bɔna tansugere pika n boi Newry, Northern Ireland tiŋa poan. Mam yuun ta haɛ la yire ti ba dekɛ kuga mɛ n boi zoore bɔba. Nii n yuun boi bɔ̃’ɔ la poan ti mam ni kɔ’ɔn zĩ’a ba nɛŋa maasena n yetɔɣum. Ba yuun ani wuu ba keleseri mɛ la ge bɔna bim bugesa ba yaama. Ba yuun kan ta’an ka’am mam ge ba yuun soŋɛ mam mɛ ti n ta’an bisera n kɛleseriba la ge bɔ’ɔra n yetɔɣum. Yuun 1974 poan ti ba yuun loe mam ti n dɛna sore ŋmɛ’adaana n boi a to’ore ge ti Nigel Pitt yuun wa’ana pa’asɛ mam poan. A yuun ta dɛna la mam zɔ paa.

Sankaŋa la, “gbiregere” paa n yuun boi Northern Ireland. Bala la, nɛreba basɛba yuun yi’iri tiŋa wa la “bombedoma la viila tiŋa.” To yuun ni kɔ’ɔn nyɛta la nɛreba n zaberi pala zuto ge kuura nɛreba, la lɔa ti ba  bɔmpera. La yuun kɔ’ɔn dɛna la nalɛɣɛrɛ la pu’usegɔ yɛla ma’a. Ge Protestantdoma la Katolikdoma yuun mi ti Yehowa Sɛɛradoma ka dekɛ bamea pa’asɛ nalɛɣɛrɛ yɛla poan. Bala la, to yuun boi la fai mɔɔla. Sɛba ti to yuun tɔɣera bɔ’ɔra ba la, yuun mi sansɛka la zɛsɛka ti gbiregere ta’an pɔsɛ ge yuun ni kaɣɛ tɔ ti to ta’an bisa tomea soŋa.

La se’em me, dɛŋa yuun kelum paɛ to mɛ. Daarɛ deyima ti mam la Denis Carrigan n me yuun de sore ŋmɛ’adaana yuun mɔɔla tiŋa ayima n lɛm to poan. Yehowa Sɛɛradoma yuun ka boi bim. To me yuun keŋɛ tiŋa la poan la buyina ma’a. Tomam n yuun ka ta’an tɔɣera wuu Ireland tiŋa nɛreba n tɔɣeri se’em la zuo, pɔka ayima yuun parum ti to dela Britain soogɛpa. Dabeem n yuun tari tɔ. Ho yuun san puɣum sɔsera la soogɛpa, ba wan ku hɔ bii ba dekɛ bugum dɔɔ tɛ̃ ho dune. Ton yuun boi yiŋa ti la ma’ara ge ti to gura loore la, to yuun nyɛ la loore n zɔ paɛ zɛsɛka ti pɔka la parum bo to la. Pɔka la yuun yese me na, tiɛ nu’o pa’ala tɔ ge tɔɣera bɔ’ɔra buraasi siyi n boi loore la poan la. Buraasi siyi la tuke la ba loore paɛ tɔ ge soke to se’em ma’a ti loore la wan wa’ana. Loore la n paɛ na la ti ba tɔɣɛ bo dɔleba la. To yuun ka bɔkɛ ban tɔɣeri sɛla la. Nɛra yuun ka boi loore la poan, bala to yuun ti’isɛ ti ba maasum ti ba tari to keŋɛ la tiŋa la kinkɛleŋa ta basɛ ti la bi’ɛ tɔ. Ge ba yuun ka eŋɛ bala. Mam yuun sige loore la zuo ge soke dɔleba la yeti: “Buraasi la tɔɣeri ni la tomam yele bii?” Ti a yeti: “Mam yele ba yan de nɛresɛba mɛ. Da fabeli ya. Sɛla kan eŋɛ ya.”

Yuun 1976 dabesa atã laɣesegɔ a Dublin tiŋa, ti mam yuun seke Pauline Lomax n ze’ele England tiŋa ge me dɛna sore ŋmɛ’adaana n boi a to’ore. A yuun bĩ mɛ vo’osum poan, siregera amea ge nɔŋɛ nɛreba. Eŋa la a tãya Ray dela sɛba ti ba uge ba yelemɛŋɛrɛ la poan. Yuunɛ pooren ti mam yuun di Pauline ti to yuun tɔ̃kɛ sore ŋmɛ’a tuuma n boi de to’ore la, Ballymena n boi Northern Ireland.

Sankaŋa la, to yuun boi la kaarɛ tuuma poan, tuna Belfast n boi Londonderry tiŋa la zɛ̃se’esi ti dɛŋa bɔna la. To giila yuun kpeŋe mɛ la mabiisi n eŋɛ pa’alɛ ti ba tari sakerɛ ge dekɛ pa’alegɔ yooro, nɛreba nɛ’ɛsegɔ la diŋo basɛ ge ta’an pu’usa Yehowa la. Bisɛ Yehowa n yuun kã bo ba ge te’ele ba se’em!

Mam yuun boi Ireland tiŋa la yuun pia. Yuun 1981 poan ti ba yuun beem to ti to keŋɛ Gilead kilaasi sɛka n pa’asɛ 72. Ton yuun ba’asɛ la ti ba yeti to keŋɛ Sierra Leone, n boi West Africa.

Tomam la satiŋa na’am yetɔɣum yalegerɛdoma 11 n yuun laɣum kɛ̃’ɛra. To yuun tari la da’aŋa ayima, nama dɔbelegɔ zɛ’ɛsi sitã, insɔɔsi siyi, telefon ayima, washing machine ayima la dryer ayima. Nasaara bugum yuun kɔ’ɔn kimesa ge lasina la bala saŋa woo. Dayuurɔ n yuun boi deo la saazuo ge ti zankãsi me ni kɛ̃ deo la pulin.

La boi bim ti bɔŋa la yuun ka ani soŋa ge na’am mɔɔlegɔ la yuun tari la pupeelum. Nɛreba yuun tari gilema bɔ’ɔra Baabule la mɛ ge kɔ’ɔn kɛlesa soŋa soŋa. Baabule zamesegɔdoma zo’e zo’e yuun sakɛ bo yelemɛŋɛrɛ la mɛ. Tiŋa la nɛreba yuun yi’iri mam ti “Mister Robert” ge yi’ira Pauline “Missus Robert.”  Lan yuun eŋɛ dabesa ayi ti tuuma yuun zɔ’ɔra tigere yile la poan ti mam ka tara nɛŋa kena na’am mɔɔlegɔ zɔ’ɔra la, nɛreba la yuun yi’iri Pauline la “Missus Pauline” ge tuɣum yi’ira mam ti “Mister Pauline.” Pauline me yuun boti la bala!

Mabiisi la zo’e zo’e yuun dela nasedoma ge Yehowa yuun doli la yelekiresi poan bɔ’ɔra ba sɛla n pakɛ ba. (Mt. 6:33) Mam tɛ̃ri mabipɔka ayima n yuun tari laɣehɔ ti a da dia ti eŋa la a kɔma di ge a yuun dekɛ laɣehɔ la za’a bo la mabia ti malaria tara en ti a ka tara laɣehɔ n wan da tiim. Dadendaarɛ nɔɔ ti mabipɔka wa maalɛ pɔka kayima zuo bo en ti pɔka la yɔ en. Yele ana taaba yuun eŋɛ mɛ zɛ’ɛsi zo’e zo’e poan.

To yuun boi Sierra Leone tiŋa la yuuma awɛi. Pooren ti ba yuun nyaa tari to keŋɛ Nigeria Betel. To yuun nyaa boi la tigere yilekãtɛ poan. Mam yuun tuni la ɔfisi tuunsɛka taaba ti mam yuun tuna Sierra Leone la ge la yuun dela teere n kpe’em bɔ’ɔra Pauline. A yuun ni dekɛ la awa 130 tuna na’am mɔɔlegɔ tuuma la ŋmarega woo poan ge pa’ala nɛreba Baabule la. A yuun nyaa tuni la pɛ’a tuuma, ligera nɛreba lɔɣɔrɔ. La yuun yue mɛ ti a malum tuuma la ge a yuun baŋɛ ti nɛreba puurɛ pee mɛ la a tuuma la. A puti’irɛ yuun kɔ’ɔn dɛna la a kpemese a Betel tadaandoma giila.

Nigeria tiŋa yɛla yuun dela yelesaanɛ bɔ’ɔra tɔ ge la yuun dela to zamesɛ a. Daarɛ deyima ti mabia tari mabipɔka ayima n nan wa’an Betel na ti a pa’alɛ mam. Mam yuun yeti n nyɔkɛ la a nu’o, ti a dɔ̃belɛ tiŋa pu’usɛ mam. La yuun eŋɛ mam la pakerɛ! Mam yuun tiɛ la gulesegɔ bayi: Tooma 10:25, 26 la Liligere 19:10. Mam yuun nyaa ti’isa me nyaa, ‘N yele en ti a da eŋɛ bala?’ Ge mam yuun baŋɛ ti eŋa n wa’an Betel na la zuo, a mi Baabule pa’alegɔ mɛ.

Mam yuun ani la bura ti vi tara mam. Pooren mam yuun viisɛ mɛ ti n baŋɛ yɛla. Mam yuun baŋɛ ti mabipɔka la eŋɛ la ban pu’useri nɛreba se’em tiŋa la poan. Buraasi me ni pu’usɛ la bala mea nɔɔ. Bala pa’alɛ la ban bo’ori nɛreba gilema se’em. La daɣɛ na’asegɔ. Yele aŋa taaba boi Baabule la poan mɛ. (1 Sa. 24:8) Mam puurɛ yuun pee mɛ la mam n ka eŋɛ kalam yele sɛla n wan basɛ ti valum nyɔkɛ n mabipɔka wa.

 To yuun nyɛ la Nigeria mabiisi zo’e zo’e n tari sakerɛ ti la ka tara makerɛ yuuma zo’e zo’e poan. Geele Isaiah Adagbona yele wa bisɛ. b A bunbilimen ti a yuun zamesɛ yelemɛŋɛrɛ la ge ba yuun viisɛ baŋɛ ti a tari la kunkom bã’a. Ba yuun tari en keŋɛ la kunkɔma zɛ’an, ti eŋa ma’a dɛna Yehowa Sɛɛradaana bim. Hali la giisegɔ la za’a, a yuun soŋɛ kunkɔma n gaŋɛ 30 ti ba sakɛ yelemɛŋɛrɛ la ge pɔsɛ tansugere zɛ’an la poan.

Yuun 1996 ti ba yuun tari to keŋɛ Kenya tigere yile la. Wuu mam pa’alɛ ni mam yuun pɔsɛ bɔna bim se’em la, sankaŋa ti mam yuun le lebe Kenya tiŋa. Tomam yuun kɛ̃’ɛri la Betel. Ŋmaasi zo’e zo’e n yuun boi zɛ’an la poan. Ba yuun ni li’isa diɣesa la tiwɔla, to mabipɔɣesi la zɛ’an. Daarɛ deyima ti mabipɔka ayima n yuun boi Betel yese ge ka yu a takole. Mabipɔka wa n yuun lebe kɛ̃ deon la, a yuun nyɛ ti ŋmaasi zo’e zo’e n boi a deon dita dia. Ti a kaasɛ, zɔ yese. Ŋmaasi la yuun ɛ̃kɛ doose la takole yese.

Mam la Pauline yuun boi la Swahili tansugere poan. La yuun ka yue ti ba yuun yeti n bisera Tansugere Gɔŋɔ Zamesegɔ (ti nananawa ba yi’ira ti Tansugere Baabule Zamesegɔ la). Ge mam yuun ka wuni yetɔɣum la soŋa soŋa. Mam yuun ni te’ele maasum mɛ, la wan eŋɛ se’em ti n ta’an soke sokese’a n boi gɔŋɔ la poan la. Ge mabiisi la san bo lebesego ti la tee fii la sɛla n boi gɔŋɔ la poan la, mam ni ka bɔkɛ ba. La yuun ani mam la bura! Mam yuun fabeli mabiisi la yele mɛ. La yuun dela giilekpeŋere bɔ’ɔra mam la ban yuun sirege bamea sakɛ ti n bisera zamesegɔ la ge me di’isa suure la mam la.

Ton yuun boi Kenya tiŋa poan la, to yuun ka paɛ yuunɛ. Yuun 1997 ti ba yuun yele to ti to keŋɛ Brooklyn Betel n boi New York. To yuun nyaa boi la tinsɛka ti taresum bɔna. Bala me ta’an dɛna daaŋɔ. (Mag. 30:8, 9) Hali tinkana poan la, mabiisi la ni eŋɛ pa’alɛ ti ba bĩ mɛ vo’osum poan. Mabiisi la tari ba saŋa, la ba lɔɣɔrɔ soŋera la Yehowa tigere la tuuma ge daɣɛ ba eeri la taresum.

Yuuma zo’e zo’e poan, tomam nyɛ to mabiisi n tari sakerɛ se’em mɛ bɔŋa woo poan. Ireland tiŋa poan, to nyɛ mabiisi n tari sakerɛ se’em gbiregere poan. Africa tiŋa poan, to nyɛ mabiisi n tari sakerɛ se’em ban naseri ge bɔna ba ma’a la. United States tiŋa poan, mabiisi la tari la sakerɛ hali la ban boi taresum tiŋa poan la. Bisɛ Yehowa puurɛ n pee se’em la eŋa n nyɛti nɛreba n tari nɔŋerɛ bɔ’ɔra en bɔŋa woo poan la!

Yuuma la ‘zoti la kalam kalam gana wuɣera n loberi a wuka dɔɔ se’em la.’ (Yob 7:6) Nananawa to nyaa boi la tigere la zuo n boi Warwick, New York la tuna. To puurɛ pee mɛ la ton naɛ la nɛreba n nɔŋɛ taaba tuna la. To puurɛ pee mɛ ti to basɛ ti sɛla ti to tara la seke to ge bɔta ti to kɔ’ɔn soŋɛ to Naba, Krista Yezu. Eŋa n wan kã bo nɛreba zo’e zo’e n tari sakerɛ la.​—Mt. 25:34.