To agọe, nukọntọ aihọn tọn lẹ, lẹnunnuyọnẹntọ lẹ po dodinnanutọ lẹ po dọhodo huhlọn nue nuyọnẹn wintinwintin detọ́n he nọ wanu di gbẹtọ lẹ (L’intelligence artificielle) tọn ji. Dile yé tlẹ kẹalọyi dọ onú ehelẹ yọ́n-na-yizan, yé sọ to nuhà dọ mẹlẹ gán wá ṣì onú ehelẹ zan.

•    “Azọ́nwanu ehelẹ he nọ wanu di gbẹtọ yin dopo to nue nuyọnẹn wintinwintin detọ́n he dohuhlọn taun lẹ mẹ, podọ yé gán hẹn gbẹninọ bọawuna gbẹtọ lẹ . . . To ojlẹ dopolọ mẹ, azọ́nwanu enẹlẹ sọgan sọ yin owùnú sinsinyẹn na dagbemẹninọ po hihọ́ gbẹtọvi lẹ tọn po, bẹpla jlọjẹ yetọn lẹ po mẹdekannujẹ yetọn po, bosọ hẹn ẹn vẹawuna yé nado dejido tito gandudu démocratie tọn go.”—Nue Kamala Harris, mẹhe bọdo tògan go to États Unis dọ to 4 mai 2023 niyẹn.

•    “Dile etlẹ yindọ azọ́nwanu nuyọnẹn wintinwintin tọn he nọ wanu di gbẹtọ lẹ to kọdetọn dagbe delẹ hẹnwa to dotozọ́nwiwa-liho, yé sọ to nuwà do agbasalilo po dagbemẹninọ gbẹtọvi lẹ tọn po ji to aliho delẹ mẹ,” wẹ pipli dotozọ́nwatọ azọ́nyọnẹntọ he wá sọn otò voovo mẹ lẹ tọn de, ehe Doto Frederik Federspiel yin nukọntọ etọn, wlan to hosọ de mẹ he yin didetọn to 9 mai 2023, to linlinwe lọ BMJ Global Health a mẹ.

•    “Nue nuyọnẹn wintinwintin detọ́n lẹ gán sọ yin aliho de nado fúnfún nudọnamẹ lalo lẹ pé. To madẹnmẹ, onú ehelẹ gán zọ́n bọ gbẹtọ lẹ na bà azọ́n pò. Dehe sọ ylan humọ wẹ yindọ mẹhe nọ wazọ́n do azọ́nwanu ehelẹ ji lẹ nọ mọdọ e gán yin owùnú de na ogbẹ̀ gbẹtọvi tọn.”—Linlinwe The New York Times, 1^er mai 2023 tọn.

 Osọ wẹ na dọ obá he mẹ yè gán yí nue nuyọnẹn wintinwintin detọ́n ehelẹ zan jẹ bọ e nado yin alenu kavi owùnú na gbẹtọ lẹ. Etẹ Biblu dọ?

 Biblu dọ nuewutu gbẹtọvi lẹ ma gán sọalọakọ́n dọ mẹlẹ na yí azọ́nwanu nuyọnẹn wintinwintin tọn he yé nọ detọ́n lẹ zan to aliho dagbe kẹdẹ mẹ.

1.  1. Etlẹ yin to whenue gbẹtọ lẹ do linlẹn dagbe lẹ, yé ma gán mọ kọdetọn ylankan nuyiwa yetọn lẹ tọn hlan nukọn.

   •    “Aliho de tin he taidi nuhe jlọ to nukun gbẹtọ tọn mẹ, ṣigba, okú mẹ wẹ e nọ dekọtọn do to godo mẹ.”—Howhinwhẹn lẹ 14:12.

2.  2. Mẹde ma gán deanana lehe mẹdevo lẹ na yí nue e wleawuna de zan do, vlavo to aliho dagbe kavi ylankan mẹ.

   •    “Yẹn na jo [nue n’wleawuna] do na mẹhe na bọdo go e. Podọ mẹnu wẹ yọnẹn eyin ewọ na yin nuyọnẹntọ kavi gugutọ? Etomọṣo, ewọ wẹ na deanana nuhe yẹn yí vivẹnu susu po nuyọnẹn po do bẹpli to owhè glọ lẹ.”—Yẹwhehodọtọ 2:18, 19.

 To whenuena e yindọ nue to yinyin didetọn lẹ ma do jide, e dohia dọ mí do hudo anademẹ tọn sọn Mẹdatọ mítọn dè.

 Mẹdatọ mítọn dopà dọ emi ma na dike gbede gbẹtọvi lẹ kavi azọ́nwanu nuyọnẹn wintinwintin tọn yetọn depope ni và aigba kavi ogbẹ̀ gbẹtọvi tọn sudo.

•    “Aigba gbọṣi aimẹ kakadoi.”—Yẹwhehodọtọ 1:4.

•    “Dodonọ lẹ wẹ na dugu aigba tọn, yé nasọ nọgbẹ̀ to e ji kakadoi.”—Salmu lẹ 37:29.

 Biblu plọn mí dọ Mẹdatọ mítọn na mí anademẹ he na gọalọna mí nado duvivi jijọho po hihọ́ po tọn to sọgodo lẹ. Eyin a jlo na plọn nususu dogọ gando nue Biblu dọ go, hia hosọ lọ “Be Anademẹ Dejidego de Tin Na Sọgodo Dagbe Ya?” gọna “Todido Tin Dọ Osọ Na Yọ́n.”