Skip to content

Zɔɛ keŋɛ yelese'a n boi

ZI’IREGO POAN YƐLA

Yehowa Kɔ’ɔn Kɛlesa Mam Zusega Mɛ

Yehowa Kɔ’ɔn Kɛlesa Mam Zusega Mɛ

DAARƐ deyima yu’uŋɔ ti mam gorege saazuo bisɛ ŋmarebibisi la. Mam yuun dela yuun pia. Mam yuun kpa la duma zusɛ. Mam yuun nan kɔ’ɔn zamesɛ la Yehowa yɛla ge mam yuun yele en sɛla woo n daani mam mɛ. Sankaŋa ti mam yuun pɔsɛ tara bɔnsoŋa la Yehowa Naayinɛ, ‘Se’em n keleseri zusega la.’ (Ym. 65:2) Basɛ ti n tɔɣɛ pa’alɛ sɛla n sɔi ti mam yuun zusɛ Naayinɛ sɛka ti mam yuun nan kɔ’ɔn baŋɛ la.

BA YUUN WA’ANA KAƐ TO MƐ BISƐ TI BALA TEE MAM VOM

Ba dɔɣɛ mam la December 22, 1929, Noville. Tiŋa wa yuun dela tinkpɛŋa ti ba kɔɔsi lɛm Bastogne n boi Belgian Ardennes. La yuun dela pupeelum la mam la n dɔɣereba n yuun boi va’am kɔɔra la. Mam la mam yibega Raymond n yuun pĩiri iilum ge me vaara dia kula yire. Nɛra woo n boi tomam n kɛ̃’ɛri zɛ’an la yuun soŋeri la taaba.

Mam la n deodoma n boi va’am

Mam dɔɣereba, Emile la Alice, yuun dela Katolikdoma. Ba yuun keni pu’usegɔ mɛ bakwai woo. Ge yuun 1939 ti sore ŋmɛ’adoma n ze’ele England wa’an tomam tiŋa la poan ge yele mam sɔ ti a wan ta’an tɔ’ɔsa Consolation magazine la saŋa woo (gɔnkuŋɔ n nyaa de Awake!). Mam sɔ yuun baŋɛ ti yelemɛŋɛrɛ la n wana ge nyaa pɔsɛ kaala Baabule la. Eŋa n yuun ka le kena pu’usegɔ la, to gingilega la poan nɛreba n yuun de to zɔdoma la yuun nyaa pɔsɛ giisa to mɛ. Ba yuun pɛ̃regeri la mam sɔ ti a kelum kena Katolik pu’usegɔ la. Bala yuun basɛ ti ba ŋmɛ’ɛra la nɔkpe’ene paa.

Ban yuun iti mam sɔ se’em la yuun daani mam mɛ. Bala n yuun basɛ ti mam yese n suuren zusɛ Naayinɛ ti a soŋɛ mam wuu mam n puɣum yele se’em pɔsega la. To gingilega la poan nɛreba n yuun ka le giisa to la, mam suure n yuun sukɛ. Mam yuun nyaa sakɛ ti Yehowa dela ‘Se’em n keleseri zusega.’

VOM N YUUN ANI SE’EM ZABERƐ LA SAŊA

May 10, 1940 ti Nazi Germany zabɛ la Belgium ti nɛreba zo’e zo’e yese tiŋa la poan. Tomam deodoma yuun keŋɛ la France tiŋanɔɔrɛ bɔba. Ton yuun boi sore zuo yɛ’ɛsa la, saŋa ase’a to ni nyɛ la Germany sogɛpa n zaberi la France sogɛpa. Bala yuun dela dɛŋa paa bɔ’ɔra tɔ.

Pooren, to yuun nyaŋɛ lebe mɛ. Ton yuun paɛ la, nɛreba n zu to lɔɣɔrɔ zo’e zo’e. To baa, Bobbie, ma’a n yuun boi yire. Yele ana wa yuun basɛ ti mam ti’isa nyaa, ‘Beni n sɔi ti zaberɛ la namesegɔ bɔna?’

Mam n yuun de bia la ti mam tara bɔnsoŋa la Yehowa

Sankaŋa la, Mabia Emile Schrantz, a n yuun de keema la sore ŋmɛ’adaana yuun wa’ana kaɛ to bisɛ mɛ ge kpemese to giila. A yuun pa’alɛ to la sɛla n sɔi ti namesegɔ bɔna ge me lebese mam sokere ase’a pa’asɛ. Bala yuun basɛ ti mam tara la bɔnsoŋa la Yehowa ge sakɛ ti a sirum nɔŋɛ mam.

Hali zaberɛ la saŋa, tomam deodoma yuun kelum nyɛta mabiisi mɛ sɔsa la ba. August 1943 ti Mabia José-Nicolas Minet wa’an tomam kɔa zɛ’an la na bo yetɔɣum. A yuun soke ti, “Ani n boti a muse ko’om?” Mam sɔ n yuun zɛ̃kɛ nu’o ti mam me laɣum zɛ̃kɛ. Ba yuun muse to za’a la kulepika n lɛm to kɔa zɛ’an la.

December 1944 ti Germany sogɛpa la le pɔsɛ zabera la Europa zaɣenɔya bɔba. Ba yuun yi’iri zaberɛ wa la Battle of the Bulge. Tomam yuun kɛ̃’ɛri lɛm la zaberɛ la n boi zɛ’an la, bala yuun basɛ ti to zɔ sige la to yire la pulum ta suɣɛ ŋmarega. Daarɛ deyima, mam yuun yese mɛ ti n ta diise dusi la ti ba lobe bomb basɛ na ti la pilege bãarɛ la. America sogɛa n yuun lɛm mam ge nyabegɛ yeti, “Gã’arɛ tiŋa!” Mam yuun zɔ keŋɛ la a zɛ’an ti a dekɛ a zaberɛ sapiberi pĩ mam zuo.

MAM N YUUN NYƐ NƐŊA TƆLEGA SE’EM VO’OSUM POAN

To pɔɣedire daarɛ

Zaberɛ la pooren, to yuun ni keŋɛ la kilomita 90 (miila 56) keŋɛ tansugere zamesegɔ Liège. Pooren, to yuun nyaa tari la gurup Bastogne. Mam yuun nyaa tuni la lampo to’osego ɔfisi ge me nyɛ yɔ’ɔ zamesɛ lɔɔ yɛla. Pooren, mam yuun nyaa tuni la gɔmɛt ɔfisi poan. Yuun 1951 ti to yuun eŋɛ gingilega laɣesegɔ Bastogne. Nɛreba n paɛ kɔbega n yuun wa’ana. Mabipɔka Elly Reuter n de sore ŋmɛ’adaana yuun laɣum wa’an me na. A yuun bã la keekee kilomita 50 (miila 31) wa’ana. To yuun pɔsɛ lɛɣera la taaba. Ba yuun yele la Elly ti a keŋɛ Gilead sukuu. A yuun gulesɛ la gɔŋɔ bo tigere zuo la pa’ala sɛla n sɔi ti a kan ta’an keŋɛ sukuu la. Mabia Knorr, se’em n yuun biseri Yehowa nɛreba sankaŋa la, yuun gulesɛ yele en ti daanse’ere daarɛ deyima eŋa la a sira wan nyɛ yɔ’ɔ keŋɛ Gilead sukuu la. Mam yuun di en la February 1953.

Elly la to bia, Serge

Yuunkaŋa mea nɔɔ ti mam la Elly keŋɛ New World Society Assembly ti ba yuun eŋɛ dɛ Yankee Stadium, New York la. Ton yuun boi bim la ti mabia ayima yele mam ti a wan bo mam tuuma, bala la n nɔɣɛ wa’an America na. Mam yuun zusɛ la Yehowa, ti mam la Elly zaɣesɛ tuunɛ la ge tuɣum lebe Belgium ti to ta soŋɛ to gurup la n boi Bastogne la. Na’am mɔɔlegɔdoma yuun dela nɛreba 10 ma’a. Yuunse’ere n taɣelɛ la, to yuun dɔɣɛ la Serge. Susa’aŋɔ yele la dela, Serge n yuun de ŋmaresi siyopɔi la, a yuun bɛ̃ mɛ paa ki. To yuun yele Yehowa lan ani to se’em, ti kum isigere yele la me soŋɛ tɔ ti to tara beere sa’am puti’irɛ.

TƐM WOO NA’AM TUUMA

October 1961 ti mam yuun nyɛ tuuma n wan soŋɛ mam ti n ta’an tuna sore ŋmɛ’a tuuma la. Dadindaarɛ nɔɔ ti se’em n biseri Belgium tigere yile la yi mam. A yuun soke mam nyaa n wan ta’an tum gingilega kaarɛ bisega tuuma la. Mam yuun soke en yeti, ‘Ya kan basɛ ti to tum sore ŋmɛ’a tuuma la fii ge nyaa pɔsɛ?” A yuun sakɛ mɛ ti to yuun tum sore ŋmɛ’a tuuma la ŋmaresi sinii ge nyaa pɔsɛ kaarɛ tuuma la September 1962.

Ton yuun tum kaarɛ tuuma la yuuma ayi la, ba yuun yele to ti to wa’ana tuna Betel n boi Brussels. To yuun pɔsɛ tuna bim la October 1964. To yuun nyɛ la kã’a zo’e zo’e to tuunɛ wa poan. Mabia Knorr yuun wa’ana kaɛ to tigere yile la yuun 1965. La yuun ka yue ti ba loe mam ti n bisera tigere yile la. Pooren, ba yuun yele mam la Elly ti to keŋɛ Gilead Sukuu kilaasi sɛka n pa’asɛ 41 la. Mabia Knorr n yuun yele sɛla yuuma 13 n tole la yuun sirum tum mɛ! Ton yuun keŋɛ sukuu la ba’asɛ la, to yuun lebe la Belgium Betel.

TON TƆƔƐ PO’E YEHOWA NƐREBA SE’EM

Mam nyɛ yɔ’ɔ mɛ dekɛ mam n tari mi’ilum lɔɔ yɛla poan se’em la tɔɣɛ po’e Yehowa nɛreba ti ba ta’an pu’usa fai Europa la tisi sise’esi poan. (Flp. 1:7) Wana wa basɛ ti mam seke kpɛ’ɛndoma n ze’ele tisi 55 ti ba gu to tuuma la. Mam ni ka tɔɣera mam n mi lɔɔ yɛla se’em ge mam ni tuɣum yele ba ti mam dela “Naayinɛ tuuntuna.” Mam ni zusɛ la Yehowa ti a soŋɛ mam ge me tɛ̃ra ti ‘naba [bii gãkera] suure ani wuu lɔɔsi ko’om bɔna Yehowa nu’usin, ti A ŋmɛresa dɛ eŋa n boti se’em.’—Mag. 21:1.

Mam tɛ̃ri mam la buraa ayima n boi European Parliament n yuun sɔsɛ se’em mɛ. Mam yuun kɔ’ɔn yɛta en ti mam boti la to nyɛ taaba sɔsɛ, ti a nyaa ta sakɛ. A yuun yeti, “Mam la hon wan sɔsɛ la mita anuu ma’a. Mam ka boti ho zɔɛ ho saŋa la.” Mam yuun suure la zuo zusa. Buraa la paleŋa n yuun ɛ̃kɛ ti a soke mam n iti sɛla. Mam yuun gorege mɛ ge yele en ti, “Mam pu’usɛ la Naayinɛ, se’ere n sɔi la ho dela a tuuntuna.” Ti a soke mam yeti, “Bala vuurɛ?” Mam yuun kaalɛ la Arom 13:4 bo en. Eŋa n sakɛ Baabule yɛla la zuo, a yuun kelese mɛ. Bala yuun basɛ ti to sɔsɛ la mita pitã. To sɔsega la me yuun keŋɛ soŋa mɛ. A me yuun tɔɣɛ pa’alɛ eŋa n bo’ori Yehowa Sɛɛradoma gilema la ba tuuma la se’em.

Yuuma zo’e zo’e n wana ti ba tari Yehowa nɛreba zom kootin Europa ban ka dekɛ bamea pa’asɛ tingɔŋɔ wa yɛla poan, ban biseri ba kɔma se’em, lampo yɛla la yɛla ase’a me. La dela yɔ’ɔ bɔ’ɔra mam ti n laɣum soŋɛ ge me nyɛ Yehowa n soŋɛ se’em ti to di buurɔ. Yehowa Sɛɛradoma di buurɔ mɛ yɛla n gaŋɛ 140 European Court of Human Rights poan!

MABIISI NYƐ YƆ’Ɔ MƐ MƆƆLA CUBA POAN

Yuun 1990 poan, ban yuun gu to tuuma la Cuba poan la zuo mam la Mabia Philip Brumley n boi tigere zuo la, la Mabia Valter Farneti n boi Italy, yuun soŋɛ to mabiisi n boi tiŋa la poan ti ba tara yɔ’ɔ pu’usa. Mam yuun gulesɛ la gɔŋɔ bo Cuban embassy n boi Belgium ti ba loe kpɛ’ɛma ayima ti to sɔsɛ. Mam n yuun seke en yia la, to yuun ka ta’an sɔsɛ bɔkɛ taaba baŋɛ sɛla n sɔi ti gɔmɛt la gu to tuuma la.

Yuun 1990 bɔba ti mam la Philip Brumley la Valter Farneti keŋɛ Cuba

To yuun zusɛ la Yehowa ge yele kpɛ’ɛndoma la, ti ba bo to yɔ’ɔ ti to dekɛ Baabula 5,000 keŋɛ Cuba. To mabiisi la yuun nyɛ Baabula wa mɛ ti to baŋɛ ti Yehowa n sirum soŋeri tɔ to tuuma wa poan. To yuun le yele kpɛ’ɛndoma la ti to boti la to dekɛ Baabula 27,500 keŋɛ ti ba me yuun sakɛ. Ton yuun soŋɛ mabiisi la ti ba tara bamea Baabula la yuun basɛ ti mam puurɛ pee mɛ.

Mam keŋɛ Cuba mɛ sugumnɔɔrɛ zo’e zo’e ti n ta tɔɣɛ po’e to tuuma la kootin poan. Mam san keŋɛ bim, mam ni tiregɛ mɛ ti mam la gɔmɛt kpɛ’ɛndoma la wan nyɔɣɛ zɔtɔ.

SOŊERA TO MABIISI N BOI RWANDA

Yuun 1994 ti buuri zaberɛ yuun bɔna Rwanda la yuun basɛ ti ba ku la Tutsi nɛreba n gaŋɛ 1,000,000. Susa’aŋɔ yele la dela, ba yuun laɣum ku to mabiisi basɛba mɛ. Bala pooren ti ba yuun loe mabiisi basɛba ti ba keŋɛ ta soŋɛ mabisɛba n boi tiŋa la poan la.

Tomam n yuun paɛ Kigali n boi Rwanda la, to yuun nyɛ ban sa’am to leregere tuuma zɛ’an la to gɔnɔ biŋere zɛ’an se’em. Ba me yuun yele to ban dekɛ sukɔberɔ kɛ to mabiisi ku se’em. Ge to me yuun wum to mabiisi la n eŋɛ pa’alɛ ti ba nɔŋɛ taaba se’em. Makerɛ, mabiisi n de Hutudoma yuun dekɛ la mabia n de Tutsi nɛra suɣɛ yoko poan dabesa 28. To yuun laɣesɛ la mabiisi n gaŋɛ 900 Kigali tiŋa poan buɣelɛ ba suure.

Left: To leregere tuuma zɛ’an ti ba sa’am to gɔnɔ

Right: Ton tari dia bɔ’ɔra to mabiisi la

To yuun le keŋɛ la Zaire (la nyaa dela Democratic Republic of the Congo) ti to ta ɛ Rwanda mabisɛba n yuun zɔ yese ta bɔna Goma bɔba la. Ton yuun ɛ ge ka nyɛ ba la, to yuun zusɛ la Yehowa ti a soŋɛ tɔ. To yuun nyɛ la buraa n keni paara tɔ ti to soke n nyaa a mi Yehowa Sɛɛradoma n boi zɛ’an. A yuun yeti, “Mam dela Mabia. Mam wan tari ya keŋɛ ti ya ta nyɛ yeledi’ire soŋerɛ bisegadoma la.” Ton yuun sɔsɛ la yeledi’ire soŋerɛ bisegadoma la ba’asɛ la, to yuun seke la mabiisi n paɛ 1,600 buɣelɛ ba suure ge kpemese ba giila. To yuun kaalɛ la Tigere Zuo Bisegadoma la n gulesɛ gɔnseko la bo ba. Gɔŋɔ la yuun yeti: “To kɔ’ɔn zusa bɔ’ɔra ya mɛ saŋa woo. To mi ti Yehowa kan malum zaɣesɛ ya.” Mabiisi la suure yuun sukɛ mɛ la ban wum yelese’a la. Tigere Zuo Bisegadoma la n yuun gulesɛ yelese’a la yuun sirum dela yelemɛŋɛrɛ. Zina beere wa, to mabiisi n gaŋɛ 30,000 n boi Rwanda!

MAM KƆ’ƆN LU LA N SUURE TI N WAN TARA YELEMƐŊƐRƐ TA PAƐ BA’ASEGƆ

Mam n di n pɔɣa Elly ti la gee fii ti la paɛ yuum 58 la ti a ki. A ki la yuun 2011. Mam yuun kɔ’ɔn zusa mɛ ti Yehowa buɣelɛ mam suure. Mam me n mɔɔli Na’am yelesoma la bɔ’ɔra nɛreba la n buɣeli mam suure.

La boi bim ti mam nyaa dela yuum 90 la sɛla ge mam kelum kena na’am mɔɔlegɔ mɛ bakwai woo. Mam me kelum soŋera Belgium betel Kootin Yɛla Wele la mɛ, tara mam mi yelese’a la kumesa basɛba ge me kaara bunbilipaalesi la n boi Betel la bisa.

Yuun 84 n tole ti mam yuun pɔsɛ zusɛ Yehowa. Kɔ’ɔn pɔsɛ sankaŋa ti mam tara bɔnsoŋa la en ge me dɛna a zɔ. Mam puurɛ pee mɛ la Yehowa n ni kɛlesa mam zusega mam vom dabesa za’a la.—Ym. 66:19. b

a Mabia Schrantz zi’irego poan yele boi la The Watchtower September 15, 1973, gɔn. 570-574.

b Mabia Marcel Gillet ki la February 4, 2023.